อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลี อักษรไทย
วินย.อ. (สมนฺต.๑)
หน้าที่ ๓๕๔-๓๕๘.

หน้าที่ ๓๕๔.
โมเจสฺสามีติ นิจฺจกาลํ ตสฺส ปวุตฺตึ สุณนฺโตเยว วิจรติ ตสฺมา
ตํขณํเยว คนฺตฺวา อทฺทส ฯ เตน วุตฺตํ อทฺทสา โข อายสฺมา
ธนิโยติ ฯ ทารูนํ กิจฺจาติ ทารูนํ การณา ฯ ปุราหํ หญฺญามีติ
อหํ ปุรา หญฺญามิ ฯ ยาว อหํ น หญฺญามิ ตาว ตฺวํ เอยฺยาสีติ
อตฺโถ ฯ {๘๘} อิงฺฆ ภนฺเต สราเปหีติ เอตฺถ อิงฺฆาติ โจทนตฺเถ
นิปาโต ฯ ปฐมาภิสิตฺโตติ ๑- อภิสิตฺโต หุตฺวา ปฐมํ ฯ เอวรูปึ
วาจํ ภาสิตาติ ทินฺนญฺเญว สมณพฺราหฺมณานํ ติณกฏฺโฐทกํ
ปริภุญฺชนฺตูติ อิมํ เอวรูปึ วาจํ อภิสิตฺโต หุตฺวา ปฐมเมว ยํ
ตฺวํ อภาสิ ตํ สยเมว ภาสิตฺวา อิทานิ สรสิ น สรสีติ วุตฺตํ
โหติ ฯ ราชาโน กิร อภิสิตฺตมตฺตาเยว ธมฺมเภริญฺจาราเปนฺติ
ทินฺนญฺเญว สมณพฺราหฺมณานํ ติณกฏฺโฐทกํ ปริภุญฺชนฺตูติ ตํ
สนฺธาย เอส วทติ ฯ เตสํ มยา สนฺธาย ภาสิตนฺติ เตสํ
อปฺปมตฺตเกปิ กุกฺกุจฺจายนฺตานํ สมิตพาหิตปาปานํ สมณพฺราหฺมณานํ
ติณกฏฺโฐทกหรณํ สนฺธาย มยา เอวํ ภาสิตํ น ตุมฺหาทิสานนฺติ
อธิปฺปาโย ฯ ตญฺจ โข อรญฺเญ อปริคฺคหิตนฺติ ตญฺจ
ติณกฏฺโฐทกํ ยํ อรญฺเญ อปริคฺคหิตํ โหติ เอตํ สนฺธาย มยา
ภาสิตนฺติ ทีเปติ ฯ โลเมน ตฺวํ มุตฺโตสีติ เอตฺถ โลมมิว โลมํ
กึ ปน ตํ ปพฺพชฺชาลิงฺคํ ฯ กึ วุตฺตํ โหติ ฯ ยถา นาม
ธุตฺตา มํสํ ขาทิสฺสามาติ มหคฺฆโลมกํ เอฬกํ คณฺเหยฺยุํ ตเมนํ
อญโญ วิญฺญุปุริโส ทิสฺวา อิมสฺส เอฬกสฺส มํสํ กหาปณมตฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑. สมฺปจฺจาภิสิตฺโตติ อมฺหากํ มติ ฯ ปฐมาภิสมฺพุทฺโธติ สาธกํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๕.
