อรรถกถาเล่มที่ ๒ ภาษาบาลี อักษรไทย
วินย.อ. (สมนฺต.๒)
หน้าที่ ๑๑๓-๑๑๙.

หน้าที่ ๑๑๓.
โย เอวํ ตถาสญฺญี โจเทติ วา โจทาเปติ วา ตสฺส อนาปตฺติ ฯ
เสสํ สพฺพํ อุตฺตานเมว ฯ
            สมุฏฺฐานาทีนิปิ ปฐมทุฏฺฐโทสสทิสาเนวาติ ฯ
            ทุติยทุฏฺฐโทสสิกฺขาปทวณฺณนา นิฏฺฐิตา ฯ
     {๔๐๙} เตน สมเยน พุทฺโธ ภควาติ สงฺฆเภทสิกฺขาปทํ ฯ ตตฺถ
อถโข เทวทตฺโตติอาทีสุ โย จ เทวทตฺโต ยถา จ ปพฺพชิโต
เยน จ การเณน โกกาลิกาทโย อุปสงฺกมิตฺวา เอถ มยํ อาวุโส
สมณสฺส โคตมสฺส สงฺฆเภทํ กริสฺสาม จกฺกเภทนฺติ ๑- อาห ฯ ตํ
สพฺพํ สงฺฆเภทกฺขนฺธเก อาคตเมว ฯ ปญฺจวตฺถุยาจนา ปน กิญฺจาปิ
ตตฺเถว อาคมิสฺสติ อถโข อิธาปิ อาคตตฺตา ยเทตฺถ วตฺตพฺพํ
ตํ วตฺวาว คมิสฺสาม ฯ สาธุ ภนฺเตติ อายาจนา สาธุ ฯ ภิกฺขู
ยาวชีวํ อารญฺญิกา อสฺสูติ อารญฺญิกธุตงฺคํ สมาทาย สพฺเพ ภิกฺขู
ยาว ชีวนฺติ ตาว อารญฺญิกา โหนฺตุ อรญฺเญเยว วสนฺตุ ฯ
โย คามนฺตํ โอสเรยฺย วชฺชํ นํ ผุเสยฺยาติ โย เอกภิกฺขุปิ
อรญฺญํ ปหาย นิวาสนตฺถาย คามนฺตํ โอสเรยฺย วชฺชํ นํ ผุเสยฺย
นํ ภิกฺขุํ โทโส ผุสตุ อาปตฺติยา นํ ภควา กาเรตูติ อธิปฺปาเยน
วทติ ฯ เอส นโย เสสวตฺถูสุปิ ฯ {๔๑๐} ชนํ สญฺญาเปสฺสามาติ ชนํ
อมฺหากํ อปฺปิจฺฉตาทิภาวํ ชานาเปสฺสาม ฯ อถวา ปริโตเสยฺยาม
ปสาเทสฺสามาติ วุตฺตํ โหติ ฯ อิมานิ ปน ปญฺจ วตฺถูนิ ยาจโต
เทวทตฺตสฺส วจนํ สุตฺวาว อญฺญาสิ ภควา สงฺฆเภทตฺถิโก หุตฺวา
อยํ ยาจตีติ ฯ ยสฺมา ปน ตานิ อนุชานิยมานานิ พหูนํ กุลปุตฺตานํ
@เชิงอรรถ: ๑. วิ. จุลฺลวคฺค. ๗/๑๙๑ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๔.
