อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลี อักษรไทย
วินย.อ. (สมนฺต.๓)
หน้าที่ ๘-๑๖.

หน้าที่ ๘.
     {๔} อถโข ภควา ตสฺส สตฺตาหสฺส อจฺจเยน ตมฺหา สมาธิมฺหา
วุฏฺหิตฺวา โพธิรุกฺขมูลา เยน อชปาลนิโคฺรโธ เตนุปสงฺกมีติ
เอตฺถ น ภควา ตมฺหา สมาธิมฺหา วุฏฺหิตฺวา อนนฺตรเมว
โพธิรุกฺขมูลา เยน อชปาลนิโคฺรโธ เตนุปสงฺกมิ ฯ ยถา ปน
ภุตฺวา สยตีติ วุตฺเตน น หตฺเถ อโธวิตฺวา มุขํ อวิกฺขาเลตฺวา
สยนสมีปํ อคนฺตฺวา อญฺ กิญฺจิ อลฺลาปสลฺลาปํ อกตฺวา สยติ
อิจฺเจวํ วุตฺตํ โหติ โภชนโต ปน ปจฺฉา สยติ น น สยตีติ
อิทเมตฺถ ทีปิตํ โหติ เอวมิธาปิ น ตมฺหา สมาธิมฺหา วุฏฺหิตฺวา
อนนฺตรเมว ปกฺกามีติ วุตฺตํ โหติ วุฏฺานโต ปน ปจฺฉา
ปกฺกามิ น น ปกฺกามีติ อิทเมตฺถ ทีปิตํ โหติ ฯ อนนฺตรํ
ปน อปกฺกมิตฺวา ภควา กึ อกาสีติ ฯ อปรานิปิ ตีณิ สตฺตาหานิ
โพธิสมีเปเยว วีตินาเมสิ ฯ ตตฺรายํ อนุปุพฺพีกถา ภควติ
กิร พุทฺธตฺตํ ปตฺวา สตฺตาหํ เอกปลฺลงฺเกน นิสินฺเน น ภควา
วุฏฺาติ กึ นุโข อญฺเปิ พุทฺธตฺตกรา ธมฺมา อตฺถีติ เอกจฺจานํ
เทวตานํ กงฺขา อุทปาทิ ฯ อถ ภควา อฏฺเม ทิวเส สมาปตฺติโต
วุฏฺาย เทวตานํ กงฺขํ ตฺวา กงฺขาวิธมนตฺถํ อากาเส อุปฺปติตฺวา
ยมกปาฏิหาริยํ ทสฺเสตฺวา ตาสํ กงฺขํ วิธมิตฺวา ปลฺลงฺกโต อีสกํ
ปาจีนนิสฺสิเต อุตฺตรทิสาภาเค ตฺวา จตฺตาริ อสงฺเขยฺยานิ กปฺปสตสหสฺสญฺจ
อุปจิตานํ ปารมีนํ ผลาธิคมนฏฺานํ ปลฺลงฺกญฺจ โพธิรุกฺขญฺจ
อนิมฺมิเสหิ อกฺขีหิ โอโลกยมาโน สตฺตาหํ วีตินาเมสิ ฯ ตํ านํ
อนิมฺมิสเจติยํ นาม ชาตํ ฯ อถ ปลฺลงฺกสฺส จ ิตฏฺานสฺส จ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๙.
