อรรถกถาเล่มที่ ๑๒ ภาษาบาลี อักษรไทย
สํ.อ. (สารตฺถ.๒)
หน้าที่ ๑๘๘-๑๘๙.

หน้าที่ ๑๘๘.
ยาคุํ นีหริตฺวา เอกสฺส ปตฺเต อากิริ. ตสฺสา ตํ โอโลกยมานาย ปุตฺตสิเนโห
อุปฺปชฺชิ. อถ นํ อาห "ตฺวํ ตาต มยฺหํ ปุตฺโต มหานาโค"ติ. เถโร "ปจฺฉิมํ
เถรํ ปุจฺฉ อุปาสิเก"ติ วตฺวา ปกฺกามิ. ปจฺฉิมตฺเถรสฺสาปิ ยาคุํ ทตฺวา "ตาต
ตฺวํ มยฺหํ ปุตฺโต จูฬนาโค"ติ ปุจฺฉิ. เถโร "กึ อุปาสิเก ปุริมํ เถรํ น
ปุจฺฉสี"ติ วตฺวา ปกฺกามิ. เอวํ มาตราปิ สทฺธึ ฉินฺนสนฺถโว ภิกฺขุ นิจฺจนวโก
นาม โหติ.
    อปฺปคพฺภาติ น ปคพฺภา, อฏฺฏฺาเนน กายปาคพฺภิเยน, จตุฏฺาเนน
วจีปาคพฺภิเยน, อเนกฏฺาเนน มโนปาคพฺภิเยน จ วิรหิตาติ อตฺโถ. อฏฺฏฺานํ
กายปาคพฺภิยํ นาม สํฆคณปุคฺคลโภชนสาลาชนฺตาฆรนฺหานติตฺถภิกฺขาจารมคฺค-
อนฺตรฆรปฺปเวสเนสุ กาเยน อปฺปฏิรูปกรณํ. เสยฺยถีทํ? อิเธกจฺโจ สํฆมชฺเฌ
ปลฺลตฺถิกาย วา นิสีทติ ปาเท ปาทํ อาธายิตฺวา ๑- วาติ เอวมาทิ. ตถา
คณมชฺเฌ. คณมชฺเฌติ ๒- จตุปริสสนฺนิปาเต วา สุตฺตนฺติกคณาทิสนฺนิปาเต วา.
ตถา วุฑฺฒตเร ปุคฺคเล. โภชนสาลาย ปน วุฑฺฒานํ อาสนํ น เทติ, นวานํ
อาสนํ ปฏิพาหติ. ตถา ชนฺตาฆเร. วุฑฺเฒ เจตฺถ อนาปุจฺฉา อคฺคิชลนาทีนิ
กโรติ. นฺหานติตฺเถ จ ยทิทํ "ทหโร วุฑฺโฒติ ปมาณํ อกตฺวา อาคตปฏิปาฏิยา
นฺหายิตพฺพนฺ"ติ วุตฺตํ, ตมฺปิ อนาทิยนฺโต ปจฺฉา อาคนฺตฺวา อุทกํ โอตริตฺวา
วุฑฺเฒ จ นเว จ พาธติ. ภิกฺขาจารมคฺเค ปน อคฺคาสนอคฺโคทกอคฺคปิณฺฑานํ
อตฺถาย ปุรโต ปุรโต คจฺฉติ พาหาย พาหํ ปหรนฺโต. อนฺตรฆรปฺปเวสเน
วุฑฺเฒหิ ปมตรํ ปวิสติ, ทหเรหิ สทฺธึ กายกีฬนกํ กโรตีติ เอวมาทิ.
    จตุฏฺานํ วจีปาคพฺภิยํ นาม สํฆคณปุคฺคลอนฺตรฆเรสุ อปฺปฏิรูปํ
วาจานิจฺฉารณํ. เสยฺยถีทํ? อิเธกจฺโจ สํฆมชฺเฌ อนาปุจฺฉา ธมฺมํ ภาสติ. ตตฺถ
ปุพฺเพ วุตฺตปฺปการสฺส คณสฺส มชฺเฌ ปุคฺคลสฺส จ สนฺติเก ตตฺเถว มนุสฺเสหิ
@เชิงอรรถ: ๑ สี.,อิ. อจฺจาธายิตฺวา, ก. อาทิยิตฺวา   ๒ สี. ตถา คณมชฺเฌปิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๘๙.
