อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลี อักษรไทย
ม.อ. (ปปญฺจ.๔)
หน้าที่ ๕๗-๕๘.

หน้าที่ ๕๗.
      กตา ปุถุปญฺญา, ปุถุ นานากฺขนฺเธสุ ญาณํ ปวตฺตตีติ ปุถุปญฺญา, ปุถุ
นานาธาตูสุ, ปุถุ นานาอายตเนสุ, ปุถุ นานาอตฺเถสุ, ปุถุ นานาปฏิจฺจสมุปฺปาเทสุ,
ปุถุ นานาสุญฺญตมนุปลพฺเภสุ, ปุถุ นานาอตฺเถสุ, ธมฺเมสุ, นิรุตฺตีสุ,
ปฏิภาเนสุ, ปุถุ นานาสีลกฺขนฺเธสุ, ปุถุ นานาสมาธิปญฺญาวิมุตฺติวิมุตฺติญาณ-
ทสฺสนกฺขนฺเธสุ, ปุถุ นานาฐานาฐาเนสุ, ปุถุ นานาวิหารสมาปตฺตีสุ, ปุถุ
นานาอริยสจฺเจสุ, ปุถุ นานาสติปฏฺฐาเนสุ, สมฺมปธาเนสุ, อิทฺธิปาเทสุ,
อินฺทฺริเยสุ, พเลสุ, โพชฺฌงฺเคสุ, ปุถุ นานาอริยมคฺเคสุ, สามญฺญผเลสุ,
อภิญฺญาสุ, ปุถุ นานาชนสาธารณธมฺเม สมติกฺกมฺม ปรมตฺเถ นิพฺพาเน ญาณํ
ปวตฺตตีติ ปุถุปญฺญา.
      กตมา หาสปญฺญา. ๑- อิเธกจฺโจ หาสพหุโล เวทพหุโล ตุฏฺฐิพหุโล
ปาโมชฺชพหุโล สีสํ ปริปูเรติ, อินฺทฺริยสํวรํ ปริปูเรติ, โภชเน มตฺตญฺญุตํ,
ชาคริยานุโยคํ สีลกฺขนฺธํ, สมาธิกฺขนฺธํ, ปญฺญากฺขนฺธํ, วิมุตฺติกฺขนฺธํ,
วิมุตฺติญาณทสฺสนกฺขนฺธํ ปริปูเรตีติ หาสปญฺญา. หาสพหุโล ปาโมชฺชพหุโล ฐานาฏฺฐานํ
ปฏิวิชฺฌติ, หาสพหุโล วิหารสมาปตฺติโย ปริปูเรตีติ หาสปญฺญา, หาสพหุโล
อริยสจฺจานิ ปฏิวิชฺฌติ. สติปฏฺฐาเน, สมฺมปฺปธาเน, อิทฺธิปาเท, อินฺทฺริยานิ,
พลานิ, โพชฺฌงฺคานิ, อริยมคฺเค ๒- ภาเวตีติ หาสปญฺญา, หาสพหุโล สามญฺญผลานิ
สจฺฉิกโรติ, อภิญฺญาโย ปฏิวิชฺฌตีติ หาสปญฺญา, หาสพหุโล เวทตุฏฺฐิปาโมชฺชพหุโล
ปรมตฺถํ นิพฺพานํ สจฺฉิกโรตีติ หาสปญฺญา.
      กตมา ชวนปญฺญา, ยงฺกิญฺจิ รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ ฯเปฯ ยํ
ทูเร สนฺติเก วา, สพฺพํ รูปํ อนิจฺจโต ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺญา. ทุกฺขโต
ขิปฺปํ, อนตฺตโต ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺญา. ยา กาจิ เวทนา ฯเปฯ ยงฺกิญฺจิ
วิญฺญาณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ ฯเปฯ สพฺพํ วิญฺญาณํ อนิจฺจโต ทุกฺขโต
อนตฺตโต ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺญา. จกฺขุ ฯเปฯ ชรามรณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ
อนิจฺจโต ทุกฺขโต อนตฺตโต ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺญา. รูปํ อตีตานาคต-
ปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจํ ขยฏฺเฐน, ทุกฺขํ ภยฏฺเฐน, อนตฺตา อสารกฏฺเฐนาติ
ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา วิภูตํ กตฺวา รูปนิโรเธ นิพฺพาเน ขิปฺปํ ชวตีติ
@เชิงอรรถ: ๑ สี.  หาสุปญฺญา                  ๒ ฉ.ม. อริยมคฺคํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๕๘.
