อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลี อักษรไทย
วินย.อ. (สมนฺต.๓)
หน้าที่ ๓๘๐-๓๙๐.

หน้าที่ ๓๘๐.
โคณกาทีนิ สงฺฆิกวิหาเร วา ปุคฺคลิกวิหาเร วา มญฺจปีฐเกสุ
อตฺถริตฺวา ปริภุญฺชิตุํ น วฏฺฏติ ฯ ธมฺมาสเน ปน คิหิวิกฏนีหาเรน
ลพฺภติ ฯ ตตฺราปิ นิปชฺชิตุํ น วฏฺฏติ ฯ
     {๓๒๑} ปญฺจิมานีติ ราสิวเสน ปญฺจ ฯ สรูปวเสน ปเนตานิ พหูนิ
โหนฺติ ฯ ตตฺถ อาราโม นาม ปุปฺผาราโม วา ผลาราโม วา ฯ
อารามวตฺถุ นาม เตสํเยว อารามานํ อตฺถาย ปริจฺฉินฺทิตฺวา
ฐปิโตกาโส เตสุ วา อาราเมสุ วินฏฺเฐสุ เตสํ โปราณภูมิภาโค ฯ
วิหาโร นาม ยงฺกิญฺจิ ปาสาทาทิเสนาสนํ ฯ วิหารวตฺถุ นาม
ตสฺส ปติฏฺฐาโนกาโส ฯ มญฺโจ นาม มสารโก มุทฺทิกาพทฺโธ
กุลีรปาทโก ฯ อาหจฺจปาทโกติ อิเมสํ ปุพฺเพ วุตฺตานํ จตุนฺนํ
มญฺจานํ อญฺญตโร ฯ ปีฐนฺนาม มสารกาทีนํเยว จตุนฺนํ ปีฐานํ
อญฺญตรํ ฯ ภิสี นาม อุณฺณภิสีอาทีนํ ปญฺจนฺนํ อญฺญตรา ฯ
พิมฺโพหนํ นาม วุตฺตปฺปการานํ พิมฺโพหนานํ อญฺญตรํ ฯ โลหกุมฺภี
นาม กาฬโลเหน วา ตมฺพโลเหน วา เยนเกนจิ โลเหน กตา
กุมฺภี ฯ โลหภาณกาทีสุปิ เอเสว นโย ฯ เอตฺถ ปน ภาณกนฺติ
อรญฺขโร วุจฺจติ ฯ วารโกติ ฆโฏ ฯ กฏาหนฺติ กฏาหเมว ฯ
วาสีอาทีสุ วลฺลีอาทีสุ จ ทูวิญฺเญยฺยํ นาม นตฺถิ ฯ
     เอวํ
          ทฺวิสงฺคหานิ เทฺว โหนฺติ    ตติยํ จตุสงฺคหํ
          จตุตฺถํ นวโกฏฺฐาสํ          ปญฺจมํ อฏฺฐเภทนํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๑.
          อิติ ปญฺจหิ ราสีหิ           ปญฺจนิมฺมลโลจโน
          ปญฺจวีสวิธํ นาโถ           ครุภณฺฑํ ปกาสยิ ฯ
     ตตฺรายํ วินิจฺฉยกถา ฯ อิทํ หิ สพฺพํปิ ครุภณฺฑํ อิธ
อวิสฺสชฺชนียํ ฯ กิฏาคิริวตฺถุสฺมึ อเวภงฺคิยนฺติ วุตฺตํ ฯ ปริวาเร ปน
          อวิสฺสชฺชนียํ อเวภงฺคิยํ     ปญฺจ วุตฺตา มเหสินา
          วิสฺสชฺเชนฺตสฺส ปริภุญฺชนฺตสฺส อนาปตฺติ
          ปญฺหา เมสา กุสเลหิ จินฺติตาติ
     อาคตํ ฯ ตสฺมา มูลเฉชฺชวเสน อวิสฺสชฺชนียํ อเวภงฺคิยนฺติ
ปริวตฺตนวเสน ปน วิสฺสชฺเชนฺตสฺส ปริภุญฺชนฺตสฺส จ อนาปตฺตีติ
เอวเมตฺถ อธิปฺปาโย เวทิตพฺโพ ฯ ตตฺรายํ อนุปุพฺพีกถา อิทนฺตาว
ปญฺจวิธมฺปิ จีวรปิณฺฑปาตเภสชฺชตฺถาย อุปเนตุํ น วฏฺฏติ ฯ
ถาวเรน จ ถาวรํ ครุภณฺเฑน จ ครุภณฺฑํ ปริวตฺเตตุํ วฏฺฏติ ฯ
ถาวเร ปน เขตฺตํ เขตฺตวตฺถุ ตฬากํ มาติกาติ เอวรูปํ
