อรรถกถาเล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๒๘๐.

อธิปญฺญาวิปสฺสนาติ ยา จ อารมฺมณปฏิสงฺขา, ยา จ ภงฺคานุปสฺสนา, ยญฺจ สุญฺญโต อุปฏฺฐานํ, อยํ อธิปญฺญา วิปสฺสนา นามาติ วุตฺตํ โหติ. กุสโล ตีสุ อนุปสฺสนาสูติ อนิจฺจานุปสฺสนาทีสุ ตีสุ เฉโก ภิกฺขุ. จตูสุ จ ^๑- วิปสฺสนาสูติ นิพฺพิทาทีสุ จ จตูสุ วิปสฺสนาสุ. ตโย อุปฏฺฐาเน กุสลตาติ ขยโต วยโต สุญฺญโตติ อิมสฺมึ จ ติวิเธ อุปฏฺฐาเน กุสลตาย. นานาทิฏฺฐีสุ น กมฺปตีติ สสฺสตทิฏฺฐิอาทีสุ นานปฺปการาสุ ทิฏฺฐีสุ น เวธติ. โส เอวํ อเวธมาโน "อนิรุทฺธเมว นิรุชฺฌติ, อภินฺนเมว ภิชฺชตี"ติ ปวตฺตมนสิกาโร ทุพฺพลภาชนสฺส วิย ภิชฺชมานสฺส, สุขุมรชสฺเสว วิปฺปกิริยมานสฺส, ติลานํ วิย ภชฺชิยมานานํ สพฺพ- สงฺขารานํ อุปฺปาทฏฺฐิติปวตฺตนิมิตฺตํ วิสฺสชฺเชตฺวา เภทเมว ปสฺสติ. โส ยถา นาม จกฺขุมา ปุริโส โปกฺขรณีตีเร วา นทีตีเร วา ฐิโต ถูลผุสิตเก เทเว วสฺสนฺเต อุทกปิฏฺเฐ มหนฺตานิ มหนฺตานิ อุทกปุพฺพุฬานิ อุปฺปชฺชิตฺวา อุปฺปชฺชิตฺวา สีฆํ สีฆํ ภิชฺชมานา ปสฺเสยฺย, เอวเมว สพฺเพ สงฺขารา ภิชฺชนฺติ ภิชฺชนฺตีติ ปสฺสติ. เอวรูปํ หิ โยคาวจรํ สนฺธาย วุตฺตํ ภควตา:- "ยถา ปุพฺพุฬกํ ปสฺเส ยถา ปสฺเส มรีจิกํ เอวํ โลกํ อเวกฺขนฺตํ มจฺจุราชา น ปสฺสตี"ติ. ^๒- ตสฺเสวํ "สพฺเพ สงฺขาเร ภิชฺชนฺติ ภิชฺชนฺตี"ติ อภิณฺหํ ปสฺสโต อฏฺฐานิสํสปริวารํ ภงฺคานุปสฺสนาญาณํ พลปฺปตฺตํ โหติ. ตตฺริเม อฏฺฐานิสํสา:- ภวทิฏฺฐิปฺปหานํ ชีวิตนิกนฺติปริจฺจาโค สทายุตฺตปยุตฺตตา วิสุทฺธาชีวิกา อุสฺสุกฺกปฺปหานํ วิคตภยตา ขนฺติโสรจฺจปฺปฏิลาโภ อรติสหนตาติ. เตนาหุ โปราณา:- อิมานิ อฏฺฐคฺคุณมุตฺตมานิ ทิสฺวา ตหึ สมฺมสตี ปุนปฺปุนํ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. จตสฺโส ^๒ ขุ.ธ. ๒๕/๑๗๐/๔๗

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๗ หน้าที่ ๒๘๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=47&page=280&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=47&A=6255&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=47&A=6255&modeTY=2&pagebreak=1#p280