อรรถกถาเล่มที่ ๑๐ ภาษาบาลี อักษรไทย
ม.อ. (ปปญฺจ.๔)
หน้าที่ ๑๐๓-๑๐๔.

หน้าที่ ๑๐๓.
อุเปกฺขาสมฺโพชฺฌงฺโค นาม โหติ. เอตฺตาวตา กึ กถิตํ? เอกจิตฺตกฺขณิกา
นานารสลกฺขณา วิปสฺสนาสมฺโพชฺฌงฺคา นาม กถิตา.
     [๑๕๒] วิเวกนิสฺสิตนฺติอาทีนิ วุตฺตตฺถาเนว. เอตฺถ ปน อานาปานปริคฺคาหิกา
สติ โลกิยา โหติ, โลกิยา อานาปานา ๑- โลกิยสติปฏฺฐานํ
ปริปูเรนฺติ, ๒- โลกิยา สติปฏฺฐานา โลกุตฺตรโพชฺฌงฺเค ปริปูเรนฺติ, โลกุตฺตรา
โพชฺฌงฺคา วิชฺชาวิมุตฺติผลนิพฺพานํ ปริปูเรนฺติ. อิติ โลกิยสฺส อาคตฏฺฐาเน
โลกิยํ กถิตํ, โลกุตฺตรสฺส กถิตนฺติ. เถโร ปนาห "อญฺญตฺถ เอวํ โหติ,
อิมสฺมึ ปน สุตฺเต โลกุตฺตรํ อุปริ อาคตํ, โลกิยา อานาปานา ๓- โลกิเย
สติปฏฺฐาเน ปริปูเรนฺติ, โลกิยา สติปฏฺฐานา โลกิเย โพชฺฌงฺเค ปริปูเรนฺติ,
โลกิยา โพชฺฌงฺคา โลกุตฺตรํ วิชฺชาวิมุตฺติผลนิพฺพานํ ปริปูเรนฺติ,
วิชฺชาวิมุตฺติปเทน หิ อิธ วิชฺชาวิมุตฺติผลนิพฺพานํ อธิปฺเปตนฺติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                    อานาปานสฺสติสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                      --------------------
                       ๙. กายคตาสติสุตฺตวณฺณนา
     [๑๕๓-๔] เอวมฺเม สุตนฺติ กายคตาสติสุตฺตํ. ตตฺถ เคหสิตาติ
ปญฺจกามคุณนิสฺสิตา. สรสงฺกปฺปาติ ธาวนสงฺกปฺปา. สรนฺตีติ หิ สรา,
ธาวนฺตีติ อตฺโถ. อชฺฌตฺตเมวาติ โคจรชฺฌตฺตสฺมึเยว. กายคตาสตินฺติ
กายปริคฺคาหิกมฺปิ กายารมฺมณมฺปิ สตึ. กายปริคฺคาหิกนฺติ วุตฺเต สมโถ กถิโต
โหติ, กายารมฺมณนฺติ วุตฺเต วิปสฺสนา. อุภเยน สมถวิปสฺสนา กถิตา โหนฺติ.
     ปุน จปรํ ฯเปฯ เอวมฺปิ ภิกฺขเว ภิกฺขุ กายคตา สตึ ภาเวตีติ
สติปฏฺฐาเน จุทฺทสวิเธน กายานุปสฺสนา กถิตา.
     [๑๕๖] อนฺโตคธาวสฺสาติ ตสฺส ภิกฺขุโน ภาวนาย อพฺภนฺตรคตาว
โหนฺติ. วิชฺชาภาคิยาติ เอตฺถ สมฺปโยควเสน วิชฺชํ ภชนฺตีติปิ วิชฺชาภาคิยา.
@เชิงอรรถ: ๑ สี. อานาปานํ, อานาปานสฺสติ?  ๒ สี. ปริปูเรติ, เอวมุปริปิ
@๓ สี. อานาปานสฺสติ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๑๐๔.
