อรรถกถาเล่มที่ ๓ ภาษาบาลี อักษรไทย
วินย.อ. (สมนฺต.๓)
หน้าที่ ๓๕-๔๑.

หน้าที่ ๓๕.
อิเมสุ ปญฺจสุ ปเทสุ ยสฺส กสฺสจิ ปทสฺส วาจาย วา สาวนํ
กาเยน วา อตฺถวิญฺาปนนฺติ ฯ เกจิ ปน สาธูติ สมฺปฏิจฺฉนํ
สนฺธาย วทนฺติ ฯ น ตํ ปมาณํ อายาจนทานมตฺเตน หิ คหิโต
โหติ อุปชฺฌาโย น เอตฺถ สมฺปฏิจฺฉนํ องฺคํ ฯ สทฺธิวิหาริเกนาปิ
น เกวลํ อิมินา เม ปเทน อุปชฺฌาโย คหิโตติ าตุํ
วฏฺฏติ ฯ อชฺชตคฺเคทานิ เถโร มยฺหํ ภาโร อหมฺปิ เถรสฺส
ภาโรติ อิทมฺปิ าตุํ วฏฺฏติ ฯ {๖๖} ตตฺรายํ สมฺมาวตฺตนาติ ยํ
วุตฺตํ สมฺมาวตฺติตพฺพนฺติ ตตฺร อยํ สมฺมาวตฺตนา ฯ กาลสฺเสว
อุฏฺาย อุปาหนา โอมุญฺจิตฺวาติ สจสฺส ปจฺจูสกาเล จงฺกมนตฺถาย
วา โธตปาทปริหรณตฺถาย วา ปฏิมุกฺกา อุปาหนา ปาทคตา โหนฺติ
ตา กาลสฺเสว อุฏฺาย อปเนตฺวา ฯ ทนฺตกฏฺ ทาตพฺพนฺติ
มหนฺตํ มชฺฌิมํ ขุทฺทกนฺติ ตีณิ ทนฺตกฏฺานิ อุปเนตฺวา ตโต
ยํ ตีณิ ทิวสานิ คณฺหาติ จตุตฺถทิวสโต ปฏฺาย ตาทิสเมว
ทาตพฺพํ ฯ สเจ อนิยมํ กตฺวา ยํ วา ตํ วา คณฺหาติ ฯ
อถ ยาทิสํ ลภติ ตาทิสํ ทาตพฺพํ ฯ มุโขทกํ ทาตพฺพนฺติ
สีตญฺจ อุณฺหญฺจ อุทกํ อุปเนตฺวา ตโต ยํ ตีณิ ทิวสานิ
วลญฺเชติ จตุตฺถทิวสโต ปฏฺาย ตาทิสเมว มุขโธวโนทกํ
ทาตพฺพํ ฯ สเจ อนิยมํ กตฺวา ยํ วา ตํ วา คณฺหาติ ฯ อถ
ยาทิสํ ลภติ ตาทิสํ ทาตพฺพํ ฯ สเจ ทุวิธมฺปิ วลญฺเชติ
ทุวิธมฺปิ อุปเนตพฺพํ อุทกํ มุขโธวนฏฺาเน เปตฺวา วจฺจกุฏิโต
ปฏฺาย สมฺมชฺชิตพฺพํ ฯ เถเร วจฺจกุฏึ คเต ปริเวณํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๖.
