อรรถกถาเล่มที่ ๑๔ ภาษาบาลี อักษรไทย
องฺ.อ. (มโนรถ.๑)
หน้าที่ ๑๘๙-๑๙๐.

หน้าที่ ๑๘๙.
                    ๑๔. เอตทคฺควคฺค   ๒. ทุติยวคฺค
                          จูฬปนฺถกตฺเถรวตฺถุ
     [๑๙๘-๒๐๐] ทุติยสฺส ปเม มโนมยนฺติ มเนน นิพฺพตฺติตํ. "มโนมเยน
กาเยน, อิทฺธิยา อุปสงฺกมี"ติ ๑- วุตฺตฏฺานสฺมึ มเนน กตกาโย มโนมยกาโย นาม
ชาโต. "อญฺตรํ มโนมยํ กายํ อุปปชฺชตี"ติ ๒- วุตฺตฏฺาเน มเนน นิพฺพตฺติตกาโย
มโนมยกาโย นาม ชาโต. อยมิธ อธิปฺเปโต. ตตฺถ อญฺเ ภิกฺขู มโนมยํ กายํ
นิพฺพตฺเตนฺตา ตโย วา จตฺตาโร วา นิพฺพตฺเตนฺติ, น พหุเก. เอกสทิเสเอว
กตฺวา นิพฺพตฺเตนฺติ เอกวิธเมว กมฺมํ กุรุมาเน. จูฬปนฺถกตฺเถโร ๓- ปน เอกาวชฺชเนน
สมณสหสฺสํ มาเปสิ. เทฺวปิ ชเน น เอกสทิสเมว อกาสิ น เอกวิธกมฺมํ กุรุมาเน.
ตสฺมา มโนมยํ กายํ อภินิมฺมินนฺตานํ อคฺโค นาม ชาโต.
     เจโตวิวฏฺฏกุสลานมฺปิ จูฬปนฺถโกว อคฺโค, ปญฺาวิวฏฺฏกุสลานมฺปน ๔-
มหาปนฺถกตฺเถโร อคฺโคติ วุตฺโต. ตตฺถ จูฬปนฺถกตฺเถโร จตุนฺนํ รูปาวจรชฺฌานานํ
ลาภิตาย "เจโตวิวฏฺฏกุสโล"ติ วุตฺโต, มหาปนฺถกตฺเถโร จตุนฺนํ  อรูปาวจรชฺฌานานํ
ลาภิตาย "ปญฺาวิวฏฺฏกุสโล"ติ วุตฺโต. จูฬปนฺถโก จ สมาปตฺติกุสลตาย
เจโตวิวฏฺฏกุสโล นาม, มหาปนฺถโก วิปสฺสนากุสลตาย ปญฺาวิวฏฺฏกุสโล นาม. เอโก
เจตฺถ สมาธิลกฺขเณ เฉโก, เอโก วิปสฺสนาลกฺขเณ. ตถา เอโก สมาธิคาเฬฺห,
เอโก วิปสฺสนาคาเฬฺห. เอโก เจตฺถ องฺคสงฺขิตฺเต เฉโก, เอโก อารมฺมณสงฺขิตฺเต.
ตถา เอโก องฺคววตฺถาเน เฉโก, เอโก อารมฺมณววตฺถาเนติ เอวเมตฺถ โยชนา
กาตพฺพา.
     อปิจ จูฬปนฺถกตฺเถโร รูปาวจรชฺฌานลาภี หุตฺวา ฌานงฺเคหิ วุฏฺาย อรหตฺตํ
ปตฺโตติ เจโตวิวฏฺฏกุสโล, มหาปนฺถโก อรูปาวจรชฺฌานลาภี หุตฺวา ฌานงฺเคหิ
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ.เถร. ๒๖/๙๐๑/๓๘๗ อนุรุทฺธตฺเถรคาถา  ๒ อุปปนฺโน,
@วิ.จุ. ๗/๓๓๓/๑๑๘ เทวทตฺตวตฺถ  ๓ ก. จุลฺลปนฺถกตฺเถโร. เอวมุปริปิ
@๔ ฉ.ม.,อิ. สญฺาวิวฏฺฏ.... เอวมุปริปิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๐.
