อรรถกถาเล่มที่ ๑๖ ภาษาบาลี อักษรไทย
องฺ.อ. (มโนรถ.๓)
หน้าที่ ๑๐๔-๑๐๕.

หน้าที่ ๑๐๔.
                       ๒. ทุติยสารณียสุตฺตวณฺณนา
     [๑๒] ทุติเย โย เต ธมฺเม ปูเรติ, ตํ สพฺรหฺมจารีนํ ปิยํ กโรนฺตีติ
ปิยกรณา. ครุํ กโรนฺตีติ ครุกรณา. สงฺคหายาติ สงฺคณฺหนตฺถาย. อวิวาทายาติ
อวิวาทกรณตฺถาย. ๑- สามคฺคิยาติ สมคฺคภาวตฺถาย. เอกีภาวายาติ เอกภาวตฺถาย
นินฺนานากรณาย. สํวตฺตนฺตีติ วตฺตนฺติ ปวตฺตนฺติ.
                       ๓. นิสฺสารณียสุตฺตวณฺณนา
     [๑๓] ตติเย นิสฺสารณียา ธาตุโยติ นิสฺสรณธาตุโยว. ๒- เมตฺตา หิ โข เม
เจโตวิมุตฺตีติ เอตฺถ ปจฺจนีกธมฺเมหิ วิมุตฺตตฺตา ติกจตุกฺกชฺฌานิกา เมตฺตาว
เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ นาม. ภาวิตาติ วฑฺฒิตา. พหุลีกตาติ ปุนปฺปุนํ กตา. ยานีกตาติ
ยุตฺตยานสทิสา กตา. วตฺถุกตาติ ปติฏฺฐา กตา. อนุฏฺฐิตาติ อธิฏฺฐิตา. ปริจิตาติ
สมนฺตโต จิตา อาจิตา อุปจิตา. สุสมารทฺธาติ สุปฺปคุณกรเณน สุฏฺฐุ
สมารทฺธา. ปริยาทาย ติฏฺฐตีติ ปริยาทิยิตฺวา คเหตฺวา ติฏฺฐติ. มา เหวนฺติสฺส
วจนีโยติ ยสฺมา อภูตพฺยากรณํ พฺยากโรติ, ตสฺมา "มา เอวํ ภณี"ติ
วตฺตพฺโพ. ยทิทํ เมตฺตาเจโตวิมุตฺตีติ ยา อยํ เมตฺตาเจโตวิมุตฺติ, อิทํ นิสฺสรณํ
พฺยาปาทสฺส, พฺยาปาทโต นิสฺสฏาติ อตฺโถ. โย ปน เมตฺตาย ติกจตุกฺกชฺฌานโต
วุฏฺฐิโต สงฺขาเร สมฺมสิตฺวา ตติยมคฺคํ ปตฺวา "ปุน พฺยาปาโท นตฺถี"ติ
ตติยผเลน นิพฺพานํ ปสฺสติ, ตสฺส จิตฺตํ อจฺจนฺตนิสฺสรณํ พฺยาปาทสฺส.
เอเตนุปาเยน สพฺพตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ.
     อนิมิตฺตาเจโตวิมุตฺตีติ พลววิปสฺสนา. ทีฆภาณกา จ ๓- อรหตฺตผลสมาปตฺตีติ
วทนฺติ. สา หิ ราคนิมิตฺตาทีนญฺเจว รูปนิมิตฺตาทีนญฺจ นิจฺจนิมิตฺตาทีนญฺจ อภาวา
อนิมิตฺตาติ วุตฺตา. นิมิตฺตานุสารีติ วุตฺตปฺปเภทํ นิมิตฺตํ อนุสฺสรณสภาวํ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อวิวทนตฺถาย  ๒ ม. นิสฺสฏธาตุโยว  ๓ ฉ.ม. ปน
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๕.
     อสฺมีติ อสฺมิมาโน. อยมหมสฺมีติ ปญฺจสุ ขนฺเธสุ อยํ นาม อหํ อสฺมีติ.
