อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลี อักษรไทย
วินย.อ. (สมนฺต.๑)
หน้าที่ ๔๘๒-๔๘๙.

หน้าที่ ๔๘๒.
                 ตติยปาราชิกวณฺณนา
        ตติยนฺตีหิ สุทฺเธน        ยํ พุทฺเธน วิภาวิตํ
        ปาราชิกนฺตสฺสิทานิ       ปตฺโต สํวณฺณนากฺกโม
        ยสฺมา ตสฺมา สุวิญฺเญยฺยํ   ยํ ปุพฺเพ จ ปกาสิตํ
        ตํ วชฺชยิตฺวา อสฺสาปิ     โหติ สํวณฺณนา อยนฺติ ฯ
     {๑๖๒} เตน สมเยน พุทฺโธ ภควา เวสาลิยํ วิหรติ มหาวเน
กูฏาคารสาลายนฺติ เวสาลิยนฺติ เอวํนามเก อิตฺถีลิงฺควเสน
ปวตฺตโวหาเร นคเร ฯ ตญฺหิ นครํ ติกฺขตฺตุํ ปาการปริกฺเขปวฑฺฒเนน
วิสาลีภูตตฺตา เวสาลีติ วุจฺจติ ฯ อยเมตฺถ สงฺเขโป ฯ วิตฺถาโร
ปนสฺส อนุปุพฺพีกถํ อิจฺฉนฺเตหิ ปรมตฺถโชติกาย ขุทฺทกฏฺฐกถาย
รตนสุตฺตวณฺณนาโต คเหตพฺโพ ฯ อิทมฺปิ จ นครํ สพฺพญฺญุตปฺปตฺเตเยว
สมฺมาสมฺพุทฺเธ สพฺพาการเวปุลฺลตฺตํ ปตฺตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ
เอวํ โคจรคามํ ทสฺเสตฺวา นิวาสนฏฺฐานมาห มหาวเน
กูฏาคารสาลายนฺติ ฯ ตตฺถ มหาวนํ นาม สยํ ชาตมโรปิมํ สปริจฺเฉทํ
มหนฺตํ วนํ ฯ กปิลวตฺถุสามนฺตา ปน มหาวนํ หิมวนฺเตน สห
เอกาพทฺธํ อปริจฺเฉทํ หุตฺวา มหาสมุทฺทํ อาหจฺจ ฐิตํ ฯ อิทํ
ตาทิสํ น โหติ สปริจฺเฉทํ มหนฺตํ วนนฺติ มหาวนํ ฯ กูฏาคารสาลา
ปน มหาวนํ นิสฺสาย กเต อาราเม กูฏาคารํ อนฺโต กตฺวา
หํสวฏฺฏกจฺฉทเนน กตา สพฺพาการสมฺปนฺนา พุทฺธสฺส ภควโต
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๘๓.
คนฺธกุฏี เวทิตพฺพา ฯ อเนกปริยาเยน อสุภกถํ กเถตีติ อเนเกหิ
การเณหิ อสุภาการสนฺทสฺสนปฺปวตฺตํ กายวิจฺฉนฺทนียกถํ กเถติ ฯ
เสยฺยถีทํ ฯ อตฺถิ อิมสฺมึ กาเย เกสา โลมา ฯเปฯ มุตฺตนฺติ ฯ
กึ วุตฺตํ โหติ ฯ ภิกฺขเว อิมสฺมึ พฺยามมตฺเต กเลวเร สพฺพาทเรนปิ
วิจินนฺโต น โกจิ กิญฺจิ มุตฺตํ วา มณึ วา เวฑุริยํ วา อครุํ
วา จนฺทนํ วา กุกฺกุมํ วา กปฺปุรํ วา วาสจุณฺณาทีนํ วา
อนุมตฺตมฺปิ ๑- สุจิภาวํ ปสฺสติ อถโข ปรมทุคฺคนฺธํ เชคุจฺฉมสฺสิริกทสฺสนํ
เกสโลมาทินานปฺปการมสุจึเยว ปสฺสติ ตสฺมา น เอตฺถ
ฉนฺโท วา ราโค วา กรณีโย เยปิ หิ อุตฺตมงฺเค สิรสฺมึ
ชาตา เกสา นาม เตปิ อสุภาเยว อสุจิโน จ ปฏิกูลา จ
โส จ เนสํ อสุภาสุจิปฏิกูลภาโว วณฺณโตปิ สณฺฐานโตปิ
