อรรถกถาเล่มที่ ๑๔ ภาษาบาลี อักษรไทย
องฺ.อ. (มโนรถ.๑)
หน้าที่ ๓๑๘-๓๒๐.

หน้าที่ ๓๑๘.
                          ธมฺมทินฺนาเถรีวตฺถุ
     [๒๓๙] ปญฺจเม ธมฺมกถิกานนฺติ ธมฺมกถิกานํ ภิกฺขุนีนํ ธมฺมทินฺนา อคฺคาติ
ทสฺเสติ. สา กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ ปรายตฺตฏฺฐาเน นิพฺพตฺติตฺวา
ปทุมุตฺตรสฺส ภควโต อคฺคสาวกสฺส สุชาตตฺเถรสฺส อธิการกมฺมํ กตฺวา ตํ ฐานนฺตรํ
ปฏฺเฐสิ. สา ยาวชีวํ กุสลํ กตฺวา สคฺเค นิพฺพตฺติ. สพฺพํ เหฏฺฐา เขมาเถริยา
อภินีหารวเสเนว เวทิตพฺพํ. ปุสฺสพุทฺธกาเล ปเนสา สตฺถุ เวมาติกานํ ติณฺณํ
ภาติกานํ ทานาธิกาเร ฐปิตกมฺมิกสฺส ๑- เคเห วสมานา "เอกํ เทหี"ติ วุตฺตา
เทฺว อทาสิ. เอวํ สพฺพํ อปริหาเปนฺตี ทตฺวา ๒- เทฺวนวุติกปฺเป อติกฺกมฺม
กสฺสปพุทฺธกาเล กึกิสฺส รญฺโญ เคเห ปฏิสนฺธึ คณฺหิตฺวา สตฺตนฺนํ ภคินีนํ
อพฺภนฺตรา หุตฺวา วีสติ วสฺสสหสฺสานิ พฺรหฺมจริยํ จริตฺวา ภิกฺขุสํฆสฺส
วสนปริเวณํ กาเรตฺวา เอกํ พุทฺธนฺตรํ เทวมนุสฺเสสุ สํสรนฺตี อิมสฺมึ พุทฺธุปฺปาเท
กุลเคเห ปฏิสนฺธึ คณฺหิ. สา อปรภาเค วิสาขเสฏฺฐิโน ภริยา หุตฺวา เคหํ คตา. ๓-
วิสาขเสฏฺฐี นาม พิมฺพิสารสฺส สหายโก รญฺญา สทฺธึ ทสพลสฺส ปฐมทสฺสนํ คนฺตฺวา
ธมฺมํ สุตฺวา โสตาปตฺติผเล ปติฏฺฐิโต, อปรภาเค อนาคามิผลํ สจฺฉากาสิ.
     โส ตํทิวสํ ฆรํ คนฺตฺวา โสปานมตฺถเก ฐิตาย ธมฺมทินฺนาย หตฺเถ ปสาริเต
หตฺถํ อนาลมฺพิตฺวาว ปาสาทํ อภิรุหิ. ภุญฺชมาโนปิ "อิมํ เทถ, อิมํ อาหรถา"ติ น
พฺยาหริ. ธมฺมทินฺนา กฏจฺฉุํ คเหตฺวา ปริวิสมานา จินฺเตสิ "อยํ เม หตฺถาลมฺพกํ ๔-
เทนฺติยาปิ ๕- หตฺถํ นาลมฺพิ, ภุญฺชมาโนปิ กิญฺจิ น กเถติ, โก นุ โข มยฺหํ
โทโส"ติ. อถ นํ ภุตฺตาวึ "โก นุ โข เม อยฺยปุตฺต โทโส"ติ ปุจฺฉิ. ธมฺมทินฺเน
ตุยฺหํ โทโส นตฺถิ, อหํ ปน อชฺชโต ๖- ปฏฺฐาย สนฺถววเสน ตุมฺหากํ สนฺติเก
นิสีทิตุํ วา ฐาตุํ วา อาหราเปตฺวา ขาทิตุํ วา ภุญฺชิตุํ วา อภพฺโพ. ตฺวํ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ฐปิตกุฏุมฺพิกสฺส  ๒ ม. จริตฺวา  ๓ ฉ.ม..... คณฺหิตฺวา อปรภาเค
@วิสาขเสฏฺฐิโน เคหํ คตา  ๔ สี.,อิ. หตฺโถลมฺพกํ  ๕ ม. กโรนฺติยาปิ
@๖ ฉ.ม.,อิ. อชฺช
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๑๙.