ภิกฺขุสงฺฆสฺส วิจาเรตุํ วา สมฺปฏิจฺฉิตุํ วา อธิวาเสตุํ วา น
วฏฺฏติ ฯ กปฺปิยการเกเหว วิจาริตํ ตโต กปฺปิยภณฺฑํ วฏฺฏติ ฯ
อาราเมน ปน อารามํ อารามวตฺถุํ วิหารํ วิหารวตฺถุนฺติ อิมานิ
จตฺตาริปิ ปริวตฺเตตุํ วฏฺฏติ ฯ ตตฺรายํ ปริวตฺตนนโย ฯ สงฺฆสฺส
นาฬิเกราราโม ทูเร โหติ กปฺปิยการกา วา พหุตรํ ขาทนฺติ ฯ
ยํปิ น ขาทนฺติ ตโต สกฏเวตฺตนํ ทตฺวา อปฺปเมว อาหรนฺติ ฯ
อญฺเญสํ ปน ตสฺส อารามสฺส อวิทูรคามวาสีนํ มนุสฺสานํ
วิหารสฺส สมีเป อาราโม โหติ ฯ เต สงฺฆํ อุปสงฺกมิตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๒.
สเกน อาราเมน ตํ อารามํ ยาจนฺติ ฯ สงฺเฆน รุจฺจติ สงฺฆสฺสาติ
อปโลเกตฺวา สมฺปฏิจฺฉิตพฺโพ ฯ สเจปิ ภิกฺขูนํ รุกฺขสหสฺสํ
โหติ มนุสฺสานํ ปญฺจสตานิ ตุมฺหากํ อาราโม ขุทฺทโกติ น
วตฺตพฺพํ ฯ กิญฺจาปิ หิ อยํ ขุทฺทโก อถโข อิตรโต พหุตรํ
อยํ เทติ ฯ สเจปิ สมกเมว เทติ เอวํปิ อิจฺฉิติจฺฉิตกฺขเณ
ปริภุญฺชิตุํ สกฺกาติ คเหตพฺพเมว ฯ สเจ ปน มนุสฺสานํ พหุตรา
รุกฺขา โหนฺติ นนุ ตุมฺหากํ พหุตรา รุกฺขาติ วตฺตพฺพํ ฯ สเจ
อติเรกํ อมฺหากํ ปุญฺญํ โหตุ สงฺฆสฺส เทมาติ วทนฺติ ชานาเปตฺวา
สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ ภิกฺขูนํ รุกฺขา ผลธาริโน ฯ มนุสฺสานํ
รุกฺขา น ตาว ผลํ คณฺหนฺติ ฯ กิญฺจาปิ น คณฺหนฺติ น จิเรน
คณฺหิสฺสนฺตีติ สมฺปฏิจฺฉิตพฺพเมว ฯ มนุสฺสานํ รุกฺขา ผลธาริโน ฯ
ภิกฺขูนํ น ตาว ผลํ คณฺหนฺติ ฯ นนุ ตุมฺหากํ รุกฺขา ผลธาริโนติ
วตฺตพฺพํ ฯ สเจ คณฺหถ ภนฺเต อมฺหากํ ปุญฺญํ ภวิสฺสตีติ
เทนฺติ ชานาเปตฺวา สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ เอวํ อาราเมน อาราโม
ปริวตฺเตตพฺโพ ฯ เอเตเนว นเยน อารามวตฺถุํปิ วิหาโรปิ
วิหารวตฺถุํปิ อาราเมน ปริวตฺเตตพฺพํ ฯ อารามวตฺถุนา จ มหนฺเตน
วา ขุทฺทเกน วา อารามอารามวตฺถุวิหารวิหารวตฺถุนฺติ ๑- ฯ กถํ
วิหาเรน วิหาโร ปริวตฺเตตพฺโพ ฯ สงฺฆสฺส อนฺโตคาเม เคหํ
โหติ ฯ มนุสฺสานํ วิหารมชฺเฌ ปาสาโท ฯ อุโภปิ อคฺเฆน
สมกา ฯ สเจ มนุสฺสา เตน ปาสาเทน ตํ เคหํ ยาจนฺติ ฯ
สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ ภิกฺขูนํเยว มหคฺฆตรํ เคหํ โหติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑.?- วิหารวตฺถูนิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๓.
