อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ หน้าที่ ๑๘๙.

โอหิตภาโรติ ตโย ภารา ขนฺธภาโร กิเลสภาโร อภิสงฺขารภาโรติ, ตสฺสิเม ตโยปิ ภารา โอหิตา โอโรปิตา นิกฺขิตฺตา ปาติตาติ โอหิตภาโร. อนุปฺปตฺตสทตฺโถติ อนุปฺปตฺโต สทตฺถํ, สกตฺถนฺติ วุตฺตํ โหติ, กการสฺส ทกาโร กโต. อนุปฺปตฺโต สทตฺโถ เอเตนาติ อนุปฺปตฺตสทตฺโถ, สทตฺโถติ จ อรหตฺตํ เวทิตพฺพํ. ตํ หิ อตฺตุปนิพทฺธฏฺเน ^๑- อตฺตโน อวิชหนฏฺเน อตฺตโน ปรมตฺเถน จ อตฺตโน อตฺถตฺตา สกตฺโถ โหติ. ปริกฺขีณภวสํโยชโนติ กามราคสํโยชนํ ปฏิฆสํโยชนํ, มานทิฏฺิวิจิกิจฺฉาสีลพฺพตปรามาสภวราคอิสฺสามจฺฉริยอวิชฺชา- สํโยชนนฺติ อิมานิ สตฺเต ภเวสุ, ภวํ วา ภเวน สํโยเชนฺติ อุปนิพนฺธนฺตีติ ภวสํโยชนานิ นาม, ตานิ อรหโต ปริกฺขีณานิ ปหีนานิ าณคฺคินา ทฑฺฒานีติ ปริกฺขีณภวสํโยชโน. สมฺมทญฺา วิมุตฺโตติ เอตฺถ สมฺมทญฺาติ สมฺมา อญฺาย, อิทํ วุตฺตํ โหติ:- ขนฺธานํ ขนฺธฏฺ, อายตนานํ อายตนฏฺ, ธาตูนํ สุญฺฏฺ, ทุกฺขสฺส ปีฬนฏฺ, สมุทยสฺส ปภวฏฺ, นิโรธสฺส สนฺตฏฺ, มคฺคสฺส ทสฺสนฏฺ, "สพฺเพ สงฺขารา อนิจฺจา"ติ เอวมาทิเภทํ วา สมฺมา ยถาภูตํ อญฺาย ชานิตฺวา ตีรยิตฺวา ตุลยิตฺวา วิภาเวตฺวา วิภูตํ กตฺวา. วิมุตฺโตติ เทฺว วิมุตฺติโย จิตฺตสฺส จ วิมุตฺติ นิพฺพานญฺจ. อรหา หิ สพฺพกิเลเสหิ วิมุตฺตตฺตา จิตฺตวิมุตฺติยาปิ วิมุตฺโต, นิพฺพาเนปิ วิมุตฺโตติ. เตน วุตฺตํ "สมฺมทญฺา วิมุตฺโต"ติ. ตสฺส ติฏฺนฺเตว ปญฺจินฺทฺริยานีติ ตสฺส อรหโต จริมภวเหตุภูตํ กมฺมํ ยาว น ขียติ, ตาว ติฏฺนฺติเยว จกฺขฺวาทีนิ ปญฺจินฺทฺริยานิ. อวิฆาตตฺตาติ อนุปฺปาทนิโรธวเสน อนิรุทฺธตฺตา. มนาปามนาปนฺติ อิฏฺานิฏฺ รูปาทิโคจรํ. ปจฺจนุโภตีติ วินฺทติ ปฏิลภติ. สุขทุกฺขํ ปฏิสํเวเทตีติ วิปากภูตํ สุขญฺจ ทุกฺขญฺจ ปฏิสํเวเทติ เตหิ ทฺวาเรหิ ปฏิลภติ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี.,อิ. อตฺตูปนิพนฺธเนน

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้าที่ ๑๘๙. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=27&page=189&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=27&A=4171&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=27&A=4171&pagebreak=1#p189