สเจ อิจฺฉสิ, อิมสฺมึ เคเห วส. โน เจ อิจฺฉสิ, ยตฺตเกน เต ธเนน อตฺโถ,
ตํ คณฺหิตฺวา กุลฆรํ คจฺฉาติ. อยฺยปุตฺต เอวํ สนฺเต นาหํ ตุเมฺหหิ ๑- ฉฑฺฑิตํ
เขฬมิว กจวรํ สีเสน ๒- อุกฺขิปิตฺวา จริสฺสามิ, มยฺหํ ปพฺพชฺชํ อนุชานาถาติ.
วิสาโข "สาธุ ธมฺมทินฺเน"ติ รญฺโญ อาโรเจตฺวา ธมฺมทินฺนํ สุวณฺณสิวิกาย
ภิกฺขุนีอุปสฺสยํ ปพฺพชฺชตฺถาย เปเสสิ.
     สา ปพฺพชิตฺวา จินฺเตสิ "อยํ ตาว เสฏฺฐี ฆรมชฺเฌ ฐิโตว ทุกฺขสฺส อนฺตํ
อกาสิ, ปพฺพชฺชํ ลทฺธกาลโต ปฏฺฐาย ปน มยาปิ ทุกฺขสฺสนฺตํ กาตุํ วฏฺฏตี"ติ
อาจริยุปชฺฌายานํ สนฺติกํ คนฺตฺวา "อยฺเย มยฺหํ อาจิณฺณฏฺฐาเน จิตฺตํ นมติ, ๓-
คามกาวาสํ คจฺฉามี"ติ อาห. เถริโย ตสฺสา มหากุลา นิกฺขมฺม ปพฺพชิตภาเวน จิตฺตํ
โกเปตุํ ๔- อสกฺโกนฺติโย ตํ คเหตฺวา คามกาวาสํ อคมํสุ. สา อตีเต มทฺทิตสงฺขารตาย
๕- นจิรสฺเสว สห ปฏิสมฺภิทาหิ อรหตฺตํ ปาปุณิ. อถสฺสา เอตทโหสิ "มยฺหํ กิจฺจํ
มตฺถกํ ปตฺตํ, อิธ วสิตฺวา กึ กริสฺสามิ, ราชคหเมว คจฺฉามิ, ตตฺถ มํ นิสฺสาย
พหุ ญาติสงฺโฆ ปุญฺญานิ กริสฺสตี"ติ เถริโย คเหตฺวา นครเมว ปจฺจาคตา.
     วิสาโข ตสฺสา อาคตภาวํ ญตฺวา "สีฆํ อาคตา อุกฺกณฺฐิตา นุ โข ภวิสฺสตี"ติ
สายณฺหสมเย ตสฺสา สนฺติกํ คนฺตฺวา อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ นิสินฺโน
"อุกฺกณฺฐิตภาวํ ปุจฺฉิตุํ อยุตฺตนฺ"ติ ปญฺจกฺขนฺธาทิวเสน ปเญฺห ปุจฺฉิ,
ธมฺมทินฺนา ขคฺเคน อุปฺปลนาลํ ฉินฺทนฺตี วิย ปุจฺฉิตํ ปุจฺฉิตํ วิสฺสชฺเชสิ.
อุปาสโก ธมฺมทินฺนาเถริยา ญาณสูรภาวํ ญตฺวา อตฺตโน อธิคตฏฺฐาเน ปฏิปาฏิยา ตีสุ
มคฺเคสุ สพฺพากาเรน ปเญฺห ปุจฺฉิตฺวา อุคฺคหวเสน อรหตฺตมคฺเคปิ ปุจฺฉิ.