สมฺมชฺชิตพฺพํ ฯ เอวํ ปริเวณํ อสุญฺ โหติ ฯ เถเร วจฺจกุฏิโต
อนิกฺขนฺเตเยว อาสนํ ปญฺาเปตพฺพํ ฯ สรีรกิจฺจํ กตฺวา อาคนฺตฺวา
ตสฺมึ นิสินฺนสฺส สเจ ยาคุ โหตีติอาทินา นเยน วุตฺตวตฺตํ
กาตพฺพํ ฯ อุกฺกลาโปติ เกนจิ กจวเรน สงฺกิณฺโณ ฯ สเจ
ปน อญฺโ กจวโร นตฺถิ อุทกผุสิตาเนว โหนฺติ หตฺเถนปิ
ปมชฺชิตพฺโพ ฯ สคุณํ กตฺวาติ เทฺว จีวรานิ เอกโต กตฺวา ตา
เอกโต กตฺวา เทฺวปิ สงฺฆาฏิโย ทาตพฺพา ฯ สพฺพํปิ หิ จีวรํ
สงฺฆาฏิตตฺตา สงฺฆาฏีติ วุจฺจติ ฯ เตน วุตฺตํ สงฺฆาฏิโย
ทาตพฺพาติ ฯ นาติทูเร คนฺตพฺพํ นาจฺจาสนฺเนติ เอตฺถ สเจ อุปชฺฌายํ
นิวตฺติตฺวา โอโลเกนฺตํ เอเกน วา ทฺวีหิ วา ปทวีติหาเรหิ
สมฺปาปุณาติ เอตฺตาวตา นาติทูเร นาจฺจาสนฺเน คโต โหตีติ
เวทิตพฺพํ ฯ ปตฺตปริยาปนฺนํ ปฏิคฺคเหตพฺพนฺติ สเจ อุปชฺฌาเยน
ภิกฺขาจาเร ยาคุยา วา ภตฺเต วา ลทฺเธ ปตฺโต อุณฺโห วา
ภาริโก วา โหติ อตฺตโน ปตฺตํ ตสฺส ทตฺวา โส ปตฺโต
คเหตพฺโพติ อตฺโถ ฯ น อุปชฺฌายสฺส ภณมานสฺส อนฺตรนฺตรา
กถา โอปาเตตพฺพาติ อนฺตรฆเร วา อญฺตฺร วา ภณมานสฺส
อนิฏฺิเต ตสฺส วจเน อญฺา กถา น สมุฏฺาเปตพฺพา ฯ อิโต
ปฏฺาย จ ปน ยตฺถ ยตฺถ นกาเรน ปฏิเสโธ กยิรติ สพฺพตฺถ
ทุกฺกฏาปตฺติ เวทิตพฺพา ฯ อยํ หิ ขนฺธเก ธมฺมตา ฯ
อาปตฺติสามนฺตา ภณมาโนติ ปทโสธมฺมทุฏฺุลฺลาทิวเสน อาปตฺติยา
อาสนฺนวาจํ ภณมาโน ฯ นิวาเรตพฺโพติ ภนฺเต อีทิสํ นาม วตฺตุํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๗.
วฏฺฏติ อาปตฺติ น โหตีติ เอวํ ปุจฺฉนฺเตน วิย วาเรตพฺโพ ฯ
วาเรสฺสามีติ ปน มนํ กตฺวา มหลฺลก มา เอวํ ภณาติ น
วตฺตพฺโพ ฯ ปมตรํ อาคนฺตฺวาติ สเจ อาสนฺเน คาโม โหติ
วิหาเร วา คิลาโน ภิกฺขุ โหติ คามโต ปมตรํ อาคนฺตพฺพํ ฯ
สเจ ทูเร คาโม โหติ อุปชฺฌาเยน สทฺธึ อาคจฺฉนฺโต นตฺถิ
เตเนว สทฺธึ คามโต นิกฺขมิตฺวา จีวเรน ปตฺตํ เวเตฺวา อํเส
ลคฺเคตฺวา อนฺตรามคฺคโต ปมตรํ อาคนฺตพฺพํ ฯ เอวํ นิวตฺตนฺเตน
ปมตรํ อาคนฺตฺวา อาสนปญฺาปนาทิ สพฺพํ วตฺตํ กาตพฺพํ ฯ
สินฺนํ โหตีติ ตินฺนํ เสทคหิตํ ฯ จตุรงฺคุลํ กณฺณํ อุสฺสาเทตฺวาติ
กณฺณํ จตุรงฺคุลปฺปมาณํ อติเรกํ กตฺวา เอวํ จีวรํ สงฺฆริตพฺพํ ฯ
กึการณา ฯ มา มชฺเฌ ภงฺโค อโหสีติ สมํ กตฺวา สงฺฆริตสฺส
หิ มชฺเฌ ภงฺโค โหติ ฯ ตโต นิจฺจํ ภิชฺชมานํ ทุพฺพลํ โหติ ฯ
ตํ นิวารณตฺถเมตํ วุตฺตํ ฯ ตสฺมา ยถา อชฺชภงฺคฏฺาเนเยว เสฺว
น ภิชฺชติ ตถา ทิวเส ทิวเส จตุรงฺคุลํ อุสฺสาเทตฺวา สงฺฆริตพฺพํ ฯ
โอโภเค กายพนฺธนํ กาตพฺพนฺติ กายพนฺธนํ สงฺฆริตฺวา จีวรโภเค
ปกฺขิปิตฺวา เปตพฺพํ ฯ สเจ ปิญฺฑปาโต โหตีติ เอตฺถ โย
คาเมเยว วา อนฺตรฆเร วา ปฏิกฺกมเน วา ภุญฺชิตฺวา อาคจฺฉติ
ปิณฺฑํ วา น ลภติ ตสฺส ปิณฺฑปาโต น โหติ คาเม
อภุตฺตสฺส ปน ลทฺธภิกฺขสฺส วา โหติ ตสฺมา สเจ ปิณฺฑปาโต
โหตีติอาทิ วุตฺตํ ฯ สเจปิ ตสฺส น โหติ ภุญฺชิตุกาโม จ
โหติ อุทกํ ทตฺวา อตฺตนา ลทฺโธปิ ปิณฺฑปาโต อุปเนตพฺโพ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๘.
