อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๑๔๖.

โกฏฺฐาโส. ผสฺสนิโรโธติ นิพฺพานํ. มชฺเฌติ สิพฺพนิตณฺหํ เฉตฺวา ทฺวิธากรณฏฺเฐน นิพฺพานํ มชฺเฌ นาม โหติ ตณฺหา หิ นํ สิพฺพตีติ ตณฺหา ตํ อตฺตภาวทฺวยสงฺขาตํ ผสฺสญฺจ ผสฺสสมุทยญฺจ สิพฺพติ ฆฏฺเฏติ. กึการณา? ตสฺส ตสฺเสว ภวสฺส อภินิพฺพตฺติยา. ยทิ หิ ตณฺหา น สิพฺเพยฺย, ตสฺส ตสฺเสว ภวสฺส นิพฺพตฺติ น ภเวยฺย. อิมสฺมึ ฐาเน โกฏิมชฺฌิกูปมํ คณฺหนฺติ. ทฺวินฺนญฺหิ กณฺฑานํ เอกโต กตฺวา มชฺเฌ สุตฺเตน สํสิพฺพิตานํ โกฏิ มชฺฌนฺติ วุจฺจติ. สุตฺเต ฉินฺเน อุโภ กณฺฑานิ อุภโต ปตนฺติ. เอวเมตฺถ กณฺฑทฺวยํ วิย วุตฺตปฺปการา เทฺว อนฺตา. สิพฺพิตฺวา ฐิตสุตฺตํ วิย ตณฺหา, สุตฺเต ฉินฺเน กณฺฑทฺวยสฺส อุภโตปตนํ วิย ตณฺหาย นิรุทฺธาย อนฺตทฺวยํ นิรุทฺธเมว โหติ. เอตฺตาวตาติ เอตฺตเกน อิมินา อุโภ อนฺเต วิทิตฺวา ตณฺหาย มชฺเฌ อนุปลิตฺตภาเวน อภิญฺเญยฺยํ จตุสจฺจธมฺมํ อภิชานาติ นาม, ตีรณปริญฺญาย จ ปหานปริญฺญาย จ ปริชานิตพฺพํ โลกิยสจฺจทฺวยํ ปริชานาติ นาม. ทิฏฺเฐว ธมฺเมติ อิมสฺมิญฺเญว อตฺตภาเว. ทุกฺขสฺสนฺตกโร โหตีติ วฏฺฏทุกฺขสฺส โกฏิกโร ปริจฺเฉทปริวฏุมกโร โหติ นาม. ทุติยวาเร ติณฺณํ กณฺฑานํ วเสน อุปมา เวทิตพฺพา. ติณฺณญฺหิ กณฺฑานํ สุตฺเตน สํสิพฺพิตานํ สุตฺเต ฉินฺเน ตีณิ กณฺฑานิ ตีสุ ฐาเนสุ ปตนฺติ, เอวเมตฺถ กณฺฑตฺตยํ วิย อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนา ขนฺธา, สุตฺตํ วิย ตณฺหา. สา หิ อตีตํ ปจฺจุปฺปนฺเนน, ปจฺจุปฺปนฺนญฺจ อนาคเตน สทฺธึ สิพฺพติ. สุตฺเต ฉินฺเน กณฺฑตฺตยสฺส ตีสุ ฐาเนสุ ปตนํ วิย ตณฺหาย นิรุทฺธาย อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนา ขนฺธา นิรุทฺธาว โหนฺติ. ตติยวาเร อทุกฺขมสุขา มชฺเฌติ ทฺวินฺนํ เวทนานํ อนฺตรฏฺฐกภาเวน มชฺเฌ. สุขํ หิ ทุกฺขสฺส, ทุกฺขํ วา สุขสฺส อนฺตรํ นาม นตฺถิ. ตณฺหา สิพฺพินีติ เวทนาสุ นนฺทิราโค เวทนานํ อุปจฺเฉทํ นิวาเรตีติ ตา สิพฺพติ นาม.

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๑๔๖. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=16&page=146&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=16&A=3295&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=16&A=3295&modeTY=2&pagebreak=1#p146