อรรถกถาเล่มที่ ๔๒ ภาษาบาลี อักษรไทย
ชา.อ.๘ ปญฺญาส-อสีตินิปาต
หน้าที่ ๑๑๗-๑๒๐.

หน้าที่ ๑๑๗.
         สายํ ปาโต กูฏการี       อโยกูเฏหิ หญฺญติ
         ตโต วนฺตํ ทุรตฺตานํ       ปเรสํ ภุญฺชเต สทา ฯ
         ธงฺกา เภรณฺฑกา คิชฺฌา    กาโกลา จ อโยมุขา
         วิปฺผนฺทมานํ ขาทนฺติ        นรํ กิพฺพิสการินํ ฯ
         เย มิเคน มิคํ หนฺติ       ปกฺขึ วา ปน ปกฺขินา
         อสนฺโต รชสา ฉนฺนา      คนฺตฺวา เต นิรยุสฺสทนฺติ ฯ
     ตตฺถ ธมฺโม ปโถติ ทสกุสลกมฺมปถธมฺโม เขโม  อปฺปฏิภโย
สุคติมคฺโค ฯ วิสมชีวิโนติ อธมฺเมน กปฺปิตชีวิกา ฯ นิรเยติ เต
เอเตสํ นิพฺพตฺตนิรเย กเถมิ ฯ สุโณหิ เมติ มหาสตฺโต รญฺญา
ปิตุฆาฏกานํ นิพฺพตฺตนิรยํ ปุจฺฉิโตปิ ปฐมํ ตํ อทสฺเสตฺวา อฏฺฐ
มหานิรเย โสฬส จ อุสฺสทนิรเย ทสฺเสตุํ เอวมาห ฯ กึการณา ฯ
ปฐมํ หิ ตสฺมึ ทสฺสิยมาเน ราชา ผลิเตน หทเยน ตตฺเถว มเรยฺย
อิเมสุ ปน นิรเยสุ ปจฺจมานสตฺเต ทิสฺวา ทิฏฺฐานุคติโก หุตฺวา
อหํ วิย อญฺเญปิ พหู ปาปกมฺมิโน อตฺถิ อหํ เอเตสํ อนฺตเร
ปจฺจิสฺสามีติ สญฺชาตูปตฺถมฺโภ อโรโค ภวิสฺสตีติ เต ปน นิรเย
ทสฺเสนฺโต มหาสตฺโต ปฐมํ อิทฺธิพเลน ปฐวึ ทฺวิธา กตฺวา ปจฺฉา
ทสฺเสสิ ฯ เตสํ วจนตฺโถ ฯ นิรยปาเลหิ ปชฺชลิตานิ นานาวุธานิ
คเหตฺวา ขณฺฑาขณฺฑิกํ ฉินฺนา เนรยิกสตฺตา ปุนปฺปุนํ สญฺชีวนฺติ
เอตฺถาติ สญฺชีโว ฯ นิรยปาลา ปุนปฺปุนํ นทนฺตา วคฺคนฺตา ปชฺชลิตานิ
นานาวุธานิ คเหตฺวา ชลิตาย โลหปฐวิยา เนรยิเก อปราปรํ
อนุพนฺธิตฺวา ปหริตฺวา ชลิตปฐวิยํ ปติเต ชลิตกาฬสุตฺตํ ปาเตตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๘.