คนฺธโตปิ อาสยโตปิ โอกาสโตปีติ ปญฺจหิ การเณหิ เวทิตพฺโพ
เอวํ โลมาทีนนฺติ ฯ อยเมตฺถ สงฺเขโป ฯ วิตฺถาโร ปน วิสุทฺธิมคฺเค
วุตฺตนเยน เวทิตพฺโพ ฯ อิติ ภควา เอกเมกสฺมึ ๒- โกฏฺฐาเส
ปญฺจปญฺจปฺปเภเทน อเนกปริยาเยน อสุภกถํ กเถติ ฯ อสุภาย
วณฺณํ ภาสตีติ อุทฺธุมาตกาทิวเสน อสุภมาติกํ นิกฺขิปิตฺวา
ปทภาชนีเยน ตํ วิภชนฺโต วณฺเณนฺโต สํวณฺเณนฺโต อสุภาย
วณฺณํ ภาสติ ฯ อสุภภาวนาย วณฺณํ ภาสตีติ ยา อยํ
เกสาทีสุ วา อุทฺธุมาตกาทีสุ วา อชฺฌตฺตพหิทฺธาวตฺถูสุ วา อสุภาการํ
คเหตฺวา ปวตฺตสฺส จิตฺตสฺส ภาวนา วฑฺฒนา ผาติกมฺมํ ตสฺสา
@เชิงอรรถ: ๑. อณุมตฺตมฺปิ ฯ    ๒. เอเกกสฺมึ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๘๔.
อสุภภาวนาย อานิสํสํ ทสฺเสนฺโต วณฺณํ ภาสติ คุณํ ปริกิตฺเตติ ฯ
เสยฺยถีทํ ฯ อสุภภาวนาภิยุตฺโต ภิกฺขเว ภิกฺขุ เกสาทีสุ วา
วตฺถูสุ อุทฺธุมาตกาทีสุ วา วตฺถูสุ ปญฺจงฺควิปฺปหีนํ ปญฺจงฺคสมนฺนาคตํ
ติวิธกลฺยาณํ ทสลกฺขณสมฺปนฺนญฺจ ปฐมํ ฌานํ ปฏิลภติ โส
ตํ ปฐมชฺฌานสงฺขาตํ จิตฺตมญฺชุสํ นิสฺสาย วิปสฺสนํ วฑฺเฒตฺวา
อุตฺตมตฺถํ อรหตฺตํ ปาปุณาตีติ ฯ
     ตตฺรีมานิ ปฐมสฺส ฌานสฺส ทสลกฺขณานิ ปาริปนฺถิกโต
จิตฺตวิสุทฺธิ มชฺฌิมสฺส สมาธินิมิตฺตสฺส ปฏิปตฺติ ตตฺถ
จิตฺตปฺปกฺขนฺทนํ วิสุทฺธสฺส จิตฺตสฺส อชฺฌุเปกฺขณํ สมถปฏิปนฺนสฺส
อชฺฌุเปกฺขณํ เอกคฺคูปฏฺฐานสฺส อชฺฌุเปกฺขณํ ตตฺถ ชาตานํ
ธมฺมานํ อนติวตฺตนฏฺเฐน สมฺปหํสนา อินฺทฺริยานํ เอกรสฏฺเฐน
ตทนุรูปควิริยวาหนฏฺเฐน อาเสวนฏฺเฐน สมฺปหํสนาติ ฯ ตตฺรายํ
ปาลิ ปฐมสฺส ฌานสฺส โก อาทิ กึ มชฺเฌ กึ ปริโยสานํ ฯ
ปฐมสฺส ฌานสฺส ปฏิปทาวิสุทฺธิ อาทิ อุเปกฺขานุพฺรูหนา มชฺเฌ
สมฺปหํสนา ปริโยสานํ ฯ ปฐมสฺส ฌานสฺส ปฏิปทาวิสุทฺธิ อาทิ
อาทิสฺส กติลกฺขณานิ ฯ อาทิสฺส ตีณิ ลกฺขณานิ ฯ โย ตสฺส
ปริปนฺโถ ๑- ตโต จิตฺตํ วิสุชฺฌติ วิสุทฺธตฺตา จิตฺตํ มชฺฌิมํ
สมาธินิมิตฺตํ ปฏิปชฺชติ ปฏิปนฺนตฺตา ตตฺถ จิตฺตํ ปกฺขนฺทติ ฯ
ยญฺจ ปริปนฺถโต จิตฺตํ วิสุชฺฌติ ยญฺจ วิสุทฺธตฺตา จิตฺตํ
มชฺฌิมํ สมาธินิมิตฺตํ ปฏิปชฺชติ ยญฺจ ปฏิปนฺนตฺตา ตตฺถ จิตฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑. ปริปณฺโฐติ ปุราณปฺปกรเณสุ ทิสฺสติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๘๕.
