อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลี อักษรไทย
องฺ.อ. (มโนรถ.๓)
หน้าที่ ๒๒๙-๒๓๐.

หน้าที่ ๒๒๙.
ชาโต, ตโต สตฺตานํ จุติปฏิสนฺธิปฏิจฺฉาทกํ อวิชฺชณฺฑโกสํ ปทาเลตฺวา ทุติยํ
ทิพฺพจกฺขุญาณวิชฺชาย ชาโต, ปุน จตุสจฺจปฏิจฺฉาทกํ อวิชฺชณฺฑโกสํ ปทาเลตฺวา
ตติยํ อาสวานํ ขยญาณวิชฺชาย ชาโต. เอวํ ตีหิ วิชฺชาหิ ติกฺขตฺตุํ ชาโตมฺหิ.
สา จ เม ชาติ อริยา สุนฺทรา ปริสุทฺธาติ ๑- อิทํ ทสฺเสติ. เอวํ ทสฺเสนฺโต
จ ปุพฺเพนิวาสญาเณน อตีตํสญาณํ, ทิพฺพจกฺขุนา ปจฺจุปฺปนฺนานาคตํสญาณํ,
อาสวกฺขเยน สกลโลกิยโลกุตฺตรคุณนฺติ เอวํ ตีหิ วิชฺชาหิ สพฺเพปิ สพฺพญฺญุคุเณ
ปกาเสตฺวา อตฺตโน อริยาย ชาติยา เชฏฺฐเสฏฺฐภาวํ พฺราหฺมณสฺส ทสฺเสสิ.
     เอวํ วุตฺเต เวรญฺโช พฺราหฺมโณติ เอวํ ภควตา โลกานุกมฺปเกน พฺราหฺมณํ
อนุกมฺปมาเนน วินิคูหิตพฺเพปิ อตฺตโน อริยาย ชาติยา เชฏฺฐเสฏฺฐภาวํ วิชฺชาตฺตยปฺ-
ปกาสิกาย ธมฺมเทสนาย วุตฺเต ปีติวิปฺผารปริปุณฺณคตฺตจิตฺโต เวรญฺโช พฺราหฺมโณ
ตํ ภควโต อริยาย ชาติยา เชฏฺฐเสฏฺฐภาวํ วิทิตฺวา "อีทิสํ นามาหํ สพฺพโลกเชฏฺฐํ
สพฺพคุณสมนฺนาคตํ สพฺพญฺญุํ `อญฺเญสํ อภิวาทนาทิกมฺมํ น กโรตี'ติ อวจํ,
ธิรตฺถุ วต โภ อญฺญาณนฺ"ติ อตฺตานํ ครหิตฺวา "อยํ อิทานิ โลเก อริยาย
ชาติยา ปุเรชาตฏฺเฐน เชฏฺโฐ, สพฺพคุเณหิ อปฺปฏิสมฏฺเฐน เสฏฺโฐ"ติ
นิฏฺฐํ คนฺตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ เชฏฺโฐ ภวํ โคตโม เสฏฺโฐ ภวํ โคตโมติ.
เอวญฺจ ปน วตฺวา ปุน ตํ ภควโต ธมฺมเทสนํ อพฺภนุโมทมาโน อภิกฺกนฺตํ โภ
โคตมาติอาทิมาห. ตํ วุตฺตตฺถเมวาติ.
                          ๒. สีหสุตฺตวณฺณนา
     [๑๒] ทุติเย อภิญฺญาตาติ ญาตา ปญฺญาตา ปากฏา. สนฺถาคาเรติ
มหาชนสฺส วิสฺสมนตฺถาย ๒- กเต อคาเร. สา กิร สนฺถาคารสาลา นครมชฺเฌ
อโหสิ, จตูสุ ทฺวาเรสุ ๓- ฐิตานํ ปญฺญายติ, จตูหิ ทิสาหิ อาคตา มนุสฺสา ปฐมํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สุปริสุทฺธาติ  ๒ สี. มหาชนสฺส สนฺถมฺภนาคาเร วิสฺสมนตฺถาย  ๓ ฉ.ม. จตูสุ
@ฐาเนสุ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๓๐.