ธมฺมทินฺนา เถรีปิ อุปาสกสฺส ยาว อนาคามิผลาว วิสยภาวํ ญตฺวา "อิทานิ อตฺตโน
วิสยํ อติกฺกมิตฺวา ธาวตี"ติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม.,อิ. อหํ ตุเมฺหหิ  ๒ ฉ.ม. ฉฑฺฑิตเขฬํ วมิตวมนํ สีเสน  ๓ ฉ.ม.,อิ. น รมติ
@๔ ฉ.ม. วาเรตุํ  ๕ สี.,อิ. มชฺชิตสงฺขารตาย
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๒๐.
ตํ นิวตฺเตนฺตี "ตฺวํ อาวุโส วิสาข นาสกฺขิ ปญฺหานํ ปริยนฺตํ คเหตุํ,
นิพฺพาโนคธญหิ อาวุโส วิสาข พฺรหฺมจริยํ นิพฺพานปรายนํ นิพฺพานปริโยสานํ.
อากงฺขมาโน จ ๑- ตฺวํ อาวุโส วิสาข ภควนฺตํ อุปสงฺกมิตฺวา เอตมตฺถํ ปุจฺเฉยฺยาสิ.
ยถา จ เต ภควา พฺยากโรติ, ตถา นํ ธาเรยฺยาสี"ติ ๒- อาห.
     วิสาโข สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา สพฺพํ ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนานยํ ๓- กเถสิ. สตฺถา
ตสฺส วจนํ สุตฺวา "มม ธีตาย อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺเนสุ ขนฺเธสุ ตณฺหา  นตฺถี"ติ
วตฺวา ธมฺมปเท อิมํ คาถมาห:-
               "ยสฺส ปุเร จ ปจฺฉา จ   มชฺเฌ จ นตฺถิ กิญฺจนํ
                อกิญฺจนํ อนาทานํ       ตมหํ พฺรูมิ พฺราหฺมณนฺ"ติ. ๔-
     ตโต ธมฺมทินฺนาย สาธุการํ ทตฺวา วิสาขํ อุปาสกํ เอตทโวจ "ปณฺฑิตา วิสาข
ธมฺมทินฺนา ภิกฺขุนี, มหาปญฺญา วิสาข ธมฺมทินฺนา ภิกฺขุนี. สเจปิ ๕- ตฺวํ วิสาข
เอตมตฺถํ ปุจฺเฉยฺยาสิ, อหํปิ เอตมตฺถํ ๖- พฺยากเรยฺยามิ, ๗- ยถา ตํ ธมฺมทินฺนาย
ภิกฺขุนิยา พฺยากตํ, เอโส เจว ตสฺส อตฺโถ, เอวญฺจ นํ ธาเรหี"ติ. เอวเมตํ
วตฺถุ สมุฏฺฐิตํ. อปรภาเค สตฺถา เชตวเน วิหรนฺโต ๘- ปฏิปาฏิยา ภิกฺขุนิโย
ฐานนฺตเรสุ ฐเปนฺโต อิมเมว จูฬเวทลฺลํ อตฺถุปฺปตฺตึ กตฺวา เถรึ อิมสฺมึ สาสเน
ธมฺมกถิกานํ อคฺคฏฺฐาเน ฐเปสีติ.
                           นนฺทาเถรีวตฺถุ
     [๒๔๐] ฉฏฺเฐ ฌายีนํ ยทิทํ นนฺทาติ ฌานาภิรตานํ นนฺทา เถรี อคฺคาติ
ทสฺเสติ. สา กิร ปทุมุตฺตรพุทฺธกาเล หํสวติยํ กุลเคเห ปฏิสนฺธึ คเหตฺวา อปรภาเค
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. ว    ๒ ม.มู. ๑๒/๔๖๖/๔๑๖ จูฬเวทลฺลสุตฺต
@๓ ม. ปุจฺฉาวิสฺสชฺชนํ นยนฺตํ กถํ  ๔ ขุ.ธ. ๒๕/๔๒๑/๙๐ ธมฺมทินฺนาเถรีวตฺถุ
@๕ ฉ.ม. มํ เจปิ, อิ. มญฺเจปิ   ๖ ฉ.ม.,อิ. ตํ เอวเมว  ๗ ฉ.ม.,อิ. พฺยากเรยฺยํ
@๘ ฉ.ม.,อิ. นิสินฺโน


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๔ หน้าที่ ๓๑๘-๓๒๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=14&page=318&pages=3&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=14&A=7586&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=14&A=7586&modeTY=2&pagebreak=1#p318