อนฺตรา ปุรตฺถิมโต จ ปจฺฉิมโต จ อายเต รตนจงฺกเม จงฺกมนฺโต
สตฺตาหํ วีตินาเมสิ ฯ ตํ านํ รตนจงฺกมเจติยํ นาม ชาตํ ฯ
ตโต ปจฺฉิมทิสาภาเค เทวตา รตนฆรํ มาปยึสุ ฯ ตตฺถ ปลฺลงฺเกน
นิสีทิตฺวา อภิธมฺมปิฏกํ วิเสสโต เจตฺถ อนนฺตนยสมนฺตปฏฺานํ
วิจินนฺโต สตฺตาหํ วีตินาเมสิ ฯ ตํ านํ รตนฆรเจติยํ นาม
ชาตํ ฯ เอวํ โพธิสมีเปเยว จตฺตาริ สตฺตาหานิ วีตินาเมตฺวา
ปญฺจเม สตฺตาเห โพธิรุกฺขมูลา เยน อชปาลนิโคฺรโธ
เตนุปสงฺกมิ ฯ ตสฺส กิร นิโคฺรธสฺส ฉายาย อชปาลกา คนฺตฺวา
นิสีทนฺติ เตนสฺส อชปาลนิโคฺรโธเตฺวว นามํ อุทปาทิ ฯ สตฺตาหํ
วิมุตฺติสุขปฏิสํเวทีติ ตตฺราปิ ธมฺมํ วิจินนฺโตเยว วิมุตฺติสุขํ
ปฏิสํเวเทนฺโต นิสีทิ ฯ โพธิโต ปุรตฺถิมทิสาภาเค เอส รุกฺโข โหติ ฯ
เอวํ นิสินฺเน จ ปเนตฺถ ภควติ เอโก พฺราหฺมโณ ตํ อาคนฺตฺวา
ปญฺหํ ปุจฺฉิ ฯ เตน วุตฺตํ อถโข อญฺตโรติอาทิ ฯ ตตฺถ
หุํหุํกชาติโกติ โส กิร ทิฏฺมงฺคลิโก นาม มานวเสน โกธวเสน จ
หุํหุนฺติ กโรนฺโต วิจรติ ตสฺมา หุํหุํกชาติโกติ วุจฺจติ ฯ
หุหุกชาติโกติปิ ปนฺติ ฯ เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เอตํ เตน วุตฺตสฺส
วจนสฺส สิขาปฺปตฺตมตฺถํ วิทิตฺวา ตายํ เวลายํ อิมํ อุทานํ
อุทาเนสิ ฯ ตสฺสตฺโถ โย พาหิตปาปธมฺมตาย พฺราหฺมโณ
น ทิฏฺมงฺคลิกตาย หุํหุํการกสาวาทิปาปธมฺมยุตฺโต หุตฺวา เกวลํ
ชาติมตฺตเกน พฺรหฺมญฺ ปฏิชานาติ โส พฺราหฺมโณ พาหิตปาป-
ธมฺมตฺตา พาหิตปาปธมฺโม หุํหุํการปฺปหาเน นิหุํหุํโก
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐.
ราคาทิกสาวาภาเวน นิกฺกสาโว ภาวนานุโยคยุตฺตจิตฺตตาย ยตตฺโต
สีลสํวเรน วา สญฺตจิตฺตตาย ยตตฺโต จตุมคฺคาณสงฺขาเตหิ
เวเทหิ วา อนฺตํ ติณฺณํ เวทานํ อนฺตํ คตตฺตา เวทนฺตคู
จตุมคฺคพฺรหฺมจริยสฺส วุสิตตฺตา วุสิตพฺรหฺมจริโย ฯ ธมฺเมน โส
พฺรหฺมวาทํ วเทยฺยาติ พฺราหฺมโณ อหนฺติ เอตํ วาทํ ธมฺเมน วเทยฺย
ยสฺส สกเล โลกสนฺนิวาเส กุหิญฺจิ เอการมฺมเณปิ ราคุสฺสโท
โทสุสฺสโท โมหุสฺสโท มานุสฺสโท ทิฏฺุสฺสโทติ อิเม ปญฺจ
อุสฺสทา นตฺถีติ ฯ {๕} อกาลเมโฆติ อสมฺปตฺเต วสฺสกาเล
อุปฺปนฺนเมโฆ ฯ อยํ ปน คิมฺหานํ ปจฺฉิเม มาเส อุทปาทิ ฯ
สตฺตาหวทฺทลิกาติ ตสฺมึ อุปฺปนฺเน สตฺตาหํ อวิจฺฉินฺนวุฏฺิตา อโหสิ ฯ
สีตวาตทุทฺทินีติ สา จ ปน สตฺตาหวทฺทลิกา อุทกผุสิตสมฺมิสฺเสน