ปานีเยน ปุจฺฉิตพฺโพติ ภุญฺชมาโน ติกฺขตฺตุํ ปานียํ ภนฺเต อาหรียตูติ
ปานีเยน ปุจฺฉิตพฺโพ ฯ สเจ กาโล อตฺถิ อุปชฺฌาเย ภุตฺเต
สยํ ภุญฺชิตพฺพํ ฯ สเจ อุปกฺกฏฺโ กาโล ปานียํ อุปชฺฌายสฺส
สนฺติเก เปตฺวา สยํปิ ภุญฺชิตพฺพํ ฯ อนนฺตรหิตายาติ ตฏฺฏิก-
จมฺมขณฺฑาทีสุ เยน เกนจิ อนตฺถตาย ปํสุสกฺขรมิสฺสาย ภูมิยา
ปตฺโต น เปตพฺโพติ อตฺโถ ฯ สเจ ปน กาฬวณฺณกตา วา
สุธาพทฺธา วา โหติ นีรชมตฺติกา วา ตถารูปาย ภูมิยา เปตุํ
วฏฺฏติ ฯ โธตวาลิกายปิ เปตุํ วฏฺฏติ ฯ ปํสุรชสกฺขราทีสุ น
วฏฺฏติ ฯ ตตฺร ปน ปณฺณํ วา อาธารกํ วา เปตฺวา ตตฺร
นิกฺขิปิตพฺโพ ฯ ปารโต อนฺตํ โอรโต โภคนฺติ อิทํ จีวรวํสาทีนํ
เหฏฺา หตฺถํ ปเวเสตฺวา อภิมุเขน หตฺเถน สณิกํ นิกฺขิปนตฺถํ
วุตฺตํ ฯ อนฺเต ปน คเหตฺวา โภเคน จีวรวํสาทีนํ อุปริ นิกฺขิปนฺตสฺส
ภิตฺติยํ โภโค ปฏิหญฺติ ฯ ตสฺมา ตถา น กาตพฺพํ ฯ
     จุณฺณํ สนฺเนตพฺพนฺติ นหานจุณฺณํ อุทเกน เตเมตฺวา ปิณฺฑิ
กาตพฺพํ ฯ เอกมนฺตํ นิกฺขิปิตพฺพนฺติ เอกสฺมึ นิทฺธุเม าเนว
เปตพฺพํ ฯ ชนฺตาฆเร ปริกมฺมํ นาม องฺคารมตฺติกอุณฺโหทก-
ทานาทิกํ สพฺพํ กิจฺจํ ฯ อุทเกปิ ปริกมฺมนฺติ องฺคปจฺจงฺคฆํสนาทิกํ
สพฺพํ กิจฺจํ ฯ ปานีเยน ปุจฺฉิตพฺโพติ ชนฺตาฆเร อุณฺหสนฺตาเปน
ปิปาสา โหติ ตสฺมา ปุจฺฉิตพฺโพ ฯ สเจ อุสฺสหตีติ สเจ
ปโหติ น เกนจิ เคลญฺเน อภิภูโต โหติ ฯ อคิลาเนน หิ
สทฺธิวิหาริเกน สฏฺิวสฺเสนาปิ สพฺพํ อุปชฺฌายวตฺตํ กาตพฺพํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙.
