ขอนอบน้อมแด่
พระผู้มีพระภาคอรหันตสัมมาสัมพุทธเจ้า
                      พระองค์นั้น
บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ
   ThaiVersion   PaliThai   PaliRoman 
แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ENGLISH letter
TIPITAKA Volume 17 : PALI ROMAN Sutta Pitaka Vol 9 : Sutta. Saṃ. Kha.
                  Suttantapiṭake saṃyuttanikāyassa
                       tatiyo bhāgo
                        -------
                      khandhavāravaggo
            namo tassa bhagavato arahato sammāsambuddhassa.
                        Khandhasaṃyuttaṃ
                        -------
               mūlapaṇṇāsake nakulapitavaggo paṭhamo
     [1]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ   samayaṃ   bhagavā   bhaggesu   viharati
suṃsumāragire   1-   bhesakaḷāvane  migadāye  .pe.  atha  kho  nakulapitā
gahapati     yena     bhagavā    tenupasaṅkami    upasaṅkamitvā    bhagavantaṃ
abhivādetvā   ekamantaṃ   nisīdi   .  ekamantaṃ  nisinno  kho  nakulapitā
gahapati    bhagavantaṃ    etadavoca    ahamasmi    bhante   jiṇṇo   vuḍḍho
mahallako    addhagato    vayoanuppatto    āturakāyo   abhikkhaṇātaṅko
aniccadassāvī    kho    panāhaṃ    bhante    bhagavato   manobhāvanīyānañca
bhikkhūnaṃ   ovadatu   maṃ   bhante   bhagavā   anusāsatu   maṃ  bhante  bhagavā
yaṃ mama assa dīgharattaṃ hitāya sukhāyāti.
     {1.1}    Evametaṃ    gahapati    evametaṃ    gahapati    āturo
hāyaṃ      2-      gahapati      kāyo     aṇḍabhūto     pariyonaddho
@Footnote: 1 Po. Ma. susumāragire .   2 Yu. te.
Yo   hi  gahapati  imaṃ  kāyaṃ  pariharanto  muhuttaṃpi  ārogyaṃ  paṭijāneyya
kimaññatra    bālyā    tasmā   tiha   te   gahapati   evaṃ   sikkhitabbaṃ
āturakāyassa   me   sato   cittaṃ   anāturaṃ   bhavissatīti  evaṃ  hi  te
gahapati sikkhitabbanti.
     [2]   Atha   kho   nakulapitā  gahapati  bhagavato  bhāsitaṃ  abhinanditvā
anumoditvā   uṭṭhāyāsanā   bhagavantaṃ   abhivādetvā   padakkhiṇaṃ   katvā
yenāyasmā    sārīputto    tenupasaṅkami    upasaṅkamitvā    āyasmantaṃ
sārīputtaṃ   abhivādetvā   ekamantaṃ   nisīdi   .  ekamantaṃ  nisinnaṃ  kho
nakulapitaraṃ   gahapatiṃ   āyasmā   sārīputto  etadavoca  vippasannāni  1-
kho    te    gahapati   indriyāni   parisuddho   mukhavaṇṇo   pariyodāto
alattha  no  ajja  bhagavato  sammukhā  dhammiṃ  kathaṃ  savanāyāti . Kiñhi 2-
no   siyā  bhante  idānāhaṃ  bhante  bhagavatā  dhammiyā  kathāya  amatena
abhisittoti.
     {2.1}   Yathākathaṃ   pana   tvaṃ   gahapati  bhagavatā  dhammiyā  kathāya
amatena   abhisittoti   .   idhāhaṃ   bhante   yena  bhagavā  tenupasaṅkamiṃ
upasaṅkamitvā   bhagavantaṃ   abhivādetvā   ekamantaṃ   nisīdiṃ  .  ekamantaṃ
nisinno   khohaṃ   bhante   bhagavantaṃ   etadavocaṃ  ahamasmi  bhante  jiṇṇo
vuḍḍho      mahallako     addhagato     vayoanuppatto     āturakāyo
abhikkhaṇātaṅko     aniccadassāvī    kho    panāhaṃ    bhante    bhagavato
manobhāvanīyānañca   bhikkhūnaṃ   ovadatu   maṃ   bhante  bhagavā  anusāsatu  maṃ
bhante   bhagavā   yaṃ   mama   assa  dīgharattaṃ  hitāya  sukhāyāti  .  evaṃ
@Footnote: 1 Po. abhippasannāni .  2 Ma. kathaṃ.
Vutte   maṃ   bhante   bhagavā   etadavoca   evametaṃ  gahapati  evametaṃ
gahapati   āturo   hāyaṃ   1-   gahapati   kāyo  aṇḍabhūto  pariyonaddho
yo   hi  gahapati  imaṃ  kāyaṃ  pariharanto  muhuttaṃpi  ārogyaṃ  paṭijāneyya
kimaññatra    bālyā    tasmā   tiha   te   gahapati   evaṃ   sikkhitabbaṃ
āturakāyassa   me   sato   cittaṃ   anāturaṃ   bhavissatīti  evaṃ  hi  te
gahapati   sikkhitabbanti   .  evaṃ  khvāhaṃ  bhante  bhagavā  dhammiyā  kathāya
amatena abhisittoti.
     [3]  Na  hi  pana  tvaṃ  2-  gahapati paṭibhāsi bhagavantaṃ uttariṃ paṭipucchituṃ
kittāvatā   nu   kho  bhante  āturakāyo  ceva  hoti  āturacitto  ca
kittāvatā  ca  pana  āturakāyopi  kho  hoti  no  ca  āturacittoti .
Dūratopi   kho   mayaṃ   bhante   āgaccheyyāma   āyasmato  sārīputtassa
santike    etassa    bhāsitassa    atthamaññātuṃ    sādhu    vatāyasmantaṃ
yeva   sārīputtaṃ   paṭibhātu   etassa   bhāsitassa   atthoti   .  tenahi
gahapati   suṇāhi   sādhukaṃ   manasikarohi   bhāsissāmīti   .  evaṃ  bhanteti
kho    nakulapitā    gahapati   āyasmato   sārīputtassa   paccassosi  .
Āyasmā sārīputto etadavoca
     [4]  Kathañca  gahapati  āturakāyo  ceva  hoti  āturacitto  ca .
Idha   gahapati   assutavā   puthujjano   ariyānaṃ   adassāvī   ariyadhammassa
akovido   ariyadhamme   avinīto   sappurisānaṃ   adassāvī  sappurisadhammassa
akovido     sappurisadhamme    avinīto    rūpaṃ    attato    samanupassati
@Footnote: 1 Yu. āturoyaṃ .   2 Ma. Yu. taṃ.
Rūpavantaṃ   vā   attānaṃ   attani   vā   rūpaṃ   rūpasmiṃ   vā   attānaṃ
ahaṃ    rūpaṃ    mama    rūpanti   pariyuṭṭhaṭṭhāyī   hoti   .   tassa   ahaṃ
rūpaṃ    mama   rūpanti   pariyuṭṭhaṭṭhāyino   taṃ   rūpaṃ   vipariṇamati   aññathā
hoti   tassa   rūpavipariṇāmaññathābhāvā   1-   uppajjanti   sokaparideva-
dukkhadomanassupāyāsā.
     {4.1}  Vedanaṃ  attato  samanupassati vedanāvantaṃ vā attānaṃ attani
vā  vedanaṃ  vedanāya  vā attānaṃ ahaṃ vedanā mama vedanāti pariyuṭṭhaṭṭhāyī
hoti  .  tassa  ahaṃ  vedanā  mama  vedanāti pariyuṭṭhaṭṭhāyino sā vedanā
vipariṇamati    aññathā    hoti    tassa   vedanā    vipariṇāmaññathābhāvā
uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā.
     {4.2}   Saññaṃ   attato   samanupassati   saññāvantaṃ  vā  attānaṃ
attani   vā   saññaṃ   saññāya  vā  attānaṃ  ahaṃ  saññā  mama  saññāti
pariyuṭṭhaṭṭhāyī  hoti  .  tassa  ahaṃ  saññā  mama  saññāti pariyuṭṭhaṭṭhāyino
sā   saññā   vipariṇamati  aññathā  hoti  tassa  saññāvipariṇāmaññathābhāvā
uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā.
     {4.3}    Saṅkhāre    attato   samanupassati   saṅkhāravantaṃ   vā
attānaṃ  attani  vā  saṅkhāre  saṅkhāresu  vā  attānaṃ  ahaṃ  saṅkhārā
mama    saṅkhārāti   pariyuṭṭhaṭṭhāyī   hoti   .   tassa   ahaṃ   saṅkhārā
mama       saṅkhārāti       pariyuṭṭhaṭṭhāyino       te      saṅkhārā
@Footnote: 1 tassa rūpassa vipariṇāmaññathābhāvāti pāṭhena bhavitabbaṃ. catūsupi vedanādīsu eseva
@pāṭho.
Vipariṇamanti    aññathā   hoti   tassa   saṅkhārānaṃ   vipariṇāmaññathābhāvā
uppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā.
     {4.4}    Viññāṇaṃ    attato    samanupassati   viññāṇavantaṃ   vā
attānaṃ    attani    vā   viññāṇaṃ   viññāṇasmiṃ   vā   attānaṃ   ahaṃ
viññāṇaṃ    mama    viññāṇanti   pariyuṭṭhaṭṭhāyī   hoti   .   tassa   ahaṃ
viññāṇaṃ   mama   viññāṇanti   pariyuṭṭhaṭṭhāyino   taṃ   viññāṇaṃ   vipariṇamati
aññathā     hoti     tassa    viññāṇavipariṇāmaññathābhāvā    uppajjanti
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā  .  evaṃ  kho  gahapati  āturakāyo ceva
hoti āturacitto ca.
     [5]  Kathañca  gahapati  āturakāyopi  kho  hoti no ca āturacitto.
Idha  gahapati  sutavā  ariyasāvako  ariyānaṃ  dassāvī  ariyadhammassa  kovido
ariyadhamme    suvinīto   sappurisānaṃ   dassāvī   sappurisadhammassa   kovido
sappurisadhamme   suvinīto   na   rūpaṃ   attato   samanupassati   na  rūpavantaṃ
vā   attānaṃ   na   attani   vā   rūpaṃ  na  rūpasmiṃ  vā  attānaṃ  ahaṃ
rūpaṃ   mama   rūpanti   na   pariyuṭṭhaṭṭhāyī   hoti   .   tassa   ahaṃ  rūpaṃ
mama    rūpanti    apariyuṭṭhaṭṭhāyino    taṃ    rūpaṃ    vipariṇamati   aññathā
hoti   tassa   rūpavipariṇāmaññathābhāvā   1-   nuppajjanti   sokaparideva-
dukkhadomanassupāyāsā.
     {5.1}    Na   vedanaṃ   attato   samanupassati   na   vedanāvantaṃ
vā    attānaṃ    na    attani    vā   vedanaṃ   na   vedanāya   vā
@Footnote: 1 yathāvuttena veditabbaṃ. catūsupi vedanādīsu tathā.
Attānaṃ   ahaṃ   vedanā   mama   vedanāti   na  pariyuṭṭhaṭṭhāyī  hoti .
Tassa   ahaṃ   vedanā   mama   vedanāti  apariyuṭṭhaṭṭhāyino  sā  vedanā
vipariṇamati     aññathā     hoti     tassa    vedanāvipariṇāmaññathābhāvā
nuppajjanti sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā.
     {5.2}   Na   saññaṃ   attato   samanupassati   na  saññāvantaṃ  vā
attānaṃ   na  attani  vā  saññaṃ  na  saññāya  vā  attānaṃ  ahaṃ  saññā
mama  saññāti  na  pariyuṭṭhaṭṭhāyī  hoti  .  tassa  ahaṃ  saññā mama saññāti
apariyuṭṭhaṭṭhāyino    sā    saññā   vipariṇamati   aññathā   hoti   tassa
saññāvipariṇāmaññathābhāvā         nuppajjanti         sokaparidevadukkha-
domanassupāyāsā.
     {5.3}  Na  saṅkhāre attato samanupassati na saṅkhāravantaṃ vā attānaṃ
na  attani  vā  saṅkhāre  na  saṅkhāresu  vā attānaṃ ahaṃ  saṅkhārā mama
saṅkhārāti  na  pariyuṭṭhaṭṭhāyī  hoti  .  tassa ahaṃ saṅkhārā mama saṅkhārāti
apariyuṭṭhaṭṭhāyino   te   saṅkhārā   vipariṇamanti   aññathā  honti  tassa
saṅkhārānaṃ    vipariṇāmaññathābhāvā   1-   nuppajjanti   sokaparidevadukkha-
domanassupāyāsā.
     {5.4}   Na   viññāṇaṃ  attato  samanupassati  na  viññāṇavantaṃ  vā
attānaṃ   na   attani   vā  viññāṇaṃ  na  viññāṇasmiṃ  vā  attānaṃ  ahaṃ
viññāṇaṃ  mama  viññāṇanti  na  pariyuṭṭhaṭṭhāyī  hoti  .  tassa  ahaṃ viññāṇaṃ
mama   viññāṇanti   apariyuṭṭhaṭṭhāyino   taṃ   viññāṇaṃ   vipariṇamati  aññathā
@Footnote: 1 Sī. Ma. tassa saṅkhāravipariṇāmaññathābhāvā.
Hoti    tassa    viññāṇavipariṇāmaññathābhāvā   nuppajjanti   sokaparideva-
dukkhadomanassupāyāsā    .    evaṃ    kho    gahapati    āturakāyopi
kho hoti no ca āturacittoti.
    Idamavoca    āyasmā   sārīputto   attamano   nakulapitā   gahapati
āyasmato sārīputtassa bhāsitaṃ abhinandīti.
     [6]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ   samayaṃ   bhagavā   sakkesu   viharati
devadahaṃ nāma sakyānaṃ nigamo.
    Atha  kho  sambahulā  pacchābhūmagāmikā  bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu
upasaṅkamitvā     bhagavantaṃ    abhivādetvā    ekamantaṃ    nisīdiṃsu   .
Ekamantaṃ   nisinnā   kho   te   bhikkhū   bhagavantaṃ   etadavocuṃ  icchāma
mayaṃ   bhante   pacchābhūmaṃ   janapadaṃ   gantuṃ   pacchābhūme   janapade  nivāsaṃ
kappetunti   .  apalokito  pana  vo  bhikkhave  sārīputtoti  .  na  kho
no   bhante   apalokito   āyasmā   sārīputtoti  apaloketha  bhikkhave
sārīputtaṃ    .   sārīputto   bhikkhave   paṇḍito   bhikkhūnaṃ   anuggāhako
sabrahmacārīnanti. Evaṃ bhanteti kho te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
     [7]   Tena   kho   pana   samayena  āyasmā  sārīputto  bhagavato
avidūre   aññatarasmiṃ   elagalāgumbe  nisinno  hoti  .  atha  kho  te
bhikkhū   bhagavato  bhāsitaṃ  abhinanditvā  anumoditvā  uṭṭhāyāsanā  bhagavantaṃ
abhivādetvā   padakkhiṇaṃ   katvā   yenāyasmā  sārīputto  tenupasaṅkamiṃsu
upasaṅkamitvā   āyasmatā   sārīputtena   saddhiṃ   sammodiṃsu   sammodanīyaṃ
Kathaṃ   sārāṇīyaṃ   vītisāretvā  ekamantaṃ  nisīdiṃsu  .  ekamantaṃ  nisinnā
kho   te   bhikkhū   āyasmantaṃ   sārīputtaṃ   etadavocuṃ   icchāma   mayaṃ
āvuso    sārīputta   pacchābhūmaṃ   janapadaṃ   gantuṃ   pacchābhūme   janapade
nivāsaṃ kappetunti 1-. Apalokito no satthāti.
     {7.1}   Santi  hāvuso  nānāverajjagataṃ  bhikkhuṃ  pañhaṃ  pucchitāro
khattiyapaṇḍitāpi     brāhmaṇapaṇḍitāpi     gahapatipaṇḍitāpi    samaṇapaṇḍitāpi
paṇḍitā   hāvuso   manussā   vīmaṃsakā   kiṃvādāyasmantānaṃ   2-  satthā
kimakkhāyīti   .   kacci   vo   āyasmantānaṃ  dhammā  sussutā  suggahitā
sumanasikatā    sūpadhāritā   suppaṭividdhā   paññāya   yathā   byākaramānā
āyasmanto  vuttavādino  ceva  bhagavato  assatha  na  ca  bhagavantaṃ abhūtena
abbhācikkheyyātha  dhammassa  cānudhammaṃ  byākareyyātha na ca koci sahadhammiko
vādānupāto  3-  gārayhaṃ  ṭhānaṃ  āgaccheyyāti  .  dūratopi  kho  mayaṃ
āvuso   āgaccheyyāma   āyasmato   sārīputtassa   santike   etassa
bhāsitassa     atthamaññātuṃ    sādhu    vatāyasmantaṃ    yeva    sārīputtaṃ
paṭibhātu etassa bhāsitassa atthoti.
     [8]   Tenahāvuso   suṇātha   sādhukaṃ   manasikarotha  bhāsissāmīti .
Evamāvusoti   kho   te  bhikkhū  āyasmato  sārīputtassa  paccassosuṃ .
Āyasmā    sārīputto   etadavoca   santi   hāvuso   nānāverajjagataṃ
bhikkhuṃ     pañhaṃ     pucchitāro     khattiyapaṇḍitāpi     brāhmaṇapaṇḍitāpi
gahapatipaṇḍitāpi      samaṇapaṇḍitāpi     paṇḍitā     hāvuso     manussā
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. itisaddo natthi .  2 Ma. kiṃvādi panāyasmantānaṃ .  3 Po. Ma. Yu.
@vādānuvādo.
Vīmaṃsakā    kiṃvādāyasmantānaṃ   satthā   kimakkhāyīti   .   evaṃ   puṭṭhā
tumhe   āvuso   evaṃ   byākareyyātha   chandarāgavinayakkhāyī  kho  no
āvuso satthāti.
     {8.1}  Evaṃ  byākatepi  kho  āvuso  assu  yeva  uttariṃ pañhaṃ
pucchitāro      khattiyapaṇḍitāpi     brāhmaṇapaṇḍitāpi     gahapatipaṇḍitāpi
samaṇapaṇḍitāpi       paṇḍitā       hāvuso      manussā      vīmaṃsakā
kismiṃ   panāyasmantānaṃ   chandarāgavinayakkhāyī   satthāti   .  evaṃ  puṭṭhā
tumhe    āvuso    evaṃ    byākareyyātha    rūpe    kho   āvuso
chandarāgavinayakkhāyī    satthā    .    vedanāya    .    saññāya   .
Saṅkhāresu. Viññāṇe chandarāgavinayakkhāyī satthāti.
     {8.2}  Evaṃ  byākatepi  kho  āvuso  assu  yeva  uttariṃ pañhaṃ
pucchitāro      khattiyapaṇḍitāpi     brāhmaṇapaṇḍitāpi     gahapatipaṇḍitāpi
samaṇapaṇḍitāpi   paṇḍitā   hāvuso   manussā  vīmaṃsakā  kiṃ  panāyasmantānaṃ
ādīnavaṃ   disvā   rūpe   chandarāgavinayakkhāyī   satthā  .  vedanāya .
Saññāya   .   saṅkhāresu  .  viññāṇe  chandarāgavinayakkhāyī  satthāti .
Evaṃ puṭṭhā tumhe āvuso evaṃ byākareyyātha rūpe kho āvuso avītarāgassa 1-
avītachandassa   avītapemassa   avītapipāsassa   avītapariḷāhassa   avītataṇhassa
tassa    rūpassa    vipariṇāmaññathābhāvā    uppajjanti   sokaparidevadukkha-
domanassupāyāsā  .  vedanāya  .  saññāya  .  saṅkhāresu avītarāgassa
.pe.     avītataṇhassa     tesaṃ     saṅkhārānaṃ    vipariṇāmaññathābhāvā
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. avigatarāgassātyādi pāṭho dissati. sabbattha īdisameva.
Uppajjanti      sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā      .      viññāṇe
avītarāgassa   avītachandassa   avītapemassa   avītapipāpassa   avītapariḷāhassa
avītataṇhassa        tassa        viññāṇassa       vipariṇāmaññathābhāvā
uppajjanti     sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā     .     idaṃ     kho
no  āvuso  ādīnavaṃ  disvā  rūpe  chandarāgavinayakkhāyī  satthā  1- .
