อรรถกถาเล่มที่ ๑ ภาษาบาลี อักษรไทย
วินย.อ. (สมนฺต.๑)
หน้าที่ ๓๒๑-๓๒๔.

หน้าที่ ๓๒๑.
ราชปจฺจตฺถิกาทโยปิ กโรนฺติ ตสฺมา ตมฺปเภทํ ทสฺเสนฺโต
ราชปจฺจตฺถิกาติอาทิมาห ฯ ตตฺถ ราชาเยว ปจฺจตฺถิกา
ราชปจฺจตฺถิกา ฯ เต จ สยํ อาเนนฺตาปิ อญฺเหิ อานาเปนฺตาปิ
อาเนนฺติเยวาติ เวทิตพฺพา ฯ โจราเอว ปจฺจตฺถิกา โจรปจฺจตฺถิกา ฯ
ธุตฺตาติ เมถุนูปสํหิตขิฑฺฑาปสุตา นาคริยเกราชิยปุริสา ๑-
อิตฺถีธุตฺตสุราธุตฺตาทโย วา ฯ ธุตฺตาเอว ปจฺจตฺถิกา ธุตฺตปจฺจตฺถิกา ฯ
คนฺธนฺติ หทยํ วุจฺจติ ตํ อุปฺปาเฏนฺตีติ อุปฺปลคนฺธา ๒- ฯ
อุปฺปลคนฺธาเอว ปจฺจตฺถิกา อุปฺปลคนฺธปจฺจตฺถิกา ฯ เต กิร น
กสิวณิชฺชาทีหิ ชีวนฺติ ปนฺถฆาตาทีนิ กตฺวา ปุตฺตทารํ โปเสนฺติ ฯ
เต กมฺมสิทฺธึ ปฏฺยมานา เทวตานํ อายาจิตฺวา ตาสํ พลิกมฺมตฺถํ
มนุสฺสานํ หทยํ อุปฺปาเฏนฺติ ฯ สพฺพกาลญฺจ มนุสฺสา ทุลฺลภา
ภิกฺขู ปน อรญฺเ วิหรนฺตา สุลภา โหนฺติ ฯ เต สีลวนฺตํ ภิกฺขุํ
คเหตฺวา สีลวโต วโธ นาม ภาริโย โหตีติ มญฺมานา ตสฺส
สีลวินาสนตฺถํ มนุสฺสิตฺถีอาทิเก วา อาเนนฺติ ตํ วา ตตฺถ เนนฺติ ฯ
อยเมตฺถ วิเสโส ฯ เสสํ วุตฺตนเยเนว เวทิตพฺพํ ฯ ภิกฺขุปจฺจตฺถิกวาเร
วุตฺตนเยเนว จ อิเมสุ จตูสุปิ วาเรสุ จตุกฺกานิ เวทิตพฺพานิ ฯ
ปาลิยํ ปน สงฺขิตฺเตน วุตฺตานิ ฯ
            สพฺพากาเรน จตุกฺกปฺปเภทกถา นิฏฺิตา ฯ
     {๖๖} อิทานิ ยํ วุตฺตํ มนุสฺสิตฺถิยา ตโย มคฺเค เมถุนํ ธมฺมํ
@เชิงอรรถ: ๑. เกราฏิก..อิติปิ ฯ    ๒. อุปฺปลนฺติ วุจฺจติ หทยํ ฯ ตํ อุปฺปาเฏนฺตีติ
@อุปฺปลคนฺธา ฯ คนฺธสทฺโท  หิ ฉนฺทเน วตฺตติ ฯ อวชาตํ น อิจฺฉนฺติ โย โหติ
@กุลคนฺธโนติ สาธกํ ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๒๒.