อนาทเรน อกโรนฺตสฺส วตฺตเภเทน ทุกฺกฏํ ฯ นการปฏิสํยุตฺเตสุ
ปน ปเทสุ คิลานสฺสาปิ ปฏิกฺขิตฺตกิริยํ กโรนฺตสฺส ทุกฺกฏเมว ฯ
อปริฆํสนฺเตนาติ ภูมิยํ อปริฆํสนฺเตน ฯ กวาฏปิฏฺนฺติ กวาฏญฺจ
ปิฏฺสงฺฆาตญฺจ อจฺฉุปนฺเตน ฯ สนฺตานกนฺติ ยงฺกิญฺจิ กีฏกุลาวก-
มกฏสุตฺตาทิ ฯ อุลฺโลกา ปมํ โอหาเรตพฺพนฺติ อุลฺโลกโต ปมํ
อุลฺโลกํ อาทึ กตฺวา อวหริตพฺพนฺติ อตฺโถ ฯ อาโลกสนฺธิกณฺณภาคาติ
อาโลกสนฺธิภาคา จ กณฺณภาคา จ ฯ สนฺตรพาหิรานิ
วาตปานกวาฏกานิ จ คพฺภสฺส จ จตฺตาโร โกณา ปมชฺชิตพฺพาติ
อตฺโถ ฯ ยถา ปญฺตฺตํ ปญฺาเปตพฺพนฺติ ยถา ปมํ ปญฺตฺตํ
อโหสิ ตเถว ปญฺาเปตพฺพํ ฯ เอตทตฺถเมว หิ ยถาปญฺตฺตํ
สลฺลกฺเขตฺวา นีหริตฺวา เอกมนฺตํ นิกฺขิปิตพฺพนฺติ ปุริมวตฺตํ ปญฺตฺตํ ฯ
สเจ ปน ปมํ อชานนฺเตน เกนจิ ปญฺตฺตํ อโหสิ สมนฺตโต
ภิตฺตึ ทฺวงฺคุลมตฺเตน วา ติวงฺคุลมตฺเตน วา โมเจตฺวา
ปญฺาเปตพฺพํ ฯ อิทํ หิ ปญฺาปนวตฺตํ ฯ สเจ กฏสารโก โหติ
อติมหนฺโตว ฉินฺทิตฺวา โกฏึ นิวตฺเตตฺวา พนฺธิตฺวา ปญฺาเปตพฺโพ ฯ
สเจ โกฏึ นิวตฺเตตฺวา พนฺธิตุํ น ชานาติ น ฉินฺทิตพฺโพ ฯ
ปุรตฺถิมา วาตปานา ถเกตพฺพาติ ปุรตฺถิมาย วาตปานา
ถเกตพฺพา ฯ เอวํ เสสาปิ วาตปานา ถเกตพฺพา ฯ วูปกาเสตพฺโพติ
อญฺตฺถ เนตพฺโพ ฯ วูปกาสาเปตพฺโพติ อญฺโ ภิกฺขุ วตฺตพฺโพ
เถรํ คเหตฺวา อญฺตฺถ คจฺฉาหีติ ฯ วิเวเจตพฺพนฺติ
วิสฺสชฺชาเปตพฺพํ ฯ วิเวจาเปตพฺพนฺติ อญฺโ วตฺตพฺโพ เถรํ ทิฏฺิคตํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๐.
วิสฺสชฺชาเปหีติ ฯ อุสฺสุกฺกํ กาตพฺพนฺติ ปริวาสทานตฺถํ โส ภิกฺขุ สงฺฆํ
อุปสงฺกมิตฺวา ยาจิตพฺโพ สเจ อตฺตนา ปฏิพโล โหติ อตฺตนาว
ทาตพฺโพ โน เจ ปฏิพโล โหติ อญฺเน ทาเปตพฺโพ ฯ กินฺติ
นุโขติ เกน นุ โข อุปาเยน ฯ เอส นโย สพฺพตฺถ ฯ ลหุกาย วา
ปริณาเมยฺยาติ อุกฺเขปนียํ อกตฺวา ตชฺชนียํ วา นิยฺยสํ วา กเรยฺยาติ
อตฺโถ ฯ เตน หิ อุปชฺฌายสฺส เม อุกฺเขปนียกมฺมํ กตฺตุกาโม
สงฺโฆติ ตฺวา เอกเมกํ ภิกฺขุํ อุปสงฺกมิตฺวา มา ภนฺเต อมฺหากํ
อุปชฺฌายสฺส กมฺมํ กริตฺถาติ ยาจิตพฺพํ ฯ สเจ กโรนฺติเยว
ตชฺชนียํ วา นิยฺยสํ วา มา กโรถาติ ยาจิตพฺพา ฯ สเจ
กโรนฺติเยว อถ อุปชฺฌาโย สมฺมาวตฺตถ ภนฺเตติ ยาจิตพฺโพ ฯ
อิติ ตํ สมฺมาวตฺตาเปตฺวา ปฏิปฺปสฺสมฺเภถ ภนฺเต กมฺมนฺติ ภิกฺขู
ยาจิตพฺพา ฯ สมฺปริวตฺตกํ สมฺปริวตฺตกนฺติ สมฺปริวตฺเตตฺวา
สมฺปริวตฺเตตฺวา ฯ น จ อจฺฉินฺเน เถเว ปกฺกมิตพฺพนฺติ ยทิ
อปฺปมตฺตกมฺปิ รชนํ คลติ น ตาว ปกฺกมิตพฺพํ ฯ น
อุปชฺฌายํ อนาปุจฺฉา เอกจฺจสฺส ปตฺโต ทาตพฺโพติอาทิ สพฺพํ
อุปชฺฌายสฺส วิสภาคปุคฺคลานํ กถิตํ ฯ น อุปชฺฌายํ อนาปุจฺฉา
คาโม ปวิสิตพฺโพติ ปิณฺฑาย วา อญฺเน วา กรณีเยน ปวิสิตุกาเมน
อาปุจฺฉิตฺวาว ปวิสิตพฺโพ ฯ สเจ อุปชฺฌาโย กาลสฺเสว
วุฏฺาย ทูรํ ภิกฺขาจารํ คนฺตุกาโม โหติ ทหรา ปิณฺฑาย
ปวิสนฺตูติ วตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ อวตฺวา คเต ปริเวณํ คนฺตฺวา
อุปชฺฌายํ อปสฺสนฺเตน คามํ ปวิสิตุํ วฏฺฏติ ฯ สเจ คามํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๑.