มหคฺฆตรํ อมฺหากํ เคหนฺติ วุตฺเต จ กิญฺจาปิ มหคฺฆตรํ
ปพฺพชิตานํ อสารุปฺปํ น สกฺกา ตตฺถ ปพฺพชิเตหิ วสิตุํ อิทํ
ปน สารุปฺปํ คณฺหถาติ วทนฺติ ฯ เอวํปิ สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ
สเจ มนุสฺสานํ มหคฺฆํ โหติ นนุ ตุมฺหากํ เคหํ มหคฺฆนฺติ
วตฺตพฺพํ ฯ โหตุ ภนฺเต อมฺหากํ ปุญฺญํ ภวิสฺสติ คณฺหถาติ
วุตฺเต ปน สมฺปฏิจฺฉิตุํ วฏฺฏติ ฯ เอวํ วิหาเรน วิหาโร
ปริวตฺเตตพฺโพ ฯ เอเตเนว นเยน วิหารวตฺถุํปิ อาราโมปิ
อารามวตฺถุํปิ วิหาเรน ปริวตฺเตตพฺพํ ฯ วิหารวตฺถุนา จ มหคฺเฆน วา
อปฺปคฺเฆน วา วิหารวิหารวตฺถุอารามอารามวตฺถุนฺติ ๑- ฯ เอวนฺตาว
ถาวเรน ถาวรปริวตฺตนํ เวทิตพฺพํ ฯ ครุภณฺเฑน ครุภณฺฑปริวตฺตเน
ปน มญฺจปีฐํ มหนฺตํ วา โหตุ ขุทฺทกํ วา อนฺตมโส จตุรงฺคุลปาทกํ
คามทารเกหิ ปํสฺวาคารเกสุ กีฬนฺเตหิ กตํปิ สงฺฆสฺส
ทินฺนกาลโต ปฏฺฐาย ครุภณฺฑํ โหติ ฯ สเจปิ ราชราชมหามตฺตาทโย
เอกปฺปหาเรเนว มญฺจสตํ วา มญฺจสหสฺสํ วา เทนฺติ สพฺเพ
กปฺปิยมญฺจา สมฺปฏิจฺฉิตพฺพา ฯ สมฺปฏิจฺฉิตฺวา วุฑฺฒปฏิปาฏิยา
สงฺฆิกปริโภเคน ปริภุญฺชถาติ ทาตพฺพา ฯ ปุคฺคลิกวเสน น
ทาตพฺพา ฯ อติเรกมญฺเจ ภณฺฑาคาราทีสุ ปญฺญาเปตฺวา ปตฺตจีวรํ
นิกฺขิปิตุํปิ วฏฺฏติ ฯ พหิสีมาย สงฺฆสฺส เทมาติ ทินฺนมญฺโจ
สงฺฆตฺเถรสฺส วสนฏฺฐาเน ทาตพฺโพ ฯ ตตฺถ พหู เจ มญฺจา โหนฺติ
มญฺเจน กมฺมํ นตฺถิ ฯ ยสฺส วสนฏฺฐาเน กมฺมํ อตฺถิ ฯ ตตฺถ
@เชิงอรรถ: ๑. (?) -อารามวตฺถูนิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๔.