ปฏิเสวนฺตสฺสาติอาทิ เอตฺถ อสมฺโมหตฺถํ มคฺเคน
มคฺคนฺติอาทิมาห ฯ ตตฺถ มคฺเคน มคฺคนฺติ อิตฺถิยา ตีสุ มคฺเคสุ
อญฺตเรน อตฺตโน องฺคชาตํ ปเวเสติ ฯ อถวา สมฺภินฺเนสุ
ทฺวีสุ มคฺเคสุ ปสฺสาวมคฺเคน วจฺจมคฺคํ วจฺจมคฺเคน วา ปสฺสาวมคฺคํ
ปเวเสติ ฯ มคฺเคน อมคฺคนฺติ ปสฺสาวาทิมคฺเคน ปเวเสตฺวา
ตสฺส สามนฺตา วเณน นีหรติ ฯ อมคฺเคน มคฺคนฺติ สามนฺตา
วเณน ปเวเสตฺวา มคฺเคน นีหรติ ฯ อมคฺเคน อมคฺคนฺติ ทฺวีสุ
สมฺภินฺนวเณสุ เอเกน วเณน ปเวเสตฺวา ทุติเยน นีหรติ ฯ
อิมสฺส สุตฺตสฺส อนุโลมวเสน สพฺพตฺถ วณสงฺเขเป ถุลฺลจฺจยํ
เวทิตพฺพํ ฯ อิทานิ ยํ ปรโต วกฺขติ อนาปตฺติ อชานนฺตสฺส
อสาทิยนฺตสฺสาติ ตตฺถ อสมฺโมหตฺถํ ภิกฺขุ สุตฺตภิกฺขุมฺหีติอาทิมาห ฯ
ตตฺรายํ อธิปฺปาโย โย ปฏิพุทฺโธ สาทิยติ โส สุตฺตมฺหิ มยิ
เอโส วิปฏิปชฺชิ นาหํ ชานามีติ น มุจฺจติ ฯ อุโภ นาเสตพฺพาติ
เจตฺถ เทฺวปิ ลิงฺคนาสเนน นาเสตพฺพา ฯ ตตฺร ทูสกสฺส ปฏิญฺากรณํ
นตฺถิ ทูสิโต ปุจฺฉิตฺวา ปฏิญฺาย นาเสตพฺโพ ฯ สเจ น สาทิยติ
น นาเสตพฺโพ ฯ เอโส นโย สามเณรวาเรปิ ฯ
     เอวํ ตตฺถ ตตฺถ ตํตํ อาปตฺติญฺจ อนาปตฺติญฺจ ทสฺเสตฺวา
อิทานิ อนาปตฺติเมว ทสฺเสนฺโต อนาปตฺติ อชานนฺตสฺสาติอาทิมาห ฯ
ตตฺถ อชานนฺโต นาม โย มหานิทฺทํ โอกฺกนฺโต
ปเรน กตํ อุปกฺกมมฺปิ น ชานาติ เวสาลิยํ มหาวเน ทิวาวิหารํ
คโต ภิกฺขุ วิย เอวรูปสฺส อนาปตฺติ ฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ นาหํ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๒๓.
ภควา ชานามีติ อนาปตฺติ ภิกฺขุ อชานนฺตสฺสาติ ฯ อสาทิยนฺโต
นาม โย ชานิตฺวาปิ น สาทิยติ ตตฺเถว สหสา วุฏฺิตภิกฺขุ
วิย ฯ วุตฺตมฺปิ เจตํ นาหํ ภควา สาทิยินฺติ อนาปตฺติ ภิกฺขุ
อสาทิยนฺตสฺสาติ ฯ อุมฺมตฺตโก นาม ปิตฺตุมฺมตฺตโก ฯ ทุวิธํ หิ
ปิตฺตํ พทฺธปิตฺตํ อพทฺธปิตฺตญฺจ ฯ อพทฺธปิตฺตํ โลหิตํ วิย
สพฺพงฺคคตํ ฯ ตมฺหิ กุปิเต สตฺตานํ กณฺฑุกจฺฉุสรีรกมฺปาทีนิ
โหนฺติ ฯ ตานิ เภสชฺชกิริยาย วูปสมนฺติ ฯ พทฺธปิตฺตํ ปน
ปิตฺตโกสเก ิตํ ฯ ตมฺหิ กุปิเต สตฺตา อุมฺมตฺตกา โหนฺติ ฯ
วิปลฺลตฺถสญฺา หิโรตฺตปฺปํ ฉฑฺเฑตฺวา อสารุปฺปจารํ จรนฺติ ฯ
ลหุกครุกานิ สิกฺขาปทานิ มทฺทนฺตาปิ น ชานนฺติ ฯ เภสชฺชกิริยายปิ
อเตกิจฺฉา โหนฺติ เอวรูปสฺส อุมฺมตฺตกสฺส อนาปตฺติ ฯ ขิตฺตจิตฺโต
นาม วิสฏฺจิตฺโต ยกฺขุมฺมตฺตโก วุจฺจติ ฯ ยกฺขา กิร เภรวานิ
วา อารมฺมณานิ ทสฺเสตฺวา มุเขน หตฺถํ ปเวเสตฺวา หทยรูปํ
วา มทฺทนฺตา สตฺเต วิปลฺลตฺถสญฺเ กโรนฺติ ฯ เอวรูปสฺส
ขิตฺตจิตฺตสฺส อนาปตฺติ ฯ เตสํ ปน อุภินฺนํ อยํ วิเสโส ฯ
ปิตฺตุมฺมตฺตโก นิจฺจเมว อุมฺมตฺตโก โหติ ปกติสญฺ น ลภติ ฯ
ยกฺขุมฺมตฺตโก อนฺตรนฺตรา ปกติสญฺ ปฏิลภติ ฯ อิธ ปน
ปิตฺตุมฺมตฺตโก วา โหตุ ยกฺขุมฺมตฺตโก วา โย สพฺพโส
มุฏฺสฺสติ กิญฺจิ น ชานาติ อคฺคิมฺปิ สุวณฺณมฺปิ คูถมฺปิ
จนฺทนมฺปิ เอกสทิสํ มทฺทนฺโต วิจรติ เอวรูปสฺส อนาปตฺติ ฯ
อนฺตรนฺตรา สญฺ ปฏิลภิตฺวา ตฺวา กโรนฺตสฺส ปน อาปตฺติเยว ฯ
---------------------------------------------------------------------------------------------
หน้าที่ ๓๒๔.