เอตฺตาวตา อรหตฺตํ พฺยากตํ โหติ. วิจิกิจฺฉากถํกถาสลฺลนฺติ วิจิกิจฺฉาภูตํ
กถํกถาสลฺลํ. มา เหวนฺติสฺส วจนีโยติ สเจ เต ปฐมมคฺควชฺฌา วิจิกิจฺฉา
อุปฺปชฺชติ, อรหตฺตพฺยากรณํ มิจฺฉา โหติ, ตสฺมา "มา อภูตํ ภณี"ติ ๑- วาเรตพฺโพ.
อสฺมีติ มานสมุคฺฆาโตติ อรหตฺตมคฺโค. อรหตฺตมคฺคผลวเสน หิ นิพฺพาเน ทิฏฺเฐ
ปุน อสฺมิมาโน นตฺถีติ อรหตฺตมคฺโค "อสฺมีติ มานสมุคฺฆาโต"ติ วุตฺโต. อิติ
อิมสฺมึ สุตฺเต อภูตพฺยากรณนฺนาม กถิตํ.
                         ๔. ภทฺทกสุตฺตวณฺณนา
     [๑๔] จตุตฺเถ น ภทฺทกนฺติ น ลทฺธกํ. ตตฺถ โย หิ ภีตภีโต มรติ,
ตสฺส น ภทฺทกํ มรณํ โหติ. โย อปาเย ปฏิสนฺธึ คณฺหาติ, ตสฺส น ภทฺทิกา
กาลกิริยา โหติ. กมฺมาราโมติอาทีสุ อารมฺมณํ อาราโม, อภิรตีติ อตฺโถ.
วิหารกรณาทิมฺหิ นวกมฺเม อาราโม อสฺสาติ กมฺมาราโม. ตสฺมิญฺเญว กมฺเม
รโตติ กมฺมรโต. ตเทว กมฺมารามตํ ปุนปฺปุนํ ยุตฺโตติ อนุยุตฺโต. เอส นโย
สพฺพตฺถ. เอตฺถ จ ภสฺสนฺติ อลฺลาปสลฺลาโป. นิทฺทาติ โสปฺปํ. สงฺคณิกาติ
คณสงฺคณิกา. สา "เอกสฺส ทุติโย โหติ, ทฺวินฺนํ ตติโย โหตี"ติอาทินา ๒- นเยน
เวทิตพฺพา. สํสคฺโคติ ทสฺสนสวนสมุลฺลาปสมฺโภคกายสํสคฺควเสน ปวตฺโต
สํสฏฺฐภาโว. ปปญฺโจติ ตณฺหาทิฏฺฐิมานวเสน ปวตฺโต มทนาการสณฺฐิโต กิเลสปปญฺโจ.
สกฺกายนฺติ เตภูมิกวฏฺฏํ. สมฺมา ทุกฺขสฺส อนฺตกิริยายาติ เหตุนา นเยน ๓-
สกลวฏฺฏทุกฺขสฺส ปริวฏุมปริจฺเฉทกรณตฺถํ. มโคติ มคสทิโส. นิปฺปญฺจปเทติ
นิพฺพานปเท. อาราธยีติ ปริปูรยิ ตํ สมฺปาเทสีติ.
                        ๕. อนุตปฺปิยสุตฺตวณฺณนา
     [๑๕] ปญฺจเม อนุตปฺปาติ อนุโสจิตพฺพา อนุตาปการี. อิเมสุ ทฺวีสุ สุตฺเตสุ
คาถาสุ จ วฏฺฏวิวฏฺฏํ กถิตนฺติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. คณฺหีติ  ๒ ฉ.ม. ทฺวินฺนํ โหติ ตติยโกติ  ๓ ม. ญาเยน


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๖ หน้าที่ ๑๐๔-๑๐๕.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=16&page=104&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=16&A=2321&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=16&A=2321&modeTY=2&pagebreak=1#p104