มคฺคนฺตรายาย สํวตฺตนฺติ ตสฺมา ภควา อลํ เทวทตฺตาติ ๑-
ปฏิกฺขิปิตฺวา โย อิจฺฉติ อารญฺญโก โหตูติอาทิมาห ๒- ฯ
     เอตฺถ ปน ภควโต อธิปฺปายํ วิทิตฺวา กุลปุตฺเตน อตฺตโน
ปฏิรูปํ เวทิตพฺพํ ฯ อยํ เหตฺถ ภควโต อธิปฺปาโย เอโก ภิกฺขุ
มหชฺฌาสโย โหติ มหุสฺสาโห สกฺโกติ คามนฺตเสนาสนํ
ปฏิกฺขิปิตฺวา อรญฺเญ วิหรนฺโต ทุกฺขสฺสนฺตํ กาตุํ ฯ เอโก ทุพฺพโล
โหติ อปฺปตฺถาโม อรญฺเญ น สกฺโกติ คามนฺเตเยว สกฺโกติ ฯ
เอโก มหพฺพโล สมปฺปวตฺตธาตุโก อธิวาสนกฺขนฺติสมฺปนฺโน
อิฏฺฐานิฏฺเฐสุ สมจิตฺโต อรญฺเญปิ คามนฺเตปิ สกฺโกติเยว ฯ
เอโก เนว คามนฺเต น อรญฺเญ สกฺโกติ ปทปรโม โหติ ฯ
ตตฺร ยฺวายํ มหชฺฌาสโย โหติ มหุสฺสาโห สกฺโกติ คามนฺตเสนาสนํ
ปฏิกฺขิปิตฺวา อรญฺเญ วิหรนฺโต ทุกฺขสฺสนตํ กาตุํ โส
อรญฺเญเยว วสตุ อิทมสฺส ปฏิรูปํ ฯ สทฺธิวิหาริกาทโยปิสฺส
อนุสิกฺขมานา อรญฺเญ วิหาตพฺพเมว มญฺญิสฺสนฺติ ฯ โย ปน
ทุพฺพโล โหติ อปฺปตฺถาโม คามนฺเตเยว สกฺโกติ ทุกฺขสฺสนฺตํ
กาตุํ น อรญฺเญ โส คามนฺเตเยว วสตุ ฯ ยฺวายํ มหพฺพโล
สมปฺปวตฺตธาตุโก อธิวาสนกฺขนฺติสมฺปนฺโน อิฏฺฐานิฏฺเฐสุ สมจิตฺโต
อรญฺเญปิ คามนฺเตปิ สกฺโกติเยว อยมฺปิ คามนฺตเสนาสนํ ปหาย
อรญฺเญ วิหรตุ อิทมสฺส ปฏิรูปํ ฯ สทฺธิวิหาริกาทโยปิสฺส
อนุสิกฺขมานา อรญฺเญ วิหาตพฺพํ มญฺญิสฺสนฺติ ฯ โย ปนายํ เนว คามนฺเต
น อรญฺเญ สกฺโกติ ปทปรโม โหติ อยมฺปิ อรญฺเญเยว วสตุ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑. ๒. วิ. จุลฺลวคฺค. ๗/๑๙๓ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๕.
