อรรถกถาเล่มที่ ๕ หน้าที่ ๑๔๙-๑๕๐.

หน้าที่ ๑๔๙.

อปฺโลเกตฺวา, โอวาทานุสาสนึ อทตฺวาติ วุตฺตํ โหติ. วิริเยนาติ ปุพฺพภาควิริเยน เจว ผลสมาปตฺติวิริเยน จ. ปฏิปณาเมตฺวาติ วิกฺขมฺเภตฺวา. ชีวิตสงฺขารนฺติ เอตฺถ ชีวิตํปิ ชีวิตสงฺขาโร. เยน ชีวิตํ สงฺขริยติ ฉิชฺชมานํ ฆฏฺเฏตฺวา ฐปิยติ, โส ^๑- ผลสมาปตฺติธมฺโมปิ ชีวิตสงฺขาโร. โส อิธ อธิปฺเปโต. อธิฏฺฐายาติ อธิฏฺฐหิตฺวา ปวตฺเตตฺวา, ชีวิตฐปนสมตฺถํ ผลสมาปตฺตึ สมาปชฺเชยฺยนฺติ อยเมตฺถ สงฺเขปตฺโถ. กึ ปน ภควา อิโต ปุพฺเพ ผลสมาปตฺตึ น สมาปชฺชตีติ. สมาปชฺชติ. สา ปน ขณิกสมาปตฺติ. ขณิกสมาปตฺติ จ อนฺโตสมาปตฺติยํเยว เวทนํ วิกฺขมฺเภติ, สมาปตฺติโต วุฏฺฐิตมตฺตสฺส กฏฺฐปาเตน วา กฐลปาเตน วา ฉินฺนเสวาโล วิย อุทกํ ปุน สรีรํ เวทนา อชฺโฌตฺถรติ. ยา ปน รูปสตฺตกญฺจ อรูปสตฺตกญฺจ นิคฺคุมฺพํ นิชฺชฏํ กตฺวา มหาวิปสฺสนาวเสน สมาปนฺนสมาปตฺติ, สา สุฏฺฐุ วิกฺขมฺเภติ. ยถา นาม ปุริเสน โปกฺขรณึ โอคฺคาเหตฺวา หตฺเถหิ จ ปาเทหิ จ สุฏฺฐุ อปพฺยุโฬฺห เสวาโล จิเรน อุทกํ โอตฺถรติ, เอวเมว ตโต วุฏฺฐิตสฺส จิเรน เวทนา อุปฺปชฺชติ. อิติ ภควา ตํทิวสํ มหาโพธิปลฺลงฺเก อภินววิปสฺสนํ ปฏฺฐเปนฺโต วิย รูปสตฺตกํ อรูปสตฺตกํ นิคฺคุมฺพํ นิชฺชฏํ กตฺวา จุทฺทสหากาเรหิ สนฺเนตฺวา มหาวิปสฺสนาย เวทนํ วิกฺขมฺเภตฺวา "ทส มาเส มา อุปฺปชฺชิตฺถา"ติ สมาปตฺตึ สมาปชฺชิ. สมาปตฺติวิกฺขมฺภิตา เวทนา ทส มาเส น อุปฺปชฺชิเยว. คิลานา วุฏฺฐิโตติ คิลาโน หุตฺวา ปุน วุฏฺฐิโต. มธุรกชาโต วิยาติ สญฺชาตครุภาโว สญฺชาตถทฺธภาโว สูเล อุตฺตาสิตปุริโส ^๒- วิย. น ปกฺขายนฺตีติ นปฺปกาสนฺติ, นานาการโต น อุปฏฺฐหนฺติ. ธมฺมาปิ มํ นปฺปฏิภนฺตีติ สติปฏฺฐานธมฺมาปิ ^๓- มยฺหํ ปากฏา น โหนฺตีติ ทีเปติ. ตนฺติธมฺมา ปน เถรสฺส สุปฺปคุณา. น อุทาหรตีติ ปจฺฉิมํ โอวาทํ น เทติ. ตํ สนฺธาย วทติ. [๑๖๕] อนนฺตรํ อพาหิรนฺติ ธมฺมวเสน วา ปุคฺคลวเสน วา อุภยํ อกตฺวา. "เอตฺตกํ ธมฺมํ ปรสฺส น เทเสสฺสามี"ติ หิ จินฺเตนฺโต ธมฺมํ อพฺภนฺตรํ กโรติ นาม. "เอตฺตกํ ปรสฺส เทเสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต ธมฺมํ พาหิรํ กโรติ นาม. "อิมสฺส ปุคฺคลสฺส เทเสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต ปน ปุคฺคลํ อพฺภนฺตรํ @เชิงอรรถ: ^๑ อิ. โย ^๒ อิ. อุตฺตาสิตสทิโส ^๓ ฉ.ม. สติปฏฺฐานาทิธมฺม

--------------------------------------------------------------------------------------------- หน้าที่ ๑๕๐.

