อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลี อักษรไทย
สํ.อ. (สารตฺถ.๑)
หน้าที่ ๒๒๔-๒๒๕.

หน้าที่ ๒๒๔.
     อปฺปหริเตติ อปหริเต. ๑-  สเจ หิ หริเตสุ ติเณสุ ปกฺขิเปยฺย, สินิทฺธปายาเสน
ติณานิ ปูตีนิ ภเวยฺยุํ. พุทฺธา จ ภูตคามสิกฺขาปทํ น วีติกฺกมนฺติ,
ตสฺมา เอวมาห. ยตฺถ ปน คลปฺปมาณานิ มหาติณานิ, ตาทิเส าเน ปกฺขิปิตุํ
วฏฺฏติ. อปฺปาณเกติ สปฺปาณกสฺมึ หิ ปริตฺตอุทเก ปกฺขิตฺเต ปาณกา มรนฺติ,
ตสฺมา เอวมาห. ยํ ปน คมฺภีรํ มหาอุทกํ โหติ. ปาติสเตปิ ปาติสหสฺเสปิ
ปกฺขิตฺเต น อาลุฬติ, ตถารูเป อุทเก วฏฺฏติ. โอปิลาเปสีติ สุวณฺณปาติยา
สทฺธึเยว นิมฺมุชฺชาเปสิ. ๒- วิจิฏายติ วิฏิจิฏายตีติ ๓- เอวรูปํ สทฺทํ กโรติ.
กึปเนส ปายาสสฺส อานุภาโว, อุทาหุ ตถาคตสฺสาติ? ตถาคตสฺส. อยํ หิ พฺราหฺมโณ ตํ
ปายาสํ โอปิลาเปตฺวา อุมฺมคฺคํ อารุยฺห สตฺถุ สนฺติกํ อนาคนฺตฺวาว คจฺเฉยฺย,
อถ ภควา "เอตฺตกํ อจฺฉริยํ ทิสฺวา มม สนฺติกํ อาคมิสฺสติ, อถสฺสาหํ
ธมฺมเทสนาย มิจฺฉาทิฏฺิคหณํ ภินฺทิตฺวา สาสเน โอตาเรตฺวา อมตปานํ
ปาเยสฺสามี"ติ อธิฏฺานพเลน ๔- เอวมกาสิ.
      ทารุสมาทหาโนติ ทารุํ ฌาปยมาโน. พหิทฺธา หิ เอตนฺติ เอตํ
ทารุชฺฌาปนํ นาม อริยธมฺมโต พหิทฺธา. ยทิ เอเตน สุทฺธิ ภเวยฺย, เย
ทวทาหกาทโย พหูนิ ทารูนิ ฌาเปนฺติ, เต ปมตรํ สุชฺเฌยฺยุํ. กุสลาติ
ขนฺธาทีสุ กุสลา. อชฺฌตฺตเมว ชลยามิ โชตินฺติ นิยกชฺฌตฺเต อตฺตโน
สนฺตานสฺมึเยว าณโชตึ ชาเลมิ. นิจฺจคฺคินีติ อาวชฺชนปฏิพทฺเธน สพฺพญฺุตาเณน
นิจฺจํ ปชฺชลิตคฺคิ. นิจฺจสมาหิตตฺโตติ นิจฺจํ สมฺมา  ปิตฺจิตฺโต.
พฺรหฺมจริยํ จรามีติ โพธิมณฺเฑ จริตํ พฺรหฺมจริยํ คเหตฺวา เอวํ วทติ.
       มาโน หิ เต พฺราหฺมณ ขาริภาโรติ ยถา ขาริภาโร ขนฺเธน
วุยฺหมาโน ๕- อุปริ ิโตปิ อกฺกนฺตกฺกนฺตฏฺาเน ปวิยา สทฺธึ ผุสติ ๖- วิย,
เอวเมว ชาติโคตฺตกุลาทีนิ มานวตฺถูนิ นิสฺสาย อุสฺสาปิโต มาโนปิ ตตฺถ ตตฺถ
อิสฺสํ อุปฺปาเทนฺโต จตูสุ อปาเยสุ สํสีทาเปติ. เตนาห "มาโน หิ เต
พฺราหฺมณ ขาริภาโร"ติ. โกโธ ธุโมติ ตว าณคฺคิสฺส อุปกฺกิเลสฏฺเน โกโธ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. อหริเต  ๒ ฉ.ม., อิ. นิมุชฺชาเปสิ  ๓ ฉ.ม. จิจฺจิฏายติ จิฏิจิฏายตีติ
@๔ สี. อธิฏฺานวเสน   ๕ ฉ.ม. วยฺหมาโน   ๖ ฉ.ม. ผุเสติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๒๒๕.