อยํ หิสฺส ธุตงฺคเสวนา กมฺมฏฺฐานภาวนา จ อายตึ มคฺคผลานํ
อุปนิสฺสโย ภวิสฺสติ ฯ สทฺธิวิหาริกาทโยปิสฺส อนุสิกฺขมานา อรญฺเญ
วิหาตพฺพํ มญฺญิสฺสนฺตีติ ฯ เอวํ ยฺวายํ ทุพฺพโล โหติ อปฺปตฺถาโม
คามนฺเตเยว วิหรนฺโต สกฺโกติ ทุกฺขสฺสนฺตํ กาตุํ น อรญฺเญ
อิมํ ปุคฺคลํ สนฺธาย ภควา โย อิจฺฉติ คามนฺเต วิหรตูติ อาห ฯ
อิมินา จ ปุคฺคเลน อญฺเญสมฺปิ ทฺวารํ ทินฺนํ ฯ ยทิ ปน ภควา
เทวทตฺตสฺส วาทํ สมฺปฏิจฺเฉยฺย ยฺวายํ ปุคฺคโล ปกติยา ทุพฺพโล
โหติ อปฺปตฺถาโม โยปิ ทหรกาเล อรญฺญวาสํ อภิสมฺภุณิตฺวา
ชิณฺณกาเล วา วาตปิตฺตาทีหิ สมุปฺปนฺนธาตุกฺโขภกาเล วา
นาภิสมฺภุณาติ คามนฺเตเยว ปน วิหรนฺโต สกฺโกติ ทุกฺขสฺสนฺตํ กาตุํ
เตสํ อริยมคฺคูปจฺเฉโท ภเวยฺย อรหตฺตผลาธิคโม น ภเวยฺย
อุทฺธมฺมํ อุพฺพินยํ วิโลมํ อนิยฺยานิกํ สตฺถุสาสนํ ภเวยฺย สตฺถา
จ เตสํ อสพฺพญฺญู อสฺส สกวาทํ ฉฑฺเฑตฺวา เทวทตฺตสฺส วาเท
ปติฏฺฐิโตติ คารยฺโห จ ภเวยฺย ฯ ตสฺมา ภควา เอวรูเป ปุคฺคเล
สงฺคณฺหนฺโต เทวทตฺตสฺส วาทํ ปฏิกฺขิปิ ฯ เอเตเนว อุปาเยน
ปิณฺฑปาติกวตฺถุสฺมิมฺปิ ปํสุกูลิกวตฺถุสฺมิมฺปิ อฏฺฐมาเส
รุกฺขมูลิกวตฺถุสฺมิมฺปิ วินิจฺฉโย เวทิตพฺโพ ฯ จตฺตาโร ปน
มาเส รุกฺขมูลเสนาสนํ ปฏิกฺขิตฺตเมว ฯ
     มจฺฉมํสวตถุสฺมึ ติโกฏิปริสุทฺธนฺติ ตีหิ โกฏีหิ ปริสุทฺธํ
ทิฏฺฐาทีหิ อปริสุทฺธีหิ วิรหิตนฺติ อตฺโถ ฯ เตเนวาห อทิฏฺฐํ
อสฺสุตํ อปริสงฺกิตนฺติ ฯ ตตฺถ อทิฏฺฐนฺนาม ภิกฺขูนํ อตฺถาย
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๖.
มิคมจฺเฉ วธิตฺวา คยฺหมานํ อทิฏฺฐํ ฯ อสฺสุตนฺนาม ภิกฺขูนํ
อตฺถาย มิคมจฺเฉ วธิตฺวา คหิตนฺติ อสฺสุตํ ฯ อปริสงฺกิตํ ปน
ทิฏฺฐปริสงฺกิตํ สุตปริสงฺกิตํ ตทุภยวินิมุตฺตปริสงฺกิตญฺจ ญตฺวา
ตพฺพิปกฺขโต ชานิตพฺพํ ฯ กถํ ฯ อิธ ภิกฺขู ปสฺสนฺติ มนุสฺเส
ชาลวาคุราทิหตฺเถ คามโต วา นิกฺขมนฺเต อรญฺเญ วา วิจรนฺเต ฯ
ทุติยทิวเส จ เนสํ ตํ คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺฐานํ สมจฺฉมํสํ
ปิณฺฑปาตํ อภิหรนฺติ ฯ เต เตน ทิฏเฐน ปริสงฺกนฺติ ภิกขูนํ นุโข
อตฺถาย กตนฺติ ฯ อิทํ ทิฏฺฐปริสงฺกิตนฺนาม ฯ เอตํ คเหตุํ น
วฏฺฏติ ฯ ยํ เอวํ อปริสงฺกิตํ ตํ วฏฺฏติ ฯ สเจ ปน เต
มนุสฺสา กสฺมา ภนฺเต น คณฺหาถาติ ปุจฺฉิตฺวา ตมตฺถํ สุตฺวา
นยิทํ ภนฺเต ภิกฺขูนํ อตฺถาย กตํ อมฺเหหิ อตฺตโน อตฺถาย วา
