อรรถกถาเล่มที่ ๔ ภาษาบาลี อักษรไทย
ที.อ. (สุมงฺคล.๑)
หน้าที่ ๑๐๓-๑๐๔.

หน้าที่ ๑๐๓.
นาม. อิธ ปน ตณฺหาตสฺสนาปิ ทิฏฺิตสฺสนาปิ วฏฺฏติ. พฺรหฺมวิมานนฺติ อิธ ปน
ปมาภินิพฺพตฺตสฺส อตฺถิตาย สุญฺนฺติ น วุตฺตํ. อุปปชฺชนฺตีติ อุปฺปตฺติวเสน
อุปคจฺฉนฺติ. สหพฺยตนฺติ สหภาวํ.
      [๔๒] อภิภูติ อภิภวิตฺวา ิโต "เชฏฺโกหมสฺมี"ติ. อนภิภูโตติ
อญฺเหิ อนภิภูโต. อญฺทตฺถุนฺติ เอกํสวจเน นิปาโต. ทสฺสนวเสน ทโส,
สพฺพํ ปสฺสามีติ อตฺโถ. วสวตฺตีติ สพฺพํ ชนํ วเส วตฺเตมิ. อิสฺสโร
กตฺตา นิมฺมาตาติ อหํ โลเก อิสฺสโร, อหํ โลกสฺส กตฺตา จ นิมฺมาตา จ,
ปวีหิมวนฺตสิเนรุจกฺกวาฬมหาสมุทฺทจนฺทิมสุริยา มยา นิมฺมิตาติ. เสฏฺโ สชฺชิตาติ
อหํ โลกสฺส อุตฺตโม จ สชฺชิตา จ "ตวํ ขตฺติโย นาม โหหิ, ตฺวํ พฺราหฺมโณ,
เวสฺโส, สุทฺโท, คหฏฺโ, ปพฺพชิโต นาม. อนฺตมโส ตฺวํ โอฏฺโ โหหิ, โคโณ
โหหี"ติ เอวํ "สตฺตานํ สํวิภชิตา ๑- อหนฺ"ติ มญฺติ. วสี ปิตา ภูตภพฺยานนฺติ
"อหมสฺมิ จิณฺณวสิตาย วสี, อหมฺปิตา ภูตานญฺจ ภพฺยานญฺจา"ติ มญฺติ. ตตฺถ
อณฺฑชชลาพุชา สตฺตา อนฺโตอณฺฑโกเสเจว อนฺโตวตฺถิมฺหิ จ ภพฺยา นาม, พหิ
นิกฺขนฺตกาลโต  ปฏฺาย ภูตา นาม. สํเสทชา ปมจิตฺตกฺขเณ  ภพฺยา, ทุติยโต
ปฏฺาย ภูตา. โอปปาติกา ปมอิริยาปเถ ภพฺยา, ทุติยโต ปฏฺาย ภูตาติ
เวทิตพฺพา. เต สพฺเพปิ มยฺหํ ปุตฺตาติ สญฺาย "อหมฺปิตา ภูตภพฺยานนฺ"ติ มญฺติ.
      อิทานิ การณโต สาเธตุกาโม "มยา อิเม สตฺตา นิมฺมิตา"ติ ปฏิญฺ
กตฺวา "ตํ กิสฺส เหตู"ติ อาทิมาห. อิตฺถตฺตนฺติ อิตฺถภาวํ, พฺรหฺมภาวนฺติ
อตฺโถ. อิมินา มยนฺติ อตฺตโน กมฺมวเสน จุตาปิ อุปปนฺนาปิ จ เกวลํ
มญฺนามตฺเตเนว "อิมินา นิมฺมิตตา"ติ มญฺมานา วงฺกจฺฉิทฺเทน  ๒-  วงฺกอาณิ วิย
โอนมิตฺวา ตสฺเสว ปาทมูลํ คจฺฉนฺติ.
      [๔๓] วณฺณวนฺตตโร จาติ วณฺณวนฺตตโร จ อภิรูโป ปาสาทิโกติ
อตฺโถ. มเหสกฺขตโรติ อิสฺสริยปริวารวเสน มหายสตโร.
      [๔๔] านํ โข ปเนตนฺติ การณํ โข ปเนตํ. โส ตโต จวิตฺวา อญฺตฺร
น คจฺฉติ, อิเธว อาคจฺฉติ, ตํ สนฺธาเยตํ วุตฺตํ. อคารสฺมาติ เคหา. อนคาริยนฺติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม, สํวิสเชตา               ๒ อิ. วงฺกจฺฉิทฺเท
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๔.
