อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลี อักษรไทย
สํ.อ. (สารตฺถ.๒)
หน้าที่ ๕๐-๕๑.

หน้าที่ ๕๐.
ญาณพลญฺจ. เตสุ ตถาคตสฺส กายพลํ หตฺถิกุลานุสาเรน เวทิตพฺพํ. วุตฺตเญฺหตํ
โปราเณหิ:-
           "กาฬาวกญฺจ คงฺเคยฺยํ   ปณฺฑรํ ตมฺพปิงฺคลํ
            คนฺธํ มงฺคลเหมญฺจ     อุโปสถํ ฉทฺทนฺติเม ทสา"ติ ๑-
อิมานิ ทส หตฺถิกุลานิ. ตตฺถ กาฬาวกนฺติ ปกติหตฺถิกุลํ ทฏฺฐพฺพํ. ยํ ทสนฺนํ
ปุริสานํ กายพลํ, ตํ เอกสฺส กาฬาวกสฺส หตฺถิโน พลํ. ๒- ยํ ทสนฺนํ
กาฬาวกานํ พลํ, ตํ เอกสฺส คงฺเคยฺยสฺส. ยํ ทสนฺนํ คงฺเคยฺยานํ, ตํ เอกสฺส
ปณฺฑรสฺส. ยํ ทสนฺนํ ปณฺฑรานํ, ตํ เอกสฺส ตมฺพสฺส. ยํ ทสนฺนํ ตมฺพานํ,
ตํ เอกสฺส ปิงฺคลสฺส. ยํ ทสนฺนํ ปิงฺคลานํ, ตํ เอกสฺส คนฺธหตฺถิโน. ยํ
ทสนฺนํ คนฺธหตฺถีนํ, ตํ เอกสฺส มงฺคลสฺส. ยํ ทสนฺนํ มงฺคลานํ, ตํ เอกสฺส
เหมวตสฺส. ยํ ทสนฺนํ เหมวตานํ, ตํ เอกสฺส อุโปสถสฺส. ยํ ทสนฺนํ อุโปสถานํ,
ตํ เอกสฺส ฉทฺทนฺตสฺส. ยํ ทสนฺนํ ฉทฺทนฺตานํ, ตํ เอกสฺส ตถาคตสฺส.
นารายนสงฺขาตํ พลนฺติปิ ๓- อิทเมว วุจฺจติ. ตเทตํ ปกติหตฺถิคณนาย หตฺถีนํ ๔-
โกฏิสหสฺสานํ, ปุริสคณนาย ปน ทสนฺนํ ปุริสโกฏิสหสฺสานํ พลํ โหติ. อิทํ
ตาว ตถาคตสฺส กายพลํ. "ทสพลสมนฺนาคโต"ติ เอตฺถ ปน เอตํ สงฺคหํ น
คจฺฉติ. เอตํ หิ พาหิรกํ ลามกํ ติรจฺฉานคตานํ สีหาทีนมฺปิ โหติ. เอตํ หิ นิสฺสาย
ทุกฺขปริญฺญา วา สมุทยปฺปหานํ วา มคฺคภาวนา วา ผลสจฺฉิกิริยา วา นตฺถิ.
อญฺญํ ปน ทสสุ ฐาเนสุ อกมฺปนฏฺเฐน อุปตฺถมฺภนฏฺเฐน จ ทสวิธํ
ญาณพลนฺนาม อตฺถิ, ตํ สนฺธาย วุตฺตํ "ทสพลสมนฺนาคโต"ติ.
    กตมํ ปน ตนฺติ? ฐานาฏฺฐานาทีนํ ยถาภูตํ ชานนํ. เสยฺยถีทํ? ฐานญฺจ
ฐานโต อฏฺฐานญฺจ อฏฺฐานโต ชานนํ เอกํ, อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนานํ
@เชิงอรรถ: ๑ ป.สู. ๑/๑๔๘/๓๔๖, สมฺโม. วิ. ๕๑๕, มโน:ปู. ๓/๒๑/๓๒๕
@๒ ฉ.ม., อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ    ๓ ฉ.ม. นารายนสงฺฆาตพลนฺติปิ
@๔ ม. ปกติหตฺถีนํ                 ๕ ฉ.ม.,อิ. อฏฺฐานํ อฏฺฐานโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๑.