Vedanāya   .  saññāya  .  saṅkhāresu  .  viññāṇe  chandarāgavinayakkhāyī
satthāti.
     {8.3}  Evaṃ  byākatepi  kho  āvuso  assu  yeva  uttariṃ pañhaṃ
pucchitāro      khattiyapaṇḍitāpi     brāhmaṇapaṇḍitāpi     gahapatipaṇḍitāpi
samaṇapaṇḍitāpi   paṇḍitā   hāvuso   manussā  vīmaṃsakā  kiṃ  panāyasmantānaṃ
ānisaṃsaṃ   disvā   rūpe   chandarāgavinayakkhāyī   satthā  .  vedanāya .
Saññāya   .   saṅkhāresu  .  viññāṇe  chandarāgavinayakkhāyī  satthāti .
Evaṃ puṭṭhā tumhe āvuso evaṃ byākareyyātha rūpe kho āvuso vītarāgassa
vītachandassa   vītapemassa   vītapipāsassa   vītapariḷāhassa   vītataṇhassa  tassa
rūpassa       vipariṇāmaññathābhāvā      nuppajjanti     sokaparidevadukkha-
domanassupāyāsā  .  vedanāya  .  saññāya  .  saṅkhāresu  vītarāgassa
vītachandassa     vītapemassa    vītapipāsassa    vītapariḷāhassa    vītataṇhassa
tesaṃ        saṅkhārānaṃ        vipariṇāmaññathābhāvā        nuppajjanti
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā      .      viññāṇe      vītarāgassa
vītachandassa        vītapemassa        vītapipāsassa        vītapariḷāhassa
vītataṇhassa        tassa        viññāṇassa        vipariṇāmaññathābhāvā
@Footnote: 1 Po. Yu. satthāti.
Nuppajjanti   sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā  .  idaṃ  kho  no  āvuso
ānisaṃsaṃ   disvā   rūpe   chandarāgavinayakkhāyī   satthā  .  vedanāyaṃ .
Saññāya. Saṅkhāresu. Viññāṇe chandarāgavinayakkhāyī satthāti.
     [9]  Akusale  cāvuso  dhamme  upasampajja  viharato diṭṭhe 1- ceva
dhamme   sukho   vihāro   abhavissa   avighāto   anupāyāso  apariḷāho
kāyassa   ca   bhedā   paraṃ   maraṇā  sugati  pāṭikaṅkhā  na  yidaṃ  bhagavā
akusalānaṃ   dhammānaṃ   pahānaṃ   vaṇṇeyya   .   yasmā  ca  kho  āvuso
akusale   dhamme   upasampajja   viharato   diṭṭhe   ceva  dhamme  dukkho
vihāro    savighāto   saupāyāso   sapariḷāho   kāyassa   ca   bhedā
paraṃ   maraṇā   duggati   pāṭikaṅkhā   tasmā   bhagavā  akusalānaṃ  dhammānaṃ
pahānaṃ vaṇṇeti.
     [10]   Kusale  cāvuso  dhamme  upasampajja  viharato  diṭṭhe  ceva
dhamme   dukkho   vihāro   abhavissa   savighāto  saupāyāso  sapariḷāho
kāyassa   ca   bhedā   paraṃ  maraṇā  duggati  pāṭikaṅkhā  na  yidaṃ  bhagavā
kusalānaṃ  dhammānaṃ  upasampadaṃ  vaṇṇeyya  .  yasmā  ca  kho āvuso kusale
dhamme  upasampajja  viharato  diṭṭhe  ceva  dhamme  sukho vihāro avighāto
anupāyāso   apariḷāho   kāyassa   ca   bhedā   paraṃ   maraṇā   sugati
pāṭikaṅkhā tasmā bhagavā kusalānaṃ dhammānaṃ upasampadaṃ vaṇṇetīti.
    Idamavoca  āyasmā  sārīputto  .  attamanā  te  bhikkhū āyasmato
sārīputtassa bhāsitaṃ abhinandunti.
@Footnote: 1 Po. Yu. diṭṭheva.
     [11]   Evamme   sutaṃ  ekaṃ  samayaṃ  āyasmā  mahākaccāno  1-
avantīsu  viharati kuraraghare 2- papāte 3- pabbate. Atha kho haliddikāni 4-
gahapati     yenāyasmā    mahākaccāno    tenupasaṅkami    upasaṅkamitvā
āyasmantaṃ   mahākaccānaṃ   abhivādetvā   ekamantaṃ  nisīdi  .  ekamantaṃ
nisinno   kho   haliddikāni   gahapati  āyasmantaṃ  mahākaccānaṃ  etadavoca
vuttamidaṃ bhante bhagavā aṭṭhakavaggiye māgaṇḍiyapañhe
               okaṃ pahāya aniketasārī
               gāme akubbaṃ muni santhavāni
               kāmehi ritto apurakkharāno
               kathaṃ na viggayha janena kayirāti.
    Imassa   nu   kho   bhante   bhagavā   saṅkhittena   bhāsitassa   kathaṃ
vitthārena attho daṭṭhabboti.
     [12]     Rūpadhātu     kho     gahapati     viññāṇassa     oko
rūpadhāturāgavinibandhañca   pana  viññāṇaṃ  okasārīti  vuccati  .  vedanādhātu
kho     gahapati     viññāṇassa     oko     vedanādhāturāgavinibandhañca
pana    viññāṇaṃ    okasārīti   vuccati   .   saññādhātu   kho   gahapati
viññāṇassa     oko     saññādhāturāgavinibandhañca     pana     viññāṇaṃ
okasārīti   vuccati   .   saṅkhāradhātu   kho  gahapati  viññāṇassa  oko
saṅkhāradhāturāgavinibandhañca    pana    viññāṇaṃ    okasārīti   vuccati  .
@Footnote: 1 Po. mahākaccāyano .  2 Po. kuppaghare .  3 Po. Ma. pavatte .  4 Sī. Ma.
@hāliddikāni.
Evaṃ kho gahapati okasārī hoti.
     [13]  Kathañca  gahapati  anokasārī  hoti  .  rūpadhātuyā  kho gahapati
yo   chando   yo  rāgo  yā  nandi  yā  taṇhā  ye  upāyupādānā
cetaso   adhiṭṭhānābhinivesānusayā   te  tathāgatassa  pahīnā  ucchinnamūlā
tālāvatthukatā   1-   anabhāvaṅkatā  2-  āyatiṃ  anuppādadhammā  tasmā
tathāgato   anokasārīti   vuccati   .   vedanādhātuyā   kho  gahapati .
Saññādhātuyā    kho   gahapati   .   saṅkhāradhātuyā   kho   gahapati  .
Viññāṇadhātuyā   kho   gahapati  yo  chando  yo  rāgo  yā  nandi  yā
taṇhā   ye   upāyupādānā   cetaso   adhiṭṭhānābhinivesānusayā   te
tathāgatassa     pahīnā    ucchinnamūlā    tālāvatthukatā    anabhāvaṅkatā
āyatiṃ   anuppādadhammā   tasmā   tathāgato   anokasārīti   vuccati  .
Evaṃ kho gahapati anokasārī hoti.
     [14]   Kathañca   gahapati   niketasārī   hoti   .  rūpanimittaniketa-
visāravinibandhā   kho   gahapati   niketasārīti   vuccati   .   saddanimitta
.pe.    gandhanimitta   ...   rasanimitta   ...   phoṭṭhabbanimitta   ...
Dhammanimittaniketavisāravinibandhā       kho       gahapati      niketasārīti
vuccati. Evaṃ kho gahapati niketasārī hoti.
     [15]   Kathañca   gahapati   aniketasārī   hoti  .  rūpanimittaniketa-
visāravinibandhā       kho       gahapati       tathāgatassa      pahīnā
ucchinnamūlā        tālāvatthukatā        anabhāvaṅkatā        āyatiṃ
anuppādadhammā         tasmā         tathāgato        aniketasārīti
@Footnote: 1 Po. vatthugatā .   2 Yu. anabhāvakatā.
Vuccati   .   saddanimitta   .pe.   gandhanimitta   ...   rasanimitta  ...
Phoṭṭhabbanimitta       ...      dhammanimittaniketavisāravinibandhā      kho
gahapati      tathāgatassa      pahīnā     ucchinnamūlā     tālāvatthukatā
anabhāvaṅkatā      āyatiṃ      anuppādadhammā     tasmā     tathāgato
aniketasārīti vuccati. Evaṃ kho gahapati aniketasārī hoti.
     [16]   Kathañca  gahapati  gāme  santhavajāto  hoti  .  idha  gahapati
ekacco   gihīhi   saṃsaṭṭho   viharati   sahanandī  sahasokī  sukhitesu  sukhito
dukkhitesu   dukkhito   uppannesu   kiccakaraṇīyesu   attanā   tesu  yogaṃ
āpajjati. Evaṃ kho gahapati gāme santhavajāto hoti.
     [17]  Kathañca  gahapati  gāme  na  santhavajāto  hoti . Idha gahapati
bhikkhu   gihīhi   asaṃsaṭṭho   viharati  na  sahanandī  na  sahasokī  na  sukhitesu
sukhito   na   dukkhitesu   dukkhito  uppannesu  kiccakaraṇīyesu  na  attanā
tesu yogaṃ āpajjati. Evaṃ kho gahapati gāme na santhavajāto hoti.
     [18]   Kathañca  gahapati  kāmehi  na  ritto  hoti  .  idha  gahapati
ekacco   kāmesu   avītarāgo   1-   hoti   avītachando   avītapemo
avītapipāso    avītapariḷāho    avītataṇho    .   evaṃ   kho   gahapati
kāmehi na ritto hoti.
     [19]  Kathañca  gahapati  kāmehi  ritto  hoti. Idha gahapati ekacco
kāmesu   vītarāgo   hoti  vītachando  vītapemo  vītapipāso  vītapariḷāho
@Footnote: 1 katthaci avigatarāgotyādipi pāṭho dissati.
Vītataṇho. Evaṃ kho gahapati kāmehi ritto hoti.
     [20]   Kathañca   gahapati   purakkharāno  1-  hoti  .  idha  gahapati
ekaccassa  evaṃ  hoti  evaṃrūpo  siyaṃ  anāgatamaddhānaṃ  evaṃvedano  siyaṃ
anāgatamaddhānaṃ     evaṃsañño    siyaṃ    anāgatamaddhānaṃ    evaṃsaṅkhāro
siyaṃ    anāgatamaddhānaṃ    evaṃviññāṇo    siyaṃ    anāgatamaddhānanti  .
Evaṃ kho gahapati purakkharāno hoti.
     [21]   Kathañca   gahapati   apurakkharāno   hoti   .   idha  gahapati
ekaccassa  na  evaṃ  hoti  evaṃrūpo  siyaṃ anāgatamaddhānaṃ evaṃvedano siyaṃ
anāgatamaddhānaṃ     evaṃsañño    siyaṃ    anāgatamaddhānaṃ    evaṃsaṅkhāro
siyaṃ    anāgatamaddhānaṃ    evaṃviññāṇo    siyaṃ    anāgatamaddhānanti  .
Evaṃ kho gahapati apurakkharāno hoti.
     [22]  Kathañca  gahapati  kathaṃ  viggayha  janena  kattā  hoti  .  idha
gahapati   ekacco   evarūpiṃ  kathaṃ  kattā  hoti  na  tvaṃ  imaṃ  dhammavinayaṃ
ājānāsi   ahaṃ   imaṃ   dhammavinayaṃ   ājānāmi  kiṃ  tvaṃ  imaṃ  dhammavinayaṃ
ājānissasi     micchāpaṭipanno     tvamasi    ahamasmi    sammāpaṭipanno
pure   vacanīyaṃ   pacchā   avaca   pacchā   vacanīyaṃ  pure  avaca  sahitamme
asahitante   adhiciṇṇante   viparāvattaṃ  āropito  te  vādo  cara  2-
vādappamokkhāya   niggahitosi   nibbedhehi   3-  vā  sace  pahosīti .
Evaṃ kho gahapati kathaṃ viggayha janena kattā hoti.
@Footnote: 1 Po. purekkharāno .  2 Po. paravādappamokkhāya .  3 nibbeṭhehīti vā pāṭho.
     [23]   Kathañca  gahapati  kathaṃ  na  viggayha  janena  kattā  hoti .
Idha   gahapati   bhikkhu   na   evarūpiṃ   kathaṃ   kattā  hoti  na  tvaṃ  imaṃ
dhammavinayaṃ   ājānāsi   ahaṃ   imaṃ   dhammavinayaṃ  ājānāmi  kiṃ  tvaṃ  imaṃ
dhammavinayaṃ      ājānissasi      micchāpaṭipanno     tvamasi     ahamasmi
sammāpaṭipanno   pure  vacanīyaṃ  pacchā  avaca  pacchā  vacanīyaṃ  pure  avaca
sahitamme    asahitante    adhiciṇṇante    viparāvattaṃ   āropito   te
vādo    cara   vādappamokkhāya   niggahitosi   nibbedhehi   vā   sace
pahosīti. Evaṃ kho gahapati kathaṃ na viggayha janena kattā hoti.
     [24]   Iti   kho   gahapati   yantaṃ   vuttaṃ  bhagavatā  aṭṭhakavaggiye
māgaṇḍiyapañhe
               okaṃ pahāya aniketasārī
               gāme akubbaṃ muni santhavāni
               kāmehi ritto apurakkharāno
               kathaṃ na viggayha janena kayirāti.
    Imassa    kho    gahapati   bhagavatā   saṅkhittena   bhāsitassa   evaṃ
vitthārena attho daṭṭhabboti.
     [25]  Evamme  sutaṃ  ekaṃ  samayaṃ  āyasmā  mahākaccāno avantīsu
viharati   kuraraghare   papāte   pabbate  .  atha  kho  haliddikāni  gahapati
yenāyasmā    mahākaccāno    tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   āyasmantaṃ
mahākaccānaṃ   abhivādetvā  ekamantaṃ  nisīdi  .  ekamantaṃ  nisinno  kho
Haliddikāni    gahapati    āyasmantaṃ   mahākaccānaṃ   etadavoca   vuttamidaṃ
bhante  bhagavatā  sakkapañhe  ye  te  samaṇabrāhmaṇā  taṇhāsaṅkhayavimuttā
te      accantaniṭṭhā     accantayogakkhemino     accantabrahmacārino
accantapariyosānā   seṭṭhā   devamanussānanti   .   imassa   nu   kho
bhante    bhagavatā    saṅkhittena   bhāsitassa   kathaṃ   vitthārena   attho
daṭṭhabboti.
     [26]  Rūpadhātuyā  kho  gahapati  yo  chando  yo  rāgo  yā nandi
yā   taṇhā   ye   upāyupādānā   cetaso   adhiṭṭhānābhinivesānusayā
tesaṃ   khayā   virāgā   nirodhā  cāgā  paṭinissaggā  cittaṃ  suvimuttanti
vuccati   .   vedanādhātuyā   kho   gahapati   .pe.  saññādhātuyā  kho
gahapati   .  saṅkhāradhātuyā  kho  gahapati  .  viññāṇadhātuyā  kho  gahapati
yo   chando   yo  rāgo  yā  nandi  yā  taṇhā  ye  upāyupādānā
cetaso   adhiṭṭhānābhinivesānusayā  tesaṃ  khayā  virāgā  nirodhā  cāgā
paṭinissaggā   cittaṃ   suvimuttanti   vuccati   .   iti  kho  gahapati  yantaṃ
vuttaṃ   bhagavatā  sakkapañhe  ye  te  samaṇabrāhmaṇā  taṇhāsaṅkhayavimuttā
te      accantaniṭṭhā     accantayogakkhemino     accantabrahmacārino
accantapariyosānā    seṭṭhā    devamanussānanti    .    imassa   kho
gahapati    bhagavatā   saṅkhittena   bhāsitassa   evaṃ   vitthārena   attho
daṭṭhabboti.
     [27]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ   samayaṃ   bhagavā  sāvatthiyaṃ  viharati
Jetavane   anāthapiṇḍikassa   ārāme   .   tatra   kho   bhagavā  bhikkhū
āmantesi   bhikkhavoti  .  bhadanteti  te  bhikkhū  bhagavato  paccassosuṃ .
Bhagavā   etadavoca   samādhiṃ   bhikkhave   bhāvetha  .  samāhito  bhikkhave
bhikkhu   yathābhūtaṃ  pajānāti  .  kiñca  1-  yathābhūtaṃ  pajānāti  .  rūpassa
samudayañca      atthaṅgamañca     vedanāya     samudayañca     atthaṅgamañca
saññāya      samudayañca      atthaṅgamañca      saṅkhārānaṃ     samudayañca
atthaṅgamañca viññāṇassa samudayañca atthaṅgamañca.
     [28]  Ko  ca  bhikkhave  rūpassa samudayo ko [2]- vedanāya samudayo
ko   saññāya   samudayo   ko   saṅkhārānaṃ   samudayo   ko  viññāṇassa
samudayo   .   idha   bhikkhave  abhinandati  abhivadati  ajjhosāya  tiṭṭhati .
Kiñca   abhinandati   abhivadati   ajjhosāya   tiṭṭhati   .   rūpaṃ   abhinandati
abhivadati    ajjhosāya    tiṭṭhati    tassa   rūpaṃ   abhinandato   abhivadato
ajjhosāya   tiṭṭhato   uppajjati   nandi   yā   rūpe  nandi  tadupādānaṃ
tassupādānapaccayā   bhavo   bhavapaccayā   jāti   jātipaccayā   jarāmaraṇaṃ
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā      sambhavanti      .     evametassa
kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo hoti.
     {28.1}   Vedanaṃ   abhinandati   .pe.   saññaṃ   abhinandati  .pe.
Saṅkhāre     abhinandati     .pe.     viññāṇaṃ    abhinandati    abhivadati
ajjhosāya     tiṭṭhati     tassa     viññāṇaṃ    abhinandato    abhivadato
ajjhosāya    tiṭṭhato    uppajjati    nandi    yā    viññāṇe   nandi
tadupādānaṃ      tassupādānapaccayā      bhavo     bhavapaccayā     jāti
@Footnote: 1 Po. sabbattha kiñcīti dissati .  2 Po. etthantare casaddo dissati. ito
@paraṃ īdisameva.
.pe.    Evametassa   kevalassa   dukkhakkhandhassa   samudayo   hoti  .
Ayaṃ   bhikkhave   rūpassa   samudayo  ayaṃ  vedanāya  samudayo  ayaṃ  saññāya
samudayo ayaṃ saṅkhārānaṃ samudayo ayaṃ viññāṇassa samudayo.
     [29]   Ko   ca   bhikkhave  rūpassa  atthaṅgamo  ko  vedanāya .
Ko   saññāya   .  ko  saṅkhārānaṃ  .  ko  viññāṇassa  atthaṅgamo .
Idha   bhikkhave   nābhinandati   nābhivadati   nājjhosāya   tiṭṭhati  .  kiñca
nābhinandati nābhivadati nājjhosāya tiṭṭhati.
     {29.1}    Rūpaṃ    nābhinandati   nābhivadati   nājjhosāya   tiṭṭhati
tassa     rūpaṃ   anabhinandato   anabhivadato   anajjhosāya   tiṭṭhato   yā
rūpe    nandi    sā   nirujjhati   tassa   nandinirodhā   upādānanirodho
upādānanirodhā     bhavanirodho     .pe.     evametassa    kevalassa
dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
     {29.2}   Vedanaṃ   nābhinandati   nābhivadati   nājjhosāya   tiṭṭhati
tassa   vedanaṃ   anabhinandato   anabhivadato   anajjhosāya   tiṭṭhato   yā
vedanāya   nandi   sā   nirujjhati   tassa   nandinirodhā  upādānanirodho
upādānanirodhā     bhavanirodho     bhavanirodhā    jātinirodho    .pe.
Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
     {29.3}  Saññaṃ  nābhinandati  .pe.  saṅkhāre  nābhinandati nābhivadati
nājjhosāya  tiṭṭhati  tassa  saṅkhāre  anabhinandato  anabhivadato anajjhosāya
tiṭṭhato   yā   saṅkhāresu   nandi   sā   nirujjhati   tassa  nandinirodhā
upādānanirodho    upādānanirodhā   bhavanirodho    .pe.   evametassa
kevalassa    dukkhakkhandhassa   nirodho   hoti   .   viññāṇaṃ   nābhinandati
Nābhivadati     nājjhosāya    tiṭṭhati    tassa    viññāṇaṃ    anabhinandato
anabhivadato    anajjhosāya    tiṭṭhato    yā    viññāṇe   nandi   sā
nirujjhati      tassa      nandinirodhā      upādānanirodho      .pe.
Evametassa  kevalassa dukkhakkhandhassa nirodho hoti.
     {29.5}  Ayaṃ  bhikkhave  rūpassa  atthaṅgamo ayaṃ vedanāya atthaṅgamo
ayaṃ   saññāya   atthaṅgamo  ayaṃ  saṅkhārānaṃ  atthaṅgamo  ayaṃ  viññāṇassa
atthaṅgamoti.
     [30]  Sāvatthiyaṃ  1-  .  tatra  kho .pe. Paṭisallāne 2- bhikkhave
yogamāpajjatha   .   paṭisallīno   bhikkhave   bhikkhu  yathābhūtaṃ  pajānāti .
Kiñca   yathābhūtaṃ   pajānāti  .  rūpassa  samudayañca  atthaṅgamañca  vedanāya
samudayañca      atthaṅgamañca      saññāya     samudayañca     atthaṅgamañca
saṅkhārānaṃ      samudayañca     atthaṅgamañca     viññāṇassa     samudayañca
atthaṅgamañca. (yathā paṭhamasutte vitthāro tathā vitthāretabbaṃ 3-).
     [31]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .pe. Upādānaparitassanañca 4- vo
bhikkhave   desissāmi   anupādānaaparitassanañca   5-   taṃ  suṇātha  sādhukaṃ
manasikarotha   bhāsissāmīti   .   evaṃ  bhanteti  kho  te  bhikkhū  bhagavato
paccassosuṃ. Bhagavā etadavoca
     [32]  Kathañca  bhikkhave  upādānaparitassanā  hoti  .  idha  bhikkhave
assutavā    puthujjano    ariyānaṃ    adassāvī   ariyadhammassa   akovido
ariyadhamme   avinīto   sappurisānaṃ   adassāvī   sappurisadhammassa  akovido
@Footnote: 1 Ma. sāvatthinidānaṃ. Yu. sāvatthi .  2 Po. paṭisallāno .  3 Ma. Yu.
@vitthāretabbo .  4 Ma. Yu. upādāparitassanañca .  5 Ma. Yu. anupādāaparitassanañca.
Sappurisadhamme    avinīto    rūpaṃ   attato   samanupassati   rūpavantaṃ   vā
attānaṃ  attani  vā  rūpaṃ  rūpasmiṃ  vā  attānaṃ  tassa  taṃ  rūpaṃ vipariṇamati
aññathā   hoti   tassa   rūpavipariṇāmaññathābhāvā   rūpavipariṇāmānuparivatti-
viññāṇaṃ    hoti    tassa    rūpavipariṇāmānuparivattijā   paritassanādhamma-
samuppādā    cittaṃ    pariyādāya    tiṭṭhanti    cetaso   pariyādānā
uttāsavā ca hoti vighātavā ca apekkhavā ca upādāya ca paritassati.
     {32.1}   Vedanaṃ  attato  samanupassati  vedanāvantaṃ  vā  attānaṃ
attani  vā  vedanaṃ  vedanāya  vā  attānaṃ  tassa  sā vedanā vipariṇamati
aññathā     hoti     tassa     vedanāvipariṇāmaññathābhāvā    vedanā-
vipariṇāmānuparivattiviññāṇaṃ    hoti   tassa   vedanāvipariṇāmānuparivattijā
paritassanādhammasamuppādā     cittaṃ     pariyādāya    tiṭṭhanti    cetaso
pariyādānā  uttāsavā  ca  hoti  vighātavā  ca  apekkhavā  ca upādāya
ca paritassati.
     {32.2}   Saññaṃ   attato  samanupassati  .pe.  saṅkhāre  attato
samanupassati  saṅkhāravantaṃ  vā  attānaṃ  attani  vā  saṅkhāre  saṅkhāresu
vā   attānaṃ   tassa  te  saṅkhārā  vipariṇamanti  aññathā  honti  tassa
saṅkhārānaṃ      vipariṇāmaññathābhāvā     saṅkhāravipariṇāmānuparivattiviññāṇaṃ
hoti    tassa    saṅkhāravipariṇāmānuparivattijā    paritassanādhammasamuppādā
cittaṃ   pariyādāya   tiṭṭhanti  cetaso  pariyādānā  uttāsavā  ca  hoti
vighātavā   ca   apekkhavā   ca   upādāya   ca  paritassati  .  viññāṇaṃ
Attato    samanupassati    viññāṇavantaṃ    vā    attānaṃ   attani   vā
viññāṇaṃ     viññāṇasmiṃ     vā     attānaṃ    tassa    taṃ    viññāṇaṃ
vipariṇamati     aññathā     hoti     tassa    viññāṇavipariṇāmaññathābhāvā
viññāṇavipariṇāmānuparivattiviññāṇaṃ       hoti       tassa      viññāṇa-
vipariṇāmānuparivattijā    paritassanādhammasamuppādā    cittaṃ    pariyādāya
tiṭṭhanti   cetaso   pariyādānā   uttāsavā   ca   hoti  vighātavā  ca
apekkhavā   ca   upādāya   ca   paritassati   .   evaṃ   kho  bhikkhave
upādānaparitassanā hoti.
     [33]   Kathañca   bhikkhave   anupādānaaparitassanā   hoti   .  idha
bhikkhave   sutavā   ariyasāvako   ariyānaṃ  dassāvī  ariyadhammassa  kovido
ariyadhamme    suvinīto   sappurisānaṃ   dassāvī   sappurisadhammassa   kovido
sappurisadhamme   suvinīto   na   rūpaṃ   attato   samanupassati   na  rūpavantaṃ
vā  attānaṃ  na  attani  vā  rūpaṃ  na  rūpasmiṃ  vā  attānaṃ tassa taṃ rūpaṃ
vipariṇamati     aññathā    hoti    tassa    rūpavipariṇāmaññathābhāvā    na
rūpavipariṇāmānuparivattiviññāṇaṃ          hoti         tassa         na
rūpavipariṇāmānuparivattijā         paritassanādhammasamuppādā         cittaṃ
pariyādāya   tiṭṭhanti   cetaso   apariyādānā   na   ceva   uttāsavā
hoti na vighātavā na apekkhavā anupādāya ca na paritassati.
     {33.1}   Na   vedanaṃ   attato   samanupassati   na   vedanāvantaṃ
vā    attānaṃ    na    attani    vā   vedanaṃ   na   vedanāya   vā
attānaṃ      tassa      sā      vedanā      vipariṇamati     aññathā
Hoti      tassa      vedanāvipariṇāmaññathābhāvā     na      vedanā-
vipariṇāmānuparivattiviññāṇaṃ      hoti      tassa     na      vedanā-
vipariṇāmānuparivattijā         paritassanādhammasamuppādā          cittaṃ
pariyādāya   tiṭṭhanti   cetaso   apariyādānā   na   ceva   uttāsavā
hoti na vighātavā na apekkhavā anupādāya ca na paritassati.
     {33.2}   Na   saññaṃ   .pe.  na  saṅkhāre  attato  samanupassati
na  saṅkhāravantaṃ  vā  attānaṃ  na  attani  vā  saṅkhāre  na  saṅkhāresu
vā   attānaṃ   tassa   te   saṅkhārā   vipariṇamanti   aññathā   honti
tassa     saṅkhāravipariṇāmaññathābhāvā    na    saṅkhāravipariṇāmānuparivatti-
viññāṇaṃ      hoti      tassa     na     saṅkhāravipariṇāmānuparivattijā
paritassanādhammasamuppādā     cittaṃ     pariyādāya    tiṭṭhanti    cetaso
apariyādānā   na  ceva  uttāsavā  hoti  na  vighātavā  na  apekkhavā
anupādāya ca na paritassati.
     {33.3}   Na   viññāṇaṃ   attato   samanupassati   na  viññāṇavantaṃ
vā   attānaṃ   na  attani  vā  viññāṇaṃ  na  viññāṇasmiṃ  vā  attānaṃ
tassa    taṃ   viññāṇaṃ   vipariṇamati   aññathā   hoti   tassa   viññāṇa-
vipariṇāmaññathābhāvā        na       viññāṇavipariṇāmānuparivattiviññāṇaṃ
hoti   tassa   na  viññāṇavipariṇāmānuparivattijā  paritassanādhammasamuppādā
cittaṃ  pariyādāya  tiṭṭhanti  cetaso  apariyādānā  na  ceva  uttāsavā
hoti  na  vighātavā  na  apekkhavā  anupādāya  ca  na paritassati. Evaṃ
kho bhikkhave anupādānaaparitassanā hotīti.
     [34]   Sāvatthiyaṃ   .   tatra   kho   .pe.  upādānaparitassanañca
vo    bhikkhave    desissāmi    anupādānaaparitassanañca    taṃ    suṇātha
.pe.   kathañca   bhikkhave   upādānaparitassanā   hoti  .  idha  bhikkhave
assutavā   puthujjano  rūpaṃ  etaṃ  mama  esohamasmi  eso  me  attāti
samanupassati    tassa    taṃ    rūpaṃ    vipariṇamati   aññathā   hoti   tassa
rūpavipariṇāmaññathābhāvā          uppajjanti          sokaparidevadukkha-
domanassupāyāsā   .   vedanaṃ   etaṃ   mama  .pe.  saññaṃ  etaṃ  mama
.pe.   saṅkhāre   etaṃ  mama  .pe.  viññāṇaṃ  etaṃ  mama  esohamasmi
eso    me   attāti   samanupassati   tassa   taṃ   viññāṇaṃ   vipariṇamati
aññathā     hoti     tassa    viññāṇavipariṇāmaññathābhāvā    uppajjanti
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā      .     evaṃ     kho     bhikkhave
upādānaparitassanā hoti.
     [35]   Kathañca   bhikkhave   anupādānaaparitassanā   hoti   .  idha
bhikkhave    sutavā   ariyasāvako   rūpaṃ   netaṃ   mama   nesohamasmi   na
meso    attāti   samanupassati   tassa   taṃ   rūpaṃ   vipariṇamati   aññathā
hoti     tassa    rūpavipariṇāmaññathābhāvā    nuppajjanti    sokaparideva-
dukkhadomanassupāyāsā   .  vedanaṃ  netaṃ  mama  .  saññaṃ  netaṃ  mama .
Saṅkhāre   netaṃ   mama  .  viññāṇaṃ  netaṃ  mama  nesohamasmi  na  meso
attāti    samanupassati    tassa    taṃ    viññāṇaṃ    vipariṇamati   aññathā
hoti      tassa      viññāṇavipariṇā      maññathābhāvā     nuppajjanti
Sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā      .     evaṃ     kho     bhikkhave
anupādānaaparitassanā hotīti.
     [36]   Sāvatthiyaṃ   .   tatra   kho  .pe.  rūpaṃ  bhikkhave  aniccaṃ
atītānāgataṃ    ko    pana   vādo   paccuppannassa   .   evaṃ   passaṃ
bhikkhave    sutavā   ariyasāvako   atītasmiṃ   rūpasmiṃ   anapekkho   hoti
anāgataṃ     rūpaṃ     nābhinandati    paccuppannassa    rūpassa    nibbidāya
virāgāya   nirodhāya   paṭipanno   hoti   .   vedanā  aniccā  .pe.
Saññā   aniccā   .pe.   saṅkhārā   aniccā  atītānāgatā  ko  pana
vādo   paccuppannānaṃ   .   evaṃ   passaṃ  bhikkhave  sutavā  ariyasāvako
atītesu   saṅkhāresu   anapekkho  hoti  anāgate  saṅkhāre  nābhinandati
paccuppannānaṃ   saṅkhārānaṃ   nibbidāya   virāgāya   nirodhāya   paṭipanno
hoti  .  viññāṇaṃ  aniccaṃ  atītānāgataṃ  ko  pana  vādo paccuppannassa.
Evaṃ    passaṃ    bhikkhave   sutavā   ariyasāvako   atītasmiṃ   viññāṇasmiṃ
anapekkho    hoti    anāgataṃ    viññāṇaṃ    nābhinandati   paccuppannassa
viññāṇassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hotīti.
     [37]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho .pe. Rūpaṃ bhikkhave dukkhaṃ atītānāgataṃ
ko  pana  vādo  paccuppannassa  .  evaṃ passaṃ bhikkhave sutavā ariyasāvako
atītasmiṃ    rūpasmiṃ    anapekkho    hoti    anāgataṃ   rūpaṃ   nābhinandati
paccuppannassa    rūpassa    nibbidāya    virāgāya   nirodhāya   paṭipanno
hoti   .  vedanā  dukkhā  .  saññā  dukkhā  .  saṅkhārā  dukkhā .
Viññāṇaṃ   dukkhaṃ   atītānāgataṃ   ko   pana   vādo   paccuppannassa  .
Evaṃ    passaṃ    bhikkhave   sutavā   ariyasāvako   atītasmiṃ   viññāṇasmiṃ
anapekkho    hoti    anāgataṃ    viññāṇaṃ    nābhinandati   paccuppannassa
viññāṇassa nibbidāya virāgāya nirodhāya paṭipanno hotīti.
     [38]   Sāvatthiyaṃ   .   tatra  kho  .pe.  rūpaṃ  bhikkhave  anattā
atītānāgataṃ   ko   pana  vādo  paccuppannassa  .  evaṃ  passaṃ  bhikkhave
sutavā   ariyasāvako   atītasmiṃ   rūpasmiṃ  anapekkho  hoti  anāgataṃ  rūpaṃ
nābhinandati    paccuppannassa    rūpassa   nibbidāya   virāgāya   nirodhāya
paṭipanno   hoti   .   vedanā   anattā   .   saññā   anattā  .
Saṅkhārā   anattā   .   viññāṇaṃ   anattā   atītānāgataṃ   ko   pana
vādo   paccuppannassa   .   evaṃ   passaṃ  bhikkhave  sutavā  ariyasāvako
atītasmiṃ     viññāṇasmiṃ     anapekkho     hoti    anāgataṃ    viññāṇaṃ
nābhinandati     paccuppannassa     viññāṇassa     nibbidāya     virāgāya
nirodhāya paṭipanno hotīti.
                    Nakulapitavaggo paṭhamo.
                        Tassuddānaṃ
         nakulapitā devadahā              dvepi haliddikāni ca
         samādhi paṭisallānaṃ 1-           upādānaparitassanā 2- duve
         atītānāgatapaccuppannā    vaggo tena pavuccati.
                       ---------
@Footnote: 1 Ma. Yu. paṭisallānā .  2 Po. Ma. upādāparitassanā.
           Khandhasaṃyuttassa mūlapaṇṇāsake aniccavaggo dutiyo
     [39]   Evamme  sutaṃ  sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  rūpaṃ  bhikkhave
aniccaṃ    vedanā    aniccā    saññā   aniccā   saṅkhārā   aniccā
viññāṇaṃ    aniccaṃ   .   evaṃ   passaṃ   bhikkhave   sutavā   ariyasāvako
rūpasmiṃpi    nibbindati    vedanāyapi    nibbindati    saññāyapi   nibbindati
saṅkhāresupi   nibbindati   viññāṇasmiṃpi   nibbindati   nibbindaṃ   virajjati
virāgā   vimuccati   .  vimuttasmiṃ  vimuttamiti  1-  ñāṇaṃ  hoti  .  khīṇā
jāti    vusitaṃ    brahmacariyaṃ    kataṃ    karaṇīyaṃ    nāparaṃ   itthattāyāti
pajānātīti.
     [40]   Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  rūpaṃ  bhikkhave  dukkhaṃ  vedanā
dukkhā    saññā    dukkhā    saṅkhārā   dukkhā   viññāṇaṃ   dukkhaṃ  .
Evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [41]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  rūpaṃ  bhikkhave  anattā vedanā
anattā   saññā   anattā   saṅkhārā   anattā   viññāṇaṃ  anattā .
Evaṃ    passaṃ    bhikkhave    sutavā   ariyasāvako   rūpasmiṃpi   nibbindati
vedanāyapi      nibbindati      saññāyapi     nibbindati     saṅkhāresupi
nibbindati       viññāṇasmiṃpi      nibbindati      nibbindaṃ      virajjati
virāgā   vimuccati   .   vimuttasmiṃ   vimuttamiti   ñāṇaṃ   hoti  .  khīṇā
@Footnote: 1 vimuttamhītītī vā pāṭho.
Jāti    vusitaṃ    brahmacariyaṃ    kataṃ    karaṇīyaṃ    nāparaṃ   itthattāyāti
pajānātīti.
     [42]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  rūpaṃ  bhikkhave  aniccaṃ  yadaniccaṃ
taṃ   dukkhaṃ   yaṃ   dukkhaṃ  tadanattā  yadanattā  taṃ  netaṃ  mama  nesohamasmi
na   meso   attāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya  daṭṭhabbaṃ .
Vedanā   aniccā   yadaniccaṃ    taṃ  dukkhaṃ  yaṃ  dukkhaṃ  tadanattā  yadanattā
taṃ   netaṃ   mama   nesohamasmi   na  meso  attāti  evametaṃ  yathābhūtaṃ
sammappaññāya    daṭṭhabbaṃ    .    saññā   aniccā   .pe.   saṅkhārā
aniccā   .pe.   viññāṇaṃ   aniccaṃ   yadaniccaṃ   taṃ   dukkhaṃ   yaṃ   dukkhaṃ
tadanattā   yadanattā   taṃ   netaṃ  mama  nesohamasmi  na  meso  attāti
evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya   daṭṭhabbaṃ   .   evaṃ  passaṃ  .pe.
Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [43]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  rūpaṃ  bhikkhave   dukkhaṃ  yaṃ dukkhaṃ
tadanattā   yadanattā   taṃ   netaṃ  mama  nesohamasmi  na  meso  attāti
evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya   daṭṭhabbaṃ   .   vedanā  dukkhā .
Saññā   dukkhā   .   saṅkhārā   dukkhā   .  viññāṇaṃ  dukkhaṃ  yaṃ  dukkhaṃ
tadanattā   yadanattā   taṃ   netaṃ  mama  nesohamasmi  na  meso  attāti
evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya   daṭṭhabbaṃ   .   evaṃ  passaṃ  .pe.
Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [44]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  rūpaṃ  bhikkhave anattā taṃ netaṃ
Mama   nesohamasmi  na  meso  attāti  evametaṃ  yathābhūtaṃ  sammappaññāya
daṭṭhabbaṃ   .pe.   evaṃ   passaṃ   bhikkhave  .pe.  nāparaṃ  itthattāyāti
pajānātīti.
     [45]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra kho. Rūpaṃ bhikkhave aniccaṃ yopi hetu yopi
paccayo   rūpassa   uppādāya   sopi  anicco  .  aniccasambhūtaṃ  bhikkhave
rūpaṃ  kuto  niccaṃ  bhavissati  .  vedanā  aniccā  yopi hetu yopi paccayo
vedanāya    uppādāya   sopi   anicco   .   aniccasambhūtā   bhikkhave
vedanā   kuto   niccā   bhavissati   .   saññā  aniccā  .  saṅkhārā
aniccā   yopi   hetu   yopi   paccayo   saṅkhārānaṃ  uppādāya  sopi
anicco    .    aniccasambhūtā    bhikkhave    saṅkhārā   kuto   niccā
bhavissanti    .    viññāṇaṃ    aniccaṃ    yopi   hetu   yopi   paccayo
viññāṇassa     uppādāya     sopi     anicco     .    aniccasambhūtaṃ
bhikkhave   viññāṇaṃ   kuto   niccaṃ   bhavissati   .   evaṃ   passaṃ  .pe.
Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [46]   Sāvatthiyaṃ   .   tatra  kho  .  rūpaṃ  bhikkhave  dukkhaṃ  yopi
hetu   yopi   paccayo  rūpassa  uppādāya  sopi  dukkho  .  dukkhasambhūtaṃ
bhikkhave   rūpaṃ   kuto   sukhaṃ   bhavissati   .  vedanā  dukkhā  .  saññā
dukkhā   .   saṅkhārā   dukkhā   .  viññāṇaṃ  dukkhaṃ  yopi  hetu  yopi
paccayo    viññāṇassa    uppādāya    sopi   dukkho   .   dukkhasambhūtaṃ
bhikkhave    viññāṇaṃ    kuto    sukhaṃ    bhavissati    .    evaṃ    passaṃ
.pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [47]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  rūpaṃ bhikkhave anattā yopi hetu
yopi   paccayo   rūpassa   uppādāya   sopi   anattā  .  anattasambhūtaṃ
bhikkhave   rūpaṃ   kuto  attā  bhavissati  .  vedanā  anattā  .  saññā
anattā   .   saṅkhārā   anattā   .   viññāṇaṃ  anattā  yopi  hetu
yopi   paccayo   viññāṇassa   uppādāya   sopi   anattā  anattasambhūtaṃ
bhikkhave   viññāṇaṃ   kuto   attā   bhavissati   .   evaṃ  passaṃ  .pe.
Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [48]   Sāvatthiyaṃ  .  ārāme  .  atha  kho  āyasmā  ānando
yena    bhagavā    tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   bhagavantaṃ   abhivādetvā
ekamantaṃ   nisīdi   .   ekamantaṃ   nisinno   kho   āyasmā  ānando
bhagavantaṃ   etadavoca   nirodho   nirodhoti   bhante   vuccati  katamesānaṃ
kho  bhante  dhammānaṃ  nirodho  1-  nirodhoti  vuccatīti. Rūpaṃ kho ānanda
aniccaṃ    saṅkhataṃ    paṭiccasamuppannaṃ    khayadhammaṃ    vayadhammaṃ    virāgadhammaṃ
nirodhadhammaṃ  tassa  nirodho  nirodhoti  vuccati  .  vedanā aniccā saṅkhatā
paṭiccasamuppannā    khayadhammā    vayadhammā    virāgadhammā    nirodhadhammā
tassā   nirodho   nirodhoti   vuccati  .  saññā  aniccā  .  saṅkhārā
aniccā   saṅkhatā   paṭiccasamuppannā   khayadhammā   vayadhammā  virāgadhammā
nirodhadhammā   tesaṃ   nirodho   nirodhoti   vuccati   .  viññāṇaṃ  aniccaṃ
saṅkhataṃ    paṭiccasamuppannaṃ    khayadhammaṃ   vayadhammaṃ   virāgadhammaṃ   nirodhadhammaṃ
@Footnote: 1 Yu. sabbattha nirodhāti dissati.
Tassa   nirodho   nirodhoti   vuccati   .  imesaṃ  kho  ānanda  dhammānaṃ
nirodho nirodhoti vuccatīti.
                     Aniccavaggo dutiyo.
                        Tassuddānaṃ
         aniccaṃ dukkhaṃ anattā         yadaniccāpare tayo
         hetunāpi tayo vuttā         ānandena ca te dasāti.
                      ----------
           Khandhasaṃyuttassa mūlapaṇṇāsake bhāravaggo tatiyo
     [49]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  bhārañca vo bhikkhave desissāmi
bhārahārañca  [1]-  bhāranikkhepanañca  taṃ  suṇātha  .pe. Etadavoca katamo
ca  bhikkhave  bhāro  .  pañcupādānakkhandhātissa  vacanīyaṃ  .  bhārādānañca
ayaṃ    katame    pañca    .    rūpūpādānakkhandho   vedanūpādānakkhandho
saññūpādānakkhandho    saṅkhārūpādānakkhandho    viññāṇūpādānakkhandho  .
Ayaṃ vuccati bhikkhave bhāro.
     [50]  Katamo  ca  bhikkhave  bhārahāro  .  puggalotissa  vacanīyaṃ .
Svāyaṃ   āyasmā   evaṃnāmo   evaṃgotto   .  ayaṃ  vuccati  bhikkhave
bhārahāro.
     [51]  Katamañca  bhikkhave  bhārādānaṃ  .  yāyaṃ  taṇhā ponobbhavikā
nandirāgasahagatā    tatratatrābhinandinī    .   seyyathīdaṃ   .   kāmataṇhā
bhavataṇhā vibhavataṇhā. Idaṃ vuccati bhikkhave bhārādānaṃ.
     [52]  Katamañca  bhikkhave  bhāranikkhepanaṃ  .  yo tassā yeva taṇhāya
asesavirāganirodho  cāgo  paṭinissaggo  mutti  anālayo  .  idaṃ  vuccati
bhikkhave   bhāranikkhepananti   .   idamavoca  bhagavā  idaṃ  vatvāna  sugato
athāparaṃ etadavoca satthā
     [53] Bhārā have pañcakkhandhā     bhārahāro ca puggalo
         bhārādānaṃ dukkhaṃ loke             bhāranikkhepanaṃ sukhaṃ
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. etthantare bhārādānañcāti dissati.
         Nikkhipitvā garuṃ bhāraṃ                aññaṃ bhāraṃ anādiya
         samūlaṃ taṇhaṃ abbuyha               nicchāto parinibbutoti.
     [54]   Sāvatthiyaṃ   .   tatra   kho  .  pariññeyye  ca  bhikkhave
dhamme   desessāmi   pariññañca   taṃ   suṇātha   .  katame  ca  bhikkhave
pariññeyyā  dhammā  .  rūpaṃ  bhikkhave  pariññeyyo  1-  dhammo  vedanā
pariññeyyo     dhammo    saññā    pariññeyyo    dhammo    saṅkhārā
pariññeyyo    dhammo    viññāṇaṃ    pariññeyyo    dhammo   .   ime
vuccanti bhikkhave pariññeyyā dhammā.
     [55]   Katamā  ca  bhikkhave  pariññā  .  yo  bhikkhave  rāgakkhayo
dosakkhayo mohakkhayo. Ayaṃ vuccati bhikkhave pariññāti.
     [56]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  rūpaṃ bhikkhave anabhijānaṃ aparijānaṃ
avirājayaṃ   appajahaṃ   abhabbo   dukkhakkhayāya  vedanaṃ  anabhijānaṃ  aparijānaṃ
avirājayaṃ     appajahaṃ     abhabbo    dukkhakkhayāya    saññaṃ    anabhijānaṃ
.pe.   saṅkhāre   anabhijānaṃ   aparijānaṃ   avirājayaṃ   appajahaṃ  abhabbo
dukkhakkhayāya    viññāṇaṃ    anabhijānaṃ    aparijānaṃ    avirājayaṃ   appajahaṃ
abhabbo dukkhakkhayāya.
     [57]   Rūpañca   kho   bhikkhave   abhijānaṃ  parijānaṃ  virājayaṃ  pajahaṃ
bhabbo   dukkhakkhayāya   vedanaṃ   abhijānaṃ   .   saññaṃ   .  saṅkhāre .
Viññāṇaṃ abhijānaṃ parijānaṃ virājayaṃ pajahaṃ bhabbo dukkhakkhayāyāti.
     [58]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  yo  bhikkhave rūpasmiṃ chandarāgo
@Footnote: 1 Po. sabbattha pariññeyyā dhammāti dissati.
Taṃ   pajahatha   evaṃ   taṃ   rūpaṃ  pahīnaṃ  bhavissati  ucchinnamūlaṃ  tālāvatthukataṃ
anabhāvaṅkataṃ   āyatiṃ   anuppādadhammaṃ   .  yo  vedanāya  chandarāgo  taṃ
pajahatha  evaṃ  sā  vedanā  pahīnā  bhavissati  ucchinnamūlā  tālāvatthukatā
anabhāvaṅkatā   āyatiṃ   anuppādadhammā   .   yo   saññāya  chandarāgo
taṃ    pajahatha    evaṃ    sā   saññā   pahīnā   bhavissati   ucchinnamūlā
tālāvatthukatā    anabhāvaṅkatā    āyatiṃ    anuppādadhammā    .   yo
saṅkhāresu  chandarāgo  taṃ  pajahatha  evaṃ  te  saṅkhārā  pahīnā bhavissanti
ucchinnamūlā   tālāvatthukatā   anabhāvaṅkatā   āyatiṃ  anuppādadhammā .
Yo   viññāṇasmiṃ   chandarāgo   taṃ   pajahatha   evaṃ   taṃ  viññāṇaṃ  pahīnaṃ
bhavissati      ucchinnamūlaṃ      tālāvatthukataṃ     anabhāvaṅkataṃ     āyatiṃ
anuppādadhammanti.
     [59]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  pubbeva  me bhikkhave sambodhā
anabhisambuddhassa   bodhisattasseva   sato  etadahosi  ko  nu  kho  rūpassa
assādo  ko  ādīnavo  kiṃ  nissaraṇaṃ  .  ko  vedanāya  assādo  ko
ādīnavo   kiṃ   nissaraṇaṃ  .  ko  saññāya  assādo  ko  ādīnavo  kiṃ
nissaraṇaṃ   .  ko  saṅkhārānaṃ  assādo  ko  ādīnavo  kiṃ  nissaraṇaṃ .
Ko viññāṇassa assādo ko ādīnavo kiṃ nissaraṇanti.
     {59.1}   Tassa  mayhaṃ  bhikkhave  etadahosi  yaṃ  kho  rūpaṃ  paṭicca
uppajjati   sukhaṃ   somanassaṃ   ayaṃ   rūpassa   assādo   yaṃ  rūpaṃ  aniccaṃ
dukkhaṃ   vipariṇāmadhammaṃ  ayaṃ  rūpassa  ādīnavo  yo  rūpasmiṃ  chandarāgavinayo
Chandarāgappahānaṃ    idaṃ    rūpassa   nissaraṇaṃ   .   yaṃ   vedanaṃ   paṭicca
uppajjati   sukhaṃ   somanassaṃ  ayaṃ  vedanāya  assādo  yā  1-  vedanā
aniccā    dukkhā    vipariṇāmadhammā   ayaṃ   vedanāya   ādīnavo   yo
vedanāya   chandarāgavinayo   chandarāgappahānaṃ  idaṃ  vedanāya  nissaraṇaṃ .
Yaṃ   saññaṃ   paṭicca   uppajjati  .  yaṃ  saṅkhāre  paṭicca  uppajjati  sukhaṃ
somanassaṃ   ayaṃ   saṅkhārānaṃ   assādo  ye  saṅkhārā  aniccā  dukkhā
vipariṇāmadhammā     ayaṃ    saṅkhārānaṃ    ādīnavo    yo    saṅkhāresu
chandarāgavinayo   chandarāgappahānaṃ   idaṃ   saṅkhārānaṃ   nissaraṇaṃ   .   yaṃ
viññāṇaṃ    paṭicca    uppajjati    sukhaṃ    somanassaṃ    ayaṃ   viññāṇassa
assādo     yaṃ    viññāṇaṃ    aniccaṃ    dukkhaṃ    vipariṇāmadhammaṃ    ayaṃ
viññāṇassa      ādīnavo      yo      viññāṇasmiṃ     chandarāgavinayo
chandarāgappahānaṃ idaṃ viññāṇassa nissaraṇaṃ.
     [60]   Yāvakīvañcāhaṃ   bhikkhave  imesaṃ  pañcannaṃ  upādānakkhandhānaṃ
evaṃ    assādañca    assādato   ādīnavañca   ādīnavato   nissaraṇañca
nissaraṇato   yathābhūtaṃ   na  abbhaññāsiṃ  neva  tāvāhaṃ  bhikkhave  sadevake
loke   samārake  sabrahmake  sassamaṇabrāhmaṇiyā  pajāya  sadevamanussāya
anuttaraṃ     sammāsambodhiṃ     abhisambuddho     2-    paccaññāsiṃ   .
Yato   ca   khohaṃ   bhikkhave   imesaṃ   pañcannaṃ  upādānakkhandhānaṃ  evaṃ
assādañca     assādato     ādīnavañca     ādīnavato     nissaraṇañca
nissaraṇato   yathābhūtaṃ   abbhaññāsiṃ   athāhaṃ   bhikkhave   sadevake  loke
@Footnote: 1 po Ma. yaṃ .  2 Ma. Yu. abhisambuddhoti.
Samārake    sabrahmake    sassamaṇabrāhmaṇiyā    pajāya   sadevamanussāya
anuttaraṃ   sammāsambodhiṃ   abhisambuddho   paccaññāsiṃ   .   ñāṇañca   pana
me   dassanaṃ  udapādi  akuppā  me  vimutti  ayamantimā  jāti  natthidāni
punabbhavoti.
     [61]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho. Rūpassāhaṃ bhikkhave assādapariyesanaṃ
acariṃ   yo   rūpassa   assādo   tadajjhagamaṃ   yāvatā  rūpassa  assādo
paññāya   me   so   sudiṭṭho   .  rūpassāhaṃ  bhikkhave  ādīnavapariyesanaṃ
acariṃ   yo   rūpassa   ādīnavo   tadajjhagamaṃ   yāvatā  rūpassa  ādīnavo
paññāya   me   so   sudiṭṭho   .  rūpassāhaṃ  bhikkhave  nissaraṇapariyesanaṃ
acariṃ    yaṃ   rūpassa   nissaraṇaṃ   tadajjhagamaṃ   yāvatā   rūpassa   nissaraṇaṃ
paññāya   me   taṃ   sudiṭṭhaṃ   .   vedanāyāhaṃ  bhikkhave  .  saññāyāhaṃ
bhikkhave    .    saṅkhārānāhaṃ   bhikkhave   .   viññāṇassāhaṃ   bhikkhave
assādapariyesanaṃ    acariṃ    yo    viññāṇassa    assādo    tadajjhagamaṃ
yāvatā    viññāṇassa   assādo   paññāya   me   so   sudiṭṭho  .
Viññāṇassāhaṃ    bhikkhave    ādīnavapariyesanaṃ    acariṃ   yo   viññāṇassa
ādīnavo    tadajjhagamaṃ    yāvatā    viññāṇassa    ādīnavo    paññāya
me    so    sudiṭṭho   .   viññāṇassāhaṃ   bhikkhave   nissaraṇapariyesanaṃ
acariṃ    yaṃ    viññāṇassa    nissaraṇaṃ   tadajjhagamaṃ   yāvatā   viññāṇassa
nissaraṇaṃ paññāya me taṃ sudiṭṭhaṃ.
    Yāvakīvañcāhaṃ    bhikkhave    imesaṃ    pañcannaṃ    upādānakkhandhānaṃ
Assādañca     assādato     ādīnavañca     ādīnavato     nissaraṇañca
nissaraṇato   yathābhūtaṃ   na   abbhaññāsiṃ   .pe.   paccaññāsiṃ   1-  .
Ñāṇañca   pana   me   dassanaṃ  udapādi  akuppā  me  vimutti  ayamantimā
jāti natthidāni punabbhavoti.
     [62]   Sāvatthiyaṃ   .  tatra  kho  .  no  cedaṃ  bhikkhave  rūpassa
assādo   abhavissa   na   yidaṃ   sattā  rūpasmiṃ  sārajjeyyuṃ  .  yasmā
ca   kho   bhikkhave   atthi   rūpassa   assādo   tasmā  sattā  rūpasmiṃ
sārajjanti   .   no   cedaṃ   bhikkhave   rūpassa  ādīnavo  abhavissa  na
yidaṃ   sattā   rūpasmiṃ   nibbindeyyuṃ  .  yasmā  ca  kho  bhikkhave  atthi
rūpassa    ādīnavo    tasmā   sattā   rūpasmiṃ   nibbindanti   .   no
cedaṃ   bhikkhave   rūpassa   nissaraṇaṃ   abhavissa   na  yidaṃ  sattā  rūpasmā
nissareyyuṃ   .   yasmā   ca   kho   bhikkhave   atthi   rūpassa  nissaraṇaṃ
tasmā   sattā   rūpasmā   nissaranti  .  no  cedaṃ  bhikkhave  vedanāya
assādo   abhavissa   .pe.   no   cedaṃ   bhikkhave   saññāya  .  no
cedaṃ  bhikkhave  saṅkhārānaṃ  assādo  abhavissa  na  yidaṃ  sattā saṅkhāresu
sārajjeyyuṃ   .   yasmā  ca  kho  bhikkhave  atthi  saṅkhārānaṃ  assādo
tasmā  sattā  saṅkhāresu  sārajjanti  .  no  cedaṃ  bhikkhave saṅkhārānaṃ
ādīnavo   abhavissa   na   yidaṃ   sattā   saṅkhāresu   nibbindeyyuṃ  .
Yasmā   ca   kho   bhikkhave  atthi  saṅkhārānaṃ  ādīnavo  tasmā  sattā
saṅkhāresu   nibbindanti   .   no   cedaṃ  bhikkhave  saṅkhārānaṃ  nissaraṇaṃ
@Footnote: 1 Po. Yu. abbhaññāsiṃ.
Abhavissa   na   yidaṃ   sattā  saṅkhārehi  nissareyyuṃ  .  yasmā  ca  kho
bhikkhave    atthi    saṅkhārānaṃ   nissaraṇaṃ   tasmā   sattā   saṅkhārehi
nissaranti   .   no   cedaṃ   bhikkhave   viññāṇassa   assādo  abhavissa
na    yidaṃ   sattā   viññāṇasmiṃ   sārajjeyyuṃ   .   yasmā   ca   kho
bhikkhave    atthi   viññāṇassa   assādo   tasmā   sattā   viññāṇasmiṃ
sārajjanti   .   no  cedaṃ  bhikkhave  viññāṇassa  ādīnavo  abhavissa  na
yidaṃ  sattā  viññāṇasmiṃ  nibbindeyyuṃ  .  yasmā  ca  kho  bhikkhave  atthi
viññāṇassa    ādīnavo   tasmā   sattā   viññāṇasmiṃ   nibbindanti  .
No   cedaṃ   bhikkhave   viññāṇassa   nissaraṇaṃ   abhavissa  na  yidaṃ  sattā
viññāṇasmā   nissareyyuṃ  .  yasmā  ca  kho  bhikkhave  atthi  viññāṇassa
nissaraṇaṃ tasmā sattā viññāṇasmā nissaranti.
     [63]  Yāvakīvañca  bhikkhave  sattā  imesaṃ pañcannaṃ upādānakkhandhānaṃ
assādañca     assādato     ādīnavañca     ādīnavato     nissaraṇañca
nissaraṇato   yathābhūtaṃ   na   abbhaññiṃsu  1-  neva  tāva  bhikkhave  sattā
sadevake   2-  loke  samārake  sabrahmake  sassamaṇabrāhmaṇiyā  pajāya
sadevamanussāya    nissaṭā    visaññuttā    vippamuttā    vimariyādikatena
cetasā  vihariṃsu  3-  .  yato  ca  kho  bhikkhave  sattā  imesaṃ pañcannaṃ
upādānakkhandhānaṃ    assādañca    assādato    ādīnavañca   ādīnavato
nissaraṇañca    nissaraṇato   yathābhūtaṃ   abbhaññiṃsu   atha   bhikkhave   sattā
sadevake   4-  loke  samārake  sabrahmake  sassamaṇabrāhmaṇiyā  pajāya
@Footnote: 1 Ma. Yu. abbhaññaṃsu .  2-4 Ma. Yu. sadevakā lokā samārakā sabrahmakā ....
@3 Po. vicariṃsu.
Sadevamanussāya    nissaṭā    visaññuttā    vippamuttā    vimariyādikatena
cetasā viharantīti.
     [64]   Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  yo  bhikkhave  rūpaṃ  abhinandati
dukkhaṃ    so    abhinandati    yo   dukkhaṃ   abhinandati   aparimutto   so
dukkhasmāti    vadāmi   .   yo   vedanaṃ   abhinandati   .   yo   saññaṃ
abhinandati   .   yo   saṅkhāre   abhinandati  .  yo  viññāṇaṃ  abhinandati
dukkhaṃ    so    abhinandati    yo   dukkhaṃ   abhinandati   aparimutto   so
dukkhasmāti vadāmi.
     [65]  Yo  ca  kho  bhikkhave  rūpaṃ  nābhinandati  dukkhaṃ so nābhinandati
yo   dukkhaṃ   nābhinandati   parimutto   so   dukkhasmāti  vadāmi  .  yo
vedanaṃ   nābhinandati   .   yo   saññaṃ   nābhinandati   .  yo  saṅkhāre
nābhinandati   .   yo   viññāṇaṃ   nābhinandati   dukkhaṃ   so   nābhinandati
yo dukkhaṃ nābhinandati parimutto so dukkhasmāti vadāmīti.