สงฺฆิกปริโภเคน ปริภุญฺชาติ ทาตพฺโพ ฯ มหคฺเฆน สตคฺฆนเกน วา
สหสฺสคฺฆนเกน วา มญฺเจน อญฺญํ มญฺจสตํ ลพฺภติ ปริวตฺเตตฺวา
คเหตพฺพํ ฯ น เกวลํ มญฺเจน มญฺโจเยว อารามอารามวตฺถุ-
วิหารวิหารวตฺถุปีฐภิสีพิมฺโพหนานิปิ ปริวตฺเตตุํ วฏฺฏติ ฯ เอส นโย
ปีฐภิสีพิมฺโพหเนสุปิ ฯ เอเตสุปิ กปฺปิยากปฺปียํ วุตฺตนยเมว ฯ
ตตฺถ อกปฺปิยํ น ปริภุญฺชิตพฺพํ กปฺปิยํ สงฺฆิกปริโภเคน
ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ อกปฺปิยํ วา มหคฺฆกปฺปิยํ วา ปริวตฺเตตฺวา
วุตฺตวตฺถูนิ คเหตพฺพานิ ฯ อครุภณฺฑุปคํ ภิสีพิมฺโพหนํ นาม
นตฺถิ ฯ โลหกุมฺภี โลหภาณกํ โลหกฏาหนฺติ อิมานิ ตีณิ มหนฺตานิ
วา โหนฺตุ ขุทฺทกานิ วา อนฺตมโส ปสตมตฺตอุทกคณฺหนกานิปิ
ครุภณฺฑานิเยว ฯ โลหวารโก ปน กาฬโลหตมฺพโลหกํสโลห-
วฏฺฏโลหานํเยนเกนจิ กโต สีหลทีเป ปาทคณฺหนโก ภาเชตพฺโพ ฯ
ปาโท นาม มคธนาฬิยา ปญฺจนาฬิมตฺตํ คณฺหติ ฯ ตโต
อติเรกคณฺหนโก ครุภณฺฑํ ฯ อิมานิ ตาว ปาลิอาคตานิ โลหภาชนานิ ฯ
     ปาลิยมฺปน อนาคตานิปิ ภิงฺการปฏิคฺคหอุฬุงฺกทพฺพิกฏจฺฉุปาติตฏฺฏก-
สราวกสมุคฺคองฺคารกปลฺลธูมกฏจฺฉุอาทีนิ ขุทฺทกานิ วา มหนฺตานิ
วา สพฺพาเนว ครุภณฺฑานิ ฯ อยปตฺโต อยถาลกํ
ตมฺพโลหถาลกนฺติ อิมานิ ปน ภาชนียานิ กํสโลหวฏฺฏโลหภาชนวิกติ
สงฺฆิกปริโภเคน วา คิหิวิกฏา วา วฏฺฏติ ฯ ปุคฺคลิกปริโภเคน
น วฏฺฏติ ฯ กํสโลหาทิภาชนํ สงฺฆสฺส ทินฺนํ ปริหาริยํ น วฏฺฏติ
คิหิวิกฏนีหาเรเนว ปริภุญฺชิตพฺพนฺติ มหาปจฺจริยํ วุตฺตํ ฯ ฐเปตฺวา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๕.
ปน ภาชนวิกตึ อญฺญสฺมึปิ กปฺปิยโลหภณฺเฑ อญฺชนี อญฺชนีสลากา
กณฺณมลหรณี สูจิปณฺณสูจิขุทฺทกปิปฺผลิโก ขุทฺทกอารกณฺฏกกุญฺจิกา
ตาฬกตฺตรยฏฺฐิเวธโก นตฺถุทานํ ภินฺทิวาโล โลหกฏฺฐิ โลหคุโฬ
โลหปิณฺฑิ โลหจกฺกลกํ อญฺญํปิ วิปฺปกตโลหภณฺฑํ ภาชนียํ ฯ
ธูมเนตฺตโลหถาลทีปกรุกฺขทีปกกปลฺลกโอลมฺพกทีปกอิตฺถีปุริสติรจฺฉานคตรูปกานิ
ปน อญฺญานิ วา ภิตฺติฉทนกวาฏาทีสุ อุปเนตพฺพานิ
อนฺตมโส โลหขีลกํ อุปาทาย สพฺพานิ โลหภณฺฑานิ ครุภณฺฑานิเยว
โหนฺติ ฯ อตฺตนา ลทฺธานิปิ ปริหริตฺวา ปุคฺคลิกปริโภเคน น
ปริภุญฺชิตพฺพานิ สงฺฆิกปริโภเคน วา คิหิวิกฏานิ วา วฏฺฏนฺติ ฯ
ติปุภณฺเฑปิ เอเสว นโย ฯ ขีรปาสาณมยานิ ตฏฺฏกสรกาทีนิ
ครุภณฺฑานิเยว ฯ ฆฏกํ ปน เตลภาชนํ วา ปาทกคณฺหนกโต
อติเรกเมว ครุภณฺฑํ ฯ สุวณฺณรชตอารกูฏชาติผลิกภาชนานิ ๑-
คิหิวิกฏานิปิ น วฏฺฏนฺติ ปเคว สงฺฆิกปริโภเคน วา ปุคฺคลิกปริโภเคน
วา ฯ เสนาสนปริโภเคน ปน อามาสํปิ อนามาสํปิ สพฺพํ วฏฺฏติ ฯ
     วาสีอาทีสุ ยาย วาสิยา ฐเปตฺวา ทนฺตกฏฺฐจฺเฉทนํ วา อุจฺฉุตจฺฉนํ
วา อญฺญํ มหากมฺมํ กาตุํ น สกฺกา ฯ อยํ ภาชนียา ฯ ตโต
มหตฺตริ เยนเกนจิ อากาเรน กตา วาสี ครุภณฺฑํ ฯ ผรสุ ปน
อนฺตมโส เวชฺชานํ สิราเวธนผรสุปิ ครุภณฺฑเมว ฯ กุธาริยํ
ผรสุสทิโส เอว วินิจฺฉโย ฯ ยา ปน อาวุธสงฺเขเปน กตา ฯ อยํ
อนามาสา ฯ กุทฺทาโล อนฺตมโส จตุรงฺคุลมตฺโตปิ ครุภณฺฑเมว ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. -หารกูฏ อิติปิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๖.
