อรรถกถาเล่มที่ ๔๕ หน้าที่ ๑๐๐.

อรหโตติ กิเลสารีนํ หตตฺตา "อรหา"ติ ลทฺธนามสฺส. รูปราคาติ รูปภเว ฉนฺทราคา. อรูปราคาติ อรูปภเว ฉนฺทราคา. มานาติ อรหตฺตมคฺควชฺฌกา ^๑- มานา เอว. ตถา อุทฺธจฺจอวิชฺชามานานุสยาทโย อรหตฺตมคฺควชฺฌกา. เอเตสุ อุณฺณติลกฺขโณ มาโน. อวูปสมลกฺขณํ อุทฺธจฺจํ. อนฺธภาวลกฺขณา อวิชฺชา. รูปราคารูปราควเสน ปวตฺตา ภวราคานุสยา. ตเทกฏฺเหิ จาติ เตหิ เอกโต ิเตหิ จ กิเลเสหิ. พหิทฺธา จ สพฺพนิมิตฺเตหีติ อชฺฌตฺตจิตฺตสนฺตาเน อกุสลกฺขนฺเธ อุปาทาย "พหิทฺธา"ติ สงฺขํ คเตหิ อชฺฌตฺตํ มุญฺจิตฺวา พหิทฺธา ปวตฺเตหิ สพฺพสงฺขารนิมิตฺเตหิ มคฺคจิตฺตํ วิวิจฺจิตฺตํ วินา โหติ อปสกฺกติ, ผลจิตฺตํ วิยุตฺตํ อปสกฺกํ ^๒- โหติ. ตตฺถ กิเลสปฏิปาฏิยา มคฺคปฏิปาฏิยา จาติ ทฺวิธา อนุสยานํ อภาโว เวทิตพฺโพ. กิเลสปฏิปาฏิยา หิ กามราคานุสยปฏิฆานุสยานํ ตติยมคฺเคน อภาโว โหติ, มานานุสยสฺส จตุตฺถมคฺเคน, ทิฏฺานุสยวิจิกิจฺฉานุสยานํ ปมมคฺเคน, ภวราคานุสยาวิชฺชานุสยานํ จตุตฺถมคฺเคเนว. มคฺคปฏิปาฏิยา ปน ปมมคฺเคน ทิฏฺานุสยวิจิกิจฺฉานุสยานํ อภาโว โหติ, ทุติยมคฺเคน กามราคานุสยปฏิฆานุสยานํ จ ตนุภาโว, ตติยมคฺเคน สพฺพโส อภาโว, จตุตฺถมคฺเคน มานานุสยภวราคานุสยอวิชฺชานุสยานํ อภาโว โหติ. จิตฺตวิเวโกติ มหคฺคตโลกุตฺตรจิตฺตานํ กิเลเสหิ สุญฺภาโว, ตุจฺฉภาโวติ อตฺโถ. อุปธิวิเวโกติ กิเลสกฺขนฺธอภิสงฺขารสงฺขาตานํ อุปธีนํ สุญฺภาโว. อุปธึ ตาว ทสฺเสตุํ "อุปธิ วุจฺจนฺติ กิเลสา จา"ติอาทิมาห. ราคาทโย ยสฺส อุปฺปชฺชนฺติ, ตํ อุปตาเปนฺติ วิพาเธนฺตีติ กิเลสา จ. อุปาทานโคจรา รูปาทโย ปญฺจกฺขนฺธา จ. อุปาทานสมฺภูตา ปุญฺาปุญฺอาเนญฺชาภิสงฺขารา จ. อมตนฺติ นตฺถิ เอตสฺส มรณสงฺขาตํ มตนฺติ อมตํ, กิเลสวิสปฏิปกฺขตฺตา อคทนฺติปิ ^๓- อมตํ. สํสารโยนิคติอุปปตฺติวิญฺาณฏฺิติสตฺตาวาเสสุ สํสิพฺพติ วินตีติ ตณฺหา "วานนฺ"ติ วุจฺจติ, ตํ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม....วชฺฌา. เอวมุปริปิ ^๒ ฉ.ม. ผลจิตฺตํ วิวิตฺตํ วิยุตฺตํ อปสกฺกิตํ @^๓ สี. อมรนฺติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๕ หน้าที่ ๑๐๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=45&page=100&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=45&A=2294&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=45&A=2294&pagebreak=1#p100