อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ ภาษาบาลี อักษรไทย
สํ.อ. (สารตฺถ.๑)
หน้าที่ ๑๘๙-๑๙๐.

หน้าที่ ๑๘๙.
สํสิพฺพมานา ๑- วิย จ สมเล มิจฺฉาทิฏฺิธมฺเม ๒- เทสยึสุ. อปาปุเรตนฺติ วิวร
เอตํ. อมตสฺส ทฺวารนฺติ อมตสฺส นิพฺพานสฺส ทฺวารภูตํ อริยมคฺคํ. สุณนฺตุ
ธมฺมํ วิมเลนานุพุทฺธนฺติ อิเม สตฺตา ราคาทีนํ มลานํ อภาวโต วิมเลน
สมฺมาสมฺพุทฺเธน อนุพุทฺธํ จตุสจฺจธมฺมํ สุณนฺตุ ตาว ภควาติ ยาจติ.
        เสเล ยถา ปตฺพตมุทฺธนิฏฺิโตติ สิลามเย ๓- เอกฆเน ปพฺพตมุทฺธนิ
ยถา ิโต จ. ๔- น หิ ตตฺถ ิตสฺส ทสฺสนตฺถํ คีวุกฺขิปนปสารณาทิกิจฺจํ อตฺถิ.
ตถูปมนฺติ ตปฺปฏิภาคํ เสลปพฺพตูปมํ. อยํ ปเนตฺถ สงฺเขปตฺโถ:- ยถา
เสลปพฺพตมุทฺธนิ ิโตว จกฺขุมา ปุริโส สมนฺตโต ชนตํ ปสฺเสยฺย, ตถา ตฺวํปิ
สุเมธ สุนฺทรปญฺ สพฺพญฺุตาเณน สมนฺตจกฺขุ ภควา ธมฺมมยํ ปญฺามยํ ๕-
ปาสาทมารุยฺห สยํ อเปตโสโก โสกาวกิณฺณํ  ๖- ชาติชราภิภูตญฺจ ชนตํ อเปกฺขสฺสุ ๗-
อุปธารย อุปปริกฺข. อยํ ปเนตฺถ อธิปฺปาโย:- ยถา หิ ปพฺพตปาเท สมนฺตา
มหนฺตํ เขตฺตํ กตฺวา ตตฺถ เกทารปาฬีสุ กุฏิกาโย กตฺวา รตฺตึ อคฺคึ ชาเลยฺยุํ,
จตุรงฺคสมนฺนาคตํ จ อนฺธการํ อสฺส, อถ ตสฺส ปพฺพตสฺส มตฺถเก ตฺวา
จกฺขุมโต ปุริสสฺส ภูมึ โอโลกยโต เนว เขตฺตํ น เกทารปาฬิโย น กุฏิกาโย
น ตตฺถ สยิตมนุสฺสา ปญฺาเยยฺยุํ. กุฏิกาสุ ปน อคฺคิชาลมตฺตเมว ปญฺาเยยฺย,
เอวํ ธมฺมปาสาทํ อารุยฺห สตฺตนิกายํ โอโลกยโต ตถาคตสฺส เย เต อกตกลฺยาณา
สตฺตา, เต เอกวิหาเร ทกฺขิณชานุปสฺเส นิสนฺนาปิ พุทฺธจกฺขุสฺส อาปาถํ
นาคจฺฉนฺติ, รตฺตึ ขิตฺตา สรา วิย โหนฺติ. เย ปน กตกลฺยาณา
เวเนยฺยปุคฺคลา, เต เอวสฺส ทูเร ิตาปิ อาปาถํ อาคจฺฉนฺติ โส อคฺคิ วิย
หิมวนฺตปพฺพโต วิย จ. วุตฺตมฺปิ เจตํ:-
        "ทูเร สนฺโต ปกาเสนฺติ       หิมวนฺโตว ปพฺพโต
         อสนฺเตตฺถ น ทิสฺสนฺติ        รตฺตึ ขิตฺตา ยถา สรา"ติ. ๘-
     อชฺเฌสนนฺติ ยาจนํ. พุทฺธจกฺขุนาติ อินฺทฺริยปโรปริยตฺตาเณน อาสยานุสยาเณน
จ. อิเมสํ หิ ทฺวินฺนํ าณานํ "พุทฺธจกฺขู"ติ นามํ, สพฺพญฺุตาณสฺส
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม. วิสํ สิญฺจมานา  ๒ ฉ.ม. สมลํ มิจฺฉาทิฏฺิธมฺมํ  ๓ ฉ.ม. เสลมเย  ๔ ฉ.ม. ว
@๕ ฉ.ม. อยํ ปาโ น ทิสฺสติ  ๖  ฉ.ม. โสกาวติณฺณํ  ๗ ฉ.ม., อิ. อเวกฺขสฺสุ
@๘ ขุ. ธมฺม. ๒๕/๓๐๔/๖๙ จูฬสุภทฺทาวตฺถุ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๙๐.