เวทนฏฺโฏ นาม โย อธิมตฺตาย ทุกฺขเวทนาย อาตุโร กิญฺจิ น
ชานาติ เอวรูปสฺส อนาปตฺติ ฯ อาทิกมฺมิโก นาม โย ตสฺมึ
ตสฺมึ กมฺเม อาทิภูโต ฯ อิธ ปน สุทินฺนตฺเถโร อาทิกมฺมิโก ตสฺส
อนาปตฺติ ฯ อวเสนานํ มกฺกฏีสมณวชฺชิปุตฺตาทีนํ อาปตฺติเยวาติ ฯ
                 ปทภาชนียวณฺณนา นิฏฺิตา ฯ
     อิมสฺมึ ปน สิกฺขาปเท โกสลฺลตฺถํ อิทํ ปกิณฺณกํ เวทิตพฺพํ ฯ
          สมุฏฺานญฺจ กิริยา        อโถ สญฺา สจิตฺตกํ
          โลกวชฺชญฺจ กมฺมญฺจ       กุสลํ เวทนาย จาติ ฯ
     ตตฺถ สมุฏฺานนฺติ สพฺพสงฺคาหิยวเสน ฉ สิกฺขาปทสมุฏฺานานิ ฯ
ตานิ ปริวาเร อาวิภวิสฺสนฺติ ฯ สมาสโต ปน
สิกฺขาปทนฺนาม อตฺถิ ฉสฺสมุฏฺานํ อตฺถิ จตุสฺสมุฏฺานํ อตฺถิ
ติสมุฏฺานํ อตฺถิ กินสมุฏฺานํ อตฺถิ เอฬกโลมสมุฏฺานํ
อตฺถิ ธุรนิกฺเขปาทิสมุฏฺานํ ฯ ตตฺราปิ กิญฺจิ กิริยโต สมุฏฺาติ
กิญฺจิ อกิริยโต สมุฏฺาติ กิญฺจิ กิริยากิริยโต สมุฏฺาติ กิญฺจิ
สิยา กิริยโต สิยา อกิริยโต สมุฏฺาติ กิญฺจิ สิยา กิริยโต
สิยา กิริยากิริยโต สมุฏฺาติ ฯ ตตฺราปิ อตฺถิ สญฺาวิโมกฺขํ
อตฺถิ โน สญฺาวิโมกฺขํ ฯ ตตฺถ ยํ จิตฺตงฺคํ ลภติเยว ตํ
สญฺาวิโมกฺขํ อิตรํ โน สญฺาวิโมกฺขํ ฯ ปุน อตฺถิ อจิตฺตกํ
อตฺถิ สจิตฺตกํ ฯ ยํ สเหว จิตฺเตน อาปชฺชติ ตํ สจิตฺตกํ ฯ
ยํ วินาปิ จิตฺเตน อาปชฺชติ ตํ อจิตฺตกํ ฯ ตํ สพฺพมฺปิ โลกวชฺชํ
ปณฺณตฺติวชฺชนฺติ ทุวิธํ ฯ เตสํ ลกฺขณํ วุตฺตเมว ฯ


เนื้อความอรรถกถาฉบับภาษาบาลี อักษรไทย เล่มที่ ๑ หน้าที่ ๓๒๑-๓๒๔.
http://84000.org/tipitaka/read/attha_page.php?book=1&page=321&pages=4&pagebreak=1&edition=pali
ศึกษาพระสูตร (เนื้อความ) นี้แยกตามสารบัญ  :-
http://84000.org/tipitaka/pitaka_item/read_th.php?B=1&A=6752&pagebreak=1
http://84000.org/tipitaka/atthapali/th_line.php?B=1&A=6752&pagebreak=1#p321