นิขาทนํ จตุรสฺสมุขํ วา โทณิมุขํ วา วงฺกํ วา อุชุกํ วา
อนฺตมโส สมฺมุชฺชนีทณฺฑกเวธนํปิ ทณฺฑพทฺธํ เจ ครุภณฺฑเมว ฯ
สมฺมุชฺชนีทณฺฑขณนกํ ปน อทณฺฑกํ ผลมตฺตเมว ฯ ยํ สกฺกา
สิปาฏิกาย ปกฺขิปิตฺวา ปริหริตุํ ตํ ภาชนียํ ฯ สิขรํปิ นิขาทเนเนว
สงฺคหิตํ ฯ เยหิ มนุสฺเสหิ วิหาเร วาสีอาทีนิ ทินฺนานิ โหนฺติ ฯ
เต เจ ฆเร ทฑฺเฒ วา โจเรหิ วิลุตฺเต วา เทถ โน ภนฺเต
อุปกรเณ ปุน ปากติเก กริสฺสามาติ วทนฺติ ทาตพฺพา ฯ สเจ
อาหรนฺติ น วาเรตพฺพา ฯ อนาหรนฺตาปิ น โจเทตพฺพา ฯ กมฺมาร-
ตฏฺฏการ จุนฺทการ นฬการ มณิการ ปตฺตพนฺธกานํ อธิกรณีมุฏฺฐิกสณฺฑาส
ตุลาทีนิ สพฺพานิ โลหมยอุปกรณานิ สงฺเฆ ทินฺนกาลโต
ปฏฺฐาย ครุภณฺฑานิ ฯ ติปุโกฏฺฏกสุวณฺณการจมฺมการอุปกรเณสุปิ
เอเสว นโย ฯ อยํ ปน วิเสโส ฯ ติปุโกฏฺฏกอุปกรเณสุปิติปุจฺเฉทนสตฺถกํ
สุวณฺณการอุปกรเณสุ สุวณฺณจฺเฉทนสตฺถกํ จมฺมการอุปกรเณสุ
กตปริกมฺมจมฺมจฺเฉทนกํ ขุทฺทกสตฺถนฺติ อิมานิ ภาชนีย-
ภณฺฑานิ ฯ นหาปิตตุนฺนการอุปกรเณสุปิ ฐเปตฺวา มหากตฺตรึ
มหาสณฺฑาสํ มหาปิปฺผลิกญฺจ สพฺพํ ภาชนียํ ฯ มหากตฺตริอาทีนิ
ครุภณฺฑานิ ฯ วลฺลีอาทีสุ ฯ เวตฺตวลฺลีอาทิกา ยากาจิ
อฑฺฒพาหุปฺปมาณา วลฺลี สงฺฆสฺส ทินฺนา วา ตตฺถ ชาตกา วา
รกฺขิตโคปิตาว ครุภณฺฑํ โหติ ฯ สา สงฺฆกมฺเม จ เจติยกมฺเม จ
กเต เจ อติเรกา โหติ ปุคฺคลิกกมฺเมปิ อุปเนตุํ วฏฺฏติ ฯ อรกฺขิตา
ปน ครุภณฺฑเมว น โหติ ฯ สุตฺตมกจิวากนาฬิเกรหีรจมฺมมยา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๗.