     [66]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  yo  bhikkhave  rūpassa uppādo
ṭhiti   abhinibbatti   pātubhāvo   dukkhasseso   uppādo   rogānaṃ   ṭhiti
jarāmaraṇassa   pātubhāvo   .  yo  vedanāya  .  yo  saññāya  .  yo
saṅkhārānaṃ   .   yo  viññāṇassa  uppādo  ṭhiti  abhinibbatti  pātubhāvo
dukkhasseso uppādo rogānaṃ ṭhiti jarāmaraṇassa pātubhāvo.
     [67]   Yo   ca   bhikkhave   rūpassa  nirodho  vūpasamo  atthaṅgamo
dukkhasseso  nirodho  rogānaṃ  vūpasamo  jarāmaraṇassa  atthaṅgamo  .  yo
Vedanāya   .   yo   saññāya  .  yo  saṅkhārānaṃ  .  yo  viññāṇassa
nirodho    vūpasamo    atthaṅgamo    dukkhasseso    nirodho    rogānaṃ
vūpasamo jarāmaraṇassa atthaṅgamoti.
     [68]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  aghañca vo bhikkhave desessāmi
aghamūlañca   taṃ   suṇātha   .   katamañca   bhikkhave  aghaṃ  .  rūpaṃ  bhikkhave
aghaṃ   vedanā   aghaṃ   saññā   aghaṃ   saṅkhārā   aghaṃ  viññāṇaṃ  aghaṃ .
Idaṃ vuccati bhikkhave aghaṃ.
     [69]   Katamañca   bhikkhave  aghamūlaṃ  .  yāyaṃ  taṇhā  ponobbhavikā
nandirāgasahagatā    tatratatrābhinandinī    .   seyyathīdaṃ   .   kāmataṇhā
bhavataṇhā vibhavataṇhā. Idaṃ vuccati bhikkhave aghamūlanti.
     [70]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  pabhaṅguñca  bhikkhave  desissāmi
appabhaṅguñca  taṃ  suṇātha  .  kiñca  bhikkhave  pabhaṅgu  kiṃ  1-  appabhaṅgu.
Rūpaṃ    bhikkhave   pabhaṅgu   yo   tassa   nirodho   vūpasamo   atthaṅgamo
idaṃ   appabhaṅgu   .   vedanā   pabhaṅgu   yo  tassā  nirodho  vūpasamo
atthaṅgamo    idaṃ    appabhaṅgu    .   saññā   pabhaṅgu   .   saṅkhārā
pabhaṅgu   yo   tesaṃ   nirodho   vūpasamo  atthaṅgamo  idaṃ  appabhaṅgu .
Viññāṇaṃ    pabhaṅgu   yo   tassa   nirodho   vūpasamo   atthaṅgamo   idaṃ
appabhaṅgūti.
                    Bhāravaggo tatiyo.
@Footnote: 1 Yu. kiñca.
                        Tassuddānaṃ
         bhāraṃ pariññaṃ parijānaṃ         chandarāgaṃ catutthakaṃ
         assādā ca tayo vuttā      abhinandanamaṭṭhamaṃ
         uppādaṃ aghamūlaṃ ca             ekādasamo pabhaṅgūti.
                     -------------
         Khandhasaṃyuttassa mūlapaṇṇāsake natumhākavaggo catuttho
     [71]   Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  yaṃ  bhikkhave  na  tumhākaṃ  taṃ
pajahatha   taṃ   vo   pahīnaṃ   hitāya   sukhāya  bhavissati  .  kiñca  bhikkhave
na   tumhākaṃ   .  rūpaṃ  bhikkhave  na  tumhākaṃ  taṃ  pajahatha  taṃ  vo  pahīnaṃ
hitāya   sukhāya   bhavissati   .   vedanā   na  tumhākaṃ  taṃ  pajahatha  sā
vo   pahīnā   hitāya   sukhāya   bhavissati   .   saññā  na  tumhākaṃ .
Saṅkhārā   na   tumhākaṃ   te  pajahatha  te  vo  pahīnā  hitāya  sukhāya
bhavissanti   .   viññāṇaṃ   na   tumhākaṃ   taṃ   pajahatha   taṃ   vo  pahīnaṃ
hitāya sukhāya bhavissati.
     [72]  Seyyathāpi  bhikkhave  yaṃ  imasmiṃ  jetavane tiṇakaṭṭhasākhāpalāsaṃ
taṃ   jano   hareyya   vā  ḍaheyya  vā  yathāpaccayaṃ  vā  kareyya  api
nu   tumhākaṃ  evamassa  amhe  jano  harati  vā  ḍahati  vā  yathāpaccayaṃ
vā  karotīti  .  no  hetaṃ  bhante  .  taṃ  kissa hetu. Na hi no etaṃ
bhante  attā  vā  attaniyaṃ  vāti  .  evameva  kho  bhikkhave  rūpaṃ  na
tumhākaṃ  taṃ  pajahatha  taṃ  vo  pahīnaṃ  hitāya  sukhāya  bhavissati  .  vedanā
na   tumhākaṃ   taṃ  pajahatha  sā  vo  pahīnā  hitāya  sukhāya  bhavissati .
Saññā   na   tumhākaṃ   .   saṅkhārā   na   tumhākaṃ   .  viññāṇaṃ  na
tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ hitāya sukhāya bhavissatīti.
     [73]   Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  yaṃ  bhikkhave  na  tumhākaṃ  taṃ
pajahatha   taṃ   vo   pahīnaṃ   hitāya   sukhāya  bhavissati  .  kiñca  bhikkhave
na   tumhākaṃ   .  rūpaṃ  bhikkhave  na  tumhākaṃ  taṃ  pajahatha  taṃ  vo  pahīnaṃ
hitāya    sukhāya   bhavissati   .   vedanā   na   tumhākaṃ   .   saññā
na   tumhākaṃ   .   saṅkhārā   na   tumhākaṃ   .  viññāṇaṃ  na  tumhākaṃ
taṃ   pajahatha   taṃ   vo   pahīnaṃ  hitāya  sukhāya  bhavissati  .  yaṃ  bhikkhave
na tumhākaṃ taṃ pajahatha taṃ vo pahīnaṃ hitāya sukhāya bhavissatīti.
     [74]  Sāvatthiyaṃ  1-  .  atha  kho  aññataro  bhikkhu  yena  bhagavā
tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   bhagavantaṃ  abhivādetvā  ekamantaṃ  nisīdi .
Ekamantaṃ   nisinno   kho   so   bhikkhu  bhagavantaṃ  etadavoca  sādhu  me
bhante   bhagavā   saṅkhittena   dhammaṃ   desetu   yamahaṃ   bhagavato   dhammaṃ
sutvā  eko  vūpakaṭṭho  appamatto  ātāpī  pahitatto  vihareyyanti .
Yaṃ  kho  bhikkhu  2-  anuseti  tena  saṅkhaṃ  gacchati  yaṃ  nānuseti  na tena
saṅkhaṃ gacchatīti. Aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatāti.
     {74.1}   Yathākathaṃ   pana  tvaṃ  bhikkhu  mayā  saṅkhittena  bhāsitassa
vitthārena   atthaṃ   ājānāsīti   .   rūpañce   bhante  anuseti  tena
saṅkhaṃ   gacchati   .   vedanañce   anuseti   .   saññañce  anuseti .
Saṅkhāre  ce  anuseti  .  viññāṇañce  anuseti  tena  saṅkhaṃ  gacchati.
Rūpañce  bhante  nānuseti  na  tena  saṅkhaṃ  gacchati. Vedanañce nānuseti
na  tena  saṅkhaṃ  gacchati  .  saññañce  .  saṅkhāre  ce . Viññāṇañce
@Footnote: 1 Po. sāvatthiyaṃ ārāme. Yu. sāvatthiārāme .  2 Po. bhikkhave.
Nānuseti   na   tena  saṅkhaṃ  gacchati  .  imassa  khvāhaṃ  bhante  bhagavatā
saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti.
     [75]  Sādhu  sādhu  bhikkhu  sādhu  kho  tvaṃ  bhikkhu  mayā  saṅkhittena
bhāsitassa   vitthārena   atthaṃ   ājānāsi   .  rūpañce  bhikkhu  anuseti
tena  saṅkhaṃ  gacchati  .  vedanañce  .  saññañce  .  saṅkhāre  ce .
Viññāṇañce    anuseti    tena   saṅkhaṃ   gacchati   .   rūpañce   bhikkhu
nānuseti   na   tena   saṅkhaṃ   gacchati  .  vedanañce  .  saññañce .
Saṅkhāre   ce   .  viññāṇañce  nānuseti  na  tena  saṅkhaṃ  gacchati .
Imassa   kho   bhikkhu   mayā   saṅkhittena   bhāsitassa   evaṃ  vitthārena
attho daṭṭhabboti.
     [76]  Atha  kho  so  bhikkhu  bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā anumoditvā
uṭṭhāyāsanā   bhagavantaṃ   abhivādetvā   padakkhiṇaṃ   katvā   pakkāmi .
Atha   kho   so  bhikkhu  eko  vūpakaṭṭho  appamatto  ātāpī  pahitatto
viharanto    nacirasseva   yassatthāya   kulaputtā   sammadeva   agārasmā
anagāriyaṃ     pabbajanti     tadanuttaraṃ    brahmacariyapariyosānaṃ    diṭṭheva
dhamme   sayaṃ   abhiññā   sacchikatvā   upasampajja   vihāsi   khīṇā  jāti
vusitaṃ   brahmacariyaṃ   kataṃ   karaṇīyaṃ   nāparaṃ  itthattāyāti  abbhaññāsi .
Aññataro ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosīti.
     [77]  Sāvatthiyaṃ  .  atha  kho  aññataro  bhikkhu  yena bhagavā .pe.
Ekamantaṃ   nisinno   kho   so   bhikkhu  bhagavantaṃ  etadavoca  sādhu  me
Bhante   bhagavā   saṅkhittena   dhammaṃ   desetu   yamahaṃ   bhagavato   dhammaṃ
sutvā  eko  vūpakaṭṭho  appamatto  ātāpī  pahitatto  vihareyyanti .
Yaṃ   kho   bhikkhu  anuseti  taṃ  anumiyyati  1-  yaṃ  anumiyyati  tena  saṅkhaṃ
gacchati   yaṃ   nānuseti   na   taṃ   anumiyyati   yaṃ  nānumiyyati  na  tena
saṅkhaṃ gacchatīti. Aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatāti.
     {77.1}   Yathākathaṃ   pana  tvaṃ  bhikkhu  mayā  saṅkhittena  bhāsitassa
vitthārena  atthaṃ  ājānāsīti  .  rūpañce  bhante  anuseti  taṃ anumiyyati
yaṃ  anumiyyati  tena  saṅkhaṃ  gacchati  .  vedanañce  anuseti  .  saññañce
anuseti  .  saṅkhāre  ce  anuseti  .  viññāṇañce anuseti taṃ anumiyyati
yaṃ  anumiyyati  tena  saṅkhaṃ  gacchati  .  rūpañce  bhante  nānuseti  na  taṃ
anumiyyati   yaṃ   nānumiyyati   na   tena   saṅkhaṃ   gacchati  .  vedanañce
nānuseti   .   saññañce   nānuseti   .  saṅkhāre  ce  nānuseti .
Viññāṇañce   nānuseti   na   taṃ   anumiyyati   yaṃ  nānumiyyati  na  tena
saṅkhaṃ   gacchati  .  imassa  khvāhaṃ  bhante  bhagavatā  saṅkhittena  bhāsitassa
evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti.
     [78]  Sādhu  sādhu  bhikkhu  sādhu  kho  tvaṃ  bhikkhu  mayā  saṅkhittena
bhāsitassa   vitthārena   atthaṃ   ājānāsi   .  rūpañce  bhikkhu  anuseti
taṃ   anumiyyati   yaṃ   anumiyyati   tena  saṅkhaṃ  gacchati  .  vedanañce .
Saññañce   .   saṅkhāre   ce  .  viññāṇañce  anuseti  taṃ  anumiyyati
yaṃ   anumiyyati   tena   saṅkhaṃ   gacchati  .  rūpañce  bhikkhu  nānuseti  na
@Footnote: 1 Ma. Yu. anumīyati. sabbattha īdisameva.
Taṃ   anumiyyati   yaṃ   nānumiyyati  na  tena  saṅkhaṃ  gacchati  .  vedanañce
nānuseti   .   saññañce   nānuseti   .  saṅkhāre  ce  nānuseti .
Viññāṇañce   nānuseti   na   taṃ   anumiyyati  yaṃ  nānumiyyati   na  tena
saṅkhaṃ   gacchati   .   imassa   kho   bhikkhu   mayā  saṅkhittena  bhāsitassa
evaṃ   vitthārena   attho   daṭṭhabboti  .pe.  aññataro  ca  pana  so
bhikkhu arahataṃ ahosīti.
     [79]   Sāvatthiyaṃ   .  atha  kho  āyasmā  ānando  sāyaṇhasamayaṃ
paṭisallānā    vuṭṭhito    yena    bhagavā   tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā
bhagavantaṃ   abhivādetvā   ekamantaṃ   nisīdi   .   ekamantaṃ  nisinnaṃ  kho
āyasmantaṃ   ānandaṃ   bhagavā   etadavoca   sace   taṃ   ānanda  evaṃ
puccheyyuṃ   katamesaṃ   āvuso   ānanda   dhammānaṃ   uppādo  paññāyati
vayo   paññāyati   ṭhitānaṃ   aññathattaṃ   paññāyatīti   .   evaṃ   puṭṭho
tvaṃ   ānanda   kinti   byākareyyāsīti   .   sace   maṃ  bhante  evaṃ
puccheyyuṃ   katamesaṃ   āvuso   ānanda   dhammānaṃ   uppādo  paññāyati
vayo   paññāyati   ṭhitānaṃ   aññathattaṃ   paññāyatīti   .   evaṃ   puṭṭho
ahaṃ   bhante   evaṃ   byākareyyaṃ   rūpassa   kho   āvuso   uppādo
paññāyati    vayo    paññāyati    ṭhitassa    aññathattaṃ    paññāyati  .
Vedanāya   .   saññāya   .   saṅkhārānaṃ   .   viññāṇassa   uppādo
paññāyati    vayo    paññāyati    ṭhitassa    aññathattaṃ    paññāyati  .
Imesaṃ   kho   āvuso   dhammānaṃ   uppādo  paññāyati  vayo  paññāyati
Ṭhitānaṃ   aññathattaṃ   paññāyatīti   .   evaṃ   puṭṭho  ahaṃ  bhante  evaṃ
byākareyyanti.
     [80]   Sādhu   sādhu   ānanda   rūpassa   kho  ānanda  uppādo
paññāyati    vayo    paññāyati    ṭhitassa    aññathattaṃ    paññāyati  .
Vedanāya   .   saññāya   .   saṅkhārānaṃ   .   viññāṇassa   uppādo
imesaṃ   kho   ānanda   dhammānaṃ   uppādo  paññāyati  vayo  paññāyati
ṭhitānaṃ   aññathattaṃ   paññāyatīti   .   evaṃ  puṭṭho  tvaṃ  ānanda  evaṃ
byākareyyāsīti.
     [81]   Sāvatthiyaṃ   .  ekamantaṃ  nisinnaṃ  kho  āyasmantaṃ  ānandaṃ
bhagavā  etadavoca  sace  taṃ  ānanda  evaṃ  puccheyyuṃ  katamesaṃ  āvuso
ānanda     dhammānaṃ     uppādo    paññāyittha    vayo    paññāyittha
ṭhitānaṃ   1-   aññathattaṃ   paññāyittha   .   katamesaṃ  dhammānaṃ  uppādo
paññāyissati   vayo   paññāyissati   ṭhitānaṃ   aññathattaṃ   paññāyissati .
Katamesaṃ    dhammānaṃ    uppādo   paññāyati   vayo   paññāyati   ṭhitānaṃ
aññathattaṃ    paññāyatīti    .    evaṃ   puṭṭho   tvaṃ   ānanda   kinti
byākareyyāsīti  .  sace  maṃ  bhante  evaṃ  paccheyyuṃ  katamesaṃ  āvuso
ānanda   dhammānaṃ   uppādo   paññāyittha   vayo   paññāyittha   ṭhitānaṃ
aññathattaṃ paññāyittha.
     {81.1}    Katamesaṃ    dhammānaṃ   uppādo   paññāyissati   vayo
paññāyissati       ṭhitānaṃ       aññathattaṃ       paññāyissati      .
@Footnote: 1 Ma. ṭhitassa. sabbattha īdisameva.
Katamesaṃ     dhammānaṃ     uppādo     paññāyati     vayo    paññāyati
ṭhitānaṃ   aññathattaṃ   paññāyatīti   .   evaṃ   puṭṭho  ahaṃ  bhante  evaṃ
byākareyyaṃ   yaṃ   kho   āvuso   rūpaṃ   atītaṃ   niruddhaṃ  vipariṇataṃ  tassa
uppādo     paññāyittha     vayo    paññāyittha    ṭhitassa    aññathattaṃ
paññāyittha   .   yā   vedanā   atītā   niruddhā   vipariṇatā   tassā
uppādo     paññāyittha     vayo    paññāyittha    ṭhitāya    aññathattaṃ
paññāyittha  .  yā  saññā  .  ye  saṅkhārā  atītā  niruddhā vipariṇatā
tesaṃ    uppādo   paññāyittha   vayo   paññāyittha   ṭhitānaṃ   aññathattaṃ
paññāyittha    .    yaṃ    viññāṇaṃ    atītaṃ    niruddhaṃ   vipariṇataṃ   tassa
uppādo     paññāyittha     vayo    paññāyittha    ṭhitassa    aññathattaṃ
paññāyittha   .   imesaṃ   kho   āvuso  dhammānaṃ  uppādo  paññāyittha
vayo paññāyittha ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyittha.
     {81.2}  Yaṃ  kho  āvuso  rūpaṃ  ajātaṃ  apātubhūtaṃ  tassa uppādo
paññāyissati   vayo   paññāyissati   ṭhitassa   aññathattaṃ   paññāyissati .
Yā   vedanā  ajātā  apātubhūtā  tassā  uppādo  paññāyissati  vayo
paññāyissati   ṭhitāya   aññathattaṃ   paññāyissati   .   yā   saññā  .
Ye   saṅkhārā   ajātā   apātubhūtā   tesaṃ   uppādo   paññāyissati
vayo    paññāyissati    ṭhitānaṃ    aññathattaṃ    paññāyissati    .    yaṃ
viññāṇaṃ    ajātaṃ    apātubhūtaṃ   tassa   uppādo   paññāyissati   vayo
paññāyissati    ṭhitassa    aññathattaṃ    paññāyissati    .   imesaṃ   kho
Āvuso    dhammānaṃ    uppādo    paññāyissati    vayo    paññāyissati
ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyissati.
     {81.3}  Yaṃ  kho āvuso rūpaṃ jātaṃ pātubhūtaṃ tassa uppādo paññāyati
vayo   paññāyati   ṭhitassa  aññathattaṃ  paññāyati  .  yā  vedanā  jātā
pātubhūtā  .pe.  yā  saññā  .  ye  saṅkhārā  jātā  pātubhūtā tesaṃ
uppādo   paññāyati   vayo   paññāyati  ṭhitānaṃ  aññathattaṃ  paññāyati .
Yaṃ    viññāṇaṃ    jātaṃ   pātubhūtaṃ   tassa   uppādo   paññāyati   vayo
paññāyati   ṭhitassa   aññathattaṃ   paññāyati   .   imesaṃ   kho   āvuso
dhammānaṃ    uppādo   paññāyati   vayo   paññāyati   ṭhitānaṃ   aññathattaṃ
paññāyatīti. Evaṃ puṭṭho ahaṃ bhante evaṃ byākareyyanti.
     [82]   Sādhu  sādhu  ānanda  yaṃ  kho  ānanda  rūpaṃ  atītaṃ  niruddhaṃ
vipariṇataṃ    tassa    uppādo   paññāyittha   vayo   paññāyittha   ṭhitassa
aññathattaṃ   paññāyittha   .   yā   vedanā   .   yā  saññā  .  ye
saṅkhārā   .   yaṃ   viññāṇaṃ   atītaṃ   niruddhaṃ  vipariṇataṃ  tassa  uppādo
paññāyittha     vayo    paññāyittha    ṭhitassa    aññathattaṃ    paññāyittha
imesaṃ    kho    ānanda    dhammānaṃ    uppādo    paññāyittha   vayo
paññāyittha ṭhitānaṃ aññathattaṃ paññāyittha.
