อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลี อักษรไทย
อุ.อ. (ปรมตฺถที.)
หน้าที่ ๒๒๕-๒๒๖.

หน้าที่ ๒๒๕.
อธิมุจฺจิตฺวา ตตฺถ ตตฺถ อุปฺปนฺนา อุจฺฉิชฺชนฺติ, สา เอว สํสารสุทฺธีติ
อุจฺเฉทวาทิโน. วุตฺตเญฺหตํ:-
           "ยโต โข โภ อยํ อตฺตา รูปี จาตุมหาภูติโก ฯเปฯ
        เนวสญฺญานาสญฺญายตนํ อุปสมฺปชฺช วิหรติ, เอตฺตาวตา โข โภ
        อยํ อตฺตา สมฺมา สมุจฺฉินฺโน โหตี"ติ. ๑-
    ตถา:-
           "นตฺถิ มหาราช ทินฺนํ, นตฺถิ ยิฏฺฐํ, นตฺถิ หุตํ, ฯเปฯ
        พาเล จ ปณฺฑิเต จ ๒- กายสฺส เภทา อุจฺฉิชฺชนฺติ วินสฺสนฺติ น
        โหนฺติ ปรํมรณา"ติ ๓- จ.
    เตสมฺปิ เอวํ วิปรีตคาหีนํ กุโต ภวนิสฺสรณํ. เตนาห ภควา "สพฺเพ
เต `อนิสฺสฏา ภวสฺมา'ติ วทามี"ติ น หิ อริยมคฺคภาวนาย อนวเสสกิเลสํ
อสมุคฺฆาเตตฺวา กทาจิปิ ภวโต นิสฺสรณวิมุตฺติ สมฺภวติ ตถา หิ เตสํ
สมณพฺราหฺมณานํ ยถาภูตาวโพธาภาวโต "อตฺถิ นตฺถี"ติ อนฺตทฺวยนิปติตานํ
ตณฺหาทิฏฺฐิวเสน สมฺปริตสิตวิปฺผนฺทิตมตฺตํ, ยโต เต ทิฏฺฐิคติกา ปวตฺติเหตูสุปิ
สมฺมูฬฺหา สกฺกายภูมิยํ สุนิขาเต วิปรีตทสฺสนตฺถมฺเภ ตณฺหาพนฺธเนน พทฺธา
คทฺทูลพนฺธนา วิย สา น วิชหนฺติ พนฺธนฏฺฐานํ, กุโต เนสํ วิโมกฺโข.
     เย ปน จตุสจฺจวิภาวเนน ปวตฺติอาทีสุ อสมฺโมหโต ตํ อนฺตทฺวยํ
อนุปคมฺม มชฺฌิมํ ปฏิปทํ สมารุฬฺหา, เตสํเยว ภววิปฺปโมกฺโข นิสฺสรณญฺจาติ
ทสฺเสนฺโต สตฺถา "อุปธึ หี"ติอาทิมาห. ตตฺถ อุปธินฺติ ขนฺธาทิอุปธึ. หีติ
นิปาตมตฺตํ. ปฏิจฺจาติ นิสฺสาย, ปจฺจยํ กตฺวา. ทุกฺขนฺติ ชาติอาทิทุกฺขํ. กึ
วุตฺตํ โหติ? ยตฺถิเม ทิฏฺฐคติกา วิโมกฺขสญฺญิโน, ตตฺถ
@เชิงอรรถ: ๑ ที.สี. ๙/๘๕/๓๓  ๒ ก. พาลา จ ปณฺฑิตา จ  ๓ ที.สี. ๙/๑๗๑/๕๕
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๒๖.
ขนฺธกิเลสาภิสงฺขารูปธโย อธิคตา, กุโต ตตฺถ ทุกฺขนิสฺสรณํ. ยตฺร หิ กิเลสา,
ตตฺราภิสงฺขารสมฺภวโต ภวปฺปพนฺธสฺส อวิจฺเฉโทเยวาติ วฏฺฏทุกฺขสฺส อนิวตฺติ.
