อรรถกถาเล่มที่ ๔ หน้าที่ ๙๗.

ตตฺถ วทนฺติ เอเตนาติ วาโท, ทิฏฺิคตสฺเสตํ อธิวจนํ, สสฺสโต วาโท เอเตสนฺติ สสฺสตวาทา, สสฺสตทิฏฺิโนติ อตฺโถ. เอเตเนว นเยน อิโต ปเรสํปิ เอวรูปานํ ปทานํ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. สสฺสตํ อตฺตานญฺจ โลกญฺจาติ รูปาทีสุ อญฺตรํ "อตฺตา"ติ จ "โลโก"ติ จ คเหตฺวา ตํ สสฺสตํ อมรํ นิจฺจํ ธุวํ ปญฺเปนฺติ. ยถาห "รูปํ อตฺตาเจว โลโก จ สสฺสโต จาติ อตฺตานญฺจ โลกญฺจ ปญฺเปนฺติ, ตถา เวทนํ. สญฺ. สงฺขาเร. วิญฺาณํ อตฺตาเจว โลโก จ สสฺสโต จาติ อตฺตานญฺจ โลกญฺจ ปญฺเปนฺตี"ติ. ^๑- [๓๑] อาตปฺปมนฺวายาติ อาทีสุ วีริยํ กิเลสานํ อาตปฺปนภาเวน อาตปฺปนฺติ วุตฺตํ. ตเทว ปทหนวเสน ปธานํ. ปุนปุปฺนํ ปยุตฺตวเสน อนุโยโค. อิติ เอวํ ติปฺปเภทํปิ วีริยํ อนฺวาย อาคมฺม ปฏิจฺจาติ อตฺโถ. อปฺปมาโท วฺจฺจติ สติยา อวิปฺปวาโส. สมฺมามนสิกาโรติ อุปายมนสิกาโร ปมมนสิกาโร, อตฺถโต าณนฺติ วุตฺตํ โหติ. ยสฺมึ หิ มนสิกาเร ิตสฺส ปุพฺเพนิวาสานุสฺสติาณํ อิชฺฌติ, อยํ อิมสฺมึ าเน "มนสิกาโร"ติ อธิปฺเปโต. ตสฺมา วีริยญฺจ สติญฺจ าณญฺจ อาคมฺมาติ อยเมตฺถ สงฺเขปตฺโถ. ตถารูปนฺติ ตถาชาติกํ. เจโตสมาธินฺติ จิตฺตสมาธึ. ผุสตีติ วินฺทติ ปฏิลภติ. ยถา สมาหิเต จิตฺเตติ เยน สมาธินา สมฺมา อาหิเต สุฏฺุ ปิเต จิตฺตมฺหิ. อเนกวิหิตํ ปุพฺเพนิวาสนฺติ อาทีนํ อตฺโถ วิสุทฺธิมคฺเค วุตฺโต. โส เอวมาหาติ โส เอวํ ฌานานุภาวสมฺปนฺโน หุตฺวา ทิฏฺิคติโก เอวํ วทติ. วญฺโฌติ วญฺฌปสุวญฺฌตาลาทโย วิย อผโล กสฺสจิ อชนโกติ. เอเตน "อตฺตา"ติ จ "โลโก"ติ จ คหิตานํ ฌานทีนํ รูปาทิชนกภาวํ ปฏิกฺขิปติ. ปพฺพตกูฏํ วิย ิโตติ กูฏฏฺโ. เอสิกฏฺายิฏฺิโตติ เอสิกฏฺายี วิย หุตฺวา ิโตติ เอสิกฏฺายิฏฺิโต. ยถา สุนิขาโต เอสิกตฺถมฺโภ นิจฺจโล ติฏฺติ, เอวํ ิโตติ อตฺโถ. อุภเยนปิ โลกสฺส วินาสาภาวํ ทีเปติ. เกจิ ปน "อีสิกฏฺายิฏฺิโต"ติ ปาลึ วตฺวา มุญฺเช อีสิกา วิย ิโต"ติ วทนฺติ. ตตฺรายํ อธิปฺปาโย:- ยทิทํ ชายตีติ วุจฺจติ, ตํ มุญฺชโต อีสิกา วิย วิชฺชมานเมว นิกฺขมติ. ยสฺมา จ @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ. ปฏิ. ๓๑/๑๔๐ อนฺตคฺคาหิกทิฏฺินิทฺเทเส วิตฺถาโร ทฏฺพฺโพ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้าที่ ๙๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=4&page=97&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=2548&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=4&A=2548&pagebreak=1#p97