กมฺมสมาทานานํ ฐานโส เหตุโส ยถาภูตํ วิปากชานนํ เอกํ, สพฺพตฺถคามินีปฏิปทาชานนํ
เอกํ, อเนกธาตุนานาธาตุโลกชานนํ เอกํ, สตฺตานํ ๑- นานาธิกมุตฺติชานนํ
เอกํ, เตสํเยว อินฺทฺริยปโรปริยตฺติชานนํ เอกํ, ฌานวิโมกฺขสมาธิสมาปตฺตีนํ
สงฺกิเลสโวทานวุฏฺฐานชานนํ เอกํ, เตสํเยว ๒- ปุพฺเพนิวาสชานนํ เอกํ, สตฺตานํ
จุตูปปาตชานนํ เอกํ, อาสวกฺขยชานนํ เอกํ. ๓- อภิธมฺเม ปน:-
               "อิธ ตถาคโต ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ อฏฺฐานโต
            ยถาภูตํ ปชานาติ. ยมฺปิ ตถาคโต ฐานญฺจ ฐานโต อฏฺฐานญฺจ
            อฏฺฐานโต ยถาภูตํ ปชานาติ. อิทมฺปิ ตถาคตสฺส ตถาคตพลํ
            โหติ, ยํ พลํ อาคมฺม ตถาคโต อาสภณฺฐานํ ปฏิชานาติ,
            ปริสาสุ สีหนาทํ นทติ, พฺรหฺมจกฺกํ ปวตฺเตตี"ติ ๔-
อาทินา นเยน วิตฺถารโต อาคโต. ๕- อตฺถวณฺณนาปิ เนสํ วิภงฺคฏฺฐกถาย ๖- เจว
ปปญฺจสูทนิยา จ มชฺฌิมฏฺฐกถายํ ๗- สพฺพาการโต วุตฺตา. สา ตตฺถ วุตฺตนเยเนว
คเหตพฺพา.
    จตูหิ จ เวสารชฺเชหีติ เอตฺถ สารชฺชปฏิปกฺขํ เวสารชฺชํ, จตูสุ ฐาเนสุ
เวสารชฺชภาวํ ปจฺจเวกฺขนฺตสฺส อุปฺปนฺนโสมนสฺสมยญาณสฺเสตํ นามํ. กตเมสุ
จตูสุ? "สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส เต ปฏิชานโต อิเม ธมฺมา อนภิสมฺพุทฺธา"ติอาทีสุ
โจทนาวตฺถูสุ. ตตฺรายํ ปาลิ:-
              "จตฺตาริมานิ ภิกฺขเว ตถาคตสฺส เวสารชฺชานิ ฯเปฯ
          กตมานิ จตฺตาริ? `สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส เต ปฏิชานโต อิเม ธมฺมา
          อนภิสมฺพุทฺธา'ติ ตตฺร วต มํ สมโณ วา พฺราหฺมโณ วา เทโว
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. ปรสตฺตานํ ปรปุคฺคลานํ
@๒ ฉ.ม., อิ. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ   ๓ ฉ.ม., อิ. เอกนฺติ
@๔ อภิ.วิ. ๓๕/๗๖๐/๓๘๔   ๕ ฉ.ม. อาคตาเนว
@๖ สมฺโม. วิ. ๕๑๔ (สฺยา)   ๗ ป. สู ๑/๑๔๘/๓๔๖


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้าที่ ๕๐-๕๑.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=12&page=50&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=12&A=1104&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=12&A=1104&modeTY=2&pagebreak=1#p50