     {82.1}   Yaṃ   kho   ānanda   rūpaṃ   ajātaṃ   apātubhūtaṃ   tassa
uppādo       paññāyissati       vayo      paññāyissati      ṭhitassa
aññathattaṃ    paññāyissati   .   yā   vedanā   .   yā   saññā  .
Ye   saṅkhārā   .   yaṃ   viññāṇaṃ   ajātaṃ  apātubhūtaṃ  tassa  uppādo
Paññāyissati       vayo       paññāyissati      ṭhitassa      aññathattaṃ
paññāyissati    .    imesaṃ    kho    ānanda    dhammānaṃ    uppādo
paññāyissati       vayo       paññāyissati      ṭhitānaṃ      aññathattaṃ
paññāyissati.
     {82.2}   Yaṃ  kho  ānanda  rūpaṃ  jātaṃ  pātubhūtaṃ  tassa  uppādo
paññāyati   vayo   paññāyati   ṭhitassa   aññathattaṃ   paññāyati   .   yā
vedanā  jātā  pātubhūtā  .pe.  yā  saññā  .  ye  saṅkhārā . Yaṃ
viññāṇaṃ   jātaṃ   pātubhūtaṃ   tassa   uppādo  paññāyati  vayo  paññāyati
ṭhitassa    aññathattaṃ   paññāyati   .   imesaṃ   kho   ānanda   dhammānaṃ
uppādo     paññāyati     vayo     paññāyati     ṭhitānaṃ    aññathattaṃ
paññāyatīti. Evaṃ puṭṭho tvaṃ ānanda evaṃ byākareyyāsīti.
     [83]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  dhammānudhammapaṭipannassa  bhikkhave
bhikkhuno   ayamanudhammo   hoti   yaṃ   rūpe  nibbidābahulo  1-  vihareyya
vedanāya   nibbidābahulo   vihareyya   saññāya   nibbidābahulo  vihareyya
saṅkhāresu     nibbidābahulo     vihareyya    viññāṇe    nibbidābahulo
vihareyya   .   so   rūpe   nibbidābahulo  viharanto  .  vedanāya .
Saññāya   .   saṅkhāresu   .   viññāṇe  nibbidābahulo  viharanto  rūpaṃ
parijānāti  .  vedanaṃ  .  saññaṃ  .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ parijānāti.
So   rūpaṃ   parijānaṃ   .   vedanaṃ  .  saññaṃ  .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ
parijānaṃ     parimuccati    rūpamhā    parimuccati    vedanāya    parimuccati
saññāya      parimuccati      saṅkhārehi      parimuccati     viññāṇamhā
@Footnote: 1 Yu. sabbattha nibbidābahulanti dissati.
Parimuccati   jātiyā   jarāya   maraṇena   sokehi   paridevehi   dukkhehi
domanassehi upāyāsehi parimuccati dukkhasmāti vadāmīti.
     [84]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  dhammānudhammapaṭipannassa  bhikkhave
bhikkhuno   ayamanudhammo   hoti   yaṃ   rūpe   aniccānupassī  vihareyya .
Vedanāya   .   saññāya   .   saṅkhāresu   .  viññāṇe  aniccānupassī
vihareyya   .   so   rūpe   aniccānupassī  viharanto  .  vedanāya .
Saññāya    .    saṅkhāresu   .   viññāṇe   aniccānupassī   viharanto
rūpaṃ   parijānāti   .   vedanaṃ   .   saññaṃ   .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ
parijānāti  .  so  rūpaṃ  parijānaṃ  .  vedanaṃ  .  saññaṃ  .  saṅkhāre.
Viññāṇaṃ     parijānaṃ     parimuccati    rūpamhā    parimuccati    vedanāya
parimuccati    saññāya    parimuccati   saṅkhārehi   parimuccati   viññāṇamhā
parimuccati   jātiyā   jarāya   maraṇena   sokehi   paridevehi   dukkhehi
domanassehi upāyāsehi parimuccati dukkhasmāti vadāmīti.
     [85]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  dhammānudhammapaṭipannassa  bhikkhave
bhikkhuno   ayamanudhammo   hoti   yaṃ   rūpe   dukkhānupassī   vihareyya .
Vedanāya   .   saññāya   .   saṅkhāresu   .   viññāṇe  dukkhānupassī
vihareyya   .   so   rūpe   dukkhānupassī  viharanto   .  vedanāya .
Saññāya    .    saṅkhāresu    .   viññāṇe   dukkhānupassī   viharanto
rūpaṃ   parijānāti   .   vedanaṃ   .   saññaṃ   .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ
parijānāti  .  so  rūpaṃ  parijānaṃ  .  vedanaṃ  .  saññaṃ  .  saṅkhāre.
Viññāṇaṃ     parijānaṃ     parimuccati    rūpamhā    parimuccati    vedanāya
parimuccati    saññāya    parimuccati   saṅkhārehi   parimuccati   viññāṇamhā
parimuccati   jātiyā   jarāya   maraṇena   sokehi   paridevehi   dukkhehi
domanassehi upāyāsehi parimuccati dukkhasmāti vadāmīti.
     [86]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  dhammānudhammapaṭipannassa  bhikkhave
bhikkhuno   ayamanudhammo   hoti   yaṃ   rūpe   anattānupassī  vihareyya .
Vedanāya   .   saññāya   .   saṅkhāresu   .  viññāṇe  anattānupassī
vihareyya  .  so  1-  rūpe  anattānupassī  viharanto  .  vedanāya .
Saññāya    .    saṅkhāresu   .   viññāṇe   anattānupassī   viharanto
rūpaṃ   parijānāti   .   vedanaṃ   .   saññaṃ   .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ
parijānāti  .  so  rūpaṃ  parijānaṃ  .  vedanaṃ  .  saññaṃ  .  saṅkhāre.
Viññāṇaṃ     parijānaṃ     parimuccati    rūpamhā    parimuccati    vedanāya
parimuccati    saññāya    parimuccati   saṅkhārehi   parimuccati   viññāṇamhā
parimuccati   jātiyā   jarāya   maraṇena   sokehi   paridevehi   dukkhehi
domanassehi upāyāsehi parimuccati dukkhasmāti vadāmīti.
                    Natumhākavaggo catuttho.
                         Tassuddānaṃ
         natumhākena dve vuttā      bhikkhūhi apare duve
         ānandena ca dve vuttā     anudhammehi dve dukāti.
                      ------------
@Footnote: 1 Ma. yo.
          Khandhasaṃyuttassa mūlapaṇṇāsake attadīpavaggo pañcamo
     [87]   Sāvatthiyaṃ   .  tatra  kho   .  attadīpā  bhikkhave  viharatha
attasaraṇā    anaññasaraṇā    dhammadīpā    dhammasaraṇā   anaññasaraṇā  .
Attadīpānaṃ   bhikkhave   viharataṃ   attasaraṇānaṃ   anaññasaraṇānaṃ   dhammadīpānaṃ
dhammasaraṇānaṃ   anaññasaraṇānaṃ   yonisova   1-   upaparikkhitabbo  kiṃjātikā
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā kiṃpahotikāti.
     {87.1}   Kiṃjātikā  ca  bhikkhave  sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā
kiṃpahotikā   .   idha   bhikkhave  assutavā  puthujjano  ariyānaṃ  adassāvī
ariyadhammassa    akovido   ariyadhamme   avinīto   sappurisānaṃ   adassāvī
sappurisadhammassa    akovido    sappurisadhamme    avinīto   rūpaṃ   attato
samanupassati  rūpavantaṃ  vā  attānaṃ  attani  vā  rūpaṃ  rūpasmiṃ  vā attānaṃ
tassa   taṃ   rūpaṃ  vipariṇamati  aññathā  hoti  tassa  rūpavipariṇāmaññathābhāvā
uppajjanti    sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā    .    vedanaṃ   attato
samanupassati   vedanāvantaṃ   vā   attānaṃ  attani  vā  vedanaṃ  vedanāya
vā   attānaṃ   tassa   sā   vedanā   vipariṇamati  aññathā  hoti  tassa
vedanāvipariṇāmaññathābhāvā         uppajjanti        sokaparidevadukkha-
domanassupāyāsā   .  saññaṃ  .  saṅkhāre  attato  samanupassati  .pe.
Viññāṇaṃ   attato   samanupassati   viññāṇavantaṃ  vā  attānaṃ  attani  vā
viññāṇaṃ  viññāṇasmiṃ  vā  attānaṃ   tassa  taṃ  viññāṇaṃ  vipariṇamati aññathā
@Footnote: 1 Yu. yoniyeva. Ma. yoni upaparikkhitabbā.
Hoti        tassa        viññāṇavipariṇāmaññathābhāvā       uppajjanti
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā.
     [88]  Rūpassa  tveva  bhikkhave  aniccataṃ  viditvā  vipariṇāmaṃ  virāgaṃ
nirodhaṃ   pubbe   ceva   rūpaṃ   etarahi   ca   sabbaṃ  rūpaṃ  aniccaṃ  dukkhaṃ
vipariṇāmadhammanti    evametaṃ    yathābhūtaṃ   sammappaññāya   passato   ye
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā   te   pahiyyanti   tesaṃ   pahānā   na
paritassati  aparitassaṃ  sukhaṃ  viharati  sukhavihārī  bhikkhu tadaṅganibbutoti vuccati.
Vedanāya   tveva   bhikkhave  aniccataṃ  viditvā  vipariṇāmaṃ  virāgaṃ  nirodhaṃ
pubbe   ceva   vedanā   etarahi  ca  sabbā  vedanā  aniccā  dukkhā
vipariṇāmadhammāti    evametaṃ    yathābhūtaṃ   sammappaññāya   passato   ye
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā   te   pahiyyanti   tesaṃ   pahānā   na
paritassati   aparitassaṃ   sukhaṃ   viharati   sukhavihārī   bhikkhu   tadaṅganibbutoti
vuccati   .   saññāya  .  saṅkhārānaṃ  tveva  bhikkhave  aniccataṃ  viditvā
vipariṇāmaṃ  virāgaṃ  nirodhaṃ  pubbe ceva saṅkhārā etarahi ca sabbe saṅkhārā
aniccā   dukkhā   vipariṇāmadhammāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya
passato     ye    sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā    te    pahiyyanti
tesaṃ   pahānā   na   paritassati  aparitassaṃ  sukhaṃ  viharati  sukhavihārī  bhikkhu
tadaṅganibbutoti    vuccati   .   viññāṇassa   tveva   bhikkhave   aniccataṃ
viditvā   vipariṇāmaṃ   virāgaṃ  nirodhaṃ  pubbe  ceva  viññāṇaṃ  etarahi  ca
sabbaṃ   viññāṇaṃ   aniccaṃ   dukkhaṃ   vipariṇāmadhammanti   evametaṃ   yathābhūtaṃ
Sammappaññāya    passato    ye   sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā   te
pahiyyanti    tesaṃ   pahānā   na   paritassati   aparitassaṃ   sukhaṃ   viharati
sukhavihārī bhikkhu tadaṅganibbutoti vuccatīti.
     [89]   Sāvatthiyaṃ   .   tatra  kho  .  sakkāyasamudayagāminiñca  vo
bhikkhave    paṭipadaṃ    desessāmi    sakkāyanirodhagāminiñca   paṭipadaṃ   taṃ
suṇātha   .   katamā   ca  bhikkhave  sakkāyasamudayagāminī  paṭipadā  .  idha
bhikkhave   assutavā  puthujjano  ariyānaṃ  adassāvī  ariyadhammassa  akovido
ariyadhamme   avinīto   sappurisānaṃ   adassāvī   sappurisadhammassa  akovido
sappurisadhamme    avinīto    rūpaṃ   attato   samanupassati   rūpavantaṃ   vā
attānaṃ   attani   vā   rūpaṃ   rūpasmiṃ   vā   attānaṃ  vedanaṃ  attato
.pe.    saññaṃ    .   saṅkhāre   .   viññāṇaṃ   attato   samanupassati
viññāṇavantaṃ    vā    attānaṃ    attani    vā   viññāṇaṃ   viññāṇasmiṃ
vā  attānaṃ  .  ayaṃ vuccati bhikkhave [1]- sakkāyasamudayagāminī paṭipadāti.
Iti     hidaṃ     bhikkhave    vuccati    dukkhasamudayagāminī    samanupassanāti
ayamevettha attho.
     [90]   Katamā   ca  bhikkhave  sakkāyanirodhagāminī  paṭipadā  .  idha
bhikkhave   sutavā   ariyasāvako   ariyānaṃ  dassāvī  ariyadhammassa  kovido
ariyadhamme    suvinīto   sappurisānaṃ   dassāvī   sappurisadhammassa   kovido
sappurisadhamme   suvinīto   na   rūpaṃ   attato   samanupassati   na  rūpavantaṃ
vā   attānaṃ   na   attani   vā   rūpaṃ   na  rūpasmiṃ  vā  attānaṃ  na
@Footnote: 1 Ma. Yu. sakkāyasamudayagāminī paṭipadā.
Vedanaṃ  attato  .  na  saññaṃ  .  na  saṅkhāre  .  na  viññāṇaṃ attato
samanupassati    na    viññāṇavantaṃ    vā    attānaṃ   na   attani   vā
viññāṇaṃ   na   viññāṇasmiṃ   vā   attānaṃ   .   ayaṃ   vuccati  bhikkhave
sakkāyanirodhagāminī    paṭipadāti    .    iti    hidaṃ   bhikkhave   vuccati
dukkhanirodhagāminī samanupassanāti ayamevettha atthoti.
     [91]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  rūpaṃ  bhikkhave  aniccaṃ  yadaniccaṃ
taṃ   dukkhaṃ   yaṃ   dukkhaṃ  tadanattā  yadanattā  taṃ  netaṃ  mama  nesohamasmi
na   meso   attāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya  daṭṭhabbaṃ .
Evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya   passato   cittaṃ   virajjati  vimuccati
anupādāya  āsavehi  .  vedanā  aniccā  .  saññā  .  saṅkhārā .
Viññāṇaṃ   aniccaṃ   yadaniccaṃ   taṃ   dukkhaṃ   yaṃ  dukkhaṃ  tadanattā  yadanattā
taṃ   netaṃ   mama   nesohamasmi   na  meso  attāti  evametaṃ  yathābhūtaṃ
sammappaññāya    daṭṭhabbaṃ    .    evametaṃ    yathābhūtaṃ    sammappaññāya
passato cittaṃ virajjati vimuccati anupādāya āsavehi.
     [92]   Rūpadhātuyā   ce   bhikkhave  bhikkhuno  cittaṃ  virattaṃ  vimuttaṃ
hoti   anupādāya   āsavehi  .  vedanādhātuyā  ce  .  saññādhātuyā
ce   .  saṅkhāradhātuyā  ce  .  viññāṇadhātuyā  ce  bhikkhave  bhikkhuno
cittaṃ   virattaṃ   vimuttaṃ   hoti   anupādāya   āsavehi   .  vimuttattā
ṭhitaṃ    ṭhitattā    santusitaṃ    santusitattā    na   paritassati   aparitassaṃ
paccattaññeva    parinibbāyati    .    khīṇā   jāti   vusitaṃ   brahmacariyaṃ
Kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [93]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  rūpaṃ  bhikkhave  aniccaṃ  yadaniccaṃ
taṃ   dukkhaṃ   yaṃ   dukkhaṃ  tadanattā  yadanattā  taṃ  netaṃ  mama  nesohamasmi
na   meso   attāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya  daṭṭhabbaṃ .
Vedanā  aniccā  .  saññā  aniccā  .  saṅkhārā  aniccā . Viññāṇaṃ
aniccaṃ  yadaniccaṃ  taṃ  dukkhaṃ  yaṃ  dukkhaṃ  tadanattā  yadanattā  taṃ  netaṃ  mama
nesohamasmi   na   meso   attāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ  sammappaññāya
daṭṭhabbaṃ.
     {93.1}  Evametaṃ  yathābhūtaṃ sammappaññāya passato pubbantānudiṭṭhiyo
na    honti   pubbantānudiṭṭhīnaṃ   asati   aparantānudiṭṭhiyo   na   honti
aparantānudiṭṭhīnaṃ   asati   thāmasā   parāmāso   na   hoti  .  thāmasā
parāmāse   asati   rūpasmiṃ   vedanāya   saññāya  saṅkhāresu  viññāṇasmiṃ
cittaṃ    virajjati    vimuccati    anupādāya   āsavehi   .   vimuttattā
ṭhitaṃ    ṭhitattā    santusitaṃ    santusitattā    na   paritassati   aparitassaṃ
paccattaññeva    parinibbāyati    .    khīṇā   jāti   vusitaṃ   brahmacariyaṃ
kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [94]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .  ye hi keci bhikkhave samaṇā vā
brāhmaṇā    vā   anekavihitaṃ   attānaṃ   samanupassamānā   samanupassanti
sabbe   te  pañcupādānakkhandhe  samanupassanti  etesaṃ  vā  aññataraṃ .
Katame   pañca  .  idha  bhikkhave  assutavā  puthujjano  ariyānaṃ  adassāvī
.pe.     sappurisadhamme     avinīto     rūpaṃ    attato    samanupassati
Rūpavantaṃ  vā  attānaṃ  attani  vā  rūpaṃ  rūpasmiṃ  vā attānaṃ. Vedanaṃ.
Saññaṃ   .   saṅkhāre   .   viññāṇaṃ   attato  samanupassati  viññāṇavantaṃ
vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
     {94.1}   Iti  ayañceva  samanupassanā  1-  asmīti  cassa  adhigataṃ
hoti   .  asmīti  kho  pana  bhikkhave  adhigate  atha  pañcannaṃ  indriyānaṃ
avakkanti     hoti     cakkhundriyassa     sotindriyassa    ghānindriyassa
jivhindriyassa  kāyindriyassa  .  atthi  bhikkhave  mano  atthi  dhammā atthi
avijjādhātu    .   avijjāsamphassajena   bhikkhave   vedayitena   phuṭṭhassa
assutavato    puthujjanassa    asmītipissa   hoti   ayamahamasmītipissa   hoti
bhavissantipissa   hoti   na  bhavissantipissa  hoti  rūpī  bhavissantipissa  hoti
arūpī    bhavissantipissa    hoti    saññī   bhavissantipissa   hoti   asaññī
bhavissantipissa hoti nevasaññināsaññī bhavissantipissa hoti.
     {94.2}  Tiṭṭhanti  kho  pana  bhikkhave tattheva pañcindriyāni athettha
sutavato    ariyasāvakassa   avijjā   pahīyati   vijjā   uppajjati   tassa
avijjāvirāgā   vijjuppādā   asmītipissa   na   hoti   ayamahamasmītipissa
na   hoti   bhavissantipissa   na   hoti  na  bhavissantipissa  na  hoti  rūpī
bhavissantipissa    na    hoti   arūpī   bhavissantipissa   na   hoti   saññī
bhavissantipissa     na    hoti    asaññī    bhavissantipissa    na    hoti
nevasaññināsaññī bhavissantipissa na hotīti.
     [95]   Sāvatthiyaṃ   .   tatra  kho  .  pañca  ca  bhikkhave  khandhe
@Footnote: 1 Po. samanupassanāti. Ma. samanupassati.
Desessāmi    pañcupādānakkhandhe   ca   taṃ   suṇātha   .   katame   ca
bhikkhave   pañcakkhandhā   .  yaṅkiñci  bhikkhave  rūpaṃ  atītānāgatapaccuppannaṃ
ajjhattaṃ   vā  bahiddhā  vā  oḷārikaṃ  vā  sukhumaṃ  vā  hīnaṃ  vā  paṇītaṃ
vā  yaṃ  dūre  santike vā. Ayaṃ vuccati rūpakkhandho. Yā kāci vedanā.
Yā   kāci   saññā   .   ye  keci  saṅkhārā  atītānāgatapaccuppannā
paccuppannā   ajjhattā  vā  bahiddhā  vā  oḷārikā  vā  sukhumā  vā
hīnā  vā  paṇītā vā ye dūre santike vā. Ayaṃ vuccati saṅkhārakkhandho.
