อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลี อักษรไทย
สํ.อ. (สารตฺถ.๑)
หน้าที่ ๗๔-๗๕.

หน้าที่ ๗๔.
     ปาลิยํ ปน ภควโต ปุรโต ปาตุรเหสุํ อถโข ตา เทวตา ภควนฺตํ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ อฏฺฐํสูติ เอวํ เอกกฺขเณ วิย ปุรโต ปาตุภาโว จ
อภิวาเทตฺวา เอกมนฺตํ ฐิตภาโว จ วุตฺโต, โส อิมินา อนุกฺกเมน อโหสิ,
เอกโต กตฺวา ปน ทสฺสิโต. คาถาภาสนํ ปน ปาลิยํปิ วิสุํ วิสุํเยว วุตฺตํ.
      ตตฺถ มหาสมโยติ มหาสมูโห. ปวนํ วุจฺจติ วนสณฺโฑ. อุภเยนปิ ภควา
"อิมสฺมึ ปน วนสณฺเฑ อชฺช มหาสมูโห สนฺนิปาโต"ติ อาห. ตโต เยสํ โส
สนฺนิปาโต, เต ทสฺเสตุํ เทวกายา สมาคตาติ อาห. ตตฺถ เทวกายาติ เทวฆฏา.
อาคตมฺห อิมํ ธมฺมสมยนฺติ เอวํ สมาคเต เทวกาเย ทิสฺวา มยํปิ อิมํ ธมฺมสมูหํ
อาคตา. กึ การณา? ทกฺขิตาเยว อปราชิตสํฆนฺติ เกนจิ อปราชิตํ อชฺเชว
ตโย มาเร มทฺทิตฺวา วิชิตสงฺคามํ อิมํ อปราชิตสํฆํ ทสฺสนตฺถาย อาคตมฺหาติ
อตฺโถ. โส ปน พฺรหฺมา อิมํ คาถํ ภาสิตฺวา ภควนฺตํ อภิวาเทตฺวา
ปุรตฺถิมจกฺกวาฬมุขวฏฺฏิยํเยว อฏฺฐาสิ.
      อถ ทุติโย วุตฺตนเยเนว อาคนฺตฺวา อภาสิ. ตตฺถ ตตฺร ภิกฺขโวติ ตสฺมึ
สนฺนิปาตฏฺฐาเน ภิกฺขู. สมาทหํสูติ สมาธินา โยเชสุํ. จิตฺตํ อตฺตโน อุชุกมกํสูติ
อตฺตโน จิตฺเต สพฺเพ  วงฺกกุฏิลชิมฺหภาเว หริตฺวา อุชุกํ อกรึสุ. สารถีว
เนตฺตานิ คเหตฺวาติ ยถา สมปฺปวตฺเตสุ สินฺธเวสุ โอธสฺตปโฏโท สารถี
สพฺพโยตฺตานิ คเหตฺวา อโจเทนฺโต อสาเรนฺโต ๑- ติฏฺฐติ, เอวํ ฉฬงฺคุเปกฺขาย
สมนฺนาคตา  คุตฺตทฺวารา สพฺเพเปเต ปญฺจสตา ภิกฺขู อินฺทฺริยานิ รกฺขนฺติ
ปณฺฑิตา, เอวํ เต ๒- ทฏฺฐุํ อิธาคตมฺหา ภควาติ, โสปิ คนฺตฺวา ยถาฏฺฐาเนเยว
อฏฺฐาสิ.
      อถ ตติโย วุตฺตนเยเนว อาคนฺตฺวา อภาสิ. ตตฺถ เฉตฺวา ขีลนฺติ
ราคโทสโมหขีลํ ฉินฺทิตฺวา. ปลีฆนฺติ ราคโทสโมหปลิฆเมว. อินฺทขีลนฺติ
ราคโทสโมหินฺทขีลเมว. โอหจฺจมเนชาติ เอเต ตณฺหาเอชาย อเนชา ภิกฺขู อินฺทขีลํ
โอหจฺจ สมูหนิตฺวา. เต จรนฺตีติ ๓- จตูสุ ทิสาสุ อปฺปฏิหตจาริกํ จรนฺติ.
สุทฺธาติ นิรุปกฺกิเลสา. วิมลาติ นิมฺมลา. อิทํ ตสฺเสว เววจนํ. จกฺขจุมตาติ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อวาเรนฺโต  ๒ ฉ.ม., อิ. เอเต    ๓ ฉ.ม. เต จรนฺตีติ น ทิสฺสติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๗๕.
