อรรถกถาเล่มที่ ๒๖ ภาษาบาลี อักษรไทย
อุ.อ. (ปรมตฺถที.)
หน้าที่ ๑๑๑-๑๑๒.

หน้าที่ ๑๑๑.
ขนฺธาทีนํ อนิจฺจตาทิปฏิสํยุตฺตา ธมฺมกถา วา ปวตฺเตตพฺพา, อญฺญมญฺญํ
อพฺยาพาธนตฺถํ ฌานสมาปตฺติยา วา วิหริตพฺพนฺติ.
      ตตฺถ ปุริเมน กรณียวจเนน อโนติณฺณานํ สาสเน โอตรณูปายํ
ทสฺเสติ, ปจฺฉิเมน โอติณฺณานํ สํสารโต นิสฺสรณูปายํ. ปุริเมน วา อาคมเวยฺยตฺติเย
นิโยเชติ, ปจฺฉิเมน อธิคมเวยฺยตฺติเย. อถวา ปุริเมน สมฺมาทิฏฺฐิยา
ปฐมํ อุปฺปตฺติเหตุํ ทีเปติ, ทุติเยน ทุติยํ. วุตฺตเญฺหตํ:-
           "เทฺวเม ภิกฺขเว เหตู เทฺว ปจฺจยา สมฺมาทิฏฺฐิยา
        อุปฺปาทาย ปรโต จ โฆโส, ปจฺจตฺตญฺจ โยนิโส มนสิกาโร"ติ. ๑-
      ปุริเมน วา โลกิยสมฺมาทิฏฺฐิยา มูลการณํ วิภาเวติ, ปจฺฉิเมน
โลกุตฺตรสมฺมาทิฏฺฐิยา มูลการณนฺติเอวมาทินา โยชนา เวทิตพฺพา.
      เอตมตฺถํ วิทิตฺวาติ เตหิ ภิกฺขูหิ กิตฺติตกามสมฺปตฺติโต ฌานาทิสมฺปตฺติ
สนฺตตรา เจว ปณีตตรา จาติ เอตมตฺถํ สพฺพาการโต วิทิตฺวา. อิมํ อุทานนฺติ
อิมํ อริยวิหารสุขานุภาวทีปกํ อุทานํ อุทาเนสิ.
      ตตฺถ ยญฺจ กามสุขํ โลเกติ โลกสทฺโท "ขนฺธโลโก อายตนโลโก
ธาตุโลโก"ติอาทีสุ ๒- สงฺขาเรสุ อาคโต.
       "ยาวตา จนฺทิมสูริยา ปริหรนฺติ    ทิสา ภนฺติ วิโรจนา
        ตาว สหสฺสธา โลโก          เอตฺถ เต วตฺตตี วโส"ติ-
อาทีสุ ๓- โอกาเส อาคโต. "อทฺทสา โข ภควา พุทฺธจกฺขุนา โลกํ โวโลเกนฺโต"ติ-
อาทีสุ ๔- สตฺเตสุ. อิธ ปน สตฺตโลเก โอกาสโลเก จ เวทิตพฺโพ. ตสฺมา อวีจิโต
@เชิงอรรถ: ๑ อง.ทุก. ๒๐/๑๒๗/๘๓
@๒ ขุ.มหา. ๒๙/๑๔/๑๐, ขุ.จูฬ. ๓๐/๕๘,๑๗๐,๕๐๕/๘,๘๗,๒๔๖ (สฺยา)
@๓ ม.มู. ๑๒/๕๐๓/๔๔๕  ๔ วิ.มหา. ๔/๙/๙, ม.มู. ๑๒/๒๘๓/๒๔๔
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๒.
ปฏฺฐาย อุปริ พฺรหฺมโลกโต ๑- เหฏฺฐา เอตสฺมึ โลเก ยํ วตฺถุกาเม ปฏิจฺจ
กิเลสกามวเสน อุปฺปชฺชนโต กามสหคตํ สุขํ. ยญฺจิทํ ทิวิยํ สุขนฺติ ยญฺจ อิทํ
ทิวิ ภวํ ทิพฺพวิหารวเสน จ ลทฺธพฺพํ พฺรหฺมานํ มนุสฺสานญฺจ รูปสมาปตฺติสุขํ.
ตณฺหกฺขยสุขสฺสาติ ยํ อาคมฺม ตณฺหา ขียติ, ตํ นิพฺพานํ อารมฺมณํ กตฺวา
ตณฺหาย จ ปฏิปสฺสมฺภนวเสน ปวตฺตผลสมาปตฺติสุขํ ตณฺหกฺขยสุขํ นาม, ตสฺส
ตณฺหกฺขยสุขสฺส. เอเตติ ลิงฺควิปลฺลาเสน นิทฺเทโส, เอตานิ สุขานีติ อตฺโถ.
เกจิ อุภยมฺปิ สุขสามญฺเญน คเหตฺวา "เอตฺน"ติ ปฐนฺติ, เตสํ "กลํ นคฺฆตี"ติ
ปาเฐน ภวิตพฺพํ.
      โสฬสินฺติ โสฬสนฺนํ ปูรณึ. อยํ เหตฺถ สงฺเขปตฺโถ:- จกฺกวตฺติสุขํ
อาทึ กตฺวา สพฺพสฺมึ มนุสฺสโลเก มนุสฺสสุขํ, นาคสุปณฺณาทิโลเก นาคาทีหิ
อนุภวิตพฺพํ สุขํ, จาตุมหาราชิกาทิเทวโลเก ฉพฺพิธํ กามสุขนฺติ ยํ เอกาทสวิเธ
กามโลเก อุปฺปชฺชนฺตํ กามสุขํ, ยญฺจ อิทํ  รูปารูปเทเวสุ ทิพฺพวิหารภูเตสุ
รูปารูปชฺฌาเนสุ จ อุปฺปนฺนตฺตา "ทิวิยนฺ"ติ ลทฺธนามํ โลกิยชฺฌานสุขํ,
สกลมฺปิ ตทุภยํ ตณฺหกฺขยสุขสงฺขาตํ ผลสมาปตฺติสุขํ โสฬส ภาเค กตฺวา ตโต
เอกภาคํ โสฬสภาคคุเณ ลทฺธํ เอกภาคสงฺขาตํ กลํ น อคฺฆตีติ.
      อยญฺจ อตฺถวณฺณนา ผลสมาปตฺติสามญฺเญน วุตฺตา. ปาฬิยํ อวิเสเสน
ตณฺหกฺขยสฺส อาคตตฺตา ปฐมผลสมาปตฺติสุขสฺสาปิ กลํ โลกิยํ นคฺฆติ เอว.
ตถาหิ วุตฺตํ:-
           "ปฐพฺยา เอกรชฺเชน      สคฺคสฺส คมเนน วา
            สพฺพโลกาธิปจฺเจน       โสตาปตฺติผลํ วรนฺ"ติ. ๒-
      โสตาปตฺติสํยุตฺเตปิ วุตฺตํ:-
           "กิญฺจาปิ ภิกฺขเว ราชา จกฺกวตฺตี จตุนฺนํ ทีปานํ
        อิสฺสริยาธิปจฺจํ รชฺชํ กาเรตฺวา กายสฺส เภทา ปรมฺมรณา สุคตึ สคฺคํ
@เชิงอรรถ: ๑ สี..ก. รูปิพฺรหฺมโลกโต  ๒ ขุ.ธ. ๒๕/๑๗๘/๔๘


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒๖ หน้าที่ ๑๑๑-๑๑๒.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=26&page=111&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=26&A=2478&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=26&A=2478&modeTY=2&pagebreak=1#p111