สีตวาเตน สมนฺตา ปริพฺภมนฺเตน ทูสิตทิวสตฺตา สีตวาตทุทฺทินี
นาม อโหสิ ฯ
     อถโข มุจลินฺโท นาคราชาติ ตสฺเสว มุจลินฺทรุกฺขสฺส สมีเป
โปกฺขรณิยา นิพฺพตฺโต มหานุภาโว นาคราชา ฯ สตฺตกฺขตฺตุํ
โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวาติ เอวํ โภเคหิ ปริกฺขิปิตฺวา อุปริมุทฺธนิ มหนฺตํ
ผณํ กริตฺวาว ิเต ตสฺมึ ตสฺส ปริกฺเขปพฺภนฺตรํ โลหปาสาเท
ภณฺฑาคารคพฺภปฺปมาณํ อโหสิ ตสฺมา ภควา นิวาเต ปิทหิตทฺวาร-
วาตปาเน กูฏาคาเร นิสินฺโน วิย ชาโต ฯ มา ภควนฺตํ สีตนฺติอาทิ
ตสฺส ตถา กริตฺวา านการณปริทีปนํ ฯ โส หิ มา ภควนฺตํ
สีตญฺจ พาธยิตฺถ มา อุณฺหํ มา ฑํสาทิสมฺผสฺโส พาธยิตฺถาติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑.
ตถา กริตฺวา อฏฺาสิ ฯ ตตฺถ กิญฺจาปิ สตฺตาหวทฺทลิกาย อุณฺหเมว
นตฺถิ สเจ ปน อนฺตรนฺตรา เมโฆ วิคจฺเฉยฺย อุณฺหํ ภเวยฺย
ตํปิ นํ มา พาธยิตฺถาติ เอวํ ตสฺส จินฺเตตุํ ยุตฺตํ ฯ วิทฺธนฺติ
อุพฺพิทฺธํ เมฆวิคเมน ทูรีภูตนฺติ อตฺโถ ฯ วิคตวลาหกนฺติ
อปคตเมฆํ ฯ เทวนฺติ อากาสํ ฯ สกวณฺณนฺติ อตฺตโน รูปํ ฯ สุโข
วิเวโกติ นิพฺพานสงฺขาโต อุปธิวิเวโก สุโข ฯ ตุฏฺสฺสาติ
จตุมคฺคาณสนฺโตเสน สนฺตุฏฺสฺส ฯ สุตธมฺมสฺสาติ ปกาสิตธมฺมสฺส ฯ
ปสฺสโตติ ตํ วิเวกํ ยํ วา กิญฺจิ ปสฺสิตพฺพํ นาม ตํ สพฺพํ
อตฺตโน วิริยพลาธิคเตน าณจกฺขุนา ปสฺสนฺตสฺส ฯ อพฺยาปชฺฌนฺติ
อกุปฺปนภาโว ฯ เอเตน เมตฺตาปุพฺพภาโค ทสฺสิโต ฯ ปาณภูเตสุ
สํยโมติ สตฺเตสุ จ สํยโม อวิหึสนภาโว สุโขติ อตฺโถ ฯ
เอเตน กรุณาปุพฺพภาโค ทสฺสิโต ฯ สุขา วิราคตา โลเกติ
วิราคตาปิ สุขา ฯ กีทิสี ฯ กามานํ สมติกฺกโมติ ยา กามานํ
สมติกฺกโมติ วุจฺจติ สา วิราคตาปิ สุขาติ อตฺโถ ฯ เอเตน
อนาคามิมคฺโค กถิโต ฯ อสฺมิมานสฺส วินโยติ อิมินา ปน อรหตฺตํ
กถิตํ ฯ อรหตฺตํ หิ อสฺมิมานสฺส ปสฺสทฺธิวินโยติ วุจฺจติ ฯ อิโต
ปรญฺจ สุขํ นาม นตฺถิ ฯ เตนาห เอตํ เว ปรมํ สุขนฺติ ฯ
     {๖} มุจลินฺทมูลาติ มหาโพธิโต ปาจีนโกเณ ิตา มุจลินฺท-
รุกฺขมูลา ฯ ราชายตนนฺติ ทกฺขิณทิสาภาเค ิตํ ราชายตนรุกฺขํ
อุปสงฺกมิ ฯ เตน โข ปน สมเยนาติ กตเรน สมเยน ภควโต กิร
ราชายตนมูเล สตฺตาหํ เอกปลฺลงฺเกน นิสินฺนสฺส สมาธิโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๒.