อคฺฆติ โลมานิ ปน โลมวาเร โลมวาเร อเนเก กหาปเณ อคฺฆนฺตีติ
เทฺว อโลมเก เอฬเก ทตฺวา คณฺเหยฺย เอวํ โส เอฬโก
วิญฺญุปุริสมาคมฺม โลเมน มุจฺเจยฺย เอวเมว ตฺวํ อิมสฺส กมฺมสฺส
กตตฺตา วธพนฺธนารโห ยสฺมา ปน อรหทฺธโช สพฺภิ อวชฺฌรูโป
ตฺวญฺจ สาสเน ปพฺพชิตตฺตา ปพฺพชฺชาลิงฺคภูตํ อรหทฺธชํ ธาเรสิ
ตสฺมา ตฺวํ อิมินา ปพฺพชฺชาลิงฺคโลเมน เอฬโก วิย วิญฺญุปุริสํ
อาคมฺม มุตฺโตสิ ฯ
     มนุสฺสา อุชฺฌายนฺตีติ รญฺโญ ปริสติ ภาสมานสฺส สมฺมุขา
จ ปรมฺมุขา จ สุตฺวา ตตฺถ ตตฺถ มนุสฺสา อุชฺญายนฺติ อวชฺฌายนฺติ
อวชานนฺตา ตํ ฌายนฺติ โอโลเกนฺติ ลามกโต วา จินฺเตนฺตีติ
อตฺโถ ฯ ขียนฺตีติ ตสฺส อวณฺณํ กเถนฺติ ปกาเสนฺติ ฯ วิปาเจนฺตีติ
วิตฺถาริกํ กโรนฺติ สพฺพตฺถ ปตฺถรนฺติ ฯ อยญฺจ อตฺโถ
สทฺทสตฺถานุสาเรน เวทิตพฺโพ ฯ อยํ ปเนตฺถ โยชนา อลชฺชิโน อิเม
สมณา สกฺยปุตฺติยาติอาทีนิ จินฺเตนฺตา อุชฺฌายนฺติ นตฺถิ อิเมสํ
สามญฺญนฺติอาทีนิ ภณนฺตา ขียนฺติ อปคตา อิเม สามญฺญาติอาทีนิ
ตตฺถ ตตฺถ วิตฺถาเรนฺตา วิปาเจนฺตีติ ฯ เอเตน นเยน อิเมสํ
ปทานํ อิโต ปรมฺปิ ตตฺถ ตตฺถ อาคตปทานุรูเปน โยชนา
เวทิตพฺพา ฯ ตตฺถ พฺรหฺมจาริโนติ เสฏฺฐจาริโน ฯ สามญฺญนฺติ
สมณภาโว ฯ พฺรหฺมญฺญนฺติ เสฏฺฐภาโว ฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมว ฯ
รญฺโญ ทารูนีติอาทิมฺหิ อทินฺนํ อาทิยิสฺสตีติ อยํ อุชฺฌายนตฺโถ ฯ
ยํ ปน อทินฺนํ อาทิยิ ตํ ทสฺเสตุํ รญฺโญ ทารูนีติ วุตฺตํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๖.
อิติ วจนเภเท อสมฺมุยฺหนฺเตหิ อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ
     ปุราณโวหาริโก มหามตฺโตติ ภิกฺขุภาวโต ปุราเณ คิหิกาเล
วินิจฺฉยโวหาเร นิยุตฺตตฺตา โวหาริโกติ สงฺขํ คโต มหาอมจฺโจ ฯ
อถโข ภควา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจาติ ภควา สามญฺเญว
โลกโวหารมฺปิ ชานาติ อตีตพุทฺธานํ ปญฺญตฺตมฺปิ ชานาติ ปุพฺเพปิ
พุทฺธา เอตฺตเกน ปาราชิกํ ปญฺญาเปนฺติ เอตฺตเกน ถุลฺลจฺจยํ
เอตฺตเกน ทุกฺกฏนฺติ เอวํ สนฺเตปิ สเจ อญฺเญหิ โลกโวหารญฺญูหิ
สทฺธึ อสํสนฺเทตฺวา ปาทมตฺเตน ปาราชิกํ ปญฺญาเปยฺย เตนสฺส
สิยุํ วตฺตาโร สีลสํวโร นาม เอกภิกฺขุสฺสปิ อปฺปเมยฺโย อสงฺเขยฺโย
มหาปฐวีสมุทฺทอากาสานิ วิย อติวิตฺถิณฺโณ ตํ นาม ภควา
ปาทมตฺตเกน นาเสสีติ ตโต ตถาคตสฺส ญาณพลํ อชานนฺตา
สิกฺขาปทํ โกเปยฺยุํ ปญฺญตฺตมฺปิ สิกฺขาปทํ ยถาฐาเน น ติฏฺเฐยฺย
