อรรถกถาเล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๑๗๕.

ปฏิพาหิโตปิ เอส น โอรมิสฺสติ, สตฺถารา ปฏิพาหิโต โอรมิสฺสตี"ติ เถรสฺส อตฺถกาโม วิย หุตฺวา เยน ภควา เตนุปสงฺกมิ. ชลาติ ชลมาน. ปาเท วนฺทามิ จกฺขุมาติ ปญฺจหิ จกฺขูหิ จกฺขุม ตว ปาเท วนฺทามิ. ชุตินฺธราติ อานุภาวธร. อปฺปตฺตมานโสติ อปฺปตฺตอรหตฺโต. เสโขติ สีลาทีนิ สิกฺขมาโน สกรณีโย. ชเน สุตาติ ชเน วิสฺสุต. สตฺถํ อาหริตํ โหตีติ เถโร กิร "กึ มยฺหํ อิมินา ชีวิเตนา"ติ อุตฺตาโน นิปชฺชิตฺวา สตฺเถน คลนาฬึ ฉินฺทิ, ทุกฺขา เวทนา อุปฺปชฺชึสุ. เถโร เวทนํ วิกฺขมฺเภตฺวา ตํเยว เวทนํ ปริคฺคหิตฺวา ^๑- สตึ อุปฏฺฐเปตฺวา มูลกมฺมฏฺฐานํ สมฺมสนฺโต อรหตฺตํ ปตฺวา สมสีสี หุตฺวา ปรินิพฺพายิ. สมสีสี นาม ติวิโธ โหติ อิริยาปถสมสีสี โรคสมสีสี ชีวิตสมสีสีติ. ตตฺถ โย ฐานาทีสุ อิริยาปเถสุ อญฺญตรํ อธิฏฺฐาย "อิมํ อโกเปตฺวาว อรหตฺตํ ปาปุณิสฺสามี"ติ วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปติ, อถสฺส อรหตฺตปฺปตฺติ จ อิริยาปถโกปนํ จ เอกปฺปกาเรเนว โหติ. อยํ อิริยาปถสมสีสี นาม. โย ปน จกฺขุโรคาทีสุ อญฺญตรสฺมึ สติ "อิโต อนุฏฺฐิโตว อรหตฺตํ ปาปุณิสฺสามี"ติ วิปสฺสนํ ปฏฺฐเปติ, อถสฺส อรหตฺตปฺปตฺติ จ โรคโต วุฏฺฐานํ จ เอกปฺปกาเรเนว โหติ. อยํ โรคสมสีสี นาม. เกจิ ปน ตสฺมึเยว อิริยาปเถ ตสฺมึ จ โรเค ปรินิพฺพานวเสเนตฺถ สมสีสี ตํ ^๒- ปญฺญาเปนฺติ. ยสฺส ปน อาสวกฺขโย จ ชีวิตกฺขโย จ เอกปฺปหาเรเนว โหติ. อยํ ชีวิตสมสีสี นาม. วุตฺตมฺปิ เจตํ "ยสฺส ปุคฺคลสฺส อปุพฺพํ อจริมํ อาสวปริยาทานํ จ โหติ ชีวิตปริยาทานํ จ อยํ วุจฺจติ ปุคฺคโล สมสีสี"ติ. ^๓- เอตฺถ จ ปวตฺตสีสํ ^๔- กิเลสสีสนฺติ เทฺว สีสานิ. เอตฺถ ปวตฺตสีสี นาม ชีวิตินฺทฺริยํ, กิเลสสีสํ นาม อวิชฺชา. เตสุ ชีวิตินฺทฺริยํ จุติจิตฺตํ เขเปติ, อวิชฺชา มคฺคจิตฺตํ. ทฺวินฺนํ จิตฺตานํ เอกโต อุปฺปาโท นตฺถิ. มคฺคานนฺตรํ ปน ผลํ, ผลานนฺตรํ ภวงฺคํ, ภวงฺคโต วุฏฺฐาย ปจฺจเวกฺขณํ, ตํ ปริปุณฺณํ วา โหติ @เชิงอรรถ: ^๑ ฉ.ม. ปริคฺคเหตฺวา ^๒ ฉ.ม. สมสีสิตํ @^๓ อภิ. ปุคฺ. ๓๖/๑๖/๑๒๐ เอกกปุคฺคลปญฺญตฺติ ^๔ ฉ.ม., อิ. ปวตฺติสีสํ

เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๑ หน้าที่ ๑๗๕. http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=11&page=175&pages=1&modeTY=2&edition=pali ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ :- http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=11&A=4560&modeTY=2&pagebreak=1 http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=11&A=4560&modeTY=2&pagebreak=1#p175