อรรถกถาเล่มที่ ๔๕ หน้าที่ ๙๗.

กตมา ปฏิฆสญฺญา? รูปสญฺญา สทฺทสญฺญา คนฺธสญฺญา รสสญฺญา โผฏฺฐพฺพสญฺญา, อิมา วุจฺจนฺติ ปฏิฆสญฺญาโย"ติ. ^๑- ตา กุสลวิปากา ปญฺจ อกุสลวิปากา ปญฺจาติ เอตาย ปฏิฆสญฺญาย. นานตฺตสญฺญายาติ นานตฺเต โคจเร ปวตฺตาย สญฺญาย, นานตฺตาย วา สญฺญาย. ยถาห:- "ตตฺถ กตมา นานตฺตสญฺญา? อสมาปนฺนสฺส มโนธาตุสมงฺคิสฺส วา มโนวิญฺญาณธาตุสมงฺคิสฺส วา สญฺญา สญฺชานนา สญฺชานิตตฺตํ, อิมา วุจฺจนฺติ นานตฺตสญฺญาโย"ติ ^๒- เอวํ วิภงฺเค วิภชิตฺวา วุตฺตา. ตา อิธ อธิปฺเปตา. อสมาปนฺนสฺส มโนธาตุมโนวิญฺญาณธาตุสงฺคหิตา สญฺญา รูปสทฺทาทิเภเท นานตฺเต นานาสภาเว โคจเร ปวตฺตนฺติ. ยสฺมา เจสา อฏฺฐ กามาวจรกุสลสญฺญา, ทฺวาทส อกุสลสญฺญา, เอกาทส กามาวจรกุสลวิปากสญฺญา, เทฺว อกุสลวิปากสญฺญา, เอกาทส กามาวจรกิริยสญฺญาติ เอวํ จตุจตฺตาลีสมฺปิ สญฺญา นานตฺตา นานาสภาวา อญฺญมญฺญํ อสทิสา, ตสฺมา "นานตฺตสญฺญา"ติ วุตฺตา, ตาย นานตฺตสญฺญาย. จิตฺตํ วิวิตฺตํ โหตีติ อากาสานญฺจายตนํ สมาปนฺนสฺส รูปสญฺญาปฏิฆ- สญฺญานานตฺตสญฺญาสงฺขาตาหิ สญฺญาหิ ฌานจิตฺตํ วิวิตฺตํ โหติ วินา โหติ อปสกฺกนํ ^๓- โหติ. วิญฺญาณญฺจายตนนฺติ เอตเทว วิญฺญาณํ อธิฏฺฐานฏฺเฐน อายตนมสฺสาติ วิญฺญาณญฺจายตนํ, อากาเส ปวตฺตวิญฺญาณารมฺมณสฺส ฌานสฺเสตํ อธิวจนํ. ตํ ฌานํ สมาปนฺนสฺส วุตฺตปฺปการาย อากาสานญฺจายตนสญฺญาย จิตฺตํ วิวิตฺตํ โหติ. อากิญฺจญฺญายตนนฺติ เอตฺถ ปน นาสฺส กิญฺจนนฺติ อกิญฺจนํ, อนฺตมโส ภงฺคมตฺตมฺปิ อสฺส อวสิฏฺฐํ นตฺถีติ วุตฺตํ โหติ. อกิญฺจนสฺส ภาโว อากิญฺจญฺญํ, อากาสานญฺจายตนวิญฺญาณาปคมสฺเสตํ อธิวจนํ. ตํ อากิญฺจญฺญํ อธิฏฺฐานฏฺเฐน @เชิงอรรถ: ^๑ อภิ.วิ. ๓๕/๖๐๓/๓๑๖ ^๒ อภิ.วิ. ๓๕/๖๐๔/๓๑๗ ^๓ สี. อปสกฺกิตํ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๕ หน้าที่ ๙๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=45&page=97&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=45&A=2224&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=45&A=2224&modeTY=2&pagebreak=1#p97