ปกฺขนฺทติ ปฐมสฺส ฌานสฺส ปฏิปทาวิสุทฺธิ อาทิ อาทิสฺส
อิมานิ ตีณิ ลกฺขณานิ ฯ เตน วุจฺจติ ปฐมํ ฌานํ
อาทิกลฺยาณญฺเจว โหติ ติลกฺขณสมฺปนฺนญฺจาติ ฯ ปฐมสฺส ฌานสฺส
อุเปกฺขานุพฺรูหนา มชฺเฌ มชฺฌสฺส กติลกฺขณานิ ฯ มชฺฌสฺส ตีณิ
ลกฺขณานิ ฯ วิสุทฺธํ จิตฺตํ อชฺฌุเปกฺขติ สมถปฏิปนฺนํ อชฺฌุเปกฺขติ
เอกคฺคูปฏฺฐานํ อชฺฌุเปกฺขติ ฯ ยญฺจ วิสุทฺธํ จิตฺตํ อชฺฌุเปกฺขติ
ยญฺจ สมถปฏิปนฺนํ อชฺฌุเปกฺขติ ยญฺจ เอกคฺคูปฏฺฐานํ อชฺฌุเปกฺขติ
ปฐมสฺส ฌานสฺส อุเปกฺขานุพฺรูหนา มชฺเฌ มชฺฌสฺส อิมานิ ตีณิ
ลกฺขณานิ ฯ เตน วุจฺจติ ปฐมํ ฌานํ มชฺเฌกลฺยาณญฺเจว โหติ
ติลกฺขณสมฺปนฺนญฺจาติ ฯ ปฐมสฺส ฌานสฺส สมฺปหํสนา ปริโยสานํ
ปริโยสานสฺส กติลกฺขณานิ ฯ ปริโยสานสฺส จตฺตาริ ลกฺขณานิ ฯ
ตตฺถ ชาตานํ ธมฺมานํ อนติวตฺตนฏฺเฐน สมฺปหํสนา อินฺทฺริยานํ
เอกรสฏเฐน สมฺปหํสนา ตทนุรูปควิริยวาหนฏฺเฐน สมฺปหํสนา
อาเสวนฏฺเฐน สมฺปหํสนา ฯ ปฐมสฺส ฌานสฺส สมฺปหํสนา ปริโยสานํ
ปริโยสานสฺส อิมานิ จตฺตาริ ลกฺขณานิ ฯ เตน วุจฺจติ ปฐมํ
ฌานํ ปริโยสานกลฺยาณญฺเจว โหติ จตุลฺลกฺขณสมฺปนฺนญฺจาติ ฯ
เอวํ ติวิธตฺตคตํ จิตฺตํ ติวิธกลฺยาณกํ ทสลกฺขณสมฺปนฺนํ วิตกฺกสมฺปนฺนญฺเจว
โหติ วิจารปีติสุขสมฺปนฺนญฺจ จิตฺตสฺส อธิฏฺฐานสมฺปนฺนญฺจ
สทฺธาสมฺปนฺนญฺจ วิริยสติสมาธิปญฺญาสมฺปนฺนญฺจาติ ฯ
     อาทิสฺส อาทิสฺส อสุภสมาปตฺติยา วณฺณํ ภาสตีติ เอวมฺปิ
อิตฺถมฺปีติ ปุนปฺปุนํ ววฏฺฐานํ กตฺวา อาทิสนโต อสุภสมาปตฺติยา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๘๖.
