อรรถกถาเล่มที่ ๑๗ หน้าที่ ๑๔๙.

เอวมิเมหิ ทฺวีหิ ปเทหิ ยํ มนุสฺสานํ โวหารูปคํ อลงฺการ- ปริโภคูปโภคญฺจ ^๑- ชาตรูปรชตมุตฺตามณิเวฬุริยปวาลโลหิตงฺกมสารคลฺลาทิกํ, ยญฺจ มุตฺตามณิวาลุกตฺถตาย ภูมิยา รตนมยวิมาเนสุ อเนกโยชนสตวิตฺถเตสุ ภวเนสุ อุปฺปนฺนานํ นาคสุปณฺณาทีนํ วิตฺตํ, ตํ นิทฺทิฏฺ โหติ. สคฺเคสุ วาติ กามาวจร- รูปาวจรเทวโลเกสุ. เต หิ โสภเณน กมฺเมน อิริยนฺติ คมฺมนฺตีติ ^๒- สคฺคา. สุฏฺุ วา อคฺคาติปิ สคฺคา. ยนฺติ ยํ สสฺสามิกํ วา อสฺสามิกํ วา. รตนนฺติ รตึ นยติ วหติ ชเนติ ^๓- วฑฺเฒตีติ รตนํ. ยํกิญฺจิ จิตฺติกตํ มหคฺฆํ อตุลํ ทุลฺลภทสฺสนํ อโนมสตฺตปริโภคญฺจ, ตสฺเสตํ อธิวจนํ. ยถาห:- "จิตฺตีกตํ มหคฺฆญฺจ อตุลํ ทุลฺลภทสฺสนํ อโนมสตฺตปริโภคํ รตนนฺเตน วุจฺจตี"ติ. ปณีตนฺติ อุตฺตมํ เสฏฺ อนปฺปกํ ^๔- มนาปํ. เอวํ อิมินา คาถาปเทน ยํ สคฺเคสุ อเนกโยชนสตปฺปมาณสพฺพรตนมยวิมานสุธมฺมเวชยนฺตปฺปภูตีสุ สสฺสามิกํ, ยญฺจ พุทฺธุปฺปาทวิรเหน อปายเมว ปริปูเรนฺเตสุ สคฺเคสุ ^๕- สุญฺวิมานปฏิพทฺธํ อสฺสามิกํ, ยํ วา ปนญฺมฺปิ ปวีมหาสมุทฺทหิมวนฺตาทินิสฺสิตมสฺสามิกํ รตนํ, ตํ นิทฺทิฏฺ โหติ. น โน สมํ อตฺถิ ตถาคเตนาติ นอิติ ปฏิเสเธ. โนอิติ อวธารเณ. สมนฺติ ตุลฺยํ. อตฺถีติ วิชฺชติ. ตถาคเตนาติ พุทฺเธน. กึ วุตฺตํ โหติ? ยํ เอตํ วิตฺตญฺจ รตนญฺจ ปกาสิตํ, เอตฺถ เอกมฺปิ พุทฺธรตนสทิสํ รตนํ เนวตฺถิ. ยมฺปิ หิ ตํ วิตฺตํ จิตฺติกตฏฺเน รตนํ. เสยฺยถีทํ? รญฺโ จกฺกวตฺติสฺส จกฺกรตนํ มณิรตนญฺจ, ยมฺหิ อุปฺปนฺเน มหาชโน น อญฺตฺถ จิตฺติการํ กโรติ, น โกจิ ปุปฺผคนฺธาทีนิ คเหตฺวา ยกฺขฏฺานํ วา ภูตฏฺานํ วา คจฺฉติ, สพฺโพปิ ชโน จกฺกรตนํ มณิรตนเมว จิตฺตึ กโรติ ^๖- ปูเชติ, ตํ ตํ วรํ ปตฺเถติ, ปตฺถิตปตฺถิตญฺจสฺส เอกจฺจํ สมิชฺฌติ, ตมฺปิ รตนํ พุทฺธรตเนน สมํ นตฺถิ. ยทิ หิ จิตฺติกตฏฺเน รตนํ, ตถาคโตว รตนํ. ตถาคเต หิ อุปฺปนฺเน เยเกจิ มเหสกฺขา เทวมนุสฺสา น เต อญฺตฺร จิตฺติการํ กโรนฺติ, น กิญฺจิ อญฺ ปูเชนฺติ. ตถา @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อลงฺการปริโภคูปคญฺจ ^๒ ฉ.ม. อชิยนฺตีติ ^๓ ฉ.ม., อิ. ชนยติ @^๔ ฉ.ม. อตปฺปกํ ^๕ ฉ.ม. สตฺเตสุ ^๖ ฉ.ม. จิตฺตีการํ กโรติ, อิ. จิตฺติกโรติ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๗ หน้าที่ ๑๔๙. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=17&page=149&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=17&A=3939&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=17&A=3939&pagebreak=1#p149