ตตฺถ วิสฺสมิตฺวา ปจฺฉา อตฺตโน อตฺตโน ผาสุกฏฺฐานํ คจฺฉนฺติ. ราชกุลานํ
รชฺชกิจฺจสนฺถรณตฺถํ กตํ อคารนฺติปิ วทนฺติเยว. ตตฺถ หิ นิสีทิตฺวา ลิจฺฉวิราชาโน
รชฺชกิจฺจํ สนฺถรนฺติ กโรนฺติ วิจาเรนฺติ. สนฺนิสินฺนาติ เตสํ นิสีทนตฺถญฺเญว
ปญฺญตฺเตสุ มหารหปจฺจตฺถรเณสุ ๑- สมุสฺสิตเสตจฺฉตฺเตสุ อาสเนสุ สนฺนิสินฺนา.
อเนกปริยาเยน พุทฺธสฺส วณฺณํ ภาสนฺตีติ ราชกุลกิจฺจญฺเจว โลกตฺถจริยญฺจ
วิจาเรตฺวา อเนเกหิ การเณหิ พุทฺธสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ กเถนฺติ ทีเปนฺติ.
ปณฺฑิตา หิ เต ราชาโน สทฺธา ปสนฺนา โสตาปนฺนาปิ สกทาคามิโนปิ
อนาคามิโนปิ อริยสาวกา, เต สพฺเพปิ โลกิยชฏํ ฉินฺทิตฺวา พุทฺธาทีนํ ติณฺณํ
รตนานํ วณฺณํ ภาสนฺติ. ตตฺถ ติวิโธ พุทฺธวณฺโณ นาม จริยวณฺโณ สรีรวณฺโณ
คุณวณฺโณติ. ตตฺริเม ราชาโน จริยวณฺณํ อารภึสุ:-  "ทุกฺกรํ วต กตํ
สมฺมาสมฺพุทฺเธน กปฺปสตสหสฺสาธิกานิ จตฺตาริ อสงฺเขฺยยฺยานิ ทส ปารมิโย
ทส อุปปารมิโย ทส ปรมตฺถปารมิโยติ สมตึส ปารมิโย ปูเรนฺเตน, ญาตตฺถจริยํ
โลกตฺถจริยํ พุทฺธจริยํ ๒- มตฺถกํ ปาเปตฺวา ปญฺจ มหาปริจฺจาเค ปริจฺจชนฺเตนปี"ติ
อฑฺฒจฺฉฏฺเฐหิ ๔- ชาตกสเตหิ พุทฺธวณฺณํ กเถนฺตา ตุสิตภวนํ ปาเปตฺวา ฐปยึสุ.
     ธมฺมสฺส วณฺณํ ภาสนฺตา ปน "เตน ภควตา ธมฺโม เทสิโต, นิกายโต ปญฺจ
นิกายา, ปิฏกโต ตีณิ ปิฏกานิ, องฺคโต นว องฺคานิ, ขนฺธโต จตุราสีติธมฺมกฺขนฺธ-
สหสฺสานี"ติ โกฏฺฐาสวเสน ธมฺมคุณํ กถยึสุ.
     สํฆสฺส วณฺณํ ภาสนฺตา สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา "ปฏิลทฺธสทฺธา
กุลปุตฺตา โภคกฺขนฺธญฺเจว ญาติปริวฏฺฏญฺจ ปหาย เสตจฺฉตฺตํ อุปรชฺชํ
เสนาปติเสฏฺฐิภณฺฑาคาริกฏฺฐานนฺตราทีนิ อคเณตฺวา นิกฺขมฺม สตฺถุ วรสาสเน
ปพฺพชนฺติ. เสตจฺฉตฺตํ ปหาย ปพฺพชิตานํ ภทฺทิยราชมหากปฺปินปุกฺกุสาติอาทีนํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. มหารหวรปจฺจตฺถรเณสุ  ๒ สี. พุทฺธิจริยํ
@๓ ฉ.ม. ปริจฺจชนฺเตนาติ  ๔ ฉ.ม. อฑฺฒจฺฉกฺเกหิ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๒๒๙-๒๓๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=16&page=229&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=16&A=5107&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=16&A=5107&modeTY=2&pagebreak=1#p229