โลกโวหารญฺญูหิ ปน สทฺธึ สํสนฺเทตฺวา ปญฺญตฺเต โส อุปวาโท
น โหติ อญฺญทตฺถุํ เอวํ วตฺตาโร โหนฺติ อิเม หิ นาม
อาคาริกาปิ ปาทมตฺเตน โจรํ หนนฺติปิ พนฺธนฺติปิ ปพฺพาเชนฺติปิ
กสฺมา ภควา ปพฺพชิตํ น นาเสสฺสติ เยน ปรสนฺตกํ
ติณสลากมตฺตมฺปิ น คเหตพฺพนฺติ ตถาคตสฺส จ ญาณพลํ ชานิสฺสนฺติ
ปญฺญตฺตมฺปิ จ สิกฺขาปทํ อกุปฺปํ ภวิสฺสติ ยถาฐาเน ฐสฺสติ ฯ
ตสฺมา โลกโวหารญฺญูหิ สทฺธึ สํสนฺเทตฺวา ปญฺญาเปตุกาโม
สพฺพาวนฺตํ ปริสํ อนุวิโลเกนฺโต อถโข ภควา อวิทูเร นิสินฺนํ
ทิสฺวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจาติ เอตํ อโวจ กิตฺตเกน นุโข
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๗.
ภิกฺขุ ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร โจรํ คเหตฺวา หนติ วา
พนฺธติ วา ปพฺพาเชติ วาติ ฯ ตตฺถ มาคโธติ มคธานํ อิสฺสโร ฯ
เสนิโยติ เสนาย สมฺปนฺโน ฯ พิมฺพิสาโรติ ตสฺส นามํ ฯ
ปพฺพาเชติ วาติ รฏฺฐโต นิกฺขาเมติ ฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมว ฯ
ปญฺจมาสโก ปาโทติ ตทา ราชคเห วีสติมาสโก กหาปโณ โหติ
ตสฺมา ปญฺจมาสโก ปาโท ฯ เอเตน ลกฺขเณน สพฺพชนปเทสุ
กหาปณสฺส จตุตฺโถ ภาโค ปาโทติ เวทิตพฺโพ ฯ โส จ โข
โปราณสฺส นีลกหาปณสฺส วเสน น อิตเรสํ รุทฺรทามกาทีนํ ฯ
เตน ปาเทน อตีตา พุทฺธาปิ ปาราชิกํ ปญฺญาเปสุํ อนาคตาปิ
ปญฺญาเปสฺสนฺติ ฯ สพฺพพุทฺธานํ หิ ปาราชิกวตฺถุมฺหิ วา ปาราชิเก
วา นานตฺตํ นตฺถิ ฯ อิมาเนว จตฺตาริ ปาราชิกวตฺถูนิ อิมาเนว
จตฺตาริ ปาราชิกานิ อิโต อูนํ วา อติริตฺตํ วา นตฺถิ ฯ ตสฺมา
ภควาปิ ธนิยํ วิครหิตฺวา ปาเทเนว ทุติยํ ปาราชิกํ ปญฺญาเปนฺโต
โย ปน ภิกฺขุ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตนฺติอาทิมาห ฯ
     เอวํ มูลจฺเฉชฺชวเสน ทฬฺหํ กตฺวา ทุติยปาราชิเก ปญฺญตฺเต
อปรมฺปิ อนุปฺปญฺญตฺตตฺถาย รชกภณฺฑิกวตฺถุ อุทปาทิ ฯ
ตสฺสุปฺปตฺติทีปนตฺถเมตํ วุตฺตํ เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ
ปญฺญตฺตํ โหตีติ ฯ ตสฺสตฺโถ จ อนุปฺปญฺญตฺติสมฺพนฺโธ จ
ปฐมปาราชิกวณฺณนายํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ ฯ ยถา จ อิธ
เอวํ อิโต ปรํ สพฺพสิกฺขาปเทสุ ฯ ยํยํ หิ ปุพฺเพ วุตฺตํ ตํตํ
สพฺพํ วชฺเชตฺวา อุปรูปริ อปุพฺพเมว วณฺณยิสฺสาม ฯ ยทิ หิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๘.