วุฏฺานทิวเส อรุณุคฺคมนเวลายเมว โภชนกิจฺเจน ภวิตพฺพนฺติ ตฺวา สกฺโก
เทวราชา โอสถหรีตกํ อุปเนสิ ภควา ตํ ปริภุญฺชิ ปริภุตฺต-
มตฺตสฺเสว สรีรกิจฺจํ อโหสิ สกฺโก มุโขทกํ อทาสิ ภควา มุขํ
โธวิตฺวา ตสฺมึเยว รุกฺขมูเล นิสีทิ เอวํ อุคฺคเต อรุณมฺหิ นิสินฺเน
ภควติ เตน โข ปน สมเยน ฯ ตปุสฺสภลฺลิกา วาณิชาติ ตปุสฺโส จ
ภลฺลิโก จาติ เทฺว ภาตโร วาณิชา ฯ อุกฺกลาติ อุกฺกลชนปทโต ฯ
ตํ เทสนฺติ ยสฺมึ เทเส ภควา วิหรติ ฯ กตรสฺมิญฺจ เทเส ภควาติ ฯ
มชฺฌิมเทเส ฯ ตสฺมา มชฺฌิมเทสํ คนฺตุํ อทฺธานมคฺคํ ปฏิปนฺนา
โหนฺตีติ อยเมตฺถ อตฺโถ ฯ าติสาโลหิตา เทวตาติ เตสํ
าติภูตปุพฺพา เทวตา ฯ เอตทโวจาติ สา กิร เนสํ สพฺพสกฏานิ
อปฺปวตฺตานิ อกาสิ ฯ ตโต เต กึ อิทนฺติ มคฺคเทวตานํ พลิกมฺมํ
อกํสุ ฯ เตสํ พลิกมฺมกาเล สา เทวตา ทิสฺสมาเนเนว กาเยน
เอตทโวจ ฯ มนฺเถน จ มธุปิณฺฑิกาย จาติ อพทฺธสตฺตุนา จ
สปฺปิมธุผาณิตาทีหิ โยเชตฺวา พทฺธสตฺตุนา จ ฯ ปฏิมาเนถาติ
อุปฏฺหถ ฯ ตํ โวติ ตมฺปฏิมานนํ ตุมฺหากํ ภวิสฺสติ ทีฆรตฺตํ
หิตาย สุขาย ฯ ยํ อมฺหากนฺติ ยมฺปฏิคฺคหณํ อมฺหากํ อสฺส
ทีฆรตฺตํ หิตาย สุขาย ฯ ภควโต เอตทโหสีติ โย กิรสฺส
ปธานานุโยคกาเล ปตฺโต อโหสิ โส สุชาตาย ปายาสํ ทาตุํ
อาคจฺฉนฺติยา เอว อนฺตรธายิ เตนสฺส เอตทโหสิ ปตฺโต เม
นตฺถิ ปุริมกาปิจ นโข ตถาคตา หตฺเถสุ ปฏิคฺคณฺหนฺติ กิมฺหิ
นุโข อหํ ปฏิคฺคณฺเหยฺยํ มนฺถญฺจ มธุปิณฺฑิกญฺจาติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๓.