Yaṅkiñci    viññāṇaṃ    atītānāgatapaccuppannaṃ    ajjhattaṃ   vā   bahiddhā
vā  oḷārikaṃ  vā  sukhumaṃ  vā  hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre  santike vā.
Ayaṃ vuccati viññāṇakkhandho. Ime vuccanti bhikkhave pañcakkhandhā.
     [96]  Katame  ca  bhikkhave pañcupādānakkhandhā. Yaṅkiñci bhikkhave rūpaṃ
atītānāgatapaccuppannaṃ   ajjhattaṃ  vā  bahiddhā  vā  oḷārikaṃ  vā  sukhumaṃ
vā  hīnaṃ  vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike vā sāsavaṃ upādāniyaṃ. Ayaṃ vuccati
rūpūpādānakkhandho . Yā kāci vedanā .pe. Yā dūre santike vā sāsavā
upādāniyā  .  ayaṃ  vuccati vedanūpādānakkhandho. Yā kāci saññā .pe.
Yā  dūre  santike  vā  sāsavā upādāniyā. Ayaṃ vuccati saññūpādānak-
khandho  .  ye  keci  saṅkhārā .pe. Sāsavā upādāniyā. Ayaṃ vuccati
saṅkhārūpādānakkhandho    .    yaṅkiñci   viññāṇaṃ   atītānāgatapaccuppannaṃ
.pe.   Yaṃ   dūre   santike   vā  sāsavaṃ  upādāniyaṃ  .  ayaṃ  vuccati
viññāṇūpādānakkhandho       .       ime      vuccanti      bhikkhave
pañcupādānakkhandhāti.
     [97]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ   samayaṃ   bhagavā  rājagahe  viharati
veḷuvane   kalandakanivāpe   .   atha   kho   soṇo  gahapatiputto  yena
bhagavā   tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   .pe.   ekamantaṃ   nisinnaṃ   kho
soṇaṃ   gahapatiputtaṃ   bhagavā   etadavoca   ye   hi  keci  soṇa  samaṇā
vā   brāhmaṇā   vā   aniccena   rūpena   dukkhena   vipariṇāmadhammena
seyyohamasmīti    vā   samanupassanti   sadisohamasmīti   vā   samanupassanti
hīnohamasmīti   vā  samanupassanti  kimaññatra  1-  yathābhūtassa  adassanā .
Aniccāya   vedanāya   dukkhāya   vipariṇāmadhammāya   seyyohamasmīti   vā
samanupassanti     sadisohamasmīti     vā     samanupassanti     hīnohamasmīti
vā    samanupassanti   kimaññatra   yathābhūtassa   adassanā   .   aniccāya
saññāya    .    aniccehi    saṅkhārehi    dukkhehi    vipariṇāmadhammehi
seyyohamasmīti    vā   samanupassanti   sadisohamasmīti   vā   samanupassanti
hīnohamasmīti   vā   samanupassanti   kimaññatra   yathābhūtassa   adassanā .
Aniccena   viññāṇena   dukkhena   vipariṇāmadhammena   seyyohamasmīti  vā
samanupassanti    sadisohamasmīti    vā    samanupassanti   hīnohamasmīti   vā
samanupassanti kimaññatra yathābhūtassa adassanā.
     [98]   Ye   ca   kho  keci  soṇa  samaṇā  vā  brāhmaṇā  vā
aniccena    rūpena    dukkhena   vipariṇāmadhammena   seyyohamasmītipi   na
@Footnote: 1 Yu. kimaññattha. sabbattha idīsameva.
Samanupassanti     sadisohamasmītipi     na     samanupassanti    hīnohamasmītipi
na    samanupassanti    kimaññatra    yathābhūtassa   dassanā   .   aniccāya
vedanāya    .   aniccāya   saññāya   .   aniccehi   saṅkhārehi  .
Aniccena    viññāṇena    dukkhena    vipariṇāmadhammena   seyyohamasmītipi
na       samanupassanti       sadisohamasmītipi       na      samanupassanti
hīnohamasmītipi      na      samanupassanti      kimaññatra      yathābhūtassa
dassanā.
     [99]   Taṃ   kiṃ   maññasi  soṇa  rūpaṃ  niccaṃ  vā  aniccaṃ  vāti .
Aniccaṃ   bhante   .  yaṃ  panāniccaṃ  dukkhaṃ  vā  taṃ  sukhaṃ  vāti  .  dukkhaṃ
bhante    .    yaṃ   panāniccaṃ   dukkhaṃ   vipariṇāmadhammaṃ   kallaṃ   nu   taṃ
samanupassituṃ  etaṃ  mama  esohamasmi  eso  me  attāti  .  no  hetaṃ
bhante  .  vedanā  niccā  vā  aniccā  vāti  .  aniccā  bhante .
Saññā   .  saṅkhārā  .  viññāṇaṃ  niccaṃ  vā  aniccaṃ  vāti  .  aniccaṃ
bhante  .  yaṃ  panāniccaṃ  dukkhaṃ  vā  taṃ  sukhaṃ  vāti  .  dukkhaṃ  bhante.
Yaṃ    panāniccaṃ    dukkhaṃ    vipariṇāmadhammaṃ   kallaṃ   nu   taṃ   samanupassituṃ
etaṃ mama esohamasmi eso me attāti. No hetaṃ bhante.
     [100]   Tasmā   tiha   soṇa  yaṅkiñci  rūpaṃ  atītānāgatapaccuppannaṃ
ajjhattaṃ   vā  bahiddhā  vā  oḷārikaṃ  vā  sukhumaṃ  vā  hīnaṃ  vā  paṇītaṃ
vā   yaṃ   dūre   santike   vā   sabbaṃ   rūpaṃ  netaṃ  mama  nesohamasmi
na   meso   attāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya  daṭṭhabbaṃ .
Yā  kāci  vedanā  .  yā  kāci  saññā  .  ye  keci  saṅkhārā .
Yaṅkiñci      viññāṇaṃ      atītānāgatapaccuppannaṃ      ajjhattaṃ     vā
bahiddhā  vā  oḷārikaṃ  vā  sukhumaṃ  vā  hīnaṃ  vā  paṇītaṃ  vā  yaṃ  dūre
santike   vā   sabbaṃ   viññāṇaṃ   netaṃ   mama   nesohamasmi  na  meso
attāti evametaṃ yathābhūtaṃ sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
    Evaṃ    passaṃ   soṇa   sutavā   ariyasāvako   rūpasmiṃpi   nibbindati
vedanāyapi      nibbindati      saññāyapi     nibbindati     saṅkhāresupi
nibbindati    viññāṇasmiṃpi    nibbindati    nibbindaṃ    virajjati    virāgā
vimuccati   vimuttasmiṃ   vimuttamiti   ñāṇaṃ   hoti    .  khīṇā  jāti  vusitaṃ
brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [101]  Evamme  sutaṃ  ekaṃ  samayaṃ bhagavā rājagahe viharati veḷuvane
kalandakanivāpe   .   atha   kho   soṇo   gahapatiputto   yena   bhagavā
tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   bhagavantaṃ  abhivādetvā  ekamantaṃ  nisīdi .
Ekamantaṃ   nisinnaṃ   kho   soṇaṃ  gahapatiputtaṃ  bhagavā  etadavoca  ye  hi
keci   soṇa   samaṇā  vā  brāhmaṇā  vā  rūpaṃ  nappajānanti  rūpasamudayaṃ
nappajānanti       rūpanirodhaṃ      nappajānanti      rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ
nappajānanti    .    vedanaṃ   nappajānanti   vedanāsamudayaṃ   nappajānanti
vedanānirodhaṃ   nappajānanti   vedanānirodhagāminīpaṭipadaṃ   nappajānanti  .
Saññaṃ    nappajānanti    .pe.   saṅkhāre   nappajānanti   saṅkhārasamudayaṃ
nappajānanti     saṅkhāranirodhaṃ    nappajānanti    saṅkhāranirodhagāminīpaṭipadaṃ
nappajānanti    .   viññāṇaṃ   nappajānanti   viññāṇasamudayaṃ   nappajānanti
Viññāṇanirodhaṃ           nappajānanti          viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ
nappajānanti   .   namete  soṇa  samaṇā  vā  brāhmaṇā  vā  samaṇesu
vā   samaṇasammatā   brāhmaṇesu   vā   brāhmaṇasammatā   na   ca  pana
te    āyasmanto    sāmaññatthaṃ   vā   brāhmaññatthaṃ   vā   diṭṭheva
dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti.
     [102]   Ye  ca  kho  keci  soṇa  samaṇā  vā  brāhmaṇā  vā
rūpaṃ     pajānanti     rūpasamudayaṃ     pajānanti    rūpanirodhaṃ    pajānanti
rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ   pajānanti   .   vedanaṃ   pajānanti   .pe.  saññaṃ
pajānanti   .  saṅkhāre  pajānanti  .  viññāṇaṃ  pajānanti  viññāṇasamudayaṃ
pajānanti      viññāṇanirodhaṃ      pajānanti     viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ
pajānanti   .  te  khome  soṇa  samaṇā  vā  brāhmaṇā  vā  samaṇesu
ceva    samaṇasammatā    brāhmaṇesu    ca   brāhmaṇasammatā   te   ca
panāyasmanto       sāmaññatthañca       brāhmaññatthañca       diṭṭheva
dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharantīti.
     [103]   Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .pe.  etadavoca  aniccaññeva
bhikkhave   bhikkhu   rūpaṃ   aniccanti   passati   sāssa   hoti   sammādiṭṭhi
sammā    passaṃ    nibbindati   .   nandikkhayā   rāgakkhayo   rāgakkhayā
nandikkhayo    nandirāgakkhayā   cittaṃ   vimuttaṃ   suvimuttanti   vuccati  .
Aniccaññeva   bhikkhave   bhikkhu   vedanaṃ   aniccāti  passati  sāssa  hoti
sammādiṭṭhi    sammā    passaṃ   nibbindati   .   nandikkhayā   rāgakkhayo
Rāgakkhayā    nandikkhayo    nandirāgakkhayā   cittaṃ   vimuttaṃ   suvimuttanti
vuccati   .   aniccaññeva   bhikkhave   bhikkhu   saññaṃ   aniccāti   passati
.pe.   anicce   yeva   bhikkhave   bhikkhu   saṅkhāre  aniccāti  passati
sāssa   hoti   sammādiṭṭhi   sammā   passaṃ   nibbindati   .  nandikkhayā
rāgakkhayo    rāgakkhayā    nandikkhayo   nandirāgakkhayā   cittaṃ   vimuttaṃ
suvimuttanti    vuccati    .    aniccaññeva    bhikkhave   bhikkhu   viññāṇaṃ
aniccanti    passati    sāssa    hoti    sammādiṭṭhi    sammā    passaṃ
nibbindati      nandikkhayā     rāgakkhayo     rāgakkhayā     nandikkhayo
nandirāgakkhayā cittaṃ vimuttaṃ suvimuttanti vuccatīti.
     [104]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .pe.  etadavoca  rūpaṃ  bhikkhave
yoniso    manasikarotha   rūpāniccatañca   yathābhūtaṃ   samanupassatha   .   rūpaṃ
bhikkhave    bhikkhu    yoniso    manasikaronto    rūpāniccatañca   yathābhūtaṃ
samanupassanto   rūpasmiṃ   nibbindati   nandikkhayā   rāgakkhayo   rāgakkhayā
nandikkhayo    nandirāgakkhayā   cittaṃ   vimuttaṃ   suvimuttanti   vuccati  .
Vedanaṃ    bhikkhave    yoniso    manasikarotha   vedanāniccatañca   yathābhūtaṃ
samanupassatha    .    vedanaṃ    bhikkhave   bhikkhu   yoniso   manasikaronto
vedanāniccatañca     yathābhūtaṃ     samanupassanto    vedanāya    nibbindati
nandikkhayā   rāgakkhayo   rāgakkhayā   nandikkhayo   nandirāgakkhayā  cittaṃ
vimuttaṃ  suvimuttanti  vuccati  .  saññaṃ  bhikkhave. Saṅkhāre bhikkhave yoniso
manasikarotha    saṅkhārāniccatañca    yathābhūtaṃ   samanupassatha   .   saṅkhāre
Bhikkhave    bhikkhu   yoniso   manasikaronto   saṅkhārāniccatañca   yathābhūtaṃ
samanupassanto    saṅkhāresu    nibbindati    .   nandikkhayā   rāgakkhayo
rāgakkhayā    nandikkhayo    nandirāgakkhayā   cittaṃ   vimuttaṃ   suvimuttanti
vuccati   .   viññāṇaṃ   bhikkhave   yoniso  manasikarotha  viññāṇāniccatañca
yathābhūtaṃ   samanupassatha  .  viññāṇaṃ  bhikkhave  bhikkhu  yoniso  manasikaronto
viññāṇāniccatañca        yathābhūtaṃ       samanupassanto       viññāṇasmiṃ
nibbindati    .    nandikkhayā    rāgakkhayo    rāgakkhayā    nandikkhayo
nandirāgakkhayā cittaṃ vimuttaṃ suvimuttanti vuccatīti.
                  Attadīpavaggo pañcamo.
                      Tassuddānaṃ
         attadīpā paṭipadā            dve ca honti aniccatā
         samanupassanā khandhā         dve soṇā dve nandikkhayena cāti.
                   Mūlapaṇṇāsakaṃ samattaṃ.
               Tassa mūlapaṇṇāsakavaggassuddānaṃ
         nakulapitā anicco ca         bhārena natumhākena ca
         attadīpena paṇṇāso      paṭhamo tena vuccatīti.
                   -------------
          Khandhasaṃyuttassa majjhimapaṇṇāsake upāyavaggo paṭhamo
     [105]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho  .pe. Etadavoca upāyo bhikkhave
avimutto   anupāyo   vimutto   .   rūpūpāyaṃ   vā   bhikkhave  viññāṇaṃ
tiṭṭhamānaṃ      tiṭṭheyya     rūpārammaṇaṃ     rūpappatiṭṭhaṃ     nandūpasevanaṃ
vuḍḍhiṃ   virūḷhiṃ   vepullaṃ  āpajjeyya  .pe.  saṅkhārūpāyaṃ  vā  bhikkhave
viññāṇaṃ     tiṭṭhamānaṃ     tiṭṭheyya    saṅkhārārammaṇaṃ    saṅkhārappatiṭṭhaṃ
nandūpasevanaṃ vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyya.
     {105.1}  Yo  bhikkhave  evaṃ  vadeyya  ahaṃ aññatra rūpā aññatra
vedanāya    aññatra    saññāya    aññatra    saṅkhārehi   viññāṇassa
āgatiṃ  vā  gatiṃ  vā  cutiṃ  vā upapattiṃ vā vuḍḍhiṃ vā virūḷhiṃ vā vepullaṃ
vā   paññapessāmīti   netaṃ  ṭhānaṃ  vijjati  .  rūpadhātuyā  ce  bhikkhave
bhikkhuno   .   vedanādhātuyā   ce  bhikkhave  bhikkhuno  .  saññādhātuyā
ce   bhikkhave   bhikkhuno   .  saṅkhāradhātuyā  ce  bhikkhave  bhikkhuno .
Viññāṇadhātuyā   ce   bhikkhave   bhikkhuno  rāgo  pahīno  hoti  rāgassa
pahānā     vocchijjatārammaṇaṃ     patiṭṭhā    viññāṇassa    na    hoti
tadappatiṭṭhitaṃ    viññāṇaṃ    avirūḷhaṃ    anabhisaṅkhacca   vimuttaṃ   vimuttattā
ṭhitaṃ    ṭhitattā    santusitaṃ    santusitattā    na   paritassati   aparitassaṃ
paccattaññeva    parinibbāyati    .    khīṇā   jāti   vusitaṃ   brahmacariyaṃ
kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [106]  Sāvatthiyaṃ  .  tatra  kho . Pañcimāni bhikkhave bījajātāni.
Katamāni   pañca   .   mūlabījaṃ   khandhabījaṃ   phalabījaṃ   aggabījaṃ  bījabījaññeva
pañcamaṃ   .   imāni   cassu   bhikkhave   pañca   bījajātāni   akkhaṇḍāni
apūtikāni   avātātapappahatāni   1-   sārādāni   sukhasayitāni  paṭhavī  ca
nāssa   āpo   ca  nāssa  .  api  numāni  bhikkhave  pañca  bījajātāni
vuḍḍhiṃ  virūḷhiṃ  vepullaṃ  āpajjeyyunti  .  no  hetaṃ  bhante  .  imāni
cassu   bhikkhave   pañca   bījajātāni  akkhaṇḍāni  2-  .pe.  sukhasayitāni
paṭhavī   ca   assa   āpo   ca   assa  .  api  numāni  bhikkhave  pañca
bījajātāni vuḍḍhiṃ virūḷhiṃ vepullaṃ āpajjeyyunti. Evaṃ bhante.
     [107]  Seyyathāpi  bhikkhave  paṭhavīdhātu  evaṃ catasso viññāṇaṭṭhitiyo
daṭṭhabbā    .   seyyathāpi   bhikkhave   āpodhātu   evaṃ   nandirāgo
daṭṭhabbo   .   seyyathāpi   bhikkhave   pañca  bījajātāni  evaṃ  viññāṇaṃ
sāhāraṃ   daṭṭhabbaṃ   .   rūpūpāyaṃ   3-4-   bhikkhave  viññāṇaṃ
tiṭṭhamānaṃ    tiṭṭheyya    rūpārammaṇaṃ    rūpappatiṭṭhaṃ   nandūpasevanaṃ   vuḍḍhiṃ
virūḷhiṃ   vepullaṃ   āpajjeyya   .   vedanūpāyaṃ  vā  bhikkhave  viññāṇaṃ
tiṭṭhamānaṃ    tiṭṭheyya   .pe.   nandūpasevanaṃ   vuḍḍhiṃ   virūḷhiṃ   vepullaṃ
āpajjeyya   .   saññūpāyaṃ   vā   .pe.   saṅkhārūpāyaṃ  vā  bhikkhave
viññāṇaṃ     tiṭṭhamānaṃ     tiṭṭheyya    saṅkhārārammaṇaṃ    saṅkhārappatiṭṭhaṃ
nandūpasevanaṃ   vuḍḍhiṃ   virūḷhiṃ   vepullaṃ   āpajjeyya   .  yo  bhikkhave
evaṃ   vadeyya   ahaṃ   aññatra   rūpā   aññatra   vedanāya   aññatra
@Footnote: 1 Yu. avātātapahatāni .  2 Yu. khaṇḍāni .  3 Ma. rupupayaṃ .  4 Ma. vāsaddo
@natthi.
Saññāya   aññatra   saṅkhārehi   viññāṇassa   āgatiṃ   vā   gatiṃ   vā
cutiṃ   vā   upapattiṃ   vā   vuḍḍhiṃ   vā   virūḷhiṃ   vā   vepullaṃ  vā
paññapessāmīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
     {107.1}  Rūpadhātuyā  ce  bhikkhave  bhikkhuno  rāgo  pahīno hoti
rāgassa   pahānā   vocchijjatārammaṇaṃ  patiṭṭhā  viññāṇassa  na  hoti .
Vedanādhātuyā   ce  .  saññādhātuyā  ce  .  saṅkhāradhātuyā  ce .
Viññāṇadhātuyā   ce   bhikkhave   bhikkhuno  rāgo  pahīno  hoti  rāgassa
pahānā    vocchijjatārammaṇaṃ    patiṭṭhā    viññāṇassa   na   hoti  .
Tadappatiṭṭhitaṃ     viññāṇaṃ     avirūḷhaṃ     anabhisaṅkhacca    1-    vimuttaṃ
vimuttattā    ṭhitaṃ    ṭhitattā    santusitaṃ   santusitattā   na   paritassati
aparitassaṃ    paccattaññeva    parinibbāyati    .   khīṇā   jāti   .pe.
Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [108]  Sāvatthī  .  tatra  kho  .  bhagavā  udānaṃ  udānesi  no
cassaṃ  2-  no  ca  me  siyā  na  bhavissati  3-  na  me bhavissatīti evaṃ
vimuccamāno 4- bhikkhu chindeyya orambhāgiyāni saññojanānīti.