ชลิตผรสุํ คเหตฺวา สยํ อุนฺนทนฺตา มหนฺเตน อฏฺฏสฺสเรน วิรวนฺเต
อฏฺฐํเส โสฬสํเส กโรนฺตา เอตฺถ คจฺฉนฺตีติ กาฬสุตฺโต ฯ มหนฺตา
ชลิตอยปพฺพตา ฆาเฏนฺติ เอตฺถาติ สงฺฆาโฏ ฯ ตตฺถ กิร สตฺเต
นวโยชนาย ชลิตอยปฐวิยา ยาว กฏิโต ปเวเสตฺวา นิจฺจลํ กโรนฺติ ฯ
อถ ปุรตฺถิมโต มหนฺโต ชลิโต อยปพฺพโต สมุฏฺฐาย อสนี วิย
วิรวนฺโต อาคนฺตฺวา เต สตฺเต สณฺหกรณียํ ติเล ปึสนฺโต วิย คนฺตฺวา
ปจฺฉิมทิสาย ติฏฺฐติ ฯ ปจฺฉิมทิสโต สมุฏฺฐิโตปิ ตเถว คนฺตฺวา
ปุรตฺถิมทิสาย ติฏฺฐติ ฯ เทฺว ปน เอกโต สมาคนฺตฺวา อุจฺฉุยนฺเต
อุจฺฉุขณฺฑานิ วิย ปีเฬนฺติ ฯ เอวํ ตตฺถ พหูนิ วสฺสสตสหสฺสานิ
ทุกฺขํ อนุโภนฺติ ฯ
     เทฺว จ โรรุวาติ ชาลโรรุโว จ ธูมโรรุโว จาติ เทฺว ฯ
ตตฺถ ชาลโรรุโว กปฺเปน สณฺฐิตาหิ รตฺตโลหิตชาลาหิ ปุณฺโณ ฯ
ธูมโรรุโว ขารธูเมน ปุณฺโณ ฯ เตสุ ชาลโรรุเว ปจฺจนฺตานํ นวหิ
วณมุเขหิ ชาลา ปวิสิตฺวา สรีรํ ทหนฺติ ฯ ธูมโรรุเว ปจฺจนฺตานํ
นวหิ วณมุเขหิ ขารธูโม ปวิสิตฺวา ปิฏฺฐํ วิย สรีรํ เสเทสิ ฯ
อุภยตฺถาปิ ปจฺจนฺตา สตฺตา มหาวิรวํ วิรวนฺติ เทฺวปิ โรรุวาติ
วุตฺตา ฯ ชาลานํ วา ปจฺจนสตฺตานํ วา เตสํ ทุกฺขสฺส วา วีจิ
อนฺตรา นตฺถิ เอตฺถาติ อวีจิ ฯ มหนฺโต อวีจิ มหาวีจิ ฯ ตตฺร หิ
ปุรตฺถิมาทีหิ ภิตฺตีหิ ชาลา อุฏฺฐหิตฺวา ปจฺฉิมภิตฺติอาทีสุ ปฏิหญฺญติ
ตาว ภิตฺติโย วินิวิชฺฌิตฺวา ปุรโต โยชนสตํ คณฺหติ เหฏฺฐา
อุฏฺฐิตา ชาลา อุปริ ปฏิหญฺญติ อุปริ อุฏฺฐิตา เหฏฺฐา ปฏิหญฺญติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๙.
เอวํ ตาเวตฺถ ชาลานํ วีจิ นาม นตฺถิ ฯ ตสฺส ปน อนฺโต
โยชนสตฏฺฐานํ ขีรวลฺลิปิฏฺฐิสฺส ปูริตนาฬี วิย สตฺเตหิ นิรนฺตรํ
ปูริตํ จตูหิ อิริยาปเถหิ ปจฺจนฺตานํ สตฺตานํ ปมาณํ นตฺถิ น
จ อญฺญมญฺญํ พฺยาพาเธนฺติ สกฏฺฐาเนเยว ปจฺจนฺติ ฯ เอวเมตฺถ
สตฺตานํ วีจิ นาม นตฺถิ ฯ ยถา ปน ชิวฺหคฺเค ฉ มธุวินฺทูนิ
สตฺตมสฺส ตามฺพโลหวินฺทุโน อนุทหนพลวตาย อพฺโพหาริกานิ โหนฺติ
ตถา ตตฺถ อนุทหนพลวตาย เสสา ฉ อกุสลวิปากา อุเปกฺขา
อพฺโพหาริกา โหนฺติ ฯ ทุกฺขเมว ญายติ นิรนฺตรํ ปญฺญายติ ฯ
เอวเมตฺถ ทุกฺขสฺส วีจิ นาม นตฺถิ ฯ สฺวายํ สห ภิตฺตีหิ วิกฺขมฺภนโต
อฏฺฐารสาธิกติโยชนสโต อาวฏฺฏโต จตุปณฺณาสาธิกนวโยชนสโต สห
อุสฺสเทหิ ทสโยชนสหสฺสานิ ฯ เอวมสฺส มหนฺตตา เวทิตพฺพา ฯ
     นิจฺจเล สตฺเต ตปตีติ ตาปโน ฯ อติวิย ตาเปตีติ ปตาปโน ฯ
ตตฺถ ตาปนสฺมึ สตฺเต ตาลกฺขนฺธปฺปมาเณ ชลิตอยสูเล นิสีทาเปนฺติ ฯ
ตโต เหฏฺฐา ปฐวี ชลติ สูลํ น ชลติ สตฺตา ชลนฺติ ฯ เอวํ
โส นิรโย นิจฺจเล สตฺเต ตปติ ฯ อิตรสฺมึ ปน นิพฺพตฺตสตฺเต
ชลนฺเตหิ อาวุเธหิ ปหริตฺวา ชลิตอยปพฺพตํ อาโรเปนฺติ ฯ
เตสํ ปพฺพตมตฺถเก ฐิตกาเล กมฺมปจฺจโย วาโต ปหรติ ฯ เต
ตตฺถ สณฺฐาตุํ อสกฺโกนฺตา อุทฺธํปาทา อโธสิรา ปตนฺติ ฯ อถ
เหฏฺฐา อยปฐวิโต ชลิตานิ อยสูลานิ อุฏฺฐหนฺติ ฯ เต ตานิ
มตฺถเกเนว อาสาเทตฺวา เตสุ วินิวิทฺธสรีรา ชลนฺตา ชลนฺตา
ปจฺจนฺติ ฯ เอวเมว อติวิย ตาเปตีติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๒๐.