     ปริวิตกฺกมญฺายาติ อิโต ปุพฺเพว ภควโต สุชาตาย ทินฺนํ โภชนํเยว
โอชานุปฺปพนฺธนวเสน อฏฺาสิ เอตฺตกํ กาลํ เนว ชิฆจฺฉา น ปิปาสา
น กายทุพฺพลฺยํ อโหสิ อิทานิ ปนสฺส อาหารํ ปฏิคฺคเหตุกามตาย
นโข ตถาคตาติอาทินา นเยน ปริวิตกฺโก อุทปาทิ ฯ ตํ
เอวํ อุปฺปนฺนํ อตฺตโน เจตสา ภควโต เจโตปริวิตกฺกมญฺาย ฯ
จตุทฺทิสาติ จตูหิ ทิสาหิ ฯ เสลมเย ปตฺเตติ มุคฺควณฺณสิลามเย
ปตฺเต ฯ อิทํเยว ภควา ปฏิคฺคเหสิ เตเยว สนฺธาย วุตฺตํ ฯ
จตฺตาโร ปน มหาราชาโน ปมํ อินฺทนีลมณิมเย ปตฺเต
อุปนาเมสุํ ฯ น เต ภควา อคฺคเหสิ ฯ ตโต อิเม จตฺตาโรปิ
มุคฺควณฺณสิลามเย ปตฺเต อุปนาเมสุํ ฯ ภควา จตฺตาโรปิ ปตฺเต
อคฺคเหสิ เตสํ ปสาทานุรกฺขนตฺถาย โน มหิจฺฉตาย ฯ คเหตฺวา จ
ปน จตฺตาโรปิ ยถา เอโกว ปตฺโต โหติ ตถา อธิฏฺหิ ฯ
จตุนฺนํปิ เอกสทิโส ปุญฺวิปาโก อโหสิ ฯ เอวํ เอกํ กตฺวา
อธิฏฺิเต ปฏิคฺคเหสิ ภควา ปจฺจคฺเฆ เสลมเย ปตฺเต มนฺถญฺจ
มธุปิณฺฑิกญฺจ ฯ ปจฺจคฺเฆติ ปจฺจคฺฆสฺมึ ปาเฏกฺกํ มหคฺฆสฺมินฺติ
อตฺโถ ฯ อถวา ปจฺจคฺเฆติ อภินเว อพฺภุณฺเห ตํขเณ
นิพฺพตฺตสฺมินฺติ อตฺโถ ฯ เทฺว วาจา เอเตสํ อเหสุนฺติ เทฺววาจิกา ฯ
อถวา ทฺวีหิ วาจาหิ อุปาสกภาวํ ปตฺตาติ อตฺโถ ฯ เต เอวํ
อุปาสกภาวํ ปฏิเวเทตฺวา ภควนฺตํ อาหํสุ กสฺสิทานิ ภนฺเต อมฺเหหิ
อชฺชโต ปฏฺาย อภิวาทนปจฺจุฏฺานํ กาตพฺพนฺติ ฯ ภควา สีสํ
ปรามสิ ฯ เกสา หตฺเถ ลคฺคึสุ ฯ เต เตสํ อทาสิ อิเม ตุมฺเห
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๔.
ปริหรถาติ ฯ เต เกสธาตุโย ลภิตฺวา อมเตเนวาภิสิตฺตา หฏฺตุฏฺา
ภควนฺตํ วนฺทิตฺวา ปกฺกมึสุ ฯ
     {๗} อถโข ภควา สตฺตาหสฺส อจฺจเยน ตมฺหา สมาธิมฺหา
วุฏฺหิตฺวา วุตฺตปฺปการเมว สพฺพกิจฺจํนิฏฺาเปตฺวาราชายตนมูลาปุนปิ
เยน อชปาลนิโคฺรโธ เตนุปสงฺกมิ ฯ ปริวิตกฺโก อุทปาทีติ ตสฺมึ
นิสินฺนมตฺตสฺเสว สพฺพพุทฺธานํ อาจิณฺณสมาจิณฺโณ อยํ เจตโส
ปริวิตกฺโก อุทปาทิ กสฺมา ปนายํ สพฺพพุทฺธานํ อุปฺปชฺชตีติ ฯ
ธมฺมสฺส มหนฺตภาวํ ครุภาวํ ภาริยภาวํ ปจฺจเวกฺขณาย พฺรหฺมุนา
ยาจิเตน เทเสตุกามตาย จ ฯ
     ชานนฺติ หิ พุทฺธา เอวํ วิตกฺกิเต พฺรหฺมา อาคนฺตฺวา ธมฺมเทสนํ
ยาจิสฺสติ ตโต สตฺตา ธมฺเม คารวํ อุปฺปาเทสฺสนฺติ พฺรหฺมครุโก
หิ โลกสนฺนิวาโสติ ฯ อิติ อิเมหิ ทฺวีหิ การเณหิ อยํ วิตกฺโก