ปวิสนฺโตปิ ปสฺสติ ทิฏฺฏฺานโต ปฏฺาย อาปุจฺฉิตุํเยว วฏฺฏติ ฯ
     น สุสานํ คนฺตพฺพนฺติ วาสตฺถาย วา ทสฺสนตฺถาย วา คนฺตพฺพํ ฯ
น ทิสา ปกฺกมิตพฺพาติ เอตถ ปกฺกมิตุกาเมน กมฺมํ อาจิกฺขิตฺวา
ยาวตติยํ ยาจิตพฺโพ ฯ สเจ อนุชานาติ สาธุ โน เจ
อนุชานาติ ตํ นิสฺสาย วสโต จสฺส อุทฺเทโส วา ปริปุจฺฉา วา
กมฺมฏฺานํ วา น สมฺปชฺชติ อุปชฺฌาโย พาโล โหติ อพฺยตฺโต
เกวลํ อตฺตโน สนฺติเก วสาเปตุกามตาย เอวํ คนฺตุํ น เทติ
เอวรูเป นิวาเรนฺเตปิ คนฺตุํ วฏฺฏติ ฯ วุฏฺานสฺส อาคเมตพฺพนฺติ
เคลญฺโต วุฏฺานํ อาคเมตพฺพํ น กตฺถจิ คนฺตพฺพํ ฯ สเจ
อญฺโ ภิกฺขุ อุปฏฺาโก อตฺถิ เภสชฺชํ ปริเยสิตฺวา ตสฺส
หตฺเถ ทตฺวา ภนฺเต อยํ อุปฏฺหิสฺสตีติ วตฺวา คนฺตพฺพํ ฯ
                 อุปชฺฌายวตฺตกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๖๗} อุปชฺฌาเยน สทฺธิวิหาริกมฺหิ สมฺมาวตฺตนาย สงฺคเหตพฺโพ
อนุคฺคเหตพฺโพติ อุทฺเทสาทีหิสฺส สงฺคโห จ อนุคฺคโห จ กตฺตพฺโพ ฯ
ตตฺถ อุทฺเทโสติ ปาลิวาจนํ ๑- ฯ ปริปุจฺฉาติ ปาลิยา อตฺถวณฺณนา ฯ
โอวาโทติ อโนติณฺเณ วตฺถุสฺมึ อิทํ กโรหิ อิทํ มา กริตฺถาติ
วจนํ ฯ อนุสาสนีติ โอติณฺเณ วตฺถุสฺมึ ฯ อปิจ โอติณฺเณ วา
อโนติณฺเณ วา ปมวจนํ โอวาโท ปุนปฺปุนํ วจนํ อนุสาสนีติ ฯ
สเจ อุปชฺฌายสฺส ปตฺโต โหตีติ สเจ อติเรกปตฺโต โหติ ฯ
เอส นโย สพฺพตฺถ ฯ ปริกฺขาโรติ อญฺโปิ สมณปริกฺขาโร ฯ
อิธ อุสฺสุกฺกํ นาม ธมฺมิเกน นเยน อุปฺปชฺชมานอุปายปริเยสนํ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. ปาลิวจนนฺติ มญฺเ ฯ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๓ หน้าที่ ๓๕-๔๑.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=3&page=35&pages=7&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=3&A=715&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=3&A=715&pagebreak=1#p35