อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลี อักษรไทย
องฺ.อ. (มโนรถ.๓)
หน้าที่ ๒๒๙-๒๓๐.

หน้าที่ ๒๒๙.
ชาโต, ตโต สตฺตานํ จุติปฏิสนฺธิปฏิจฺฉาทกํ อวิชฺชณฺฑโกสํ ปทาเลตฺวา ทุติยํ
ทิพฺพจกฺขุาณวิชฺชาย ชาโต, ปุน จตุสจฺจปฏิจฺฉาทกํ อวิชฺชณฺฑโกสํ ปทาเลตฺวา
ตติยํ อาสวานํ ขยาณวิชฺชาย ชาโต. เอวํ ตีหิ วิชฺชาหิ ติกฺขตฺตุํ ชาโตมฺหิ.
สา จ เม ชาติ อริยา สุนฺทรา ปริสุทฺธาติ ๑- อิทํ ทสฺเสติ. เอวํ ทสฺเสนฺโต
จ ปุพฺเพนิวาสาเณน อตีตํสาณํ, ทิพฺพจกฺขุนา ปจฺจุปฺปนฺนานาคตํสาณํ,
อาสวกฺขเยน สกลโลกิยโลกุตฺตรคุณนฺติ เอวํ ตีหิ วิชฺชาหิ สพฺเพปิ สพฺพญฺุคุเณ
ปกาเสตฺวา อตฺตโน อริยาย ชาติยา เชฏฺเสฏฺภาวํ พฺราหฺมณสฺส ทสฺเสสิ.
     เอวํ วุตฺเต เวรญฺโช พฺราหฺมโณติ เอวํ ภควตา โลกานุกมฺปเกน พฺราหฺมณํ
อนุกมฺปมาเนน วินิคูหิตพฺเพปิ อตฺตโน อริยาย ชาติยา เชฏฺเสฏฺภาวํ วิชฺชาตฺตยปฺ-
ปกาสิกาย ธมฺมเทสนาย วุตฺเต ปีติวิปฺผารปริปุณฺณคตฺตจิตฺโต เวรญฺโช พฺราหฺมโณ
ตํ ภควโต อริยาย ชาติยา เชฏฺเสฏฺภาวํ วิทิตฺวา "อีทิสํ นามาหํ สพฺพโลกเชฏฺ
สพฺพคุณสมนฺนาคตํ สพฺพญฺุํ `อญฺเสํ อภิวาทนาทิกมฺมํ น กโรตี'ติ อวจํ,
ธิรตฺถุ วต โภ อญฺาณนฺ"ติ อตฺตานํ ครหิตฺวา "อยํ อิทานิ โลเก อริยาย
ชาติยา ปุเรชาตฏฺเน เชฏฺโ, สพฺพคุเณหิ อปฺปฏิสมฏฺเน เสฏฺโ"ติ
นิฏฺ คนฺตฺวา ภควนฺตํ เอตทโวจ เชฏฺโ ภวํ โคตโม เสฏฺโ ภวํ โคตโมติ.
เอวญฺจ ปน วตฺวา ปุน ตํ ภควโต ธมฺมเทสนํ อพฺภนุโมทมาโน อภิกฺกนฺตํ โภ
โคตมาติอาทิมาห. ตํ วุตฺตตฺถเมวาติ.
                          ๒. สีหสุตฺตวณฺณนา
     [๑๒] ทุติเย อภิญฺาตาติ าตา ปญฺาตา ปากฏา. สนฺถาคาเรติ
มหาชนสฺส วิสฺสมนตฺถาย ๒- กเต อคาเร. สา กิร สนฺถาคารสาลา นครมชฺเฌ
อโหสิ, จตูสุ ทฺวาเรสุ ๓- ิตานํ ปญฺายติ, จตูหิ ทิสาหิ อาคตา มนุสฺสา ปมํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. สุปริสุทฺธาติ  ๒ สี. มหาชนสฺส สนฺถมฺภนาคาเร วิสฺสมนตฺถาย  ๓ ฉ.ม. จตูสุ
@าเนสุ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๓๐.