อุปฺปชฺชตีติ ฯ ตตฺถ อธิคโต โข มฺยายนฺติ อธิคโต โข เม อยํ ฯ
อาลยรามาติ สตฺตา ปญฺจกามคุเณสุ อลยนฺติ ตสฺมา เต อาลยาติ
วุจฺจนฺติ เตหิ อาลเยหิ รมนฺตีติ อาลยรามา ฯ อาลเยสุ รตาติ
อาลยรตา ฯ อาลเยสุ สุฏฺุ มุทิตาติ อาลยสมฺมุทิตา ฯ ยทิทนฺติ
นิปาโต ตสฺส านํ สนฺธาย ยํ อิทนฺติ ปฏิจฺจสมุปฺปาทํ สนฺธาย โย
อยนฺติ เอวมตฺโถ ทฏฺพฺโพ ฯ อิทปฺปจฺจยตาปฏิจฺจสมุปฺปาโทติ อิเมสํ
ปจฺจยา อิทปฺปจฺจยา อิทปฺปจฺจยา เอว อิทปฺปจฺจยตา อิทปฺปจฺจยตา จ
สา ปฏิจฺจสมุปฺปาโท จาติ อิทปฺปจฺจยตาปฏิจฺจสมุปฺปาโท ฯ โส มมสฺส
กิลมโถติ ยา อชานนฺตานํ เทสนา นาม โส มม กิลมโถ อสฺส
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๕.
สา มม วิเหสา อสฺสาติ อตฺโถ ฯ ภควนฺตนฺติ ภควโต ฯ อนจฺฉริยาติ
อนุอจฺฉริยา ฯ ปฏิภํสูติ ปฏิภาณสงฺขาตสฺส าณสฺส โคจรา
อเหสุํ ปริวิตกฺกยิตพฺพภาวํ ปาปุณึสุ ฯ หลนฺติ เอตฺถ หกาโร
นิปาตมตฺโต อลนฺติ อตฺโถ ฯ ปกาสิตุนฺติ เทสิตุํ ฯ อลํ ทานิ เม
อิมํ กิจฺเฉน อธิคตํ ธมฺมํ เทสิตุนฺติ วุตฺตํ โหติ ฯ นายํ ธมฺโม
สุสมฺพุโธติ น อยํ สุกโร อภิสมฺพุชฺฌิตุํ ชานิตุํ น สุกโรติ อตฺโถ ฯ
ปฏิโสตคามินฺติ ปฏิโสตํ วุจฺจติ นิพฺพานํ นิพฺพานคามินฺติ อตฺโถ ฯ
ราครตฺตาติ กามราเคน ภวราเคน ทิฏฺิราเคน จ รตฺตา สตฺตา ฯ
น ทกฺขนฺตีติ น ปสฺสนฺติ ฯ ตโมกฺขนฺเธน อาวุฏาติ อวิชฺชาราสินา
อชฺโฌตฺถฏา ฯ อปฺโปสฺสุกฺกตายาติ นิรุสฺสุกฺกภาเวน อเทเสตุกามตายาติ
อตฺโถ ฯ
     {๘} ยตฺร หิ นามาติ ยสฺมึ นาม โลเก ฯ ภควโต ปุรโต ปาตุรโหสีติ
ธมฺมเทสนายาจนตฺถํ ทสสุ จกฺกวาฬสหสฺเสสุ มหาพฺรหฺมาโน คเหตฺวา
อาคมฺม ภควโต ปุรโต ปาตุรโหสิ ฯ อปฺปรชกฺขชาติกาติ ปญฺามเย
อกฺขิมฺหิ อปฺปํ ราคโทสโมหรชํ เอเตสํ สภาวาติ อปฺปรชกฺขชาติกา ฯ
ภวิสฺสนฺติ ธมฺมสฺสาติ จตุสจฺจธมฺมํ ฯ อญฺาตาโรติ ปฏิวิชฺฌตาโร ฯ
     ปาตุรโหสีติ ปาตุภวิ ฯ สมเลหิ จินฺติโตติ ราคาทิสมเลหิ ฉสตฺถาเรหิ
จินฺติโต ฯ อปาปุเรตนฺติ วิวร เอตํ ฯ อมตสฺส ทฺวารนฺติ อมตสฺส
นิพฺพานสฺส ทฺวารภูตํ อริยมคฺคํ ฯ สุณนฺตุ ธมฺมํ วิมเลนานุพุทฺธนฺติ
อิเม สตฺตา ราคาทิมลานํ อภาวโต วิมเลน สมฺพุทฺเธน
อนุพุทฺธํ จตุสจฺจธมฺมํ สุณนฺตุ ฯ เสเล ยถา ปพฺพตมุทฺธนิฏฺิโตติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๖.