"สมนฺตจกฺขู"ติ, ติณฺณํ มคฺคาณานํ "ธมฺมจกฺขู"ติ. อปฺปรชกฺเขติอาทีสุ เยสํ
วุตฺตนเยน จ ๑- ปญฺาจกฺขุมฺหิ ราคาทิรชํ อปฺปํ, เต อปฺปรชกฺขา. เยสํ มหนฺตํ
เต มหารชกฺขา. เยสํ สทฺธาทีนิ อินฺทฺริยานิ ติกฺขานิ, เต ติกฺขินฺทฺริยา. เยสํ
ตานิ มุทูนิ, เต มุทินฺทฺริยา, เยสนฺเต เอว สทฺธาทโย อาการา สุนฺทรา,
เต สฺวาการา. เย กถิตการณํ สลฺลกฺเขนฺติ, สุเขน สกฺกา โหนฺติ วิญฺาเปตุํ,
เต สุวิญฺาปยา. เย ปรโลกํ เจว วชฺชํ จ ภยฺโต ปสฺสนฺติ, เต
ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวิโน นาม.
        อยํ ปเนตฺถ ปาลิ:- สทฺโธ ปุคฺคโล อปฺปรชกฺโข, อสฺสทฺโธ ปุคฺคโล
มหารชกฺโข. อารทฺธวิริโย, กุสีโต. อุปฏฺิตสฺสติ มุฏฺสฺสติ. สมาหิโต, อสมาหิโต
ปญฺวา, ทุปฺปญฺโ  ปุคฺคโล มหารชกฺโข. ตถา สทฺโธ ปุคฺคโล ติกฺขินฺทฺริโย ฯเปฯ
ปญฺวา ปุคฺคโล ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวี, ทุปฺปญฺโ ปุคฺคโล น ปรโลกวชฺชภยทสฺสาวี.
โลโกติ ขนฺธโลโก, อายตนโลโก, ธาตุโลโก, สมฺปตฺติภวโลโก,
สมฺปตฺติสมฺภวโลโก, วิปตฺติภวโลโก, วิปตฺติสมฺภวโลโก, เอโก โลโก สพฺเพ
สตฺตา อาหารฏฺิติกา. เทฺว โลกา นามญฺจ รูปญฺจ. ตโย โลกา ติสฺโส เวทนา.
จตฺตาโร โลกา จตฺตาโร อาหารา. ปญฺจ โลกา ปญฺจุปาทานกฺขนฺธา. ฉ โลกา
ฉ อชฺฌตฺติกานิ อายตนานิ. สตฺต โลกา สตฺต วิญฺาณฏฺิติโย. อฏฺ โลกา
อฏฺ โลกธมฺมา. นว โลกา นว สตฺตาวาสา. ทส โลกา ทสายตนานิ. ทฺวาทส
โลกา ทฺวาทสายตนานิ. อฏฺารส โลกา อฏฺารส ธาตุโย. วชฺชนฺติ สพฺเพ
กิเลสา วชฺชา, สพฺเพ ทุจฺจริตา วชฺชา, สพฺเพ อภิสงฺขารา วชฺชา, สพฺเพ
ภวคามิกมฺมา วชฺชา, อิติ อิมสฺมึ จ โลเก อิมสฺมึ จ วชฺเช ติพฺพา ๒- ภยสญฺา
ปจฺจุปฏฺิตา โหติ, เสยฺยถาปิ อุกฺขิตฺตาสิเก วธเก. อิเมหิ ปญฺาสาย อากาเรหิ
อิมานิ ปญฺจินฺทฺริยานิ ชานาติ ปสฺสติ อญฺาสิ ปฏิวิชฺฌิ. อิทํ ตถาคตสฺส
อินฺทฺริยปโรปริยตฺเต าณนฺ"ติ. ๓-
        อุปฺปลินิยนฺติ อุปฺปลวเน. อิตเรสุปิ เอเสว นโย. อนฺโตนิมุคฺคโปสีนีติ
ยานิ อนฺโต นิมุคฺคาเนว โปสิยนฺติ. อุทกํ อจฺจุคฺคมฺม ิตานีติ อุทกํ
@เชิงอรรถ: ๑ ฉ.ม., อิ. วุตฺตนเยเนว      ๒ ก. วชฺเชติ สพฺพา
@๓ ขุ. ปฏิ. ๓๑/๒๗๐-๗๖/๑๗๗-๗๙ าณกถา (สฺยา)


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๑๘๙-๑๙๐.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=11&page=189&pages=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=11&A=4906&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=11&A=4906&pagebreak=1#p189