ปพฺพชฺชํ. ปพฺพชฺชา หิ ยสฺมา อคารสุส หิตํ กสิโครกฺขาทิกมฺมํ ตตฺถ นตฺถิ,
ตสฺมา อนคาริยนฺติ วุจฺจติ. ปพฺพชตีติ อุปคจฺฉติ. ตโต ปรํ นานุสฺสรตีติ ตโต
ปุพฺเพนิวาสา ปรํ น สรติ, สริตุํ อสกฺโกนฺโต ตตฺถ ตฺวา ทิฏฺึ คณฺหาติ.
      นิจฺโจติ อาทีสุ ตสฺส อุปปตฺตึ อปสฺสนฺโต "นิจฺโจ"ติ วทติ, มรณํ
อปสฺสนฺโต "ธุโว"ติ, สทาภาวโต  "สสฺสโต"ติ, ชราวเสนาปิ วิปริณามสฺส
อภาวโต "อวิปริณามธมฺโม"ติ. เสสเมตฺถ วาเร อุตฺตานเมวาติ.
      [๔๕-๔๖] ทุติยวาเร:  ขิฑฺฑาย ปทุสฺสนฺติ วินสฺสนฺตีติ ขิฑฺฑาปโทสิกา,
"ปทูสิกา"ติปิ ปาลึ ลิขนฺติ, สา อฏฺกถายํ นตฺถิ. อติเวลนฺติ อติกาลํ, อติจิรนฺติ
อตฺโถ. หสฺสขิฑฺฑารติธมฺมสมาปนฺนาติ หสฺสรติธมฺมญฺเจว ขิฑฺฑารติธมฺมญฺจ
สมาปนฺนา อนุยุตฺตา, เกฬิหสฺสสุขญฺเจว กายิกวาจสิกกีฬาสุขญฺจ อนุยุตฺตา,
วุตฺตปฺปการรติธมฺมสมงฺคิโน หุตฺวา วิหรนฺตีติ อตฺโถ.
      สติ ปมุสฺสตีติ ขาทนียโภชนีเยสุ สติ ปมุสฺสติ. เต กิร ปุญฺวิเสสาธิคเตน
มหนฺเตน อตฺตโน สิริวิภเวน นกฺขตฺตํ กีฬนฺตา ตาย สมฺปตฺติมหนฺตตาย ๑- "อาหารํ
ปริภุญฺชิมฺหา, น ปริภุญฺชิมฺหา"ติปิ น ชานนฺติ. อถ เอกาหาราติกฺกมนโต
ปฏฺาย นิรนฺตรํ ขาทนฺตาปิ ปิวนฺตาปิ จวนฺติเยว, น ติฏฺนฺติ. กสฺมา?
กมฺมชเตชสฺส พลวตาย กรชกายสฺส มนฺทตาย. มนุสฺสานํ หิ กมฺมชเตโช มนฺโท,
กรชกาโย พลวา. เตสํ กมฺมชเตชสฺส มนฺทตาย กรชกายสฺส พลวตาย สตฺตาหมฺปิ
อติกฺกมิตฺวา อุโณฺหทกอจฺฉยาคุอาทีหิ สกฺกา วตฺถุํ อุปตฺถมฺเภตุํ. เทวานํ ปน
เตโช พลวา โหติ, กรชํ มนฺทํ. เต เอกํ อาหารเวลํ อติกฺกมิตฺวาว สณฺาตุํ น
สกฺโกนฺติ. ยถา นาม คิมฺหานํ มชฺฌนฺหิเก ตตฺตปาสาเณ ปิตํ ปทุมํ วา
อุปฺปลํ วา สายณฺหสมเย ฆฏสเตนาปิ สิญฺจิยมานํ ปากติกํ น โหติ, วินสฺสติเยว.
เอวเมว ปจฺฉา นิรนฺตรํ ขาทนฺตาปิ ปิวนฺตาปิ จวนฺติเยว, น ติฏฺนฺติ. เตนาห
"สติยา สมฺโมสา เต เทวา ตมฺหา กายา จวนฺตี"ติ. กตเม ปน เต เทวาติ?
"อิเม เทวา"ติ ๒- อฏฺกถายํ วิจารณา นตฺถิ, "เทวานํ กมฺมชเตโช พลวา โหติ,
กรชํ มนฺทนฺ"ติ อวิเสเสน วุตฺตตฺตา ปน เย เกจิ กวฬิงฺการาหารูปชีวิโน เทวา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สมฺปตฺติยา มหนฺตตาย.      ๒ ก.สี. นามาติ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๔ หน้าที่ ๑๐๓-๑๐๔.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=4&page=103&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=4&A=2704&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=4&A=2704&pagebreak=1#p103