วณฺณํ ภาสติ อานิสํสํ กเถติ คุณํ ปริกิตฺเตติ ฯ เสยฺยถีทํ ฯ
อสุภสญฺญาปริจิเตน ภิกฺขเว ภิกฺขุโน เจตสา พหุลํ วิหรโต
เมถุนธมฺมสมาปตฺติยา จิตฺตํ ปฏิลียติ ปฏิกุฏฺฏติ ปฏิวฏฺฏติ น
สมฺปสารียติ อุเปกฺขา วา ปฏิกุลฺยตา วา สณฺฐาติ เสยฺยถาปิ
ภิกฺขเว กุกฺกุฏปตฺตํ วา นหารุททฺทลํ ๑- วา อคฺคิมฺหิ ปกฺขิตฺตํ
ปฏิลียติ ปฏิกุฏฺฏติ ปฏิวฏฺฏติ น สมฺปสารียติ เอวเมว โข ภิกฺขเว
อสุภสญฺญาปริจิเตน ภิกฺขุโน เจตสา พหุลํ วิหรโต เมถุนธมฺมสมาปตฺติยา
จิตฺตํ ปฏิลียติ ปฏิกุฏฺฏติ ปฏิวฏฺฏติ น สมฺปสารียตีติ ฯ
     อิจฺฉามหํ ภิกฺขเว อฑฺฒมาสํ ปฏิสลฺลิยิตุนฺติ อหํ ภิกฺขเว
เอกํ อฑฺฒมาสํ ปฏิสลฺลิยิตุํ นิลิยิตุํ เอโกว หุตฺวา วิหริตุํ
อิจฺฉามีติ อตฺโถ ฯ นมฺหิ เกนจิ อุปสงฺกมิตพฺโพ อญฺญตฺร เอเกน
ปิณฺฑปาตนีหารเกนาติ โย อตฺตนา ปยุตฺตวาจํ อกตฺวา มมตฺถาย
สทฺเธสุ กุเลสุ ปฏิยตฺตํ ปิณฺฑปาตํ นีหริตฺวา มยฺหํ อุปนาเมติ
ตํ ปิณฺฑปาตนีหารกํ เอกํ ภิกฺขุํ ฐเปตฺวา นมฺหิ อญฺเญน เกนจิ
ภิกฺขุนา วา คหฏฺเฐน วา อุปสงฺกมิตพฺโพติ ฯ กสฺมา ปน
เอวมาหาติ ฯ อตีเต กิร ปญฺจสตา มิคลุทฺธกา มหตีติ ทณฺฑวาคุราหิ
อรญฺญํ ปริกฺขิปิตฺวา หฏฺฐตุฏฺฐา เอกโตเยว ยาวชีวํ
มิคปกฺขิฆาตกมฺเมน ชีวิตํ กปฺเปตฺวา นิรเย อุปฺปนฺนา ฯ เต ตตฺถ
ปจิตฺวา ปุพฺเพ กเตน เกนจิเทว กุสลกมฺเมน มนุสฺเสสุ อุปฺปนฺนา
กลฺยาณูปนิสฺสยวเสน สพฺเพปิ ภควโต สนฺติเก ปพฺพชฺชญฺจ
อุปสมฺปทญฺจ ลภึสุ ฯ เตสํ ตโต มูลากุสลกมฺมโต อวิปกฺกวิปากา
@เชิงอรรถ: ๑. องฺ. สตฺตก. ๒๓/๔๘ ฯ ปาลิยมฺปน นฺหารุททฺทุลนฺติ ทิสฺสติ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๘๗.
