อรรถกถาเล่มที่ ๑๗ หน้าที่ ๑๗๑.

กึ วุตฺตํ โหติ? ยนฺตํ สตฺตานํ อุปฺปชฺชิตฺวา นิรุทฺธมฺปิ ปุราณํ อตีตกาลิกํ กมฺมํ ตณฺหาสิเนหสฺส อปฺปหีนตฺตา ปฏิสนฺธิอาหรณสมตฺถตาย ^๑- อขีณํเยว โหติ, ตํ ปุราณํ กมฺมํ เนสํ ^๒- อรหตฺตมคฺเคน ตณฺหาสิเนหสฺส โสสิตตฺตา อคฺคินา ทฑฺฒพีชมิว อายตึ วิปากทานาสมตฺถตาย ขีณํ. ยญฺจ เนสํ พุทฺธปูชาทิวเสน อิทานิ ปวตฺตมานํ กมฺมํ นวนฺติ วุจฺจติ, ตญฺจ ตญฺหาปหาเนเนว ฉินฺนมูลปาทปปุปฺผมิว อายตึ ผลทานาสมตฺถตาย เยสํ นตฺถิ สมฺภวํ, เย จ ตณฺหปฺปหาเนเนว อายติเก ภวสฺมึ วิรตฺตจิตฺตา, เต ขีณาสวา ภิกฺขู "กมฺมํ เขตฺตํ วิญฺาณํ พีชนฺ"ติ ^๓- เอตฺถ วุตฺตปฏิสนฺธิวิญฺาณสฺส กมฺมกฺขเยเนว ขีณตฺตา ขีณพีชา. โยปิ ปุพฺเพ ปุนพฺภวสงฺขาตาย วิรุฬฺหยา ฉนฺโท อโหสิ, ตสฺสาปิ สมุทยปฺปหาเนเนว ปหีนตฺตา ปุพฺเพ วิย จุติกาเล อสมฺภเวน อวิรุฬฺหิฉนฺทา ธิติสมฺปนฺนตฺตา ธีรา ปุริมวิญฺาณนิโรเธน ^๔- ยถายมฺปทีโป นิพฺพุโต, เอวํ นิพฺพนฺติ, ปุน "รูปิโน วา อรูปิโน วา"ติ เอวมาทิปญฺตฺติปถํ อจฺเจนฺตีติ. ตสฺมึ กิร สมเย นครเทวตานํ ปูชนตฺถาย ชลิเตสุ ^๕- ปทีเปสุ เอโก ปทีโป วิชฺฌายิ, ตํ ทสฺเสนฺโต อาห "ยถายมฺปทีโป"ติ. เอวํ ภควา เย ตํ ปุริมาหิ ทฺวีหิ คาถาหิ วุตฺตํ ปริยตฺติธมฺมํ อสฺโสสุํ, สุตฺตานุสาเรเนว ^๖- ปฏิปชฺชิตฺวา นวปฺปการมฺปิ โลกุตฺตรธมฺมํ อธิคมึสุ, เตสํ อนุปาทิเสสนิพฺพานปฺปตฺติคุณํ วตฺตา อิทานิ ตเมว คุณํ นิสฺสาย สํฆาธิฏฺานํ สจฺจวจนํ ปยุญฺชนฺโต เทสนํ สมาเปสิ "อิทมฺปิ สํเฆ"ติ. ตสฺสตฺโถ ปุพฺเพ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. เกวลนฺตุ ^๗- อิทํปิ ยถาวุตฺตปฺปกาเรน ขีณาสวภิกฺขูนํ นิพฺพานสงฺขาตํ สํเฆ รตนํ ปณีตนฺติ เอวํ โยเชตพฺพํ. อิมิสฺสาปิ คาถาย อาณา โกฏิสตสหสฺสจกฺกวาเฬสุ อมนุสฺเสหิ ปฏิคฺคหิตาติ. เทสนาปริโยสาเน ราชกุลสฺส โสตฺถิ อโหสิ, สพฺพูปทฺทวา วูปสมึสุ, จตุราสีติยา ปานสหสฺสานํ ธมฺมาภิสมโย อโหสิ. @เชิงอรรถ: ^๑ ม. ปฏิสนฺธิอาโรหนสมตฺถตาย ^๒ ฉ.ม. เยสํ @^๓ องฺ. ติก. ๒๐/๗๗/๒๑๗ ปมภวสุตฺต ^๔ ฉ.ม., อิ. จริมวิญฺาณนิโรเธน @^๕ ฉ.ม. ชาลิเตสุ ^๖ ฉ.ม. สุตานุสาเรน จ ^๗ ฉ.ม., อิ. เกวลํ ปน

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๗ หน้าที่ ๑๗๑. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=17&page=171&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=17&A=4531&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=17&A=4531&pagebreak=1#p171