สิลามเย เอกฆเน ปพฺพตมุทฺธนิ ิโต โส จ ยถา จกฺขุมา
ปุริโส สมนฺตโต ชนตํ ปสฺเสยฺย ตฺวมฺปิ สุเมธ สุนฺทรปญฺ
สพฺพญฺุตาเณน สมนฺตจกฺขุ ภควา ธมฺมมยํ ปญฺามยํ
ปาสาทมารุยฺห สยํ อเปตโสโก โสกาวกิณฺณํ ชาติชราภิภูตํ ชนตํ
อเปกฺขสฺสุ อุปธารย ฯ อุฏฺเหีติ ภควโต ธมฺมเทสนตฺถํ จาริกญฺจรณํ
ยาจนฺโต ภณติ ฯ วีราติอาทีสุ ภควา วิริยวนฺตตาย วีโร เทวปุตฺต-
มจฺจุกิเลสาภิสงฺขารมารานํ วิชิตตฺตา วิชิตสงฺคาโม ชาติกนฺตาราทิ-
นิตฺถรณสมตฺถตาย สตฺถวาโห กามจฺฉนฺทอิณสฺส อภาวโต อนโณ ฯ
     {๙} อชฺเฌสนนฺติ ยาจนํ ฯ พุทฺธจกฺขุนาติ อินฺทฺริยปโรปริยตฺติาเณน จ
อาสยานุสยาเณน จ ฯ อิเมสญฺหิ ทฺวินฺนํ าณานํ พุทฺธจกฺขูติ
นามํ ฯ อปฺปรชกฺเขติ เยสํ ปญฺาจกฺขุมฺหิ ราคาทิรชํ อปฺปํ
เต อปฺปรชกฺขา ฯ เยสํ มหนฺตํ เต มหารชกฺขา ฯ เยสํ สทฺธาทีนิ
อินฺทฺริยานิ ติกฺขานิ เต ติกฺขินฺทฺริยา ฯ เยสํ มุทูนิ เต
มุทินฺทฺริยา ฯ เยสํ สทฺธาทโย อาการา สุนฺทรา เต สฺวาการา ฯ
เยสํ อสุนฺทฺรา เต ทฺวาการา ฯ เย กถิตการณํ สลฺลกฺเขนฺติ
สุเขน สกฺกา โหนฺติ วิญฺาเปตุํ เต สุวิญฺาปยา ฯ เย ตถา
น โหนฺติ เต ทุวิญฺาปยา ฯ เย ปรโลกญฺจ วชฺชญฺจ ภยโต
ปสฺสนฺติ เต ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวิโน ฯ อุปฺปลินิยนฺติ อุปฺปลวเน ฯ
อิตเรสุปิ เอเสว นโย ฯ อนฺโตนิมุคฺคโปสินีติ ยานิ อุทกสฺส อนฺโต
นิมุคฺคาเนว โปสิยนฺติ ฯ สโมทกฏฺิตานีติ อุทเกน สมฏฺิตานิ ฯ
อุทกํ อจฺจุคฺคมฺม ติฏฺนฺตีติ อุทกํ อติกฺกมิตฺวา ติฏฺนฺติ ฯ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้าที่ ๘-๑๖.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=3&page=8&pages=9&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=3&A=148&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=3&A=148&pagebreak=1#p8