อปราปรเจตนา ตสฺมึ อฑฺฒมาสพฺภนฺตเร อตฺตูปกฺกเมน จ
ปรูปกฺกเมน จ ชีวิตูปจฺเฉทาย โอกาสํ อกาสิ ฯ ตํ ภควา อทฺทส ฯ
กมฺมวิปาโก นาม น สกฺกา เกนจิ ปฏิพาหิตุํ ฯ เตสุ จ
ภิกฺขูสุ ปุถุชฺชนาปิ อตฺถิ โสตาปนฺนสกทาคามิอนาคามิขีณาสวาปิ ฯ
ตตฺถ ขีณาสวา อปฏิสนฺธิกา อิตเร อริยสาวกา นิยตคติกา
สุคติปรายนา ปุถุชฺชนานํ คติ อนิยตา ฯ อถ ภควา จินฺเตสิ
อิเม อตฺตภาเว ฉนฺทราเคน มรณภยภีตา น สกฺกิสฺสนฺติ คตึ
วิโสเธตุํ หนฺท เนสํ ฉนฺทราคปฺปหานาย อสุภกถํ กเถมิ ตํ
สุตฺวา อตฺตภาเว วิคตจฺฉนฺทราคตาย คติวิโสธนํ กตฺวา สคฺเค
ปฏิสนฺธึ คณฺหิสฺสนฺติ เอวํ เนสํ มม สนฺติเก ปพฺพชฺชา สาตฺถิกา
ภวิสฺสตีติ ฯ ตโต เนสํ อนุคฺคหาย อสุภกถํ กเถสิ กมฺมฏฺฐานสีเสน โน
มรณวณฺณสํวณฺณนาธิปฺปาเยน ฯ กเถตฺวา จ ปนสฺส เอตทโหสิ
สเจ มํ อิมํ อฑฺฒมาสํ ภิกฺขู ปสฺสิสฺสนฺติ อชฺช เอโก ภิกฺขุ
มโต อชฺช เทฺว ฯเปฯ อชฺช ทสาติ อาคนฺตฺวา อาโรเจสฺสนฺติ
อยญฺจ กมฺมวิปาโก น สกฺกา มยา วา อญฺเญน วา ปฏิพาหิตุํ
สฺวาหนฺตํ สุตฺวาปิ กึ กริสฺสามิ กิมฺเม อนตฺถเกน อนยพฺยสเนน
สุเตน หนฺทาหํ ภิกฺขูนํ อทสฺสนํ อุปคจฺฉามีติ ตสฺมา เอวมาห
อิจฺฉามหํ ภิกฺขเว อฑฺฒมาสํ ปฏิสลฺลิยิตุํ นมฺหิ เกนจิ
อุปสงฺกมิตพฺโพ อญฺญตฺร เอเกน ปิณฺฑปาตนีหารเกนาติ ฯ อปเร
ปนาหุ ปรูปวาทวิวชฺชนตฺถํ เอวํ วตฺวา ปฏิสลฺลีโนติ ฯ ปเร
กิร ภควนฺตํ อุปวทิสฺสนฺติ อยํ สพฺพญฺญู อหํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๘๘.
สทฺธมฺมปฺปวรจกฺกวตฺตีติ ปฏิชานมาโน อตฺตโนปิ สาวเก อญฺญมญฺญํ
ฆาเตนฺเต นิวาเรตุํ น สกฺโกติ กิมญฺญํ สกฺกิสฺสตีติ ตตฺถ ปณฺฑิตา
วกฺขนฺติ ภควา ปฏิสลฺลานมนุยุตฺโต นยิมํ ปวุตฺตึ ชานาติ โกจิสฺส
อาโรจยิตาปิ นตฺถิ สเจ ชาเนยฺย อทฺธา นิวาเรยฺยาติ ฯ อิทํ ปน
อิจฺฉามตฺตํ ปฐมเมเวตฺถ การณํ ฯ นาสฺสุธาติ เอตฺถ อสฺสุธาติ
ปทปูรณมตฺเต อวธารณตฺเถ วา นิปาโต เนว โกจิ ภควนฺตํ
อุปสงฺกมตีติ ฯ
     อเนเกหิ วณฺณสณฺฐานาทีหิ การเณหิ โวกาโร อสฺสาติ
อเนกาการโวกาโร ฯ อเนกาการโวกิณฺโณ อเนกการณสมฺมิสฺโสติ
วุตฺตํ โหติ ฯ โก โส ฯ อสุภภาวนานุโยโค ฯ ตํ อเนกาการโวการํ
อสุภภาวนานุโยคํ ฯ อนุยุตฺตา วิหรนฺตีติ ยุตฺตา ปยุตฺตา
วิหรนฺติ ฯ อฏฺฏิยนฺตีติ เตน กาเยน อฏฺฏา ทุกฺขิตา โหนฺติ ฯ
หรายนฺตีติ ลชฺชนฺติ ฯ ชิคุจฺฉนฺตีติ สญฺชาตชิคุจฺฉา โหนฺติ ฯ
ทหโรติ ตรุโณ ฯ ยุวาติ โยพฺพเนน สมนฺนาคโต ฯ
มณฺฑนกชาติโยติ มณฺฑนปกติโก ฯ สีสํ นหาโตติ สีเสน สทฺธึ
นหาโต ฯ ทหโร ยุวาติ เอตฺถ ทหรวจเนน ปฐมโยพฺพนภาวํ
ทสฺเสติ ฯ ปฐมโยพฺพเน หิ สตฺตา วิเสเสน มณฺฑนกชาติยา
โหนฺติ ฯ สีสํ นหาโตติ อิมินา มณฺฑนานุโยคกาลํ ฯ ยุวาปิ หิ
กิญฺจิ กมฺมํ กตฺวา สงฺกิลิฏฺฐสรีโร น มณฺฑนานุยุตฺโต โหติ ฯ
สีสํ นหาโต ปน โส มณฺฑนเมวานุยุญฺชติ อหิกุณปาทีนิ ทฏฺฐุมฺปิ
น อิจฺฉติ ฯ โส ตสฺมึ ขเณ อหิกุณเปน วา กุกฺกุรกุณเปน วา
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๔๘๙.
