อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลี อักษรไทย
อุ.อ. (ปรมตฺถที.)
หน้าที่ ๘๗-๘๘.

หน้าที่ ๘๗.
อุภเยนปิสฺส อนริยภาวเมว ทีเปติ. สาปิ เต ปฏิปทา นตฺถิ, ยาย ตฺวํ อรหา
วา อสฺส อรหตฺตมคฺคํ วา สมาปนฺโนติ อิมินา ปนสฺส กลฺยาณปุถุชฺชนภาวมฺปิ
ปฏิกฺขิปติ. ตตฺถ ปฏิปทาติ สีลวิสุทฺธิอาทโย ฉ วิสุทฺธิโย. ปฏิปชฺชติ เอตาย
อริยมคฺเคติ ปฏิปทา. อสฺสาติ ภเวยฺยาสิ.
      อยญฺจสฺส อรหตฺตาธิมาโน กึ นิสฺสาย อุปฺปนฺโนติ? "อปฺปิจฺฉตาย
สนฺตุฏฺฐิตาย สลฺเลขตาย ทีฆรตฺตํ กตาธิการตฺตา ตทงฺคปฺปหานวเสน กิเลสานํ
วิหตตฺตา อรหตฺตาธิมาโน อุปฺปนฺโน"ติ เกจิ วทนฺติ. อปเร ปนาหุ "พาหิโย
ปฐมาทิชฺฌานจตุกฺกลาภี, ตสฺมาสฺส วิกฺขมฺภนปฺปหาเนน กิเลสานํ อสมุทาจารโต
อรหตฺตาธิมาโน อุปฺปชฺชตี"ติ. ตทุภยมฺปิ เตสํ มติมตฺตเมว "สมฺภาวนาธิปฺปาโย
ลาภสกฺการสิโลกํ นิกามยมาโน"ติ จ อฏฺฐกถายํ อาคตตฺตา. ตสฺมา
วุตฺตนเยเนเวตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
      อถ พาหิโย อากาเส ฐตฺวา กเถนฺตํ มหาพฺรหฺมานํ โอโลเกตฺวา จินฺเตสิ
"อโห ภาริยํ วต กมฺมํ, ยมหํ อรหาติ จินฺเตสึ, อยญฺจ `อรหตฺตคามินี
ปฏิปทาปิ เต นตฺถี'ติ วทติ, อตฺถิ นุ โข โลเก โกจิ อรหา"ติ. อถ นํ ปุจฺฉิ.
เตน วุตฺตํ "อถ เก จรหิ เทวเต ๑- โลเก อรหนฺโต วา อรหตฺตมคฺคํ วา
สมาปนฺนา"ติ.
      ตตฺถ อถาติ ปุจฺฉารมฺเภ นิปาโต. เก จรหีติ เก เอตรหิ. โลเกติ โอกาสโลเก
อยํ เหตฺถ อธิปฺปาโย:- ภาชนโลกภูเต สกลชมฺพุทีปตเล กสฺมึ ฐาเน ๒-
อรหนฺโต วา อรหตฺตมคฺคํ วา สมาปานฺนา เอตรหิ วิหรนฺติ, ยตฺถ มยนฺเต
อุปสงฺกมิตฺวา เตสํ โอวาเท ฐตฺวา วฏฺฏทุกฺขโต มุญฺจิสฺสามาติ. อุตฺตเรสูติ
สุปฺปารกปฏฺฏนโต ปุพฺพุตฺตรทิสาภาคํ สนฺธาย วุตฺตํ.
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สเทวเก  ๒ ม. อสุกสฺมึ ฐาเน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๘๘.
      อรหนฺติ   อารกตฺตา อรหํ. อารกา หิ โส สพฺพกิเลเสหิ สุวิทูรวิทูเร
ฐิโต มคฺเคน สวาสนานํ กิเลสานํ วิทฺธํสิตตฺตา. อรีนํ วา หตตฺตา อรหํ.
ภควตา หิ กิเลสารโย อนวเสสโต อริยมคฺเคน หตา สมุจฺฉินฺนาติ. อรานํ วา
หตตฺตา อรหํ. ยญฺจ อวิชฺชาภวตณฺหามยนาภิ ปุญฺญาทิอภิสงฺขารารํ ชรามรณเนมิ
อาสวสมุทยมเยน อกฺเขน วิชฺฌิตฺวา ติภวรเถ สมาโยชิตํ อนาทิกาลปฺปวตฺตํ
สํสารจกฺกํ, ตสฺสาเนน โพธิมณฺเฑ วีริยปาเทหิ สีลปฐวิยํ ปติฏฺฐาย สทฺธาหตฺเถน
กมฺมกฺขยกรญาณผรสุํ คเหตฺวา สพฺเพปิ อรา หตา วิหตา วิทฺธํสิตาติ. อรหตีติ
วา อรหํ. ภควา หิ สเทวเก โลเก อคฺคทกฺขิเณยฺยตฺตา อุฬาเร จีวราทิปจฺจเย
ปูชาวิเสสญฺจ อรหติ. รหาภาวโต วา อรหํ. ตถาคโต หิ สพฺพโส
สมุจฺฉินฺนราคาทิกิเลสตฺตา ปาปกิเลสสฺสาปิ อสมฺภวโต ปาปกรเณ รหาภาวโตปิ อรหนฺติ
วุจฺจติ.
      สมฺมา สามญฺจ สพฺพธมฺมานํ พุทฺธตฺตา สมฺมาสมฺพุทฺโธ. ภควา หิ
อภิญฺเญยฺเย ธมฺเม อภิญฺเญยฺยโต, ปริญฺเญยฺเย ธมฺเม ปริญฺเญยฺยโต, ปหาตพฺเพ
ธมฺเม ปหาตพฺพโต, สจฺฉิกาตพฺเพ ธมฺเม สจฺฉิกาตพฺพโต, ภาเวตพฺเพ ภาเวตพฺพโต
อภิสมฺพุชฺฌิ. วุตฺตเญฺหตํ:-
             "อภิญฺเญยฺยํ อภิญฺญาตํ      ภาเวตพฺพญฺจ ภาวิตํ
              ปหาตพฺพํ ปหีนมฺเม       ตสฺมา พุทฺโธสฺมิ พฺราหฺมณา"ติ ๑-
      อปิจ กุสเล ธมฺเม อนวชฺชสุขวิปากโต, อกุสเล ธมฺเม
สาวชฺชทุกฺขวิปากโตติอาทินา สพฺพตฺติกทุกาทิวเสน ๒- อยมตฺโถ เนตพฺโพ. อิติ
อวิปรีตํ สยมฺภุญาเณน สพฺพาการโต สพฺพธมฺมานํ อภิสมฺพุทฺธตฺตา สมฺมาสมฺพุทฺโธติ
อยเมตฺถ สงฺเขโป. วิตฺถาโร ปน วิสุทฺธิมคฺเค ๓- อาคตนเยเนว เวทิตพฺโพ.
อรหตฺตายาติ อคฺคผลปฏิลาภาย. ธมฺมํ เทเสตีติ อาทิกลฺยาณาทิคุณวิเสสยุตฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.สุ. ๒๕/๕๖๔/๔๔๘,ม.ม. ๑๓/๓๙๙/๓๘๕  ๒ สี. สพฺพาการวเสน
@๓ วิสุทธิ. ๑/๒๕๘ (สฺยา)


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้าที่ ๘๗-๘๘.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=26&page=87&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=26&A=1950&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=26&A=1950&modeTY=2&pagebreak=1#p87