อรรถกถาเล่มที่ ๔๖ หน้าที่ ๑๗.

วลิตฺตจตาติ อิมินา มํสํ มิลาเปตฺวา ตเจ วลิภาวกรณกิจฺจโต ทีปิตา. ^๑- เตนสฺสา อิเม ขณฺฑิจฺจนฺติอาทโย ตโย กาลาติกฺกเม กิจฺจนิทฺเทสา เตหิ อิเมสํ วิการานํ ทสฺสนวเสน ปากฏีภูตา ปากฏชรา ทสฺสิตา. ยเถว หิ อุทกสฺส วา วาตสฺส วา อคฺคิโน วา ติณรุกฺขาทีนํ สมฺภคฺคปลิภคฺคตาย วา ฌามตาย วา คตมคฺโค ปากโฏ โหติ, น จ โส คตมคฺโค ตาเนว อุทกาทีนิ, เอวเมว ชราย ทนฺตาทีนํ ^๒- ขณฺฑิจฺจาทิวเสน คตมคฺโค ปากโฏ, จกฺขุํ อุมฺมีเลตฺวาปิ คยฺหติ, น จ ขณฺฑิจฺจาทิ เนว ชรา. น หิ ชรา จกฺขุวิญฺเญยฺยา โหติ. อายุโน สํหานิ อินฺทฺริยานํ ปริปาโกติ อิเมหิ ปน ปเทหิ กาลาติกฺกเมเยว อภิพฺยตฺตาย อายุกฺขยจกฺขฺวาทิอินฺทฺริยปริปากสงฺขาตาย ปกติยา ทีปิตา, เตนสฺสิเม ปจฺฉิมา เทฺว ปกตินิทฺเทสาติ เวทิตพฺพานิ. ตตฺถ ยสฺมา ชรํ ปตฺตสฺส อายุ หายติ, ตสฺมา ชรา "อายุโน สํหานี"ติ ผลูปจาเรน วุตฺตา. ยสฺมา จ ทหรกาเล สุปฺปสนฺนานิ สุขุมมฺปิ อตฺตโน วิสยํ สุเขเนว คณฺหนสมตฺถานิ จกฺขฺวาทีนิ อินฺทฺริยานิ ชรํ ปตฺตสฺส ปริปกฺกานิ อาลุฬิตานิ อวิสทานิ, ^๓- โอฬาริกมฺปิ อตฺตโน วิสยํ คเหตุํ อสมตฺถานิ โหนฺติ. ตสฺมา "อินฺทฺริยานํ ปริปาโก"ติ ผลูปจาเรเนว วุตฺตา. สา ปเนสา เอวํ นิทฺทิฏฺฐา สพฺพาปิ ชรา ปากฏา ปฏิจฺฉนฺนาติ ทุวิธา โหติ. ตตฺถ ทนฺตาทีสุ ขณฺฑาทิภาวทสฺสนโต รูปธมฺเมสุ ชรา ปากฏชรา นาม. อรูปธมฺเมสุ ปน ชรา ตาทิสสฺส วิการสฺส อทสฺสนโต ปฏิจฺฉนฺนชรา นาม. ตตฺถ ยฺวายํ ขณฺฑาทิภาโว ทิสฺสติ, โส ตาทิสานํ ทนฺตาทีนํ สุวิญฺเญยฺยตฺตา วณฺโณเยว. ตญฺจ จกฺขุนา ทิสฺวา มโนทฺวาเรน จินฺเตตฺวา "อิเม ทนฺตา ชราย ปหฏา"ติ ชรํ ชานาติ. อุทกฏฺฐาเน พทฺธานิ โคสิงฺคาทีนิ โอโลเกตฺวา เหฏฺฐา อุทกสฺส อตฺถิภาวชานนํ วิย. ปุน อวีจิ สวีจีติ เอวมฺปิ อยํ ชรา ทุวิธา โหติ. ตตฺถ มณิกนกรชตปวาฬจนฺทสูริยาทีนํ มนฺททสกาทีสุ ^๔- ปาณีนํ วิย จ ปุปฺผผลปลฺลวาทีสุ อปาณีนํ วิย จ อนฺตรนฺตรา วณฺณวิเสสาทีนํ ทุพฺพิญฺเญยฺยตฺตา ชรา อวีจิชรา @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ ^๒ ก. ทนฺตาทีสุ ^๓ ก. อวิสุทฺธานิ @^๔ ก. มนฺธาตาสกฺกาทีสุ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๖ หน้าที่ ๑๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=46&page=17&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=46&A=399&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=46&A=399&modeTY=2&pagebreak=1#p17