ราชายุตฺตาทีนํ อตฺถาย วา กตนฺติ วทนฺติ กปฺปติ ฯ นเหว โข
ภิกฺขู ปสฺสนฺติ อปิจ สุณนฺติ มนุสฺสา กิร ชาลวาคุราทิหตฺถา
คามโต วา นิกฺขมนฺติ อรญฺเญ วา วิจรนฺตีติ ฯ ทุติยทิวเส จ
เตสํ ตํ คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺฐานํ สมจฺฉมํสํ ปิณฺฑปาตํ อภิหรนฺติ ฯ
เต เตน สุเตน ปริสงฺกนฺติ ภิกฺขูนํ นุโข อตฺถาย กตนฺติ ฯ อิทํ
สุตปริสงฺกิตนฺนาม ฯ เอตํ คเหตุํ น วฏฺฏติ ฯ ยํ เอวํ อปริสงฺกิตํ
ตํ วฏฺฏติ ฯ สเจ ปน เต มนุสฺสา กสฺมา ภนฺเต น คณฺหาถาติ
ปุจฺฉิตฺวา ตมตฺถํ สุตฺวา นยิทํ ภิกฺขูนํ อตฺถาย กตํ อมฺเหหิ
อตฺตโน อตฺถาย วา ราชายุตฺตาทีนํ อตฺถาย วา กตนฺติ วทนฺติ
กปฺปติ ฯ นเหว โข ปน ปสฺสนฺติ น สุณนฺติ อปิจ เตสํ ตํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๗.
คามํ ปิณฺฑาย ปวิฏฺฐานํ ปตฺตํ คเหตฺวา สมจฺฉมํสํ ปิณฺฑปาตํ
อภิสงฺขริตฺวา อภิหรนฺติ ฯ เต ปริสงฺกนฺติ ภิกฺขูนํ นุโข
อตฺถาย กตนฺติ ฯ อิทํ ตทุภยวินิมุตฺตปริสงฺกิตนฺนาม ฯ เอตมฺปิ
คเหตุํ น วฏฺฏติ ฯ ยํ เอวํ อปริสงฺกิตํ ตํ วฏฺฏติ ฯ
สเจ ปน เต มนุสฺสา กสฺมา ภนฺเต น คณฺหาถาติ ปุจฺฉิตฺวา
ตมตฺถํ สุตฺวา นยิทํ ภนฺเต ภิกฺขูนํ อตฺถาย กตํ อมฺเหหิ
อตฺตโน อตฺถาย วา ราชายุตฺตาทีนํ อตฺถาย วา กตํ ปวตฺตมํสํ
วา กปฺปิยเมว ลภิตฺวา ภิกฺขูนํ อตฺถาย สมฺปาทิตนฺติ วทนฺติ
กปฺปติ ฯ มตานํ เปตกิจฺจตฺถาย มงฺคลาทีนํ วา อตฺถาย กเตปิ
เอเสว นโย ฯ ยํ ยํ หิ ภิกฺขูนํเยว อตฺถาย อกตํ ยตฺถ จ
นิพฺเพมติโก โหติ ตํ สพฺพํ กปฺปติ ฯ สเจ ปน เอกสฺมึ วิหาเร
ภิกฺขูนํ อุทฺทิสฺส กตํ โหติ เต จ อตฺตโน อตฺถาย กตภาวํ น
ชานนฺติ อญฺเญ ชานนฺติ เย ชานนฺติ เตสํ น วฏฺฏติ ฯ
อญฺเญ น ชานนฺติ เตเยว ชานนฺติ เตสํเยว น วฏฺฏติ อญฺเญสํ
วฏฺฏติ ฯ เตปิ อมฺหากํ อตฺถาย กตนฺติ ชานนฺติ อญฺเญปิ
เอเตสํ อตฺถาย กตนฺติ ชานนฺติ สพฺเพสํปิ น วฏฺฏติ ฯ สพฺเพ
น ชานนฺติ สพฺเพสํ วฏฺฏติ ฯ ปญฺจสุปิ สหธมฺมิเกสุ ยสฺส วา
ตสฺส วา อตฺถาย อุทฺทิสฺส กตํ สพฺเพสํ น กปฺปติ ฯ สเจ ปน
โกจิ เอกํ ภิกฺขุํ อุทฺทิสฺส ปาณํ วธิตฺวา ตสฺส ปตฺตํ ปูเรตวา
เทติ โส จ อตฺตโน อตฺถาย กตภาวํ ชานํเยว คเหตฺวา อญฺญสฺส
ภิกฺขุโน เทติ โส ตสฺส สทฺธาย ปริภุญฺชติ กสฺส อาปตฺตีติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๘.