มนุสฺสกุณเปน วา กณฺเฐ อาลคฺเคน เกนจิเทว ปจฺจตฺถิเกน
อาเนตฺวา กณฺเฐ พทฺเธน ปฏิมุกฺเกน ยถา อฏฺฏิเยยฺย หราเยยฺย
ชิคุจฺเฉยฺย เอวเมว เต ภิกฺขู สเกน กาเยน อฏฺฏิยนฺตา หรายนฺตา
ชิคุจฺฉนฺตา โส วิย ปุริโส ตํ กุณปํ วิคตจฺฉนฺทราคตาย
อตฺตโน กายํ ปริจฺจชิตุกามา หุตฺวา สตฺถํ อาทาย อตฺตนาปิ
อตฺตานํ ชีวิตา โวโรเปนฺติ ตฺวํ มํ ชีวิตา โวโรเปหิ อหํ
ตนฺติ เอวํ อญฺญมญฺญมฺปิ ชีวิตา โวโรเปนฺติ ฯ มิคลณฺฑิกมฺปิ
สมณกุตฺตกนฺติ มิคลณฺฑิโกติ ตสฺส นามํ ฯ สมณกุตฺตโกติ
สมณเวสธารโก ฯ โส กิร สิขามตฺตํ ฐเปตฺวา สีสํ มุณฺเฑตฺวา
เอกํ กาสาวํ นิวาเสตฺวา เอกํ อํเส กตฺวา วิหารํเยว อุปนิสฺสาย
วิฆาสาทภาเวน ชีวติ ฯ ตมฺปิ มิคลณฺฑิกํ สมณกุตฺตกํ อุปสงฺกมิตฺวา
เอวํ วทนฺติ ฯ สาธูติ อายาจนตฺเถ นิปาโต ฯ โนติ
อุปโยคพหุวจนํ ฯ สาธุ อาวุโส อมฺเห ชีวิตา โวโรเปหีติ วุตฺตํ
โหติ ฯ เอตฺถ จ อริยา เนว ปาณาติปาตํ กรึสุ น สมาทเปสุํ
น สมนุญฺญาเปสุํ ๑- ฯ ปุถุชฺชนา ปน สพฺพมกํสุ ฯ
     โลหิตกนฺติ โลหิตมกฺขิตํ ฯ เยน วคฺคุมุทาติ วคฺคุมตา
โลกสฺส ปุญฺญสมฺมตา นที ฯ โสปิ กิร ตํ ปาปํ ตตฺถ
ปวาเหสฺสามีติ สญฺญาย คโต ฯ {๑๖๓} อหุเทว กุกฺกุจฺจนฺติ เตสุ กิร
ภิกฺขูสุ เกนจิ กายวิกาโร วา วจีวิกาโร วา น กโต สพฺเพ
สตา สมฺปชานา ทกฺขิเณน ปสฺเสน นิปชฺชึสุ ฯ ตํ อนุสฺสรโต
@เชิงอรรถ: ๑. น สมนุชานึสุ ฯ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้าที่ ๔๘๒-๔๘๙.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=1&page=482&pages=8&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=1&A=10112&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=1&A=10112&modeTY=2&pagebreak=1#p482