วุฏฺาย อรหตฺตํ ปตฺโตติ ปญฺาวิวฏฺฏกุสโล. อุโภปิ ปนฺเถ ชาตตฺตา ปนฺถกา
นาม ชาตา. เตสํ ปมชาโต มหาปนฺถโก นาม ชาโต, ๑- อิตโร ๒- จูฬปนฺถโก นาม.
     อิเมสมฺปน อุภินฺนมฺปิ ปญฺหากมฺเม อยมนุปุพฺพิกถา:- อตีเต กิร ๓-
ปทุมุตฺตรกาเล หํสวตีนครวาสิโน เทฺว ภาติกกุฏุมฺพิกา สตฺถริ ปสนฺนา นิพทฺธํ
สตฺถุ สนฺติกํ คนฺตฺวา ธมฺมํ สุณนฺติ. เตสุ เอกทิวสํ กนิฏฺโ  สตฺถารํ
ทฺวีหงฺเคหิ สมนฺนาคตํ เอกํ ภิกฺขุํ "มม สาสเน มโนมยํ กายํ อภินิมฺมินนฺตานํ
เจโตวิวฏฺฏกุสลานญฺจ อยํ ภิกฺขุ อคฺโค"ติ เอตทคฺเค เปนฺตํ ทิสฺวา จินฺเตสิ "อโห
วตายํ ภิกฺขุ เอโก หุตฺวา เทฺว องฺคานิ ปริปูเรตฺวา จรติ, มยาปิ อนาคเต เอกสฺส
พุทฺธสฺส สาสเน องฺคทฺวยปูรเกน หุตฺวา วิจริตุํ วฏฺฏตี"ติ. โส ปุริมนเยเนว
สตฺถารํ นิมนฺเตตฺวา สตฺตาหํ มหาทานํ ทตฺวา เอวมาห "ภนฺเต ยํ ภิกฺขุํ ตุเมฺห
อิโต สตฺตทิวสมตฺถเก มโนมยงฺเคน จ เจโตวิวฏฺฏกุสลงฺเคน จ `อยํ มม สาสเน
อคฺโค'ติ เอตทคฺเค ปยิตฺถ, อหํปิ อิมสฺส อธิการกมฺมสฺส ผเลน โส ภิกฺขุ วิย
องฺคทฺวยปูรโกว ภเวยฺยนฺ"ติ ปฏฺนํ อกาสิ.
     สตฺถา อนาคตํ โอโลเกตฺวา อนนฺตราเยนสฺส ปฏฺนาย สมิชฺฌนภาวํ ทิสฺวา
"อนาคเต กปฺปสตสหสฺสาวสาเน โคตโม นาม พุทฺโธ อุปฺปชฺชิสฺสติ, โส ตํ
อิมสฺมึ านทฺวเย เปสฺสตี"ติ พฺยากริตฺวา อนุโมทนํ กตฺวา ปกฺกามิ. ภาตาปิสฺส
เอกทิวสํ สตฺถารํ ปญฺาวิวฏฺฏกุสลํ ภิกฺขุํ เอตทคฺเค เปนฺตํ ทิสฺวา ตเถว อธิการํ
กตฺวา ปฏฺนํ อกาสิ, สตฺถาปิ ตํ พฺยากาสิ.
     เต อุโภปิ ชนา สตฺถริ ธรมาเน กุสลกมฺมํ กตฺวา สตฺถุ ปรินิพฺพุตกาเล
สรีรเจติเย สุวณฺณปูชํ กตฺวา ตโต จุตา เทวโลเก นิพฺพตฺตา. เตสํ เทวมนุสฺเสสุ
สํสรนฺตานํเยว กปฺปสตสหสฺสํ อติกฺกนฺตํ. ตตฺถ มหาปนฺถกสฺส อนฺตรา กตกลฺยาณกมฺมํ
น กถียติ, จูฬปนฺถโก ปน กสฺสปสฺส ภควโต สาสเน ปพฺพชิตฺวา วีสติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. ชาโตติ ปาโ น ทิสฺสติ  ๒ ฉ.ม. ปจฺฉาชาโต  ๓ ก. ปน


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๔ หน้าที่ ๑๘๙-๑๙๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=14&page=189&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=14&A=4479&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=14&A=4479&pagebreak=1#p189