ทฺวินฺนํปิ อนาปตฺติ ฯ ยํ หิ อุทฺทิสฺส กตํ ตสฺส อภุตฺตตาย
อนาปตฺติ อิตรสฺส อชานนตาย จ ฯ กปฺปิยมํสสฺส หิ ปฏิคฺคหเณ
อาปตฺติ นตฺถิ ฯ อุทฺทิสฺส กตญฺจ อชานิตฺวา ภุญฺชนฺตสฺส
ปจฺฉา ญตฺวา อาปตฺติเทสนากิจฺจํ นาม นตฺถิ ฯ อกปฺปิยมํสํ ปน
อชานิตฺวา ภุตฺเตน ปจฺฉา ญตฺวาปิ อาปตฺติ เทเสตพฺพา ฯ
อุทฺทิสฺส กตํ หิ ญตฺวา ภุญฺชโต จ อาปตฺติ ฯ อกปฺปิยมํสํ
อชานิตฺวา ภุญฺชนฺตสฺสาปิ อาปตฺติเยว ฯ ตสฺมา อาปตฺติภีรุเกน รูปํ
สลฺลกฺเขนฺเตนาปิ ปุจฺฉิตฺวาว มํสํ ปฏิคฺคเหตพฺพํ ฯ ปริโภคกาเล
ปุจฺฉิตฺวา ปริภุญฺชิสฺสามีติ คเหตฺวา ปุจฺฉิตฺวาว ปริภุญฺชิตพฺพํ ฯ
กสฺมา ฯ ทุวิญฺเญยฺยตฺตา ฯ อจฺฉมํสํ หิ สูกรมํสสทิสํ โหติ ฯ
ทีปิมํสาทีนิ มิคมํสาทิสทิสานิ ฯ ตสฺมา ปุจฺฉิตฺวา คหณเมว
วตฺตนฺติ วทนฺติ ฯ
     หฏฺโฐ อุทคฺโคติ ตุฏฺโฐ เจว อุนฺนตกายจิตฺโต จ หุตฺวา ฯ
โส กิร ภควา อิมานิ ปญฺจ วตฺถูนิ น อนุชานาติ อิทานิ
สกฺกิสฺสามิ สงฺฆเภทํ กาตุนฺติ โกกาลิกสฺส อิงฺคิตาการํ ทสฺเสตฺวา
ยถา วิสํ วา ขาทิตฺวา รชฺชุยา วา อุพฺพนฺธิตฺวา สตฺถํ วา
อาหริตฺวา มริตุกาโม ปุริโส วิสาทีสุ อญฺญตรํ ลภิตฺวา ตปฺปจฺจยา
อาสนฺนมฺปิ มรณทุกฺขํ อชานนฺโต หฏฺโฐ อุทคฺโค โหติ เอวเมว
สงฺฆเภทปจฺจยา อาสนฺนมฺปิ อวีจิมฺหิ นิพฺพตฺติตฺวา ปฏิสํเวทนียํ
ทุกฺขํ อชานนฺโต ลทฺโธ ทานิ เม สงฺฆเภทสฺส อุปาโยติ หฏฺโฐ
อุทคฺโค สปริโส อุฏฺฐายาสนา เตเนว หฏฺฐภาเวน ภควนฺตํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๑๙.
