อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลี อักษรไทย
สํ.อ. (สารตฺถ.๒)
หน้าที่ ๖๐-๖๑.

หน้าที่ ๖๐.
อตฺถภูตํ. อรหตฺตํ. อปฺปมาเทน สมฺปาเทตุนฺติ อปฺปมาเทน สพฺพกิจฺจานิ กาตุํ.
ปรตฺถนฺติ ปจฺจยทายกานํ มหปฺผลานิสํสํ. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ. ทุติยํ.
                         ๓. อุปนิสสุตฺตวณฺณนา
    [๒๓] ตติเย "ชานโต อหนฺ"ติอาทีสุ ชานโตติ ชานนฺตสฺส. ปสฺสโตติ
ปสฺสนฺตสฺส. เทฺวปิ ปทานิ เอกตฺถานิ, พฺยญฺชนเมว นานํ. เอวํ สนฺเตปิ
"ชานโต"ติ าณลกฺขณํ อุปาทาย ปุคฺคลํ นิทฺทิสติ. อาชานนลกฺขณํ หิ าณํ.
"ปสฺสโต"ติ าณปฺปภาวํ อุปาทาย. ปสฺสนปฺปภาวํ หิ าณํ, าณสมงฺคี
ปุคฺคโล จกฺขุมา วิย จกฺขุนา รูปานิ, าเณน วิวเฏ ธมฺเม ปสฺสติ. อาสวานํ
ขยนฺติ เอตฺถ อาสวานํ ปหานํ อสมุปฺปาโท ขีณากาโร นตฺถิภาโวติ อยมฺปิ
อาสวกฺขโยติ วุจฺจติ, ภงฺโคปิ มคฺคผลนิพฺพานานิปิ. "อาสวานํ ขยา อนาสวํ
เจโตวิมุตฺตินฺ"ติอาทีสุ ๑- หิ ขีณากาโร อาสวกฺขโยติ วุจฺจติ. "โย อาสวานํ ขโย
วโย เภโท ปริเภโท อนิจฺจตา อนฺตรธานนฺ"ติ ๒- เอตฺถ ภงฺโค.
           "เสกฺขสฺส เสกฺขมานสฺส ๓-  อุชุมคฺคานุสาริโน
            ขยสฺมึ ปมํ าณํ         ตโต อญฺา อนนฺตรา"ติ ๔-
เอตฺถ มคฺโค. โส หิ อาสเว เขเปนฺโต วูปสเมนฺโต อุปฺปชฺชติ, ตสฺมา อาสวานํ
ขโยติ วุตฺโต. "อาสวานํ ขยา สมโณ โหตี"ติ เอตฺถ ผลํ. ตํ หิ อาสวานํ
ขีณนฺเต. อุปฺปชฺชติ, ตสฺมา อาสวานํ ขโยติ วุตฺตํ.
           "อาสวา ตสฺส วฑฺฒนฺติ      อารา โส อาสวกฺขยา"ติ ๕-
เอตฺถ นิพฺพานํ. ตํ หิ อาคมฺม อาสวา ขียนฺติ, ตสฺมา อาสวานํ ขโยติ วุตฺตํ. อิธ
@เชิงอรรถ: ๑ ม.มู. ๑๒/๔๓๘/๓๘๖, อภิ.วิ. ๓๕/๘๓๑/๔๒๐
@๒ อภิ.วิ. ๓๕/๓๕๔/๒๒๘ (อตฺถโต สมานํ)     ๓ ฉ.ม.,อิ. สิกฺขมานสฺส
@๔ ขุ.อิติ. ๒๕/๖๒/๒๗๙       ๕ ขุ.ธ. ๒๕/๒๕๓/๖๐ อชฺฌานสญฺิตฺเถรวตฺถุ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๖๑.