รชฺชุกา วา โยตฺตานิ วา วาเก จ นาฬิเกรหีเร จ วฏฺเฏตฺวา
กตา เอกวฏฺฏา วา ทฺวิตฺติวฏฺฏา วา สงฺฆสฺส ทินฺนกาลโต ปฏฺฐาย
ครุภณฺฑํ ฯ สุตฺตํ ปน อวฏฺเฏตฺวา ทินฺนํ มกจิวากนาฬิเกรหีรา จ
ภาชนียา ฯ เยหิ ปเนตานิ รชฺชุกโยตฺตาทีนิ ทินฺนานิ โหนฺติ เต
อตฺตโน กรณีเยน หรนฺตา น วาเรตพฺพา ฯ โยโกจิ อนฺตมโส
อฏฺฐงฺคุลิสูจิทณฺฑมตฺโตปิ เวฬุ สงฺฆสฺส ทินฺโน วา ตตฺถ ชาตโก
วา รกฺขิตโคปิโต ครุภณฺฑํ ฯ โสปิ สงฺฆกมฺเม จ เจติยกมฺเม จ
กเต อติเรโก ปุคฺคลิกกมฺเม ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ ปาทคณฺหนกเตลนาฬิ
ปน กตฺตรยฏฺฐิ อุปาหนทณฺโฑ ฉตฺตทณฺโฑ ฉตฺตสลากาติ อิทเมตฺถ
ภาชนียภณฺฑํ ฯ ทฑฺฒเคหมนุสฺสา คณฺหิตฺวา คจฺฉนฺตา น
วาเรตพฺพา ฯ รกฺขิตโคปิตเวฬุํ คณฺหนฺเตน สมกํ วา อติเรกํ วา
ถาวรํ อนฺตมโส ตํ อคฺฆนกวาลิกายปิ ผาติกมฺมํ กตฺวา คเหตพฺโพ ฯ
ผาติกมฺมํ อกตฺวา คณฺหนฺเตน ตตฺเถว วลญฺเชตพฺโพ ฯ คมนกาเล
สงฺฆิเก อาวาเส ฐเปตฺวาว คนฺตพฺพํ ฯ อสติยา คเหตฺวา คเตน
ปหิณิตฺวา ทาตพฺโพ ฯ เทสนฺตรํ คเตน สมฺปตฺตวิหาเร สงฺฆิกาวาเส
ฐเปตพฺโพ ฯ ติณนฺติ มุญฺชํ จ ปพฺพชญฺจ ฐเปตฺวา อวเสสํ
ยงฺกิญฺจิ ติณํ ฯ ยตฺถ ปน ติณํ นตฺถิ ตตฺถ ปณฺเณหิ ฉาเทนฺติ
ตสฺมา ปณฺณํปิ ติเณเนว สงฺคหิตํ ฯ อิติ มุญฺชาทีสุ ยงฺกิญฺจิ
มุฏฺฐิปฺปมาณํปิ ติณํ ตาฬปณฺณาทีสุปิ เอกํ ปณฺณํปิ สงฺฆสฺส ทินฺนํ
วา ตตฺถ ชาตกํ วา พหาราเม สงฺฆสฺส ติณวตฺถุโต ชาตติณํ วา
รกฺขิตโคปิตํ ครุภณฺฑํ โหติ ฯ ตํปิ สงฺฆกมฺเม จ เจติยกมฺเม จ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๘.