ปญฺหํ ปุฏฺโ วุฑฺฒตรํ อนาปุจฺฉา วิสฺสชฺเชติ. อนฺตรฆเร ปน `อิตฺถนฺนาเม
กึ อตฺถิ, กึ ยาคุ, อุทาหุ ขาทนียํ โภชนียํ, กึ เม ทสฺสสิ, กึ อชฺช ขาทิสฺสาม,
กึ ภุญฺชิสฺสาม, กึ ปิวิสฺสามา"ติอาทีนิ ภาสติ.
    อเนกฏฺานํ มโนปาคพฺภิยํ นาม เตสุ เตสุ าเนสุ กายวาจาหิ อชฺฌาจารํ
อนาปชฺชิตฺวาปิ มนสาว กามวิตกฺกาทีนํ วิตกฺกนํ อปิจ ทุสฺสีลสฺเสว สโต "สีลวาติ
มํ มโน ชานาตู"ติ เอวํ ปวตฺตา ปาปิจฺฉตาปิ มโนปาคพฺภิยํ. อิติ สพฺเพสมฺปิ
อิเมสํ ปาคพฺภิยานํ อภาเวน อปฺปคพฺภา หุตฺวา อุปสงฺกมถาติ วทติ.
    ชรุทปานนฺติ ชิณฺณกูปํ. ปพฺพตวิสมนฺติ ปพฺพเต วิสมํ ปปาตฏฺานํ.
นทีวิทุคฺคนฺติ นทิยา วิทุคฺคํ ฉินฺนตฏฏฺานํ. อปกสฺเสว กายนฺติ ตาทิสานิ
านานิ โย ขิฑฺฑาทิปสุโต กายํ อนปกสฺส เอกโตภาริยํ อกตฺวาว วายุปตฺถมฺภกํ ๑-
อคฺคาหาเปตฺวา จิตฺตมฺปิ อนปกสฺส "เอตฺถ ปติโต หตฺถปาทภญฺชนาทีนิ
ปาปุณาตี"ติ อาทีนวทสฺสาวิตาย ๒- อนุปุพฺเพน อาวชฺเชตฺวา ๓- สมฺปิยายมาโน
โอโลเกติ, โส ปติตฺวา หตฺถปาทภญฺชนาทิอนตฺถํ ปาปุณาติ. โย ปน อุทกตฺถิโก
วา อญฺเน วา เกนจิ กิจฺเจน โอโลเกตุกาโม กายํ อปกสฺส เอกโต ภาริยํ
กตฺวา วายุปตฺถมฺภกํ คาหาเปตฺวา จิตฺตมฺปิ อปกสฺส อาทีนวทสฺสเนน สํเวเชตฺวา
โอโลเกติ, โส น ปตติ, ยถารุจึ โอโลเกตฺวา สุขี เยนกามํ ปกฺกมติ.
    เอวเมว โขติ เอตฺถ อิทํ โอปมฺมสํสนฺทนํ:- ชรุทปานาทโย วิย หิ
จตฺตาริ กุลานิ, โอโลกนปุริโส วิย ภิกฺขุ. ยถา อนปกฏฺกายจิตฺโต ตานิ
โอโลเกนฺโต ปุริโส ตตฺถ ปตติ, เอวํ อรกฺขิเตหิ กายาทีหิ กุลานิ อุปสงฺกมนฺโต
ภิกฺขุ กุเลสุ พชฺฌติ, ตโต นานปฺปการํ สีลปาทภญฺชนาทิอนตฺถํ ปาปุณาติ.
ยถา ปน อปกฏฺกายจิตฺโต ปุริโส ตตฺถ น ปตติ, เอวํ รกฺขิเตเนว
@เชิงอรรถ: ๑ สี., ก. ธาตุปตฺถมฺภกํ     ๒ สี. อาทีนวอทสฺสาวิตาย
@๓ ฉ.ม.,อิ. อนุพฺเพเชตฺวา


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๒ หน้าที่ ๑๘๘-๑๘๙.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=12&page=188&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=12&A=4183&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=12&A=4183&pagebreak=1#p188