ปญฺจหิ จกฺขูหิ จกฺขุมนฺเตน. สุทนฺตาติ จกฺขุโตปิ ทนฺตา โสตโตปิ ฆานโตปิ
ชิวฺหาโตปิ กายโตปิ มนโตปิ ทนฺตา. สุสู  นาคาติ ตรุณนาคา. ตตฺรายํ
วจนตฺโถ:- ฉนฺทาทีหิ น คจฺฉนฺตีติ นาคา เตน เตน มคฺเคน ปหีเน กิเลเส
น อาคจฺฉนฺตีติ นาคา, นานปฺปการํ อาคุํ น กโรนฺตีติ นาคา. อยเมตฺถ
สงฺเขโป, วิตฺถาโร ปน มหานิทฺเทเส ๑- วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ. อปิจ:-
             "อาคุํ น กโรติ กิญฺจิ โลเก
              สพฺพสํโยเค วิสชฺช พนฺธนานิ
              สพฺพตฺถ น สชฺชตี วิมุตฺโต
              นาโค ตาทิ ปวุจฺจเต ตถตฺตา"ติ ๒-
      เอวเมตฺถ อตฺโถ เวทิตพฺโพ. สุสู นาคาติ สุสู นาคา, นาคภาวสมฺปตฺตึ ๓-
ปตฺตาติ อตฺโถ. เต เอวรูเปน ๔- อนุตฺตเรน โยคาจริเยน ทมิเต ตรุณนาเค
ทสฺสนาย อาคตมฺห ภควาติ. โสปิ คนฺตฺวา ยถาฏฺฐาเนเยว อฏฺฐาสิ.
      อถ จตุตฺโถ วุตฺตนเยเนว อาคนฺตฺวา อภาสิ. ตตฺถ คตาเสติ
นิพฺเพมติกสรณคมเนน คตา. โสปิ คนฺตฺวา ยถาฏฺฐาเนเยว อฏฺฐาสีติ. สตฺตมํ.
                         ๘. สกลิกสุตฺตวณฺณนา
      [๓๘] อฏฺฐเม มทฺทกุจฺฉิสฺมินฺติ เอวํนามเก อุยฺยาเน. ตํ หิ อชาตสตฺตุมฺหิ
กุจฺฉิคเต ตสฺส มาตรา "อยํ มยฺหํ กุจฺฉิคโต คพฺโภ รญฺโญ สตฺตุ ภวิสฺสติ,
กิมฺเม อิมินา"ติ คพฺภปาตนตฺถํ ตตฺถ ๕- กุจฺฉิ มทฺทาปิตา. ตสฺมา "มทฺทกุจฺฉี"ติ
สงฺขํ คตํ. มิคานํ ปน อภยวาสตฺถาย ทินฺนตฺตา มิคทาโย วุจฺจติ.
      เตน โข ปน สมเยนาติ เอตฺถ อยํ อนุปุพฺพีกถา:- เทวทตฺโต หิ
อชาตสตฺตุํ นิสฺสาย ธนุคฺคเห จ ธนปาลกํ จ ปโยเชตฺวาปิ ตถาคตสฺส
ชีวิตนฺตรายํ กาตุํ อสกฺโกนฺโต "สหตฺถาว นํ มาเรสฺสามี"ติ ๖- คิชฺฌกูฏํ ปพฺพตํ
อภิรูหิตฺวา มหนฺตํ กูฏาคารปฺปมาณํ สิลํ อุกฺขิปิตฺวา "สมโณ โคตโม
@เชิงอรรถ: ๑ ขุ. มหา. ๒๙/๓๖๓/๒๔๒ มาคนฺทิยสุตฺตนิทฺเทส (สฺยา)
@๒ ขุ. สุตฺต. ๒๕/๕๒๘/๔๓๗ สภิยสุตฺต        ๓ ฉ.ม., อิ. สุสุนาคภาวสมฺปตฺตึ
@๔ ฉ.ม., อิ. เอวรูเป                  ๕ ฉ.ม. อยํ ปาโฐ น ทิสฺสติ.
@๖ ฉ.ม. สหตฺเถเนว มาเรสฺสามิ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๗๔-๗๕.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=11&page=74&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=11&A=1947&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=11&A=1947&modeTY=2&pagebreak=1#p74