กเต อติเรกํ ปุคฺคลิกกมฺเม ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ ทฑฺฒเคหมนุสฺสา
คเหตฺวา คจฺฉนฺตา น วาเรตพฺพา ฯ อฏฺฐงฺคุลปฺปมาโณปิ
ริตฺตโปฏฺฐโก ครุภณฺฑเมว ฯ มตฺติกา ปกติมตฺติกา วา โหตุ
ปญฺจวณฺณา วา สุทฺธา วา สชฺชุรสกุกุฏฺฐสิเลสาทีสุ วา ยงฺกิญฺจิ
ทุลฺลภฏฺฐาเน อาเนตฺวา วา ทินฺนํ ตตฺถ ชาตกํ วา รกฺขิตโคปิตํ
ตาลปกฺกมตฺตํ ครุภณฺฑํ โหติ ฯ ตํปิ สงฺฆกมฺเม จ เจติยกมฺเม จ
กเต นิฏฺฐิเต อติเรกํ ปุคฺคลิกกมฺเม ทาตุํ วฏฺฏติ ฯ หิงฺคุหิงฺคุลก-
หริตาลมโนสิลาญฺชนานิ ปน ภาชนียภณฺฑานิ ฯ ทารุภณฺเฑ
โย โกจิ อฏฺฐงฺคุลสูจิทณฺฑมตฺโตปิ ทารุภณฺฑโก ทารุทุลฺลภฏฺฐาเน
สงฺฆสฺส ทินฺโน วา ตตฺถ ชาตโก วา รกฺขิตโคปิโต อยํ ครุภณฺฑํ
โหตีติ กุรุนฺทิยํ วุตฺตํ ฯ มหาอฏฺฐกถายํ ปน สพฺพํปิ ทารุเวฬุ-
จมฺมปาสาณาทิวิกตึ ทารุภณฺเฑน สงฺคณฺหิตฺวา เตน โข ปน
สมเยน สงฺฆสฺส อาสนฺทิโก อุปฺปนฺโน โหตีติ อิโต ปฏฺฐาย
ทารุภณฺฑวินิจฺฉโย วุตฺโต ฯ ตตฺรายํ อตฺถุทฺธาโร ฯ อาสนฺทิโก
สตฺตงฺโค ภทฺทปีฐํ ปีฐิกา เอฬกปาทปีฐํ อามลกวณฺฏกปีฐํ ปณฺณิกปีฐํ
ผลกํ โกจฺฉํ ปลาสปีฐนฺติ อิเมสุ ตาว ยงฺกิญฺจิ ขุทฺทกํ วา
โหตุ มหนฺตํ วา สงฺฆสฺส ทินฺนํ ครุภณฺฑํ โหติ ฯ ปลาสปีเฐน
เจตฺถ กทลิปตฺตาทีนิปิ ปีฐานิปิ สงฺคหิตานิ ฯ พฺยคฺฆจมฺมโอนทฺธํปิ
วาฬรูปปริกฺขิตฺตํ รตนปสิพฺพิตํ โกจฺฉํ ครุภณฺฑเมว ฯ จงฺกมผลกํ
ทีฆผลกํ วา จีวรโธวนผลกํ วา ฆฏนผลกํ วา ฆฏนมุคฺคโร วา
ทนฺตกฏฺฐจฺเฉทนทณฺฑกา ทณฺฑมุคฺคโร วา อมฺพณํ รชนโทณี
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘๙.
อุทกปฏิจฺฉโก ทารุมโย วา ทนฺตมโย วา เวฬุมโย วา สปาทโกปิ
อปาทโกปิ สมุคฺโค มญฺชุสา ปาทคณฺหนกโต อติเรกปฺปมาโณ
กรณฺโฑ อุทกโทณี อุทกกฏาหํ อุฬุงฺโก กฏจฺฉุ ปานียสราวกํ
ปานียสงฺโขติ เอเตสุ ยงฺกิญฺจิ สงฺเฆ ทินฺนํ ครุภณฺฑํ สงฺขถาลกํ
ปน ภาชนียํ ฯ ตถา ทารุมโย อุทกกุมฺโภ ปาทกถลิกมณฺฑลํ
ทารุมยํ วา โหตุ ตาลปณฺณาทิมยํ วา สพฺพํ ครุภณฺฑํ ฯ
อาธารโก ปตฺตปิธานํ ตาลวณฺฏํ วีชนี จงฺโคฏกํ ปจฺฉิ
ยฏฺฐิสมฺมุชฺชนี มุฏฺฐิสมฺมุชฺชนีติ เอเตสุ ยงฺกิญฺจิ ขุทฺทกํ วา มหนฺตํ
วา ทารุเวฬุปณฺณจมฺมาทีสุ เยนเกนจิ กตํ ครุภณฺฑเมว ฯ
     ถมฺภตุลาโสปาณผลกาทีสุ ทารุมยํ วา ปาสาณมยํ วา ยงฺกิญฺจิ
เคหสมฺภารุปคํ ๑- โยโกจิ กฏสารโก ยงฺกิญฺจิ ภุมฺมตฺถรณํ ยงฺกิญฺจิ
อกปฺปิยจมฺมํ สงฺเฆ ทินฺนํ ครุภณฺฑํ ภุมฺมตฺถรณํ กาตุํ วฏฺฏติ ฯ
เอฬกจมฺมํ ปน ปจฺจตฺถรณคติกํปิ ครุภณฺฑเมว ฯ กปฺปิยจมฺมานิ
ภาชนียานิ ฯ กุรุนฺทิยํ ปน สพฺพํ มญฺจปฺปมาณํ จมฺมํ ครุภณฺฑนฺติ
วุตฺตํ ฯ อุทุกฺขลํ มุสลํ สุปฺปํ นิสทํ นิสทโปตกํ ปาสาณโทณี
ปาสาณกฏาหํ ตุริเวมภสฺตาทิ สพฺพํ เปสการาทิภณฺฑํ สพฺพํ
กสิภณฺฑํ สพฺพํ จกฺกยุตฺตกยานํ ครุภณฺฑเมว ฯ มญฺจปาโท
มญฺจอฏนี ปีฐปาโท ปีฐอฏนี วาสีผรสุอาทีนํ ทณฺฑา เอเตสุ
ยงฺกิญฺจิ วิปฺปกตตจฺฉนกมฺมํ อนิฏฺฐิตเมว ภาชนียํ ฯ ตจฺฉิตมฏฺฐํ ปน
ครุภณฺฑํ โหติ ฯ อนุญฺญาตวาสิยา ปน ทณฺโฑ ฉตฺตมุฏฺฐิปณฺณํ
@เชิงอรรถ: ๑. เคหสมฺภารรูปํ อิติปิ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙๐.
