อรรถกถาเล่มที่ ๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
ที.อ. (สุมงฺคล.๒)
หน้าที่ ๑๔๙-๑๕๐.

หน้าที่ ๑๔๙.
อปฺโลเกตฺวา, โอวาทานุสาสนึ อทตฺวาติ วุตฺตํ โหติ. วิริเยนาติ ปุพฺพภาควิริเยน
เจว ผลสมาปตฺติวิริเยน จ. ปฏิปณาเมตฺวาติ วิกฺขมฺเภตฺวา. ชีวิตสงฺขารนฺติ เอตฺถ
ชีวิตํปิ ชีวิตสงฺขาโร. เยน ชีวิตํ สงฺขริยติ ฉิชฺชมานํ ฆฏฺเฏตฺวา ปิยติ, โส ๑-
ผลสมาปตฺติธมฺโมปิ ชีวิตสงฺขาโร. โส อิธ อธิปฺเปโต. อธิฏฺายาติ อธิฏฺหิตฺวา
ปวตฺเตตฺวา, ชีวิตปนสมตฺถํ ผลสมาปตฺตึ สมาปชฺเชยฺยนฺติ อยเมตฺถ สงฺเขปตฺโถ.
      กึ ปน ภควา อิโต ปุพฺเพ ผลสมาปตฺตึ น สมาปชฺชตีติ. สมาปชฺชติ.
สา ปน ขณิกสมาปตฺติ. ขณิกสมาปตฺติ จ อนฺโตสมาปตฺติยํเยว เวทนํ
วิกฺขมฺเภติ, สมาปตฺติโต วุฏฺิตมตฺตสฺส กฏฺปาเตน วา กลปาเตน วา
ฉินฺนเสวาโล วิย อุทกํ ปุน สรีรํ เวทนา อชฺโฌตฺถรติ. ยา ปน รูปสตฺตกญฺจ
อรูปสตฺตกญฺจ นิคฺคุมฺพํ นิชฺชฏํ กตฺวา มหาวิปสฺสนาวเสน สมาปนฺนสมาปตฺติ,
สา สุฏฺุ วิกฺขมฺเภติ. ยถา นาม ปุริเสน โปกฺขรณึ โอคฺคาเหตฺวา หตฺเถหิ
จ ปาเทหิ จ สุฏฺุ อปพฺยุโฬฺห เสวาโล จิเรน อุทกํ โอตฺถรติ, เอวเมว ตโต
วุฏฺิตสฺส จิเรน เวทนา อุปฺปชฺชติ. อิติ ภควา ตํทิวสํ มหาโพธิปลฺลงฺเก
อภินววิปสฺสนํ ปฏฺเปนฺโต วิย รูปสตฺตกํ อรูปสตฺตกํ นิคฺคุมฺพํ นิชฺชฏํ กตฺวา
จุทฺทสหากาเรหิ สนฺเนตฺวา มหาวิปสฺสนาย เวทนํ วิกฺขมฺเภตฺวา "ทส มาเส มา
อุปฺปชฺชิตฺถา"ติ สมาปตฺตึ สมาปชฺชิ. สมาปตฺติวิกฺขมฺภิตา เวทนา ทส มาเส
น อุปฺปชฺชิเยว.
      คิลานา วุฏฺิโตติ คิลาโน หุตฺวา ปุน วุฏฺิโต. มธุรกชาโต วิยาติ
สญฺชาตครุภาโว สญฺชาตถทฺธภาโว สูเล อุตฺตาสิตปุริโส ๒- วิย. น ปกฺขายนฺตีติ
นปฺปกาสนฺติ, นานาการโต น อุปฏฺหนฺติ. ธมฺมาปิ มํ นปฺปฏิภนฺตีติ
สติปฏฺานธมฺมาปิ ๓- มยฺหํ ปากฏา น โหนฺตีติ ทีเปติ. ตนฺติธมฺมา ปน เถรสฺส
สุปฺปคุณา. น อุทาหรตีติ ปจฺฉิมํ โอวาทํ น เทติ. ตํ สนฺธาย วทติ.
      [๑๖๕] อนนฺตรํ อพาหิรนฺติ ธมฺมวเสน วา ปุคฺคลวเสน วา อุภยํ
อกตฺวา. "เอตฺตกํ ธมฺมํ ปรสฺส น เทเสสฺสามี"ติ หิ จินฺเตนฺโต ธมฺมํ อพฺภนฺตรํ
กโรติ นาม. "เอตฺตกํ ปรสฺส เทเสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต ธมฺมํ พาหิรํ กโรติ
นาม. "อิมสฺส ปุคฺคลสฺส เทเสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต ปน ปุคฺคลํ อพฺภนฺตรํ
@เชิงอรรถ: ๑ อิ. โย    ๒ อิ. อุตฺตาสิตสทิโส    ๓ ฉ.ม. สติปฏฺานาทิธมฺม
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๕๐.
