อรรถกถาเล่มที่ ๔๕ หน้าที่ ๔๒.

อถ วา กามราคสงฺขาเตน กาเมน ยุตฺตา ธาตุ กามธาตุ, กามสงฺขาตา วา ธาตุ กามธาตุ. กามํ ปหาย รูเปน ยุตฺตา ธาตุ รูปธาตุ, รูปสงฺขาตา วา ธาตุ รูปธาตุ. กามญฺจ รูปญฺจ ปหาย อรูเปน ยุตฺตา ธาตุ อรูปธาตุ, อรูปสงฺขาตา วา ธาตุ อรูปธาตุ. ตา เอว ธาตุโย ปุน ภวปริยาเยน วุตฺตา. ภวนฺตีติ หิ ภวาติ วุจฺจนฺติ. สญฺาย ยุตฺโต ภโว, สญฺาภโว, ^๑- สญฺาวตํ วา ภโว, สญฺา วา เอตฺถ ภเว อตฺถีติ สญฺาภโว. โส กามภโว จ อสญฺาภวมุตฺโต รูปภโว จ เนวสญฺานาสญฺาภวมุตฺโต อรูปภโว จ โหติ. น สญฺาภโว อสญฺาภโว, โส รูปภเวกเทโส. โอฬาริกตฺตาภาวโต เนวสญฺา, สุขุมตฺเตน สภาวโต นาสญฺาติ เนวสญฺานาสญฺา, ตาย ยุตฺโต ภโว เนวสญฺานาสญฺาภโว. อถ วา โอฬาริกาย สญฺาย อภาวา สุขุมาย จ อภาวา เนวสญฺานาสญฺา อสฺมึ ภเวติ เนวสญฺานาสญฺาภโว, โส อรูปภเวกเทโส. เอเกน รูปกฺขนฺเธน โวกิณฺโณ ภโว, เอโก วา โวกาโร, อสฺส ภวสฺสาติ เอกโวการภโว, โส อสญฺาภโวว. จตูหิ อรูปกฺขนฺเธหิ โวกิณฺโณ ภโว, จตฺตาโร วา โวการา อสฺส ภวสฺสาติ จตุโวการภโว, โส อรูปภโว เอว. ปญฺจหิ ขนฺเธหิ โวกิณฺโณ ภโว, ปญฺจ วา โวการา อสฺส ภวสฺสาติ ปญฺจโวการภโว, โส กามภโว จ รูปภเวกเทโส จ โหติ. อตีตตฺติโก เหฏฺา วุตฺตนโยว. ทิฏฺนฺติ จตุสฺสมุฏฺานิกํ รูปารมฺมณํ. สุตนฺติ ทฺวิสมุฏฺานิกํ สทฺทารมฺมณํ. มุตนฺติ มุนิตฺวา ^๒- คเหตพฺพานิ จตุสฺสมุฏฺานิกานิ คนฺธรสโผฏฺพฺพารมฺมณานิ. วิญฺาตพฺพํ นาม มนสา ชานิตพฺพํ ธมฺมารมฺมณํ. เตสุ ทิฏฺสุตมุตวิญฺาตพฺเพสุ ธมฺเมสุ. วิสฏา วิตฺถตาติ มหนฺตา ปตฺถฏา. อปายโลเกติ วุฑฺฒิสงฺขาตสฺส อยสฺส อภาเวน อปาโย, ตสฺมึ อปายโลเก. ขนฺธโลเกติ ราสฏฺเน รูปาทโย ปญฺจกฺขนฺธา เอว โลโก. ธาตุโลเกติ สุญฺตฏฺเน @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ ^๒ ฉ.ม. ผุสิตฺวา

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๕ หน้าที่ ๔๒. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=45&page=42&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=45&A=950&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=45&A=950&pagebreak=1#p42