อภิวาเทตฺวา ปทกฺขิณํ กตฺวา ปกฺกามิ ฯ เต มยํ อิเมหิ ปญฺจหิ
วตฺถูหิ สมาทาย วตฺตามาติ เอตฺถ ปน อิมานิ ปญฺจ วตฺถูนีติ
วตฺตพฺเพปิ เต มยํ อิเมหิ ปญฺจหิ วตฺถูหิ ชนํ สญฺญาเปสฺสามาติ
อภิณฺหวิตกฺกวเสน วิภตฺติวิปลฺลาสํ อสลฺลกฺเขตฺวา
อภิณฺหปริวิตกฺกานุรูปเมว เต มยํ อิเมหิ ปญฺจหิ วตฺถูหีติ อาห ยถาตํ
วิกฺขิตฺตจิตฺโต ฯ ธุตา สลฺเลขวุตฺติโนติ ยา ปฏิปทา กิเลเส ธุนาติ
ตาย สมนนาคตตฺตา ธุตา ฯ ยา จ กิเลเส สลฺเลขติ สา
เอเตสํ วุตฺตีติ สลฺเลขวุตฺติโน ฯ พาหุลฺลิโกติ จีวราทีนํ ปจฺจยานํ
พหุลภาโว พาหุลฺลํ ฯ พาหุลฺลมสฺส อตฺถิ ตสฺมึ วา พาหุลฺเล
นิยุตฺโต ฐิโตติ พาหุลฺลิโก ฯ พาหุลฺลาย เจเตตีติ พาหุลฺลตฺถาย
เจเตติ กปฺเปติ ปกปฺเปติ ฯ กถนฺนาม มยฺหญฺจ สาวกานญฺจ เม
จีวราทิพหุลภาโว ภเวยฺยาติ เอวํ อุสฺสุกฺกมาปนฺโนติ อธิปฺปาโย ฯ
จกฺกเภทายาติ อาณาเภทาย ฯ ธมฺมึ กถํ กตฺวาติ ขนฺธเก
วุตฺตนเยน อลํ เทวทตฺต มา เต รุจิ สงฺฆเภโท ครุโก โข
เทวทตฺต สงฺฆเภโท โย โข เทวทตฺต สมคฺคํ สงฺฆํ ภินฺทติ
กปฺปฏฺฐิยํ ๑- กิพฺพิสํ ปสวติ กปฺปํ นิรยมฺหิ ปจฺจติ โย จ โข
เทวทตฺต ภินฺนํ สงฺฆํ สมคฺคํ กโรติ พฺรหฺมปุญฺญํ ปสวติ กปฺปํ
สคฺคมฺหิ โมทตีติเอวมาทิกํ ๒- อเนกปฺปการํ เทวทตฺตสฺส จ
ภิกฺขูนญฺจ ตทนุจฺฉวิกํ ตทนุโลมิกํ ธมฺมีกถํ กตฺวา ฯ
     {๔๑๑} สมคฺคสฺสาติ สหิตสฺส จิตฺเตน จ สรีเรน จ อวิยุตฺตสฺสาติ
อตฺโถ ฯ ปทภาชเนปิ หิ อยเมว อตฺโถ ทสฺสิโต ฯ สมานสํวาสโกติ
@เชิงอรรถ: ๑. กปฺปฏฺฐิติกนฺติ ปาลิ ฯ ๒. วิ. จุลฺลวคฺค. ๗/๑๙๔ ฯ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๒ หน้าที่ ๑๑๓-๑๑๙.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=2&page=113&pages=7&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=2&A=2367&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=2&A=2367&modeTY=2&pagebreak=1#p113