อรรถกถาเล่มที่ ๑๓ ภาษาบาลี อักษรไทย
สํ.อ. (สารตฺถ.๓)
หน้าที่ ๓๘-๓๙.

หน้าที่ ๓๘.
                        ๑๑. ๑. โยคกฺเขมิวคฺค
                       ๑. โยคกฺเขมิสุตฺตวณฺณนา
       [๑๐๔] โยคกฺเขมิวคฺคสฺส ปเม โยคกฺเขมิปริยายนฺติ จตูหิ โยเคหิ
เขมิโน การณภูตํ. ธมฺมปริยายนฺติ ธมฺมการณํ. อกฺขาสิ โยคนฺติ ยุตฺตึ กเถสิ.
ตสฺมา? กึ อกฺขาตตฺตา, อุทาหุ ปหีนตฺตาติ? ปหีนตฺตา. น หิ อกฺขาเนน
โยคกฺเขมิ นาม โหติ.
                     ๒-๑๐. อุปาทายสุตฺตาทิวณฺณนา
       [๑๐๕-๑๑๓] ทุติเย เวทนาสุขทุกฺขํ กถิตํ, ตํ ปน วิปากสุขทุกฺขํ วฏฺฏติ.
ตติเย ทุกฺขสฺสาติ วฏฺฏทุกฺขสฺส. จตุตฺเถ โลกสฺสาติ สงฺขารโลกสฺส. ปญฺจมาทีสุ
ยํ วตฺตพฺพํ สิยา, ตํ ขนฺธิยวคฺเค วุตฺตนยเมว.
                        โยคกฺเขมิวคฺโค ปโม.
                        -----------------
                       ๑๒. ๒. โลกกามคุณวคฺค
                    ๑-๒. ปมมารปาสสุตฺตาทิวณฺณนา
       [๑๑๔-๑๑๕] โลกกามคุณวคฺคสฺส ปเม อาวาสคโตติ วสนฏฺานํ คโต.
มารสฺส วสํ คโตติ ติวิธสฺสาปิ มารสฺส วสํ คโต. ปฏิมุกฺกสฺส มารปาโสติ
อสฺส คีวาย มารปาโส ปฏิมุกฺโก ปเวสิโต. ทุติยํ อุตฺตานเมว.
                       ๓. โลกนฺตคมนสุตฺตวณฺณนา
       [๑๑๖] ตติเย โลกสฺสาติ จกฺกวาฬโลกสฺส. โลกสฺส อนฺตนฺติ สงฺขารโลกสฺส
อนฺตํ. วิหารํ ปาวิสีติ "มยิ วิหารํ ปวิฏฺเ อิเม ภิกฺขู อิมํ อุทฺเทสํ
อานนฺทํ ปุจฺฉิสฺสนฺติ, โส จ เตสํ มม สพฺพญฺุตาเณน สํสนฺทิตฺวา กเถสฺสติ.
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๙.
ตโต นํ โถเมสฺสามิ, มม โถมนํ สุตฺวา ภิกฺขู อานนฺทํ อุปสงฺกมิตพฺพํ, วจนมฺปิสฺส
๑- โสตพฺพํ สทฺธาตพฺพํ มญฺิสฺสนฺติ, ตํ เนสํ ภวิสฺสติ ทีฆรตฺตํ หิตาย
สุขายา"ติ จินฺเตตฺวา สงฺขิตฺเตน ภาสิตสฺส วิตฺถาเรน อตฺถํ อวิภชิตฺวาว
นิสินฺนาสเน อนฺตรหิโต คนฺธกุฏิยํ ปาตุรโหสิ. เตน วุตฺตํ "อุฏฺายาสนา วิหารํ
ปาวิสี"ติ.
       สตฺถุ เจว สํวณฺณิโตติ สตฺถารา จ ปสตฺโถ. วิญฺูนนฺติ อิทมฺปิ กรณตฺเถ
สามิวจนํ, ปณฺฑิเตหิ สพฺรหฺมจารีหิ จ สมฺภาวิโตติ อตฺโถ. ปโหตีติ สกฺโกติ.
อติกฺกมฺเมว มูลํ อติกฺกมฺเมว ขนฺธนฺติ สาโร นาม มูเล วา ขนฺเธ วา ภเวยฺย,
ตมฺปิ อติกฺกมิตฺวาติ อตฺโถ. เอวํสมฺปทมิทนฺติ เอวํสมฺปตฺติกํ, อีทิสนฺติ อตฺโถ.
อติสิตฺวาติ อติกฺกมิตฺวา. ชานํ ชานาตีติ ชานิตพฺพเมว ชานาติ. ปสฺสํ ปสฺสตีติ
ปสฺสิตพฺพเมว ปสฺสติ. ยถา วา เอกจฺโจ วิปรีตํ คณฺหนฺโต ชานนฺโตปิ น
ชานาติ, ปสฺสนฺโตปิ น ปสฺสติ, น เอวํ ภควา. ภควา ปน ชานนฺโต ชานาติ,
ปสฺสนฺโต ปสฺสติเยว. สฺวายํ ทสฺสนปริณายกฏฺเน จกฺขุภูโต. วิทิตกรณฏฺเน
าณภูโต. อวิปรีตสภาวฏฺเน ปริยตฺติธมฺมปวตฺตนโต วา หทเยน จินฺเตตฺวา
วาจาย นิจฺฉาริตธมฺมมโยติ ธมฺมภูโต. เสฏฺฏฺเน พฺรหฺมภูโต. อถวา จกฺขุ
วิย ภูโตติ จกฺขุภูโต. เอวเมเตสุ ปเทสุ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. สฺวายํ ธมฺมสฺส
วตฺตนโต วตฺตา. ปวตฺตนโต ปวตฺตา. หตฺถํ นีหริตฺวา ทสฺสนสมตฺถตาย อตฺถสฺส
นินฺเนตา. อมตาธิคมาย ๒- ปฏิปตฺตึ เทเสตีติ อมตสฺส ทาตา.
       อครุํ กริตฺวาติ ปุนปฺปุนํ ยาจาเปนฺโตปิ หิ ครุํ กโรติ นาม. อตฺตโน
เสกฺขปฏิสมฺภิทาาเณ ตฺวา สิเนรุปาทโต วาลิกํ อุทฺธรมาโน วิย ทุวิญฺเยฺยํ
กตฺวา กเถนฺโตปิ ครุํ กโรติเยว นาม. เอวํ อกตฺวา อเมฺห ปุนปฺปุนํ
อยาจาเปตฺวา สุวิญฺเยฺยมฺปิ โน กตฺวา กเถหีติ วุตฺตํ โหติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วจนญฺจสฺส     ๒ ม. อมตาธิคมสฺส


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๓ หน้าที่ ๓๘-๓๙.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=13&page=38&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=13&A=804&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=13&A=804&pagebreak=1#p38