อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๒๗๗.

สมาปตฺติวเสน. ^๑- วิตฺถาริกนฺติ วิตฺถฏํ ตสฺมึ ตสฺมึ ทิสาภาเค ปติฏฺิตวเสน. พหุชญฺนฺติ พหูหิ าตํ ปฏิวิทฺธํ พหุชนาภิสมยวเสน. ^๒- ปุถุภูตนฺติ สพฺพากาเรน ปุถุลภาวํ ปตฺตํ. กถํ? ยาว เทวมนุสฺเสหิ สุปฺปกาสิตนฺติ, ยตฺตกา วิญฺุชาติกา เทวา เจว มนุสฺสา จ อตฺถิ สพฺเพหิ สุฏฺุ ปกาสิตนฺติ อตฺโถ. อปฺโปสฺสุกฺโกติ นิราลโย. ตฺวญฺหิ ปาปิม อฏฺมสตฺตาหโต ปฏฺาย "ปรินิพฺพาตุ ทานิ ภนฺเต ภควา, ปรินิพฺพาตุ สุคโต"ติ วิรวนฺโต อาหิณฺฑิตฺถ. อชฺช ทานิ ปฏฺาย วิคตุสฺสาโห โหหิ, มา มยฺหํ ปรินิพฺพานตฺถํ วายามํ กโรหีติ วทติ. สโต สมฺปชาโน อายุสงฺขารํ โอสฺสชฺชีติ ^๓- สตึ สูปฏฺิตํ กตฺวา าเณน ปริจฺฉินฺทิตฺวา อายุสงฺขารํ วิสฺสชฺชิ ปชหิ. ตตฺถ น ภควา หตฺเถน เลฑฺฑุํ วิย อายุสงฺขารํ โอสฺสชฺชิ. เตมาสมตฺตเมว ปน ผลสมาปตฺตึ สมาปชฺชิตฺวา ตโต ปรํ สมาปชฺชิสฺสามีติ จิตฺตํ อุปฺปาเทสิ. ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "โอสฺสชฺชี"ติ. อวสฺสชฺชีติปิ ^๔- ปาโ. มหาภูมิจาโลติ มหนฺโต ปวีกมฺโป. ตทา กิร ทสสหสฺสีโลกธาตุ กมฺปิตฺถ. ภึสนโกติ ภยชนโก. เทวทุนฺทุภิโย จ ผลึสูติ เทวเภริโย ผลึสุ, เทโว สุคชฺชิตํ ^๕- คชฺชิ, อกาลวิชฺชุลตา นิจฺฉรึสุ, ขณิกวสฺสํ วสฺสีติ วุตฺตํ โหติ. อุทานํ อุทาเนสีติ กสฺมา อุทาเนสิ? โกจิ นาม วเทยฺย "ภควา ปจฺฉโต ปจฺฉโต อนุพนฺธิตฺวา `ปรินิพฺพาตุ ภนฺเต'ติ อุปทฺทุโต ภเยน อายุสงฺขารํ วิสฺสชฺเชสี"ติ, ตสฺโสกาโส มา โหตุ, ภีตสฺส หิ อุทานํ นาม นตฺถีติ ปีติเวควิสฺสฏฺ อุทานํ อุทาเนสิ. ตตฺถ สพฺเพสํ โสณสิงฺคาลาทีนํปิ ปจฺจกฺขภาวโต ตุลิตํ ปริจฺฉินฺนนฺติ ตุลํ. กินฺตํ? กามาวจรกมฺมํ. น ตุลํ, น วา ตุลํ สทิสมสฺส อญฺ โลกิยกมฺมํ นตฺถีติ อตุลํ. กินฺตํ? มหคฺคตกมฺมํ. อถวา กามาวจรํ รูปาวจรํ ตุลํ, อรูปาวจรํ อตุลํ. @เชิงอรรถ: ^๑ สี. อภิญฺาสมาปตฺติวเสน, ม. อภิญฺาย วเสน, ฉ. อภิญฺาสมฺปตฺติวเสน @^๒ ฉ.ม. มหาชนาภิสมยวเสน ^๓ ฉ.ม. โอสฺสชีติ ^๔ ฉ.ม. อุสฺสชฺชีติปิ @^๕ ฉ.ม. สุกฺขคชฺชิตํ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๒๗๗. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=16&page=277&pages=1&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=16&A=6230&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=16&A=6230&pagebreak=1#p277