อรรถกถาเล่มที่ ๑๗ หน้าที่ ๑๕๘.

สุตฺตนฺตเรปิ วุตฺตํ "ยาวตา ภิกฺขเว ธมฺมา สงฺขตา วา อสงฺขตา วา, วิราโค เตสํ อคฺคมกฺขายตี"ติอาทิ. ^๑- เอวํ ภควา นิพฺพานธมฺมสฺส อญฺเหิ ธมฺเมหิ อสมตํ วตฺวา อิทานิ เตสํ สตฺตานํ อุปฺปนฺนูปทฺทววูปสมนตฺถํ ขยวิราคามตปณีตตาทิคุเณหิ นิพฺพานธมฺมรตนสฺส อสทิสภาวํ นิสฺสาย สจฺจวจนํ ปยุญฺชติ "อิทมฺปิ ธมฺเม รตนํ ปณีตํ, เอเตน สจฺเจน สุวตฺถิ โหตู"ติ. ตสฺสตฺโถ ปุริมคาถาย วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. อิมิสฺสาปิ คาถาย อาณา โกฏิสตสหสฺสจกฺกวาเฬสุ อมนุสฺเสหิ ปฏิคฺคหิตาติ. ยมฺพุทฺธเสฏฺโติ คาถาวณฺณนา [๕] เอวํ นิพฺพานธมฺมคุเณน สจฺจํ วตฺวา อิทานิ มคฺคธมฺมคุเณน วตฺตุมารทฺโธ "ยมฺพุทฺธเสฏฺโ"ติ. ตตฺถ "พุชฺฌิตา สจฺจานี"ติ อาทินา นเยน พุทฺโธ, อุตฺตโม ปสํสนีโย จาติ เสฏฺโ, พุทฺโธ จ โส เสฏฺโ จาติ พุทฺธเสฏฺโ. อนุพุทฺธ- ปจฺเจกพุทฺธาขฺเยสุ ^๒- วา พุทฺเธสุ เสฏฺโติ พุทฺธเสฏฺโ. โส พุทฺธเสฏฺโ ยํ ปริวณฺณยิ "อฏฺงฺคิโก จ ^๓- มคฺคานํ, เขมํ นิพฺพานปตฺติยา"ติ จ ^๔- "อริยํ โว ภิกฺขเว สมฺมาสมาธึ เทเสสฺสามิ สอุปนิสํ สปริกฺขารนฺ"ติ จ ^๕- เอวมาทินา นเยน ตตฺถ ตตฺถ ปสํสิ ปกาสยิ. สุจินฺติ กิเลสมลสมุจฺเฉทกรณโต อจฺจนฺตโวทานํ. สมาธิมานนฺตริกญฺมาหูติ ยญฺจ อตฺตโน ปวตฺติสมนนฺตรํ นิยเมเนว ผลปฺปทานโต "อานนฺตริกสมาธี"ติ อาหุ. น หิ มคฺคสมาธิมฺหิ อุปฺปนฺเน ตสฺส ผลุปฺปตฺตินิเสธโก ^๖- โกจิ อนฺตราโย อตฺถิ. ยถาห:- "อยญฺจ ปุคฺคโล โสตาปตฺติผลสจฺฉิกิริยาย ปฏิปนฺโน อสฺส, กปฺปสฺส จ อุฑฺฑยฺหนเวลา อสฺส, เนว ตาว กปฺโป อุฑฺฑเหยฺย, ยาวายํ ปุคฺคโล @เชิงอรรถ: ^๑ องฺ. จตุกฺก. ๒๑/๓๔/๓๙, ขุ. อิติ. ๒๕/๙๐/๓๐๘ อคฺคปฺปสาทสุตฺต @^๒ ฉ.ม. อนุพุทฺธปจฺเจกพุทฺธสุตพุทฺธขฺเยสุ, อิ....ปจฺเจกพุทฺธสํขาเตสุ ^๓ ฉ.ม. ว @^๔ ม.ม. ๑๓/๒๑๕/๑๙๑ มาคณฺฑิยสุตฺต. ^๕ ม. อุปริ. ๑๔/๑๓๖/๑๒๑ มหาจตฺตารีสกสุตฺต @^๖ ม. ผลุปฺปตฺตินิพนฺธโก

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๗ หน้าที่ ๑๕๘. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=17&page=158&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=17&A=4182&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=17&A=4182&pagebreak=1#p158