วิชฺชาภาเค วิชฺชาโกฏฺฐาเส วตฺตนฺตีติปิ วิชฺชาภาคิยา. ตตฺถ วิปสฺสนาญาณํ,
มโนมยิทฺธิ, ฉ อภิญฺญาติ อฏฺฐ วิชฺชา. ปุริเมน อตฺเถน ตาหิ ๑-
สมฺปยุตฺตธมฺมาปิ วิชฺชาภาคิยา. ปจฺฉิเมน อตฺเถน ตาสุ ยา กาจิ เอกา วิชฺชา
วิชฺชา, ๒- เสสา วิชฺชาภาคิยาติ เอวํ วิชฺชาปิ วิชฺชาย สมฺปยุตฺตธมฺมาปิ
วิชฺชาภาคิยาเตฺวว เวทิตพฺพา. เจตสา ผุโฏติ เอตฺถ ทุวิธํ ผรณํ
อาโปผรณญฺจ ทิพฺพจกฺขุผรณญฺจ, ตตฺถ อาโปกสิณํ สมาปชฺชิตฺวา อาเปน
ผรณํ อาโปผรณํ นาม. เอวํ ผุเฏปิ มหาสมุทฺเท สพฺพา สมุทฺทงฺคมา
กุนฺนทิโย อนฺโตคธาว โหนฺติ, อาโลกํ ปน วฑฺเฒตฺวา ทิพฺพจกฺขุนา
สกลสมุทฺทสฺส ทสฺสนํ ทิพฺพจกฺขุผรณํ นาม. เอวํ ผรเณปิ มหาสมุทฺเท
สพฺพา สมุทฺทงฺคมา กุนฺนทิโย อนฺโตคธาว โหนฺติ.
     โอตารนฺติ วิวรํ ฉิทฺทํ. อารมฺมณนฺติ กิเลสุปฺปตฺติปจฺจยํ. ลเภถ
โอตารนฺติ ลเภยฺย ปเวสนํ, วินิวิชฺฌิตฺวา ยาว ปริโยสานา คจฺเฉยฺยาติ
อตฺโถ. นิกฺเขปนนฺติ นิกฺขิปนฏฺฐานํ.
     [๑๕๗] เอวํ อภาวิตกายคตาสติปุคฺคลํ อลฺลมตฺติกปุญฺชาทีหิ อุปเมตฺวา
อิทานิ ภาวิตกายคตาสตึ สารผลกาทีหิ อุปเมตุํ เสยฺยถาปีติอาทิมาห. ตตฺถ
อคฺคฬผลนฺติ กวาฏํ.
     [๑๕๘] กากเปยฺโยติ มุขวฏฺฏิยํ นิสีทิตฺวา กาเกน คีวํ ปณาเมตฺวาว ๓-
ปาตพฺโพ. อภิญฺญาสจฺฉิกรณียสฺสาติ อภิญฺญาย สจฺฉิกาตพฺพสฺส. สกฺขิภพฺพตํ
ปาปุณาตีติ ปจฺจกฺขภาวํ ปาปุณาติ. สติ สติอายตเนติ สติ สติการเณ. กึ
ปเนตฺถ การณนฺติ. อภิญฺญาว การณํ. อาฬิพทฺธาติ ๔- มริยาทพทฺธา.
     ยานีกตายาติ ยุตฺตยานํ วิย กตาย. วตฺถุกตายาติ ปติฏฺฐากตาย.
อนุฏฺฐิตายาติ อนุปวตฺติตาย. ปริจิตายาติ ปริจยกตาย. สุสมารทฺธายาติ สุฏฺฐุ
สมารทฺธาย สุสมฺปคฺคหิตาย. เสสํ สพฺพตฺถ อุตฺตานเมวาติ.
                    ปปญฺจสูทนิยา  มชฺฌิมนิกายฏฺฐกถาย
                     กายคตาสติสุตฺตวณฺณนา นิฏฺฐิตา.
                         ---------------
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ตาว   ๒ ม. เอกา วิชฺชา   ๓ ฉ.ม.  อนาเมตฺวาว   ๔ ฉ.ม. อาฬิพนฺธาติ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑๐ หน้าที่ ๑๐๓-๑๐๔.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=10&page=103&pages=2&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=10&A=2629&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=10&A=2629&modeTY=2&pagebreak=1#p103