กโรติ นาม. "อิมสฺส น เทเสสฺสามี"ติ จินฺเตนฺโต ปุคฺคลํ พาหิรํ กโรติ
นาม. เอวํ อกตฺวา เทสิโตติ อตฺโถ. อาจริยมุฏฺีติ ยถา พาหิรกานํ อาจริยมุฏฺิ
นาม โหติ. ทหรกาเล กสฺสจิ อกเถตฺวา ปจฺฉิมกาเล มรณมญฺเจ นิปนฺนา
ปิยมนาปสฺส อนฺเตวาสิกสฺส กเถนฺติ, เอวํ ตถาคตสฺส "อิทํ มหลฺลกกาเล
ปจฺฉิมกาเล ๑- กเถสฺสามี"ติ มุฏฺึ กตฺวา ปริหริตฺวา ๒- ปิตํ กิญฺจิ นตฺถีติ
ทสฺเสติ.
      อหํ ภิกฺขุสํฆนฺติ อหเมว ภิกฺขุสํฆํ ปริหริสฺสามีติ วา. มมุทฺเทสิโกติ
อหํ อุทฺทิสิตพฺพฏฺเน อุทฺเทโส อสฺสาติ มมุทฺเทสิโก. มํเยว อุทฺทิสิตฺวา มมํ
ปจฺจาสึสมาโน ภิกฺขุสํโฆ โหตุ, มม อจฺจเยน มา วา อเหสุํ, ยํ วา ตํ วา
โหตูติ อิติ วา ปน ยสฺส อสฺสาติ อตฺโถ. น เอวํ โหตีติ โพธิปลฺลงฺเกเยว
อิสฺสามจฺฉริยานํ วิหตตฺตา ๓- เอวํ น โหติ. สกินฺติ โส กึ. อาสีติโกติ ๔-
อสีติสํวจฺฉริโก. อิทํ ปจฺฉิมวยํ อนุปฺปตฺตภาวทีปนตฺถํ วุตฺตํ. เวฬุมิสฺสเกนาติ
๕- พาหพทฺธจกฺกพทฺธาทินา ปฏิสงฺขรเณน เวฬุมิสฺสเกน. มญฺเติ ชรสกฏํ ๖-
วิย เวฬุมิสฺสเกน มญฺเ ยาเปติ. อรหตฺตผลพนฺธเนน ๗- จตุอิริยาปถกปฺปนํ ตถาคตสฺส
โหตีติ ทสฺเสติ.
      อิทานิ ตมตฺถํ ปกาเสนฺโต ยสฺมึ อานนฺท สมเยติ อาทิมาห. ตตฺถ
สพฺพนิมิตฺตานนฺติ รูปนิมิตฺตาทีนํ กลาปานํ. ๘- เอกจฺจานํ เวทนานนฺติ โลกิยานํ
เวทนานํ. ตสฺมาติหานนฺทาติ ยสฺมา อิมินา ผลสมาปตฺติวิหาเรน ผาสุ โหติ,
ตสฺมา ตุเมฺหปิ ผาสุกตฺถาย ๙- เอวํ วิหรถาติ ทสฺเสติ. อตฺตทีปาติ มหาสมุทฺทมชฺเฌ
ทีปํ ๑๐- วิย อตฺตานํ ทีปํ ปติฏฺ กตฺวา วิหรถ. อตฺตสรณาติ อตฺตคติกาว
โหถ, มา อญฺคติกา. ธมฺมทีปธมฺมสรณปเทสุปิ เอเสว นโย. ตมตคฺเคติ
ตมอคฺเค. มชฺเฌ ตกาโร ปทสนฺธิวเสน  วุตฺโต. อิทํ วุตฺตํ โหติ "อิเม อคฺคตมา
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.,อิ. ปจฺฉิมฏฺาเน   ๒ ฉ.ม. "ปริหริสฺสามี"ติ ปิตํ   ๓ อิ. วิคตตฺตา
@๔ ก. อสีติโกติ   ๕ ฉ.ม. เวมิสฺสเกนาติ, ม. เวขมิสฺสเกนาติ, อิ. เวฆมิสฺสเกนาติ
@๖ ฉ.ม. ชิณฺณสกฏํ   ๗ ฉ.ม. ผลเวเนน   ๘ ฉ.ม.,อิ. กลาปานนฺติ น ทิสฺสติ.
@๙ ฉ.ม.,อิ. ตทตฺถาย                 ๑๐ ฉ.ม.,อิ. มหาสมุทฺทคตทีปํ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๕ หน้าที่ ๑๔๙-๑๕๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=5&page=149&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=5&A=3854&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=5&A=3854&pagebreak=1#p149