อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลี อักษรไทย
วินย.อ. (สมนฺต.๑)
หน้าที่ ๓๕๔-๓๕๘.

หน้าที่ ๓๕๔.
โมเจสฺสามีติ นิจฺจกาลํ ตสฺส ปวุตฺตึ สุณนฺโตเยว วิจรติ ตสฺมา
ตํขณํเยว คนฺตฺวา อทฺทส ฯ เตน วุตฺตํ อทฺทสา โข อายสฺมา
ธนิโยติ ฯ ทารูนํ กิจฺจาติ ทารูนํ การณา ฯ ปุราหํ หญฺามีติ
อหํ ปุรา หญฺามิ ฯ ยาว อหํ น หญฺามิ ตาว ตฺวํ เอยฺยาสีติ
อตฺโถ ฯ {๘๘} อิงฺฆ ภนฺเต สราเปหีติ เอตฺถ อิงฺฆาติ โจทนตฺเถ
นิปาโต ฯ ปมาภิสิตฺโตติ ๑- อภิสิตฺโต หุตฺวา ปมํ ฯ เอวรูปึ
วาจํ ภาสิตาติ ทินฺนญฺเว สมณพฺราหฺมณานํ ติณกฏฺโทกํ
ปริภุญฺชนฺตูติ อิมํ เอวรูปึ วาจํ อภิสิตฺโต หุตฺวา ปมเมว ยํ
ตฺวํ อภาสิ ตํ สยเมว ภาสิตฺวา อิทานิ สรสิ น สรสีติ วุตฺตํ
โหติ ฯ ราชาโน กิร อภิสิตฺตมตฺตาเยว ธมฺมเภริญฺจาราเปนฺติ
ทินฺนญฺเว สมณพฺราหฺมณานํ ติณกฏฺโทกํ ปริภุญฺชนฺตูติ ตํ
สนฺธาย เอส วทติ ฯ เตสํ มยา สนฺธาย ภาสิตนฺติ เตสํ
อปฺปมตฺตเกปิ กุกฺกุจฺจายนฺตานํ สมิตพาหิตปาปานํ สมณพฺราหฺมณานํ
ติณกฏฺโทกหรณํ สนฺธาย มยา เอวํ ภาสิตํ น ตุมฺหาทิสานนฺติ
อธิปฺปาโย ฯ ตญฺจ โข อรญฺเ อปริคฺคหิตนฺติ ตญฺจ
ติณกฏฺโทกํ ยํ อรญฺเ อปริคฺคหิตํ โหติ เอตํ สนฺธาย มยา
ภาสิตนฺติ ทีเปติ ฯ โลเมน ตฺวํ มุตฺโตสีติ เอตฺถ โลมมิว โลมํ
กึ ปน ตํ ปพฺพชฺชาลิงฺคํ ฯ กึ วุตฺตํ โหติ ฯ ยถา นาม
ธุตฺตา มํสํ ขาทิสฺสามาติ มหคฺฆโลมกํ เอฬกํ คณฺเหยฺยุํ ตเมนํ
อโ วิญฺุปุริโส ทิสฺวา อิมสฺส เอฬกสฺส มํสํ กหาปณมตฺตํ
@เชิงอรรถ: ๑. สมฺปจฺจาภิสิตฺโตติ อมฺหากํ มติ ฯ ปมาภิสมฺพุทฺโธติ สาธกํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๕.