ปน มคฺคผลานิ อธิปฺเปตานิ. โน อชานโต โน อปสฺสโตติ โย ปน น ชานาติ
น ปสฺสติ, ตสฺส โน วทามีติ อตฺโถ. เอเตน เย อชานโต อปสฺสโตปิ
สํสาราทีหิเยว สุทฺธึ วทนฺติ, เต ปฏิกฺขิตฺตา โหนฺติ. ปุริเมน ปททฺวเยน
อุปาโย วุตฺโต, อิมินา อนุปายํ ปฏิเสเธติ.
    อิทานิ ยํ ชานโต อาสวานํ ขโย โหติ, ตํ ทสฺเสตุกาโม กิญฺจ ภิกฺขเว
ชานโตติ ปุจฺฉํ อารภิ. ตตฺถ ชานนา พหุวิธา. ทพฺพชาติโก ๑- เอว หิ โกจิ
ภิกฺขุ ฉตฺตํ กาตุํ ชานาติ, โกจิ จีวราทีนํ อญฺตรํ, ตสฺส อีทิสานิ กมฺมานิ
วตฺตสีเส ตฺวา กโรนฺตสฺส สา ชานนา สคฺคมคฺคผลานํ ๒- ปทฏฺานํ น โหตีติ
น วตฺตพฺพา. ๓- โย ปน สาสเน ปพฺพชิตฺวา เวชฺชกมฺมาทีนิ กาตุํ ชานาติ,
ตสฺเสวํ ชานโต อาสวา วฑฺฒนฺติเยว. ตสฺมา ยํ ชานโต ปสฺสโต จ อาสวานํ
ขโย โหติ, ตเทว ทสฺเสนฺโต อิติ รูปนฺติอาทิมาห. เอวํ โข ภิกฺขเว ชานโตติ
เอวํ ปญฺจนฺนํ ขนฺธานํ อุทยพฺพยํ ชานนฺตสฺส. อาสวานํ ขโย โหตีติ อาสวานํ
ขยนฺเต ชาตตฺตา "อาสวานํ ขโย"ติ ลทฺธนามํ อรหตฺตํ โหติ.
    เอวํ อรหตฺตนิกูเฏน เทสนํ นิฏฺเปตฺวา อิทานิ ขีณาสวสฺส อาคมนียํ
ปุพฺพภาคปฏิปทํ ทสฺเสตุํ ยมฺปิ ๔- ตํ ภิกฺขเวติอาทิมาห. ตตฺถ ขยสฺมึ ขเย
าณนฺติ อาสวกฺขยสงฺขาเต อรหตฺตผเล ปฏิลทฺเธ สติ ปฏิเวธาณํ. ๕-  ตํ หิ
อรหตฺตผลสงฺขาเต ขยสฺมึ ปมวารํ อุปฺปนฺเน ปจฺฉา อุปฺปนฺนตฺตา ขเยาณนฺติ
วุจฺจติ. สอุปนิสนฺติ สการณํ สปฺปจฺจยํ. วิมุตฺตีติ อรหตฺตผลวิมุตฺติ.
สา หิ ตสฺส อุปนิสฺสยปจฺจเยน ปจฺจโย โหติ. เอวํ อิโต ปเรสุปิ ลพฺภมานวเสน
ปจฺจยภาโว เวทิตพฺโพ.
    วิราโคติ มคฺโค. โส หิ กิเลเส วิราเชนฺโต ๖- เขเปนฺโต อุปฺปนฺโน,
ตสฺมา วิราโคติ วุจฺจติ. นิพฺพิทาติ นิพฺพิทาาณํ. เอเตน พลววิปสฺสนํ ทสฺเสติ.
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สิปฺปชาติโก  ๒ สี. มคฺคผลานํ   ๓ ฉ.ม.,อิ. วตฺตพฺพํ
@๔ ฉ.ม., อิ. ยมฺปิสฺส   ๕ ฉ.ม., อิ. ปจฺจเวกฺขณาณํ   ๖ สี. วิรชฺเชนฺโต


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้าที่ ๖๐-๖๑.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=12&page=60&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=12&A=1326&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=12&A=1326&pagebreak=1#p60