อรรถกถาเล่มที่ ๔ หน้าที่ ๙๕.

ชรามรณํ ปจฺจยสมุปฺปนฺนํ, อุโภเปเต ธมฺมา ปจฺจยสมุปฺปนฺนาติ ปจฺจยปริคฺคเห ปญฺา ธมฺมฏฺิติาณนฺ"ติ. ^๑- เอวมิมํ ตสฺส ตสฺส ธมฺมสฺส ตถา ตถา ปจฺจยภาเวน ปวตฺตํ ติวฏฺฏํ ติยทฺธํ ติสนฺธึ จตุสงฺเขปํ วีสตาการํ ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ วิภชิตฺวา กเถตุํ อญฺเสํ ถาโม วา พลํ วา นตฺถิ, อวิสโย เอส อญฺเสํ, ตถาคตสฺเสว วิสโย. อิติ ปจฺจยาการํ ปตฺวา พุทฺธานํ คชฺชิตํ มหนฺตํ โหติ, าณํ อนุปวิสติ ฯเปฯ สุญฺตาปฏิสํยุตฺตาติ. ตถา จตฺตาโร ชนา สสฺสตวาทา นาม, จตฺตาโร เอกจฺจสสฺสตวาทา, จตฺตาโร อนฺตานนฺติกา, จตฺตาโร อมราวิกฺเขปิกา, เทฺว อธิจฺจสมุปฺปนฺนิกา, โสฬส สญฺีวาทา, อฏฺ อสญฺีวาทา, อฏฺ เนวสญฺีนาสญฺีวาทา, สตฺต อุจฺเฉทวาทา, ปญฺจ ทิฏฺธมฺมนิพฺพานวาทา นาม, เต อิทํ นิสฺสาย อิทํ คณฺหนฺตีติ ทฺวาสฏฺิทิฏฺิคตานิ ภินฺทิตฺวา นิชฺชฏํ นิคฺคุมฺพํ กตฺวา กเถตุํ อญฺเสํ ถาโม วา พลํ วา นตฺถิ, อวิสโย เอส อญฺเสํ, ตถาคตสฺเสว วิสโย. อิติ สมยนฺตรํ ปตฺวา พุทฺธานํ คชฺชิตํ มหนฺตํ โหติ, าณํ อนุปวิสติ, พุทฺธาณสฺส มหนฺตตา ปญฺายติ, เทสนา คมฺภีรา โหติ ติลกฺขณาหตา สุญฺตาปฏิสํยุตฺตาติ. อิมสฺมึ ปน าเน สมยนฺตรํ ลพฺภติ, ตสฺมา สพฺพญฺุตาณสฺส มหนฺตภาวสฺส ทสฺสนตฺถํ, เทสนาย จ สุญฺตาปกาสนวิภาวนตฺถํ ^๒- สมยนฺตรํ อนุปวิสนฺโต ธมฺมราชา "สนฺติ ภิกฺขเว เอเก สมณพฺราหฺมณา"ติ เอวํ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ อารภิ. [๒๙] ตตฺถ สนฺตีติ อตฺถิ สํวิชฺชนฺติ อุปลพฺภนฺติ. ภิกฺขเวติ อาลปนวจนํ. เอเกติ เอกจฺเจ. สมณพฺราหฺมณาติ ปพฺพชฺชูปคตภาเวน สมณา, ชาติยา พฺราหฺมณา. โลเกน วา "สมณา"ติ จ "พฺราหฺมณา"ติ จ เอวํ สมฺมตา. ปุพฺพนฺตํ กปฺปิตฺวา วิกปฺเปตฺวา คณฺหนฺตีติ ปุพฺพนฺตกปฺปิกา, ปุพฺพนฺตกปฺโป วา เอเตสํ อตฺถีติ ปุพฺพนฺตกปฺปิกา. ตตฺถ อนฺโตติ อยํ สทฺโท อนฺตอพฺภนฺตรมริยาทลามกปรภาค- โกฏฺาเสสุ ทิสฺสติ. "อนฺตปูโร อุทรปูโร"ติ ^๓- อาทีสุ หิ อนฺเต อนฺตสทฺโท. @เชิงอรรถ: ^๑ ขุ. ปฏิ. ๓๑/๙๔/๗๒ ธมฺมฏฺิติาณนิทฺเทส ^๒ ก. สุญฺตาปกาสนภาวตฺถํ, @สี. สุญฺตาปกาสนตฺถํ ^๓ ขุ.สุ. ๒๕/๑๙๗/๓๗๑ วิชยสุตฺต

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้าที่ ๙๕. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=4&page=95&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=2493&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=4&A=2493&pagebreak=1#p95