อคฺฆติ โลมานิ ปน โลมวาเร โลมวาเร อเนเก กหาปเณ อคฺฆนฺตีติ
เทฺว อโลมเก เอฬเก ทตฺวา คณฺเหยฺย เอวํ โส เอฬโก
วิญฺุปุริสมาคมฺม โลเมน มุจฺเจยฺย เอวเมว ตฺวํ อิมสฺส กมฺมสฺส
กตตฺตา วธพนฺธนารโห ยสฺมา ปน อรหทฺธโช สพฺภิ อวชฺฌรูโป
ตฺวญฺจ สาสเน ปพฺพชิตตฺตา ปพฺพชฺชาลิงฺคภูตํ อรหทฺธชํ ธาเรสิ
ตสฺมา ตฺวํ อิมินา ปพฺพชฺชาลิงฺคโลเมน เอฬโก วิย วิญฺุปุริสํ
อาคมฺม มุตฺโตสิ ฯ
     มนุสฺสา อุชฺฌายนฺตีติ รญฺโ ปริสติ ภาสมานสฺส สมฺมุขา
จ ปรมฺมุขา จ สุตฺวา ตตฺถ ตตฺถ มนุสฺสา อุชฺายนฺติ อวชฺฌายนฺติ
อวชานนฺตา ตํ ฌายนฺติ โอโลเกนฺติ ลามกโต วา จินฺเตนฺตีติ
อตฺโถ ฯ ขียนฺตีติ ตสฺส อวณฺณํ กเถนฺติ ปกาเสนฺติ ฯ วิปาเจนฺตีติ
วิตฺถาริกํ กโรนฺติ สพฺพตฺถ ปตฺถรนฺติ ฯ อยญฺจ อตฺโถ
สทฺทสตฺถานุสาเรน เวทิตพฺโพ ฯ อยํ ปเนตฺถ โยชนา อลชฺชิโน อิเม
สมณา สกฺยปุตฺติยาติอาทีนิ จินฺเตนฺตา อุชฺฌายนฺติ นตฺถิ อิเมสํ
สามญฺนฺติอาทีนิ ภณนฺตา ขียนฺติ อปคตา อิเม สามญฺาติอาทีนิ
ตตฺถ ตตฺถ วิตฺถาเรนฺตา วิปาเจนฺตีติ ฯ เอเตน นเยน อิเมสํ
ปทานํ อิโต ปรมฺปิ ตตฺถ ตตฺถ อาคตปทานุรูเปน โยชนา
เวทิตพฺพา ฯ ตตฺถ พฺรหฺมจาริโนติ เสฏฺจาริโน ฯ สามญฺนฺติ
สมณภาโว ฯ พฺรหฺมญฺนฺติ เสฏฺภาโว ฯ เสสํ อุตฺตานตฺถเมว ฯ
รญฺโ ทารูนีติอาทิมฺหิ อทินฺนํ อาทิยิสฺสตีติ อยํ อุชฺฌายนตฺโถ ฯ
ยํ ปน อทินฺนํ อาทิยิ ตํ ทสฺเสตุํ รญฺโ ทารูนีติ วุตฺตํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๖.
อิติ วจนเภเท อสมฺมุยฺหนฺเตหิ อตฺโถ เวทิตพฺโพ ฯ
     ปุราณโวหาริโก มหามตฺโตติ ภิกฺขุภาวโต ปุราเณ คิหิกาเล
วินิจฺฉยโวหาเร นิยุตฺตตฺตา โวหาริโกติ สงฺขํ คโต มหาอมจฺโจ ฯ
อถโข ภควา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจาติ ภควา สามญฺเว
โลกโวหารมฺปิ ชานาติ อตีตพุทฺธานํ ปญฺตฺตมฺปิ ชานาติ ปุพฺเพปิ
พุทฺธา เอตฺตเกน ปาราชิกํ ปญฺาเปนฺติ เอตฺตเกน ถุลฺลจฺจยํ
เอตฺตเกน ทุกฺกฏนฺติ เอวํ สนฺเตปิ สเจ อญฺเหิ โลกโวหารญฺูหิ
สทฺธึ อสํสนฺเทตฺวา ปาทมตฺเตน ปาราชิกํ ปญฺาเปยฺย เตนสฺส
สิยุํ วตฺตาโร สีลสํวโร นาม เอกภิกฺขุสฺสปิ อปฺปเมยฺโย อสงฺเขยฺโย
มหาปวีสมุทฺทอากาสานิ วิย อติวิตฺถิณฺโณ ตํ นาม ภควา
ปาทมตฺตเกน นาเสสีติ ตโต ตถาคตสฺส าณพลํ อชานนฺตา