เตน วุตฺตํ "อุปธึ หิ ปฏิจฺจ ทุกฺขมิทํ สมฺโภตี"ติ.
    อิทานิ ยํ ปรมตฺถโต ทุกฺขสฺส นิสฺสรณํ, ตํ ทสฺเสตุํ "สพฺพุปาทานกฺขยา นตฺถิ
ทุกฺขสฺส สมฺภโว"ติ วุตฺตํ. ตตฺถ สพฺพุปาทานกฺขยาติ กามุปาทานํ ทิฏฺฐุปาทานํ
สีลพฺพตุปาทานํ อตฺตวาทุปาทานนฺติ  สพฺเพสํ อิเมสํ จตุนฺนมฺปิ อุปาทานานํ
อริยมคฺคาธิคเมน อนวเสสปฺปหานโต. ตตฺถ ทิฏฺฐุปาทานํ สีลพฺพตุปาทานํ
อตฺตวาทุปาทานนฺติ อิมานิ ตีณิ อุปาทานานิ โสตาปตฺติมคฺเคน ขียนฺติ,
อนุปฺปตฺติธมฺมตํ อาปชฺชนฺติ. กามุปาทานํ อปายคมนียํ ปฐเมน, กามราคภูตํ
พหลํ ทุติเยน, สุขุมํ ตติเยน, รูปราคารูปราคปฺปหานํ จตุตฺเถนาติ จตูหิปิ
มคฺเคหิ ขียติ, อนุปฺปตฺติธมฺมตํ อาปชฺชตีติ เวทิตพฺพํ. นตฺถิ ทุกฺขสฺส สมฺภโวติ
เอวํ สพฺพโส อุปาทานกฺขยา ตเทกฏฺฐตาย สพฺพสฺสปิ กิเลสคหณสฺส ๑-
อนุปฺปาทนโต อปฺปมตฺตกสฺสปิ วฏฺฏทุกฺขสฺส สมฺภโว ปาตุภาโว นตฺถิ.
    เอวํ ภควา เหตุนา สทฺธึ ปวตฺตึ นิวตฺติญฺจ ทสฺเสตฺวา "อิมํ นยํ
อชานนฺโต อยํ สตฺตโลโก วฏฺฏโตปิ สีลํ น อุกฺขิปตี"ติ ทสฺเสนฺโต "โลกมิมํ
ปสฺสา"ติอาทิมาห. ตตฺถ โลกมิมํ ปสฺสาติ อตฺตโน พุทฺธจกฺขุนา ปจฺจกฺขโต
วิสยภาวสฺส อุปคตตฺตา "โลกมิมํ ปสฺสา"ติ ภควา ทสฺสนกิริยาย นิโยเชนฺโต
อตฺตานเมวาลปติ. ปุถูติ พหู, วิสุํ วิสุํ วา. อวิชฺชาย ปเรตาติ "ทุกฺเข
อญฺญาณนฺ"ติอาทินา ๒- นเยน วุตฺตาย จตุสจฺจปฏิจฺฉาทิกาย อวิชฺชาย อภิภูตา.
ภูตาติ กมฺมกิเลเสหิ ชาตา นิพฺพตฺตา. ภูตรตาติ ภูเตสุ
มาตาปิตุปุตฺตทาราทิสญฺญาย อญฺญสตฺเตสุ ตณฺหาย รตา, ภูเต วา ขนฺธปญฺจเก
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,ก. กิเลสคหนสฺส  ๒ อภิ. สงฺ. ๓๔/๑๑๐๖/๒๕๙, อภิ.วิ. ๓๕/๒๒๖/๑๖๑


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้าที่ ๒๒๕-๒๒๖.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=26&page=225&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=26&A=5042&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=26&A=5042&modeTY=2&pagebreak=1#p225