อรรถกถาเล่มที่ ๑๕ ภาษาบาลี อักษรไทย
องฺ.อ. (มโนรถ.๒)
หน้าที่ ๓๗๗-๓๗๘.

หน้าที่ ๓๗๗.
โยชนสตสหสฺสานิ อนฺธการํ วิธมิตฺวา อาโลกํ ทสฺเสนฺติ, เอวํ มหานุภาวา. อาภา
นานุโภนฺตีติ ปภา นปฺปโหนฺติ. เต กิร จกฺกวาฬปพฺพตสฺส เวมชฺเฌน จรนฺติ,
จกฺกวาฬปพฺพตญฺจ อติกฺกมิตฺวา โลกนฺตรนิรยา. ตสฺมา เตสํ ตตฺถ อาภา
นปฺปโหนฺติ.
     เยปิ ตตฺถ สตฺตาติ เยปิ ตสฺมึ โลกนฺตรมหานิรเย สตฺตา อุปฺปนฺนา. กึ
ปน กมฺมํ กตฺวา ตตฺถ อุปฺปชฺชนฺตีติ? ภาริยํ ทารุณํ มาตาปิตูนํ ธมฺมิกสมณ-
พฺราหฺมณานญฺจ อุปริ อปราธํ, อญฺญญฺจ ทิวเส ทิวเส ปาณวธาทิสาหสิกํ
กมฺมํ กตฺวา อุปฺปชฺชนฺติ ตามฺพปณฺณิทีเป อภยโจรนาคโจราทโย วิย. เตสํ อตฺตภาโว
ติคาวุติโก โหติ, วคฺคุลีนํ วิย ทีฆา นขา โหนฺติ. เต รุกฺเข วคฺคุลิโย
วิย นเขหิ จกฺกวาฬปพฺพตปาเท ลคฺคนฺติ. ยทา สํสปฺปนฺตา อญฺญมญฺญสฺส หตฺถปาสํ
คตา โหนฺติ, อถ "ภกฺโข โน ลทฺโธ"ติ มญฺญมานา ตตฺถ ธาวนฺตา ๑- วิปริวตฺติตฺวา
โลกสนฺธารเก อุทเก ปตนฺติ, วาเต ปหรนฺเตปิ มธุกผลานิ วิย ฉิชฺชิตฺวา อุทเก
ปตนฺติ, ปติตมตฺตาว อจฺจนฺตขาเร อุทเก ปิฏฺฐปิณฺฑิ วิย วิลียนฺติ. อญฺเญปิ กิร
โภ สนฺติ สตฺตาติ โภ ยถา มยํ มหาทุกขํ อนุภวาม, เอวํ อญฺเญปิ กิร สตฺตา
อิทํ ทุกฺขํ อนุภวนตฺถาย อิธูปปนฺนาติ ตํทิวสํ ปสฺสนฺติ. อยํ ปน โอภาโส
เอกยาคุปิวนมตฺตมฺปิ ๒- น ติฏฺฐติ. ยาวตา นิทฺทายิตฺวา ปพุทฺโธ อารมฺมณํ
วิภาเวติ, ตตฺตกํ กาลํ โหติ. ทีฆภาณกา ปน "อจฺฉราสงฺฆาตมตฺตเมว วิชฺชุโอภาโส
วิย นิจฺฉริตฺวา กึ อิทนฺติ ภณนฺตานํเยว อนฺตรธายตี"ติ วทนฺติ.
                    ๘. ทุติยตถาคตอจฺฉริยสุตฺตวณฺณนา
     [๑๒๘] อฏฺฐเม ตณฺหา ทิฏฺฐีหิ อลฺลียิตพฺพฏฺเฐน อาลโยติ ปญฺจกามคุณา,
สกลเมว วา วฏฺฏํ, อารมนฺติ เอตฺถาติ อาราโม, อาลโย อาราโม เอติสฺสาติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. พฺยาวฏา                 ๒ ฉ.ม. เอกยาคุปานมตฺตมฺปิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๗๘.