สิกฺขาปทํ โกเปยฺยุํ ปญฺตฺตมฺปิ สิกฺขาปทํ ยถาาเน น ติฏฺเยฺย
โลกโวหารญฺูหิ ปน สทฺธึ สํสนฺเทตฺวา ปญฺตฺเต โส อุปวาโท
น โหติ อญฺทตฺถุํ เอวํ วตฺตาโร โหนฺติ อิเม หิ นาม
อาคาริกาปิ ปาทมตฺเตน โจรํ หนนฺติปิ พนฺธนฺติปิ ปพฺพาเชนฺติปิ
กสฺมา ภควา ปพฺพชิตํ น นาเสสฺสติ เยน ปรสนฺตกํ
ติณสลากมตฺตมฺปิ น คเหตพฺพนฺติ ตถาคตสฺส จ าณพลํ ชานิสฺสนฺติ
ปญฺตฺตมฺปิ จ สิกฺขาปทํ อกุปฺปํ ภวิสฺสติ ยถาาเน สฺสติ ฯ
ตสฺมา โลกโวหารญฺูหิ สทฺธึ สํสนฺเทตฺวา ปญฺาเปตุกาโม
สพฺพาวนฺตํ ปริสํ อนุวิโลเกนฺโต อถโข ภควา อวิทูเร นิสินฺนํ
ทิสฺวา ตํ ภิกฺขุํ เอตทโวจาติ เอตํ อโวจ กิตฺตเกน นุโข
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๗.
ภิกฺขุ ราชา มาคโธ เสนิโย พิมฺพิสาโร โจรํ คเหตฺวา หนติ วา
พนฺธติ วา ปพฺพาเชติ วาติ ฯ ตตฺถ มาคโธติ มคธานํ อิสฺสโร ฯ
เสนิโยติ เสนาย สมฺปนฺโน ฯ พิมฺพิสาโรติ ตสฺส นามํ ฯ
ปพฺพาเชติ วาติ รฏฺโต นิกฺขาเมติ ฯ เสสเมตฺถ อุตฺตานตฺถเมว ฯ
ปญฺจมาสโก ปาโทติ ตทา ราชคเห วีสติมาสโก กหาปโณ โหติ
ตสฺมา ปญฺจมาสโก ปาโท ฯ เอเตน ลกฺขเณน สพฺพชนปเทสุ
กหาปณสฺส จตุตฺโถ ภาโค ปาโทติ เวทิตพฺโพ ฯ โส จ โข
โปราณสฺส นีลกหาปณสฺส วเสน น อิตเรสํ รุทฺรทามกาทีนํ ฯ
เตน ปาเทน อตีตา พุทฺธาปิ ปาราชิกํ ปญฺาเปสุํ อนาคตาปิ
ปญฺาเปสฺสนฺติ ฯ สพฺพพุทฺธานํ หิ ปาราชิกวตฺถุมฺหิ วา ปาราชิเก
วา นานตฺตํ นตฺถิ ฯ อิมาเนว จตฺตาริ ปาราชิกวตฺถูนิ อิมาเนว
จตฺตาริ ปาราชิกานิ อิโต อูนํ วา อติริตฺตํ วา นตฺถิ ฯ ตสฺมา
ภควาปิ ธนิยํ วิครหิตฺวา ปาเทเนว ทุติยํ ปาราชิกํ ปญฺาเปนฺโต
โย ปน ภิกฺขุ อทินฺนํ เถยฺยสงฺขาตนฺติอาทิมาห ฯ
     เอวํ มูลจฺเฉชฺชวเสน ทฬฺหํ กตฺวา ทุติยปาราชิเก ปญฺตฺเต
อปรมฺปิ อนุปฺปญฺตฺตตฺถาย รชกภณฺฑิกวตฺถุ อุทปาทิ ฯ
ตสฺสุปฺปตฺติทีปนตฺถเมตํ วุตฺตํ เอวญฺจิทํ ภควตา ภิกฺขูนํ สิกฺขาปทํ
ปญฺตฺตํ โหตีติ ฯ ตสฺสตฺโถ จ อนุปฺปญฺตฺติสมฺพนฺโธ จ
ปมปาราชิกวณฺณนายํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺโพ ฯ ยถา จ อิธ
เอวํ อิโต ปรํ สพฺพสิกฺขาปเทสุ ฯ ยํยํ หิ ปุพฺเพ วุตฺตํ ตํตํ
สพฺพํ วชฺเชตฺวา อุปรูปริ อปุพฺพเมว วณฺณยิสฺสาม ฯ ยทิ หิ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๕๘.