ธูโม. เตน หิ เต อุปกฺกิลิฏฺโ าณคฺคิ น วิโรจติ. ภสฺมนิมฺโมสวชฺชนฺติ
นิโรชฏฺเน ๑- มุสาวาโท ฉาริกา นาม. ยถา หิ ฉาริกาย ปฏิจฺฉนฺโน อคฺคิ น
โชเตติ, เอวํ เต มุสาวาเทน ปฏิจฺฉนฺนํ าณนฺติ ทสฺเสติ. ชิวฺหา สุชาติ ยถา
ตุยฺหํ สุวณฺณรชตโลหกฏฺมตฺติกาสุ อญฺตรมยา ยาคยชนตฺถาย ๒- สุชา โหติ, เอวํ
มยฺหํ ธมฺมยาคยชนตฺถาย ปหูตชิวฺหา ๓- สุชาติ วทติ. หทยํ โชติฏฺานนฺติ ยถา
ตุยฺหํ นทีตีเร โชติฏฺานํ, เอวํ มยฺหํ ธมฺมยาคยชนฏฺานฏฺเน ๔- สตฺตานํ หทยํ
โชติฏฺานํ. อตฺตาติ จิตฺตํ.
        ธมฺโม รหโทติ ยถา ตฺวํ อคฺคึ ปริจริตฺวา ธูมจฺฉาริกเสทกิลิฏฺสรีโร
สุนฺทริกํ นทึ โอตริตฺวา นฺหายสิ, เอวํ มยฺหํ สุนฺทริกาย สทิเสน พาหิเรน
รหเทน อตฺโถ นตฺถิ, อฏฺงฺคิกมคฺคธมฺโม ปน มยฺหํ รหโท, ตตฺราหํ ปาณสตํปิ
ปาณสหสฺสํปิ จตุราสีติปาณสหสฺสานิปิ เอกปฺปหาเรน นฺหาเปมิ. สีลติตฺโถติ ตสฺส
ปน เม ธมฺมรหทสฺส จตุปาริสุทฺธิสีลํ ติตฺถนฺติ ทสฺเสติ. อนาวิโลติ ยถา ตุยฺหํ
สุนฺทริกา นที จตูหิ ปญฺจหิ เอกโต นฺหายนฺเตหิ เหฏฺุปริยวาลิกา อาลุฬา
โหติ, น เอวํ มยฺหํ รหโท, อเนกสหสฺเสสุปิ ๕- ปาเณสุ โอตริตฺวา นฺหายนฺเตสุ
โส อนาวิโล วิปฺปสนฺโนว โหติ. สพฺภิ สตํ ปสตฺโถติ ปณฺฑิเตหิ ปณฺฑิตานํ
ปสฏฺโ. อุตฺตมตฺเถน วาโส สพฺภีติ วุจฺจติ, ปณฺฑิเตหิ ปสฏฺตฺตา สตํ ปสฏฺโ.
ตรนฺติ ปารนฺติ นิพฺพานปารํ คจฺฉนฺติ.
       อิทานิ อริยมคฺครหทสฺส องฺคานิ อุทฺธริตฺวา ทสฺเสนฺโต สจฺจํ ธมฺโมติ-
อาทิมาห. ตตฺถ สจฺจนฺติ วจีสจฺจํ. ธมฺโมติ อิมินา ทิฏฺิสงฺกปฺปวายามสติสมาธโย
ทสฺเสติ. สํยโมติ อิมินา กมฺมนฺตาชีวา คหิตา. สจฺจนฺติ วา อิมินา มคฺคสจฺจํ
คหิตํ. สา อตฺถโต สมฺมาทิฏฺิ. วุตฺตํ เหตํ "สมฺมาทิฏฺิ มคฺโค เจว เหตุ
จา"ติ. ๖- สมฺมาทิฏฺิยา ปน คหิตาย ตํคติกตฺตา สมฺมาสงฺกปฺโป คหิโตว โหติ.
ธมฺโมติ อิมินา วายามสติสมาธโย. สํยโมติ อิมินา วาจากมฺมนฺตาชีวา. เอวํปิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. นิโชตฏฺเน    ๒ สี. อญฺตรา มหายาคํ ยชนตฺถาย   ๓ ก. พหุชิวฺหา
@๔ ฉ.ม., อิ. ธมฺมยาคสฺส ยชนฏฺานตฺเถน      ๕ ฉ.ม., อิ. อเนกสตสหสฺเสสุปิ
@๖ อภิ. สงฺคณิ. ๓๔/๑๐๓๙/๒๔๗ นิกฺเขปกณฺฑ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๒๒๔-๒๒๕.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=11&page=224&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=11&A=5810&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=11&A=5810&pagebreak=1#p224