ยํยํ วุตฺตนยํ ตํตํ ปุนปิ วณฺณยิสฺสาม กทา วณฺณนาย อนฺตํ
คมิสฺสาม ฯ ตสฺมา ยํยํ ปุพฺเพ วุตฺตํ ตํตํ สพฺพํ สาธุกํ
อุปลกฺเขตฺวา ตตฺถ ตตฺถ อตฺโถ จ โยชนา จ เวทิตพฺพา ฯ
อปุพฺพํ ปน ยงฺกิญฺจิ อนุตฺตานตฺถํ สพฺพํ มยเมว วณฺณยิสฺสาม ฯ
     {๙๐} รชกตฺถรณํ คนฺตฺวาติ รชกติตฺถํ คนฺตฺวา ฯ ตํ หิ ยสฺมา
ตตฺถ รชกา วตฺถานิ อตฺถรนฺติ ตสฺมา รชกตฺถรณนฺติ วุจฺจติ ฯ
รชกภณฺฑิกนฺติ รชกานํ ภณฺฑิกํ ฯ รชกา สายณฺหสมเย นครํ
ปวิสนฺตา พหูนิ วตฺถานิ เอเกกํ ภณฺฑิกํ  พนฺธนฺติ ตโต เอกํ
ภณฺฑิกํ เตสํ ปมาเทน อปสฺสนฺตานํ อวหริตฺวา เถเนตฺวาติ อตฺโถ ฯ
     {๙๒} คาโม นามาติเอวมาทิ คามา วา อรญฺญา วาติ เอตฺถ
วุตฺตสฺส คามสฺส จ อรญฺญสฺส จ ปเภททสฺสนตฺถํ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ
ยสฺมึ คาเม เอกาเอว กุฏี เอกํ เคหํ เสยฺยถาปิ มลยชนปเท อยํ
เอกกุฏิโก คาโม นาม ฯ เอเตน นเยน อปเร เวทิตพฺพา ฯ
อมนุสฺโส นาม โย สพฺพโส วา มนุสฺสานํ อภาเวน
ยกฺขปริคฺคหภูโต ฯ ยโต วา มนุสฺสา เกนจิ การเณน ปุนปิ
อาคนฺตุกามา เอว อปกฺกนฺตา ฯ ปริกฺขิตฺโต นาม อิฏฺฐกปาการํ อาทึ
กตฺวา อนฺตมโส กณฺฏกสาขาหิปิ ปริกฺขิตฺโต ฯ โคนิสาทินิวิฏฺโฐ
นาม วีถิสนฺนิเวสาทิวเสน อนิวิสิตฺวา ยถา คาโว ตตฺถ ตตฺถ
เทฺว ติสฺโส นิสีทนฺติ เอวํ ตตฺถ ตตฺถ เทฺว ตีณิ ฆรานิ กตฺวา
นิวิฏฺโฐ ฯ สตฺโถติ ชงฺฆสตฺถสกฏสตฺถาทีสุ โยโกจิ ฯ อิมสฺมึ จ
สิกฺขาปเท นิคโมปิ นครมฺปิ คามคฺคหเณเนว คหิตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้าที่ ๓๕๔-๓๕๘.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=1&page=354&pages=5&modeTY=2&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=1&A=7436&modeTY=2&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=1&A=7436&modeTY=2&pagebreak=1#p354