ชวนปญฺญา. เวทนา, สญฺญา, สงฺขารา, วิญฺญาณํ, จกฺขุ ฯเปฯ ชรามรณํ
อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจํ ขยฏฺเฐน ฯเปฯ วิภูตํ กตฺวา ชรามรณนิโรเธ
นิพฺพาเน ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺญา. รูปํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ ฯเปฯ วิญฺญาณํ
จกฺขุํ ฯเปฯ ชรามรณํ อตีตานาคตปจฺจุปฺปนฺนํ อนิจฺจํ สงฺขตํ ปฏิจฺจสมุปฺปนฺนํ
ขยธมฺมํ วยธมฺมํ วิราคธมฺมํ นิโรธธมฺมนฺติ ตุลยิตฺวา ตีรยิตฺวา วิภาวยิตฺวา
วิภูตํ กตฺวา ชรามรณนิโรเธ นิพฺพาเน ขิปฺปํ ชวตีติ ชวนปญฺญา.
      กตมา ติกฺขปญฺญา, ขิปฺปํ กิเลเส ฉินฺทตีติ ติกฺขปญฺญา. อุปฺปนฺนํ
กามวิตกฺกํ นาธิวาเสติ, อุปฺปนฺนํ พฺยาปาทวิตกฺกํ, อุปฺปนฺนํ วิหึสาวิตกฺกํ,
อุปฺปนฺนุปฺปนฺเน ปาปเก อกุสเล ธมฺเม, อุปฺปนฺนํ ราคํ, โทสํ, โมหํ, โกธํ,
อุปนาหํ, มกฺขํ, ปฬาสํ, อิสฺสํ, มจฺฉริยํ, มายํ, สาเฐยฺยํ, ถมฺภํ, สารมฺภํ, มานํ,
อติมานํ, มทํ, ปมาทํ, สพฺเพ กิเลเส, สพฺเพ ทุจฺจริเต, สพฺเพ อภิสงฺขาเร,
สพฺเพ ภวคามิเก กมฺเม นาธิวาเสติ ปชหติ วิโนเทติ พฺยนฺตีกโรติ อนภาวํ
คเมตีติ ติกฺขปญฺญา, เอกสฺมึ อาสเน จตฺตาโร อริยมคฺคา, จตฺตาริ สามญฺญผลานิ,
จตสฺโส ปฏิสมฺภิทาโย, ฉ จ อภิญฺญาโย อธิคตา โหนฺติ สจฺฉิกตา ปสฺสิตา ๑-
ปญฺญายาติ ติกฺขปญฺญา.
      กตมา นิพฺเพธิกปญฺญา, อิเธกจฺโจ สพฺพสงฺขาเรสุ อุพฺเพคพหุโล โหติ
อุตฺราสพหุโล อุกฺกณฺฐนพหุโล อรติพหุโล อนภิรติพหุโล พหิมุโข น รมติ
สพฺพสงฺขาเรสุ, อนิพฺพิทฺธปุพฺพํ อปฺปทาลิตปุพฺพํ โลภกฺขนฺธํ นิพฺพิชฺฌติ
ปทาเลตีติ นิพฺเพธิกปญฺญา, อนิพฺพิทฺธปุพฺพํ อปฺปทาลิตปุพฺพํ โทสกฺขนฺธํ,
โมหกฺขนฺธํ, โกธํ, อุปนาหํ ฯเปฯ สพฺเพ ภวคามิเก กมฺเม นิพฺพิชฺฌติ ปทาเลตีติ
นิพฺเพธิกปญฺญา.
      อนุปทธมฺมวิปสฺสนนฺติ สมาปตฺติวเสน วา ฌานงฺควเสน วา อนุปฏิปาฏิยา
ธมฺมวิปสฺสนํ วิปสฺสติ, เอวํ วิปสฺสนฺโต อฑฺฒมาเสน อรหตฺตํ ปตฺโต.
มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร ปน สตฺตหิ ทิวเสหิ. เอวํ สนฺเตปิ สาริปุตฺตตฺเถโร
มหาปญฺญวนฺตตโร. มหาโมคฺคลฺลานตฺเถโร หิ สาวกานํ สมฺมสนจารํ ยฏฺฐิโกฏิยา
@เชิงอรรถ: ๑ ก. ผุสิตา


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้าที่ ๕๗-๕๘.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=10&page=57&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=10&A=1441&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=10&A=1441&modeTY=2&pagebreak=1#p57