ตตฺถ วิสฺสมิตฺวา ปจฺฉา อตฺตโน อตฺตโน ผาสุกฏฺานํ คจฺฉนฺติ. ราชกุลานํ
รชฺชกิจฺจสนฺถรณตฺถํ กตํ อคารนฺติปิ วทนฺติเยว. ตตฺถ หิ นิสีทิตฺวา ลิจฺฉวิราชาโน
รชฺชกิจฺจํ สนฺถรนฺติ กโรนฺติ วิจาเรนฺติ. สนฺนิสินฺนาติ เตสํ นิสีทนตฺถญฺเว
ปญฺตฺเตสุ มหารหปจฺจตฺถรเณสุ ๑- สมุสฺสิตเสตจฺฉตฺเตสุ อาสเนสุ สนฺนิสินฺนา.
อเนกปริยาเยน พุทฺธสฺส วณฺณํ ภาสนฺตีติ ราชกุลกิจฺจญฺเจว โลกตฺถจริยญฺจ
วิจาเรตฺวา อเนเกหิ การเณหิ พุทฺธสฺส วณฺณํ ภาสนฺติ กเถนฺติ ทีเปนฺติ.
ปณฺฑิตา หิ เต ราชาโน สทฺธา ปสนฺนา โสตาปนฺนาปิ สกทาคามิโนปิ
อนาคามิโนปิ อริยสาวกา, เต สพฺเพปิ โลกิยชฏํ ฉินฺทิตฺวา พุทฺธาทีนํ ติณฺณํ
รตนานํ วณฺณํ ภาสนฺติ. ตตฺถ ติวิโธ พุทฺธวณฺโณ นาม จริยวณฺโณ สรีรวณฺโณ
คุณวณฺโณติ. ตตฺริเม ราชาโน จริยวณฺณํ อารภึสุ:-  "ทุกฺกรํ วต กตํ
สมฺมาสมฺพุทฺเธน กปฺปสตสหสฺสาธิกานิ จตฺตาริ อสงฺเขฺยยฺยานิ ทส ปารมิโย
ทส อุปปารมิโย ทส ปรมตฺถปารมิโยติ สมตึส ปารมิโย ปูเรนฺเตน, าตตฺถจริยํ
โลกตฺถจริยํ พุทฺธจริยํ ๒- มตฺถกํ ปาเปตฺวา ปญฺจ มหาปริจฺจาเค ปริจฺจชนฺเตนปี"ติ
อฑฺฒจฺฉฏฺเหิ ๔- ชาตกสเตหิ พุทฺธวณฺณํ กเถนฺตา ตุสิตภวนํ ปาเปตฺวา ปยึสุ.
     ธมฺมสฺส วณฺณํ ภาสนฺตา ปน "เตน ภควตา ธมฺโม เทสิโต, นิกายโต ปญฺจ
นิกายา, ปิฏกโต ตีณิ ปิฏกานิ, องฺคโต นว องฺคานิ, ขนฺธโต จตุราสีติธมฺมกฺขนฺธ-
สหสฺสานี"ติ โกฏฺาสวเสน ธมฺมคุณํ กถยึสุ.
     สํฆสฺส วณฺณํ ภาสนฺตา สตฺถุ ธมฺมเทสนํ สุตฺวา "ปฏิลทฺธสทฺธา
กุลปุตฺตา โภคกฺขนฺธญฺเจว าติปริวฏฺฏญฺจ ปหาย เสตจฺฉตฺตํ อุปรชฺชํ
เสนาปติเสฏฺิภณฺฑาคาริกฏฺานนฺตราทีนิ อคเณตฺวา นิกฺขมฺม สตฺถุ วรสาสเน
ปพฺพชนฺติ. เสตจฺฉตฺตํ ปหาย ปพฺพชิตานํ ภทฺทิยราชมหากปฺปินปุกฺกุสาติอาทีนํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. มหารหวรปจฺจตฺถรเณสุ  ๒ สี. พุทฺธิจริยํ
@๓ ฉ.ม. ปริจฺจชนฺเตนาติ  ๔ ฉ.ม. อฑฺฒจฺฉกฺเกหิ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๒๒๙-๒๓๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=16&page=229&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=16&A=5107&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=16&A=5107&pagebreak=1#p229