ยํยํ วุตฺตนยํ ตํตํ ปุนปิ วณฺณยิสฺสาม กทา วณฺณนาย อนฺตํ
คมิสฺสาม ฯ ตสฺมา ยํยํ ปุพฺเพ วุตฺตํ ตํตํ สพฺพํ สาธุกํ
อุปลกฺเขตฺวา ตตฺถ ตตฺถ อตฺโถ จ โยชนา จ เวทิตพฺพา ฯ
อปุพฺพํ ปน ยงฺกิญฺจิ อนุตฺตานตฺถํ สพฺพํ มยเมว วณฺณยิสฺสาม ฯ
     {๙๐} รชกตฺถรณํ คนฺตฺวาติ รชกติตฺถํ คนฺตฺวา ฯ ตํ หิ ยสฺมา
ตตฺถ รชกา วตฺถานิ อตฺถรนฺติ ตสฺมา รชกตฺถรณนฺติ วุจฺจติ ฯ
รชกภณฺฑิกนฺติ รชกานํ ภณฺฑิกํ ฯ รชกา สายณฺหสมเย นครํ
ปวิสนฺตา พหูนิ วตฺถานิ เอเกกํ ภณฺฑิกํ  พนฺธนฺติ ตโต เอกํ
ภณฺฑิกํ เตสํ ปมาเทน อปสฺสนฺตานํ อวหริตฺวา เถเนตฺวาติ อตฺโถ ฯ
     {๙๒} คาโม นามาติเอวมาทิ คามา วา อรญฺา วาติ เอตฺถ
วุตฺตสฺส คามสฺส จ อรญฺสฺส จ ปเภททสฺสนตฺถํ วุตฺตํ ฯ ตตฺถ
ยสฺมึ คาเม เอกาเอว กุฏี เอกํ เคหํ เสยฺยถาปิ มลยชนปเท อยํ
เอกกุฏิโก คาโม นาม ฯ เอเตน นเยน อปเร เวทิตพฺพา ฯ
อมนุสฺโส นาม โย สพฺพโส วา มนุสฺสานํ อภาเวน
ยกฺขปริคฺคหภูโต ฯ ยโต วา มนุสฺสา เกนจิ การเณน ปุนปิ
อาคนฺตุกามา เอว อปกฺกนฺตา ฯ ปริกฺขิตฺโต นาม อิฏฺกปาการํ อาทึ
กตฺวา อนฺตมโส กณฺฏกสาขาหิปิ ปริกฺขิตฺโต ฯ โคนิสาทินิวิฏฺโ
นาม วีถิสนฺนิเวสาทิวเสน อนิวิสิตฺวา ยถา คาโว ตตฺถ ตตฺถ
เทฺว ติสฺโส นิสีทนฺติ เอวํ ตตฺถ ตตฺถ เทฺว ตีณิ ฆรานิ กตฺวา
นิวิฏฺโ ฯ สตฺโถติ ชงฺฆสตฺถสกฏสตฺถาทีสุ โยโกจิ ฯ อิมสฺมึ จ
สิกฺขาปเท นิคโมปิ นครมฺปิ คามคฺคหเณเนว คหิตนฺติ เวทิตพฺพํ ฯ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้าที่ ๓๕๔-๓๕๘.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=1&page=354&pages=5&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=1&A=7436&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=1&A=7436&pagebreak=1#p354