อรรถกถาเล่มที่ ๒๘ หน้าที่ ๒๔๐.

ปุจฺฉติ. กิสฺมึ กุพฺพติ สนฺถวนฺติ อหนฺติ วา มมนฺติ วา ตณฺหาทิฏฺฐิสนฺถวํ กิสมึ กุพฺพติ, อธิกรณตฺเถ ภุมฺมวจนํ. กิสฺส โลโกติ อุปโยคตฺเถ สามิวจนํ, กึ อุปาทาย โลโกติ สงฺขฺยํ คจฺฉตีติ อยํ หิ เอตฺถ อธิปฺปาโย. กิสฺมึ โลโกติ ภาเวน ภาวลกฺขณาธิกรณตฺเถสุ ^๑- ภุมฺมวจนํ. กิสฺมึ สติ เกน การเณน โลโก วิหญฺญติ ปีฬียติ พาธียตีติ อยํ หิ เอตฺถ อธิปฺปาโย. [๑๗๑] อถ ภควา ยสฺมา ฉสุ อชฺฌตฺติกพาหิเรสุ อายตเนสุ อุปฺปนฺเนสุ สตฺตโลโก จ ธนธญฺญาทิวเสน สงฺขารโลโก จ อุปฺปนฺโน โหติ, ยสฺมา เจตฺถ สตฺตโลโก เตเสฺวว ฉสุ ทุวิธมฺปิ สนฺถวํ กโรติ. จกฺขฺวายตนํ วา หิ "อหํ มมนฺ"ติ คณฺหนฺโต ^๒- คณฺหาติ อวเสเสสุ วา อญฺญตรํ. ยถาห "จกฺขุ อตฺตาติ โย วเทยฺย, ตํ น อุปปชฺชตี"ติอาทิ. ^๓- ยสฺมา จ เอตานิเยว ฉ อุปาทาย ทุวิโธปิ โลโกติ สงฺขฺยํ คจฺฉติ, ยสฺมา จ เตเสฺวว ฉสุ สติ สตฺตโลโก ทุกฺขปาตุภาเวน วิหญฺญติ, ยถาห:- "หตฺเถสุ ภิกฺขเว สติ อาทานนิกฺเขปนํ โหติ, ปาเทสุ สติ อภิกฺกมปฏิกฺกโม โหติ, ปพฺเพสุ สติ สมิญฺชนปสารณํ โหติ, กุจฺฉิสฺมึ สติ ชิฆจฺฉาปิปาสา โหติ, เอวเมว โข ภิกฺขเว จกฺขุสฺมึ สติ จกฺขุสมฺผสฺสปจฺจยา อุปฺปชฺชติ. อชฺฌตฺตํ สุขทุกฺขนฺ"ติอาทิ. ^๔- ตถา เตสุ อาธารภูเตสุ ปฏิหโต สงฺขารโลโก วิหญฺญติ. ยถาห:- "จกฺขุสฺมึ อนิทสฺสเน สปฺปฏิเฆ ปฏิหญฺญติ "อิติ จ "จกฺขุํ ภิกฺขเว ปฏิหญฺญติ มนาปามนาเปสุ รูเปสู"ติ ^๕- เอวมาทิ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ภาเวนภาวลกฺขณการณตฺเถสุ ^๒ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ @^๓ ม.อุ. ๑๔/๔๒๒/๓๖๒ ^๔ สํ.สฬา. ๑๘/๓๐๕-๓๐๘/๒๑๔-๕ (สฺยา) @^๕ อภิ.ธ. ๓๔/๕๙๗/๑๘๒

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๘ หน้าที่ ๒๔๐. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=28&page=240&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=28&A=5678&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=28&A=5678&modeTY=2&pagebreak=1#p240