อาลยารามา. อาลเย รตาติ อาลยรตา. อาลเย สมฺมุทิตาติ อาลยสมฺมุทิตา. อนาลเย
ธมฺเมติ อาลยปฏิปกฺเข วิวฏฺฏูปนิสฺสิเต อริยธมฺเม. สุสฺสูสตีติ โสตุกาโม โหติ.
โสตํ โอทหตีติ โสตํ ฐเปติ. อญฺญาจิตฺตํ อุปฏฺฐเปตีติ อาชานนตฺถาย จิตฺตํ
ปจฺจุปฏฺฐเปติ. มาโนติ มญฺญนา, มญฺญิตพฺพฏฺเฐน วา สกลํ วฏฺฏเมว. มานวินเย
ธมฺเมติ มานาวินเย ธมฺเม. อุปสมปฏิปกฺโข อนุปสโม, อนุปสนฺตฏฺเฐน วา วฏฺฏเมว
อนุปสโม นาม. โอปสมิเกติ อุปสมกเร วิวฏฺฏูปนิสฺสิเต. อวิชฺชาย คตา สมนฺนาคตาติ
อวิชฺชาคตา. อวิชฺชณฺฑโกเสน ปริโยนทฺธตฺตา อณฺฑํ วิย ภูตาติ อณฺฑภูตา.
สมนฺตโต โอนทฺธาติ ปริโยนทฺธา. อวิชฺชาวินเยติ อวิชฺชาวินโย วุจฺจติ อรหตฺตํ,
ตนฺนิสฺสิเต ธมฺเม เทสิยมาเนติ อตฺโถ. อิติ อิมสฺมึ สุตฺเต จตูสุ ฐาเนสุ วฏฺฏํ,
จตูสุ วิวฏฺฏํ กถิตํ.
                      ๙. อานนฺทอจฺฉริยสุตฺตวณฺณนา
     [๑๒๙] นวเม ภิกฺขุปริสา อานนฺทํ ทสฺสนายาติ เย ภควนฺตํ ปสฺสิตุกามา
เถรํ อุปสงฺกมนฺติ, เย วา "อายสฺมา กิรานนฺโท สมนฺตปาสาทิโก อภิรูโป
ทสฺสนีโย พหุสฺสุโต ธมฺมกถิโก สํฆโสภโน"ติ เถรสฺส คุเณ สุตฺวา อาคจฺฉนฺติ, เต
สนฺธาย "ภิกฺขุปริสา อานนฺทํ ทสฺสนาย อุปสงฺกมตี"ติ วุตฺตํ. เอเสว นโย สพฺพตฺถ.
อตฺตมนาติ "สวเนน โน ทสฺสนํ สเมตี"ติ สกมนา ตุฏฺฐจิตฺตา. ธมฺมนฺติ "กจฺจิ อาวุโส
ขมนียํ, กจฺจิ ยาปนียํ, กจฺจิ โยนิโสมนสิกาเร กมฺมํ กโรถ, อาจริยุปชฺฌายวตฺตํ
ปูเรถา"ติ เอวรูปํ ปฏิสนฺถารธมฺมํ. ตตฺถ ภิกฺขุนีสุ "กจฺจิ  ภคินิโย อฏฺฐครุธมฺเม
สมาทาย วตฺตถา"ติ อิทมฺปิ นานาการณํ โหติ. อุปาสเกสุ "สฺวาคตํ อุปาสก,
น เต กิญฺจิ สีสํ วา องฺคํ วา รุชฺชติ, อโรคา เต ปุตฺตภาตโร"ติ เอวํ
ปฏิสนฺถารํ น กโรติ, เอวมฺปน กโรติ "กถํ อุปาสกา ตีณิ สรณานิ ปญฺจ
สีลานิ รกฺขถ, มาสสฺส อฏฺฐ อุโปสเถ กโรถ, มาตาปิตูนํ อุปฏฺฐานวตฺตํ
ปูเรถ, ธมฺมิเก สมณพฺราหฺมเณ ปฏิชคฺคถา"ติ. อุปาสิกาสุปิ เอเสว นโย.


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๕ หน้าที่ ๓๗๗-๓๗๘.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=15&page=377&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=15&A=8683&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=15&A=8683&modeTY=2&pagebreak=1#p377