กตฺตรยฏฺฐิ อุปาหนา อรณิสหิตํ ธมฺมกรโก ปาทคณฺหนกโต
อนติริตฺตํ อามลกตุมฺพํ อามลกฆโฏ อลาพุกตุมฺพํ จมฺมฆโฏ
อลาพุฆโฏ วิสาณกตุมฺพนฺติ สพฺพเมตํ ภาชนียํ ตโต มหนฺตตรํ
ครุภณฺฑํ ฯ หตฺถิทนฺโต วา ยงฺกิญฺจิ วิสาณํ วา อตจฺฉิตํ
ยถาภตเมว ภาชนียํ ฯ เตหิ กตมญฺจปาทาทีสุ ปุริมสทิโสเยว
วินิจฺฉโย ฯ ตจฺฉิตนิฏฺฐิโตปิ หิงฺคุกรณฺฑโก อญฺชนีกรณฺฑโก
คณฺฐิโก ๑- คณฺฐิเวฐโน ๑- อญฺชนี อญฺชนีสลากา อุทกปุญฺฉนีติ อิทํ
สพฺพํ ภาชนียเมว ฯ มตฺติกาภณฺเฑ สพฺพมนุสฺสานํ อุปโภคปริโภคํ
ฆฏปิธานาทิ กุลาลภาชนํ ปตฺตกฏาหํ องฺคารกฏาหํ
ธูมธานกํ ทีปรุกฺโข ทีปกปลฺลิกา จยนิฏฺฐิกา ฉทนิฏฺฐิกา ถูปิกาติ
สงฺฆสฺส ทินฺนกาลโต ปฏฺฐาย ครุภณฺฑํ ฯ ปาทคณฺหนกโต
อนติริตฺตปฺปมาโณ ปน ฆฏโก ปตฺตํ ถาลกํ กญฺจุโก กุณฺฑิกาติ
อิทเมตฺถ ภาชนียภณฺฑํ ฯ ยถา จ มตฺติกาภณฺเฑ เอวํ
โลหภณฺเฑปิ ฯ กุณฺฑิกา ภาชนียโกฏฺฐาสเมว ภชตีติ ฯ อยเมตฺถ
อนุปุพฺพีกถา ฯ
     {๓๒๓} ภณฺฑิกาธานมตฺเตนาติ ทฺวารพาหานํ อุปริ กเตน กโปต-
ภณฺฑิกโยชนมตฺเตน ฯ ปริภณฺฑกรณมตฺเตนาติ โคมยปริภณฺฑ-
กสาวปริภณฺฑกรณมตฺเตน ฯ ธูมกาลิกนฺติ อิทํ ยาวสฺส จิตกธูโม
น ปญฺญายติ ตาว อยํ วิหาโร เอตสฺเสวาติ เอวํ ธูมกาเล
อปโลเกตฺวา กตปริโยสิตํ วิหารํ เทนฺติ ฯ วิปฺปกตนฺติ เอตฺถ
@เชิงอรรถ: ๑. คณฺฑิโก คณฺฑิเวฐโน อิติปิ?


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้าที่ ๓๘๐-๓๙๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=3&page=380&pages=11&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=3&A=7794&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=3&A=7794&modeTY=2&pagebreak=1#p380