     โพธิสตฺโต ปน เอเต นิรเย ทสฺเสนฺโต ปฐมํ สญฺชีวํ
ทสฺเสตฺวา ตตฺถ ปจฺจนฺเต เนรยิกสตฺเต ทิสฺวา มหาชนสฺส มหาภเย
อุปฺปนฺเน ตํปิ อนฺตรธาเปตฺวา ปุน ปฐวึ ทฺวิธา กตฺวา กาฬสุตฺตํ
ทสฺเสสิ ฯ ตตฺถปิ ปจฺจมาเน สตฺเต ทิสฺวา มหาชนสฺส มหาภเย
อุปฺปนฺเน ตํปิ อนฺตรธาเปสีติ ฯ เอวํ ปฏิปาฏิยา ทสฺเสสิ ฯ ตโต
ราชานํ อามนฺเตตฺวา มหาราช ตยา อิเมสุ อฏฺฐสุ มหานิรเยสุ
ปจฺจมาเน สตฺเต ทิสฺวา อปฺปมาทํ กาตุํ วฏฺฏตีติ วตฺวา ปุน
เตสญฺเญว มหานิรยานํ กิจฺจํ กเถตุํ อิจฺเจเตติ อาทิมาห ฯ
     ตตฺถ อกฺขาตาติ มยา จ ตุยฺหํ กถิตา โปราณเกหิ จ
กถิตาเยว ฯ อากิณฺณาติ ปริปุณฺณา ฯ ปจฺเจกา โสฬสุสฺสทาติ
เอเตสํ นิรยานํ เอเกกสฺส จตูสุ ทฺวาเรสุ เอเกกสฺมึ จตฺตาโร
จตฺตาโร กตฺวา โสฬส โสฬส อุสฺสทนิรยาติ สพฺเพปิ สตํ อฏฺฐวีสติ จ
อุสฺสทนิรยา อฏฺฐ จ มหานิรยาติ ฉตฺตึสนิรยสตํ ฯ กทริยตาปนาติ
สพฺเพเปเต กทริยานํ ตาปนา พลวทุกฺขตาย โฆรา
กปฺปฏฺฐิตนิพฺพตฺตานํ อจฺจีนํ อตฺถิตาย อจฺจิมนฺโต ภยสฺส
มหนฺตตาย มหพฺภยา ทิฏฺฐมตฺตา วา โลมานิ หํสนฺตีติ โลมหํสนรูปา
จ ภึสนตาย เภสฺมา ภยชนนตาย ปฏิภยา สุขาภาเวน ทุกฺขา ฯ
จตุกฺโกณาติ สพฺเพปิ จตุรสฺสมญฺชุสสทิสา ฯ วิภตฺตาติ จตุทฺวารวเสน
วิภตฺตา ฯ ภาคโส มิตาติ ทฺวารวีถีนํ วเสน โกฏฺฐาเส
ฐเปตฺวา มิตา ฯ อยสา ปฏิกุชฺชิตาติ สพฺเพปิ นวโยชนิเกน
อยกปาเลน ปฏิจฺฉนฺนา ฯ ผุฏา ติฏฺฐนฺตีติ สพฺเพปิ เอตฺตกํ ฐานํ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔๒ หน้าที่ ๑๑๗-๑๒๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=42&page=117&pages=4&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=42&A=2371&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=42&A=2371&modeTY=2&pagebreak=1#p117