อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๓๓๖.

อิติ สพฺพสตฺตานํปิ ฐิติเหตุ อาหาโร นาม เอโก ธมฺโม, ตสฺมึ เอกธมฺเม. นนุ จ เอวํ สนฺเต ยํ วุตฺตํ "อสญฺญีสตฺตา ^๑- เทวา อเหตุกา อนาหารา อผสฺสกา"ติอาทิ, ^๒- ตํ วิรุชฺฌตีติ. น วิรุชฺฌติ. เตสญฺหิ ฌานํ อาหาโร โหติ. เอวํ สนฺเตปิ "จตฺตาโรเม ภิกฺขเว อาหารา"ติ ^๓- อิทํปิ วิรุชฺฌตีติ. อิทํปิ น วิรุชฺฌติ. เอตสฺมิญฺหิ สุตฺเต นิปฺปริยาเยน อาหารลกฺขณาว ธมฺมา อาหาราติ วุตฺตา, อิธ ปน ปริยาเยน ปจฺจยา อาหาราติ วุตฺตา. ^๔- สพฺพธมฺมานญฺหิ ปจฺจโย ลทฺธุํ วฏฺฏติ. โส จ ยํ ยํ ผลํ ชเนติ, ตํ ตํ อาหรติ นาม. ตสฺมา อาหาโรติ วุจฺจติ. เตเนวาห "อวิชฺชมฺปาหํ ภิกฺขเว อาหารํ วทามิ, โน อนาหารํ. โก จ ภิกฺขเว อวิชฺชาย อาหาโร, ปญฺจนีวรณาติสฺส วจนียนฺ"ติ. ^๕- อยํ อิธ อธิปฺเปโต, เอกสฺมิญฺหิ ปจฺจยาหาเร คหิเต ปริยายาหาโรปิ นิปฺปริยายาหาโรปิ สพฺโพ คหิโตว โหติ. ตตฺถ อสญฺญีภเว ปจฺจยาหาโร ลพฺภติ. อนุปฺปนฺเน หิ พุทฺเธ ติตฺถายตเน ปพฺพชิตา วาโยกสิเณ ปริกมฺมํ กตฺวา จตุตฺถชฺฌานํ นิพฺพตฺเตตฺวา ตโต วุฏฺฐาย "ธิ จิตฺตํ, ธิ วเตตํ จิตฺตํ, จิตฺตสฺส นาม อภาโวเยว สาธุ. จิตฺตญฺหิ นิสฺสาย วธพนฺธาทิปจฺจยํ ทุกฺขํ อุปฺปชฺชติ. จิตฺเต อสติ นตฺเถตนฺ"ติ ขนฺตึ รุจึ อุปฺปาเทตฺวา อปริหีนชฺฌานา กาลํ กตฺวา อสญฺญีภเว นิพฺพตฺตนฺติ. โย ยสฺส อิริยาปโถ มนุสฺสโลเก ปณิหิโต อโหสิ, โส เตน อิริยาปเถน นิพฺพตฺติตฺวา จิตฺตรูปสทิโส หุตฺวา ปญฺจกปฺปสตานิ ติฏฺฐติ. เอตฺตกํ อทฺธานํ สยิโต วิย ^๖- โหติ. เอวรูปานมฺปิ สตฺตานํ ปจฺจยาหาโร ลพฺภติ. เต หิ ยํ ฌานํ ภาเวตฺวา นิพฺพตฺตา, ตเทว เนสํ ปจฺจโย โหติ. ยถา ชิยาเวเคน ขิตฺตสโร ยาว ชิยาเวโค อตฺถิ, ตาว คจฺฉติ. เอวํ ยาว ฌานปจฺจโย อตฺถิ, ตาว ติฏฺฐนฺติ. ตสฺมึ นิฏฺฐิเต ขีณเวโค วิย สโร ปตติ. จวนกาเล จ เตสํ โส รูปกาโย อนฺตรธายติ, กามาวจรสญฺญา อุปฺปชฺชติ, เตน สญฺญุปฺปาเทน เต เทวา ตมฺหา กายา จุตาติ ปญฺญายนฺติ. @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. อสญฺญสตฺตา ^๒ อภิ.วิ. ๓๕/๑๐๑๗/๕๑๑ ธมฺมหทยวิภงฺค @^๓ สํ.นิ. ๑๖/๑๑/๑๒ อาหารสุตฺต ^๔ ฉ.ม. ปจฺจโย อาหาโรติ วุตฺโต @^๕ องฺ. ทสก. ๒๔/๖๑/๑๒๐ อาหารสุตฺต (สฺยา) ^๖ ม. ปฏฺฐยิโก วิย

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๓๓๖. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=16&page=336&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=16&A=7554&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=16&A=7554&modeTY=2&pagebreak=1#p336