กโรติ นาม. "อิมสฺส น เทเสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต ปุคฺคลํ พาหิรํ กโรติ นาม. เอวํ อกตฺวา เทสิโตติ อตฺโถ. อาจริยมุฏฺฐีติ ยถา พาหิรกานํ อาจริยมุฏฺฐิ นาม โหติ. ทหรกาเล กสฺสจิ อกเถตฺวา ปจฺฉิมกาเล มรณมญฺเจ นิปนฺนา ปิยมนาปสฺส อนฺเตวาสิกสฺส กเถนฺติ, เอวํ ตถาคตสฺส "อิทํ มหลฺลกกาเล ปจฺฉิมกาเล ^๑- กเถสฺสามี"ติ มุฏฺฐึ กตฺวา ปริหริตฺวา ^๒- ฐปิตํ กิญฺจิ นตฺถีติ ทสฺเสติ. อหํ ภิกฺขุสํฆนฺติ อหเมว ภิกฺขุสํฆํ ปริหริสฺสามีติ วา. มมุทฺเทสิโกติ อหํ อุทฺทิสิตพฺพฏฺเฐน อุทฺเทโส อสฺสาติ มมุทฺเทสิโก. มํเยว อุทฺทิสิตฺวา มมํ ปจฺจาสึสมาโน ภิกฺขุสํโฆ โหตุ, มม อจฺจเยน มา วา อเหสุํ, ยํ วา ตํ วา โหตูติ อิติ วา ปน ยสฺส อสฺสาติ อตฺโถ. น เอวํ โหตีติ โพธิปลฺลงฺเกเยว อิสฺสามจฺฉริยานํ วิหตตฺตา ^๓- เอวํ น โหติ. สกินฺติ โส กึ. อาสีติโกติ ^๔- อสีติสํวจฺฉริโก. อิทํ ปจฺฉิมวยํ อนุปฺปตฺตภาวทีปนตฺถํ วุตฺตํ. เวฬุมิสฺสเกนาติ ^๕- พาหพทฺธจกฺกพทฺธาทินา ปฏิสงฺขรเณน เวฬุมิสฺสเกน. มญฺเญติ ชรสกฏํ ^๖- วิย เวฬุมิสฺสเกน มญฺเญ ยาเปติ. อรหตฺตผลพนฺธเนน ^๗- จตุอิริยาปถกปฺปนํ ตถาคตสฺส โหตีติ ทสฺเสติ. อิทานิ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต ยสฺมึ อานนฺท สมเยติ อาทิมาห. ตตฺถ สพฺพนิมิตฺตานนฺติ รูปนิมิตฺตาทีนํ กลาปานํ. ^๘- เอกจฺจานํ เวทนานนฺติ โลกิยานํ เวทนานํ. ตสฺมาติหานนฺทาติ ยสฺมา อิมินา ผลสมาปตฺติวิหาเรน ผาสุ โหติ, ตสฺมา ตุเมฺหปิ ผาสุกตฺถาย ^๙- เอวํ วิหรถาติ ทสฺเสติ. อตฺตทีปาติ มหาสมุทฺทมชฺเฌ ทีปํ ^๑๐- วิย อตฺตานํ ทีปํ ปติฏฺฐํ กตฺวา วิหรถ. อตฺตสรณาติ อตฺตคติกาว โหถ, มา อญฺญคติกา. ธมฺมทีปธมฺมสรณปเทสุปิ เอเสว นโย. ตมตคฺเคติ ตมอคฺเค. มชฺเฌ ตกาโร ปทสนฺธิวเสน วุตฺโต. อิทํ วุตฺตํ โหติ "อิเม อคฺคตมา @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม.,อิ. ปจฺฉิมฏฺฐาเน ^๒ ฉ.ม. "ปริหริสฺสามี"ติ ฐปิตํ ^๓ อิ. วิคตตฺตา @^๔ ก. อสีติโกติ ^๕ ฉ.ม. เวฐมิสฺสเกนาติ, ม. เวขมิสฺสเกนาติ, อิ. เวฆมิสฺสเกนาติ @^๖ ฉ.ม. ชิณฺณสกฏํ ^๗ ฉ.ม. ผลเวฐเนน ^๘ ฉ.ม.,อิ. กลาปานนฺติ น ทิสฺสติ. @^๙ ฉ.ม.,อิ. ตทตฺถาย ^๑๐ ฉ.ม.,อิ. มหาสมุทฺทคตทีปํ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕ หน้าที่ ๑๔๙-๑๕๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=5&page=149&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=3854&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=5&A=3854&modeTY=2&pagebreak=1#p149