อรรถกถาเล่มที่ ๒๗ หน้าที่ ๑๖๔.

ปน ตํ ทฺวิธา กตฺวา วุตฺตํ "เทฺว วิตกฺกา"ติ. สมุทาจรนฺตีติ สมํ สมฺมา จ อุทฺธมุทฺธํ มริยาทาย จรนฺติ. มริยาทตฺโถ หิ อยมากาโร, เตน ปโยเคน "ตถาคตํ อรหนฺตํ สมฺมาสมฺพุทฺธนฺ"ติ อิทํ สามิอตฺเถ อุปโยควจนํ. อิทํ วุตฺตํ โหติ:- ตถาคตสฺส อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส อตฺตโน อตฺตโน วิสเย สามํ สมฺมา จ อญฺญมญฺญํ มริยาทํ อนติกฺกมนฺตา อุทฺธมุทฺธํ พหุลํ อภิณฺหํ จรนฺติ ปวตฺตนฺตีติ. โก ปน เนสํ วิสโย, กา วา มริยาทา, กถญฺจ ตํ อนติกฺกมิตฺวา เต อุทฺธมุทฺธํ พหุลํ อภิณฺหํ นิจฺจํ ปวตฺตนฺตีติ? วุจฺจเต:- เขมวิตกฺโก ปวิเวกวิตกฺโกติ อิเม เทฺว วิตกฺกาเยว. เตสุ เขมวิตกฺโก ตาว ภควโต วิเสเสน กรุณาสมฺปยุตฺโต, เมตฺตามุทิตาสมฺปยุตฺโตปิ ลพฺภเตว, ตสฺมา โส มหากรุณาสมาปตฺติยา เมตฺตาทิสมาปตฺติยา จ ปุพฺพงฺคโม สมฺปยุตฺโต จ เวทิตพฺโพ. ปวิเวกวิตกฺโก ปน ผลสมาปตฺติยา ปุพฺพงฺคโม สมฺปยุตฺโต จ, ทิพฺพวิหาราทิวเสนาปิ, ลพฺภเตว. อิติ เนสมฺปิ ^๑- วิตกฺโก วิสโย, ตสฺมา เอกสฺมึ สนฺตาเน พหุลํ ปวตฺตมานานมฺปิ กาเลน กาลํ สวิสยสฺมึเยว จรณโต นตฺถิ มริยาทา น สงฺกเรน วุตฺติ. ตตฺถ เขมวิตกฺโก ภควโต กรุโณกฺกมนาทินา วิภาเวตพฺโพ, ปวิเวกวิตกฺโก สมาปตฺตีหิ. ตตฺถายํ วิภาวนา:- "อยํ โลโก สนฺตาปชาโต ทุกฺขปเรโต"ติอาทินา ราคคฺคิอาทีหิ โลกสนฺนิวาสสฺส อาทิตฺตาทิอาการทสฺสเนหิ มหากรุณาสมาปตฺติยา ปุพฺพภาเค, สมาปตฺติยมฺปิ ปฐมชฺฌานวเสน วตฺตพฺโพ. วุตฺตเญฺหตํ ^๒- :- "พหูหิ อากาเรหิ ปสฺสนฺตานํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ สตฺเตสุ มหากรุณา โอกฺกมติ, อาทิตฺโต โลกสนฺนิวาโสติ ปสฺสนฺตานํ พุทฺธานํ ภควนฺตานํ สตฺเตสุ มหากรุณา โอกฺกมติ. อุยฺยุตฺโต, @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. เนสํ ^๒ ขุ.ปฏิ. ๓๑/๑๑๗/๑๓๐,๑๓๔

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๗ หน้าที่ ๑๖๔. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=27&page=164&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=27&A=3612&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=27&A=3612&modeTY=2&pagebreak=1#p164