     [109]   Evaṃ   vutte   aññataro   bhikkhu   bhagavantaṃ   etadavoca
yathākathaṃ  pana  bhante  no  cassaṃ  no  ca  me  siyā  na  bhavissati na me
bhavissatīti   evaṃ   vimuccamāno   5-   bhikkhu   chindeyya  orambhāgiyāni
saññojanānīti   .   idha   bhikkhu  assutavā  puthujjano  ariyānaṃ  adassāvī
.pe.   sappurisadhamme   avinīto   rūpaṃ   attato   samanupassati   rūpavantaṃ
@Footnote: 1 Yu. anabhisaṅkhārañca .  2 Yu. cassa .  3 Ma. nābhavissa .  4 Ma. adhimuccamāno.
@5 Yu. adhimuccamāno.
Vā   attānaṃ   attani   vā  rūpaṃ  rūpasmiṃ  vā  attānaṃ  .  vedanaṃ .
Saññaṃ   .   saṅkhāre   .   viññāṇaṃ   attato  samanupassati  viññāṇavantaṃ
vā attānaṃ attani vā viññāṇaṃ viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
     {109.1}  So  aniccaṃ  rūpaṃ  aniccaṃ  rūpanti  yathābhūtaṃ  nappajānāti
aniccaṃ   vedanaṃ   aniccā  vedanāti  yathābhūtaṃ  nappajānāti  aniccaṃ  saññaṃ
aniccā   saññāti   yathābhūtaṃ   nappajānāti   anicce  saṅkhāre  aniccā
saṅkhārāti   yathābhūtaṃ   nappajānāti   aniccaṃ  viññāṇaṃ  aniccaṃ  viññāṇanti
yathābhūtaṃ nappajānāti.
     {109.2}   Dukkhaṃ   rūpaṃ   dukkhaṃ   rūpanti   yathābhūtaṃ   nappajānāti
dukkhaṃ   vedanaṃ  .  dukkhaṃ  saññaṃ  .  dukkhe  saṅkhāre  .  dukkhaṃ  viññāṇaṃ
dukkhaṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti.
     {109.3}   Anattaṃ   rūpaṃ   anattaṃ   rūpanti  yathābhūtaṃ  nappajānāti
anattaṃ   vedanaṃ   .   anattaṃ   saññaṃ  .  anatte  saṅkhāre  .  anattaṃ
viññāṇaṃ anattaṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti.
     {109.4}  Saṅkhataṃ  rūpaṃ  saṅkhataṃ  rūpanti  yathābhūtaṃ nappajānāti saṅkhataṃ
vedanaṃ  .  saṅkhataṃ  saññaṃ  .  saṅkhate  saṅkhāre . Saṅkhataṃ viññāṇaṃ saṅkhataṃ
viññāṇanti   yathābhūtaṃ   nappajānāti   .   rūpaṃpi  1-  bhavissatīti  yathābhūtaṃ
nappajānāti   vedanāpi   bhavissati   .  saññāpi  bhavissati  .  saṅkhārāpi
bhavissanti. Viññāṇampi bhavissatīti yathābhūtaṃ nappajānāti.
     [110]  Sutavā  ca  kho  bhikkhu  2-  ariyasāvako  ariyānaṃ  dassāvī
ariyadhammassa    kovido    ariyadhamme    suvinīto   sappurisānaṃ   dassāvī
@Footnote: 1 Ma. Yu. rūpaṃ vibhavissatīti .    2 Yu. bhikkhave.
Sappurisadhammassa   kovido   sappurisadhamme   suvinīto   na   rūpaṃ   attato
samanupassati   .pe.   na  vedanaṃ  .  na  saññaṃ  .  na  saṅkhāre  .  na
viññāṇaṃ    attato    samanupassati    .    so   aniccaṃ   rūpaṃ   aniccaṃ
rūpanti   yathābhūtaṃ   pajānāti   aniccaṃ   vedanaṃ   .   aniccaṃ   saññaṃ .
Anicce    saṅkhāre    .    aniccaṃ    viññāṇaṃ    aniccaṃ   viññāṇanti
yathābhūtaṃ   pajānāti   .   dukkhaṃ  rūpaṃ  .pe.  dukkhaṃ  viññāṇaṃ  .  anattaṃ
rūpaṃ    .pe.   anattaṃ   viññāṇaṃ   .   saṅkhataṃ   rūpaṃ   .pe.   saṅkhataṃ
viññāṇaṃ    saṅkhataṃ    viññāṇanti    yathābhūtaṃ    pajānāti    .    rūpaṃpi
bhavissatīti   yathābhūtaṃ   pajānāti   vedanā   .  saññā  .  saṅkhārā .
Viññāṇampi   bhavissatīti    yathābhūtaṃ   pajānāti   .   so  rūpassa  vibhavā
vedanāya   vibhavā   saññāya   vibhavā   saṅkhārānaṃ   vibhavā   viññāṇassa
vibhavā  .  evaṃ  kho  bhikkhu  no  cassaṃ no ca me siyā na bhavissati na me
bhavissatīti    evaṃ    vimuccamāno    bhikkhu    chindeyya   orambhāgiyāni
saññojanānīti.
     [111]   Evaṃ  vimuccamāno  bhante  bhikkhu  chindeyya  orambhāgiyāni
saññojanāni   .   kathaṃ   pana   bhante  jānato  kathaṃ  passato  anantarā
āsavānaṃ  khayo  hotīti  .  idha  bhikkhu  assutavā  puthujjano  .pe.  1-
atasitāye  ṭhāne  tāsaṃ  āpajjati  .  tāso  heso  bhikkhu  assutavato
puthujjanassa   no   cassaṃ   no   ca   me   siyā  na  bhavissati  na  me
bhavissatīti   .   sutavā   ca  kho  bhikkhu  ariyasāvako  .pe.  atasitāye
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. peyyālo natthi.
Ṭhāne  na  tāsaṃ  āpajjati . Na heso bhikkhu tāso sutavato ariyasāvakassa
no  cassaṃ  no  ca  me  siyā  na bhavissati na me bhavissatīti. Rūpūpāyaṃ vā
bhikkhu     viññāṇaṃ    tiṭṭhamānaṃ    tiṭṭheyya    rūpārammaṇaṃ    rūpappatiṭṭhaṃ
nandūpasevanaṃ   vuḍḍhiṃ   virūḷhiṃ   vepullaṃ  āpajjeyya  .  vedanūpāyaṃ  vā
bhikkhu   .   saññūpāyaṃ   vā  bhikkhu  .  saṅkhārūpāyaṃ  vā  bhikkhu  viññāṇaṃ
tiṭṭhamānaṃ    tiṭṭheyya    saṅkhārārammaṇaṃ    saṅkhārappatiṭṭhaṃ   nandūpasevanaṃ
vuḍḍhiṃ   virūḷhiṃ  vepullaṃ  āpajjeyya  .  so  1-  bhikkhu  evaṃ  vadeyya
ahamaññatra    rūpā   aññatra   vedanāya   aññatra   saññāya   aññatra
saṅkhārehi  viññāṇassa  āgatiṃ  vā  gatiṃ  vā  cutiṃ  vā upapattiṃ vā vuḍḍhiṃ
vā virūḷhiṃ vā vepullaṃ vā paññapessāmīti netaṃ ṭhānaṃ vijjati.
     {111.1}  Rūpadhātuyā  ce bhikkhu bhikkhuno rāgo pahīno hoti rāgassa
pahānā    vocchijjatārammaṇaṃ    patiṭṭhā    viññāṇassa   na   hoti  .
Vedanādhātuyā  ce  bhikkhu  bhikkhuno  .  saññādhātuyā ce bhikkhu bhikkhuno.
Saṅkhāradhātuyā   ce   bhikkhu   bhikkhuno   .   viññāṇadhātuyā  ce  bhikkhu
bhikkhuno   rāgo   pahīno   hoti   rāgassa   pahānā  vocchijjatārammaṇaṃ
patiṭṭhā   viññāṇassa   na   hoti   .   tadappatiṭṭhitaṃ   viññāṇaṃ  avirūḷhaṃ
anabhisaṅkhacca   vimuttaṃ   vimuttattā   ṭhitaṃ   ṭhitattā  santusitaṃ  santusitattā
na   paritassati   aparitassaṃ   paccattaññeva   parinibbāyati  .  khīṇā  jāti
.pe.   nāparaṃ   itthattāyāti  pajānāti  .  evaṃ  kho  bhikkhu  jānato
evaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hotīti.
@Footnote: 1 Po. Ma. yo.
     [112]  Sāvatthī  .  tatra kho. Pañcime bhikkhave upādānakkhandhā.
Katame   pañca   .  seyyathīdaṃ  .  rūpūpādānakkhandho  vedanūpādānakkhandho
saññūpādānakkhandho    saṅkhārūpādānakkhandho    viññāṇūpādānakkhandho  .
Yāvakīvañcāhaṃ   bhikkhave   ime   pañcupādānakkhandhe  catuparivaṭṭaṃ  yathābhūtaṃ
na  abbhaññāsiṃ  neva  tāvāhaṃ bhikkhave sadevake loke samārake sabrahmake
sassamaṇabrāhmaṇiyā    pajāya    sadevamanussāya   anuttaraṃ   sammāsambodhiṃ
abhisambuddho   1-   paccaññāsiṃ   .   yato   ca  khvāhaṃ  bhikkhave  ime
pañcupādānakkhandhe     catuparivaṭṭaṃ     yathābhūtaṃ     abbhaññāsiṃ    athāhaṃ
bhikkhave    sadevake   .pe.   sadevamanussāya   anuttaraṃ   sammāsambodhiṃ
abhisambuddho paccaññāsiṃ.
     {112.1}   Kathaṃ   2-  catuparivaṭṭaṃ  .  rūpaṃ  abbhaññāsiṃ  rūpasamudayaṃ
abbhaññāsiṃ       rūpanirodhaṃ       abbhaññāsiṃ       rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ
abbhaññāsiṃ    vedanaṃ   abbhaññāsiṃ   .  saññaṃ  .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ
abbhaññāsiṃ        viññāṇasamudayaṃ        abbhaññāsiṃ       viññāṇanirodhaṃ
abbhaññāsiṃ viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ abbhaññāsiṃ.
     [113]  Katamañca  bhikkhave  rūpaṃ  .  cattāro  ca mahābhūtā catunnañca
mahābhūtānaṃ  upādāyarūpaṃ  .  idaṃ  vuccati  bhikkhave  rūpaṃ . Āhārasamudayā
rūpasamudayo   āhāranirodhā   rūpanirodho   ayameva   ariyo   aṭṭhaṅgiko
maggo     rūpanirodhagāminīpaṭipadā    .    seyyathīdaṃ    .    sammādiṭṭhi
.pe.    sammāsamādhi   .   ye   hi   keci   bhikkhave   samaṇā   vā
@Footnote: 1 Ma. Yu. abhisambuddhoti .    2 Ma. kathañca.
Brāhmaṇā   vā   evaṃ   rūpaṃ   abhiññāya   evaṃ   rūpasamudayaṃ  abhiññāya
evaṃ    rūpanirodhaṃ    abhiññāya   evaṃ   rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ   abhiññāya
rūpassa   nibbidāya   virāgāya   nirodhāya   paṭipannā   te   supaṭipannā
ye   supaṭipannā   te   imasmiṃ   dhammavinaye  gādhanti  .  ye  ca  kho
keci   bhikkhave   samaṇā   vā   brāhmaṇā   vā  evaṃ  rūpaṃ  abhiññāya
evaṃ    rūpasamudayaṃ    abhiññāya    evaṃ    rūpanirodhaṃ   abhiññāya   evaṃ
rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ    abhiññāya   rūpassa   nibbidā   virāgā   nirodhā
anupādā   vimuttā   te  suvimuttā  ye  suvimuttā  te  kebalino  1-
ye kebalino vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya.
     [114]  Katamā  ca  bhikkhave vedanā. Cha yime bhikkhave vedanākāyā
cakkhusamphassajā    vedanā    sotasamphassajā    vedanā   ghānasamphassajā
vedanā     jivhāsamphassajā     vedanā     kāyasamphassajā    vedanā
manosamphassajā  vedanā  .  ayaṃ  vuccati  bhikkhave  vedanā. Phassasamudayā
vedanāsamudayo   phassanirodhā  vedanānirodho  ayameva  ariyo  aṭṭhaṅgiko
maggo   vedanānirodhagāminīpaṭipadā   .  seyyathīdaṃ  .  sammādiṭṭhi  .pe.
Sammāsamādhi   .   ye   hi   keci   bhikkhave   samaṇā  vā  brāhmaṇā
vā   evaṃ   vedanaṃ   abhiññāya   evaṃ   vedanāsamudayaṃ  abhiññāya  evaṃ
vedanānirodhaṃ    abhiññāya    evaṃ   vedanānirodhagāminīpaṭipadaṃ   abhiññāya
vedanāya   nibbidāya   virāgāya   nirodhāya   paṭipannā  te  supaṭipannā
ye   supaṭipannā   te   imasmiṃ   dhammavinaye  gādhanti  .  ye  ca  kho
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. kevalino.
Keci   bhikkhave   samaṇā   vā  brāhmaṇā  vā  evaṃ  vedanaṃ  abhiññāya
evaṃ   vedanāsamudayaṃ   abhiññāya   evaṃ   vedanānirodhaṃ  abhiññāya  evaṃ
vedanānirodhagāminīpaṭipadaṃ    abhiññāya    .pe.    vaṭṭaṃ    tesaṃ   natthi
paññāpanāya.
     [115]  Katamā  ca  bhikkhave  saññā . Cha yime bhikkhave saññākāyā
rūpasaññā     saddasaññā     gandhasaññā     rasasaññā    phoṭṭhabbasaññā
dhammasaññā    .    ayaṃ   vuccati   bhikkhave   saññā   .   phassasamudayā
saññāsamudayo   phassanirodhā   saññānirodho   ayameva  ariyo  aṭṭhaṅgiko
maggo    saññānirodhagāminīpaṭipadā    .    seyyathīdaṃ    .   sammādiṭṭhi
.pe.  sammāsamādhi  .  ye  hi  keci  bhikkhave  samaṇā  vā  brāhmaṇā
vā evaṃ saññaṃ abhiññāya .pe. Vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya.
     [116]  Katame  ca bhikkhave saṅkhārā. Cha yime bhikkhave cetanākāyā
rūpasañcetanā      saddasañcetanā      gandhasañcetanā     rasasañcetanā
phoṭṭhabbasañcetanā    dhammasañcetanā    .    ime   vuccanti   bhikkhave
saṅkhārā   .   phassasamudayā  saṅkhārasamudayo  phassanirodhā  saṅkhāranirodho
ayameva    ariyo   aṭṭhaṅgiko   maggo   saṅkhāranirodhagāminīpaṭipadā  .
Seyyathīdaṃ. Sammādiṭṭhi .pe. Sammāsamādhi.
     {116.1} Ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā  evaṃ saṅkhāre
abhiññāya  evaṃ  saṅkhārasamudayaṃ  abhiññāya evaṃ saṅkhāranirodhaṃ abhiññāya evaṃ
Saṅkhāranirodhagāminīpaṭipadaṃ    abhiññāya   saṅkhārānaṃ   nibbidāya   virāgāya
nirodhāya   paṭipannā   te   supaṭipannā   ye   supaṭipannā  te  imasmiṃ
dhammavinaye gādhanti.
     {116.2}  Ye  ca kho keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ
saṅkhāre   abhiññāya  evaṃ  saṅkhārasamudayaṃ  abhiññāya  evaṃ  saṅkhāranirodhaṃ
abhiññāya    evaṃ    saṅkhāranirodhagāminīpaṭipadaṃ    abhiññāya    saṅkhārānaṃ
nibbidā  virāgā  nirodhā  anupādā  vimuttā  te suvimuttā ye suvimuttā
te kebalino ye kebalino vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya.
     [117]  Katamañca  bhikkhave  viññāṇaṃ . Cha yime bhikkhave viññāṇakāyā
cakkhuviññāṇaṃ        sotaviññāṇaṃ       ghānaviññāṇaṃ       jivhāviññāṇaṃ
kāyaviññāṇaṃ   manoviññāṇaṃ   .   idaṃ   vuccati   bhikkhave   viññāṇaṃ  .
Nāmarūpasamudayā     viññāṇasamudayo     nāmarūpanirodhā     viññāṇanirodho
ayameva    ariyo   aṭṭhaṅgiko   maggo   viññāṇanirodhagāminīpaṭipadā  .
Seyyathīdaṃ. Sammādiṭṭhi .pe. Sammāsamādhi.
     {117.1}  Ye  hi  keci  bhikkhave  samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ
viññāṇaṃ     abhiññāya     evaṃ     viññāṇasamudayaṃ    abhiññāya    evaṃ
viññāṇanirodhaṃ       abhiññāya       evaṃ      viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ
abhiññāya    viññāṇassa    nibbidāya    virāgāya   nirodhāya   paṭipannā
te supaṭipannā ye supaṭipannā te imasmiṃ dhammavinaye gādhanti.
     {117.2}   Ye  ca  kho  keci  bhikkhave  samaṇā  vā  brāhmaṇā
vā      evaṃ      viññāṇaṃ     abhiññāya     evaṃ     viññāṇasamudayaṃ
Abhiññāya     evaṃ     viññāṇanirodhaṃ    abhiññāya    evaṃ    viññāṇa-
nirodhagāminīpaṭipadaṃ     abhiññāya     viññāṇassa     nibbidā    virāgā
nirodhā   anupādā   vimuttā   te   suvimuttā   ye   suvimuttā   te
kebalino ye kebalino vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāyāti.
     [118]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ   samayaṃ  bhagavā  sāvatthiyaṃ  viharati
jetavane   anāthapiṇḍikassa   ārāme   .   tatra   kho   bhagavā  bhikkhū
āmantesi   bhikkhavoti  .  bhadanteti  te  bhikkhū  bhagavato  paccassosuṃ .
Bhagavā    etadavoca    sattaṭṭhānakusalo   bhikkhave   bhikkhu   tividhūpaparikkhī
imasmiṃ   dhammavinaye   kebalī   vusitavā  uttamapurisoti  vuccati  .  kathañca
bhikkhave   bhikkhu   sattaṭṭhānakusalo   hoti   .  idha  bhikkhave  bhikkhu  rūpaṃ
pajānāti    rūpasamudayaṃ    pajānāti    rūpanirodhaṃ   pajānāti   rūpanirodha-
gāminīpaṭipadaṃ   pajānāti  .  rūpassa  assādaṃ  pajānāti  rūpassa  ādīnavaṃ
pajānāti  rūpassa  nissaraṇaṃ  pajānāti  .  vedanaṃ  pajānāti  .  saññaṃ .
Saṅkhāre     .     viññāṇaṃ    pajānāti    viññāṇasamudayaṃ    pajānāti
viññāṇanirodhaṃ    pajānāti    viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ    pajānāti   .
Viññāṇassa    assādaṃ    pajānāti    viññāṇassa    ādīnavaṃ   pajānāti
viññāṇassa nissaraṇaṃ pajānāti.
     [119]   Katamañca   bhikkhave   rūpaṃ   .   cattāro   ca  mahābhūtā
catunnañca   mahābhūtānaṃ   upādāyarūpaṃ   .  idaṃ  vuccati  bhikkhave  rūpaṃ .
Āhārasamudayā    rūpasamudayo    āhāranirodhā    rūpanirodho    ayameva
Ariyo   aṭṭhaṅgiko   maggo   rūpanirodhagāminīpaṭipadā   .   seyyathīdaṃ .
Sammādiṭṭhi .pe. Sammāsamādhi.
     {119.1}  Yaṃ  rūpaṃ  paṭicca  uppajjati  sukhaṃ  somanassaṃ  ayaṃ  rūpassa
assādo  yaṃ  rūpaṃ  aniccaṃ  dukkhaṃ  vipariṇāmadhammaṃ  ayaṃ  rūpassa ādīnavo yo
rūpasmiṃ  chandarāgavinayo  chandarāgappahānaṃ  idaṃ  rūpassa  nissaraṇaṃ  .  ye hi
keci  bhikkhave  samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ rūpaṃ abhiññāya evaṃ rūpasamudayaṃ
abhiññāya    evaṃ    rūpanirodhaṃ   abhiññāya   evaṃ   rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ
abhiññāya   evaṃ   rūpassa   assādaṃ   abhiññāya   evaṃ  rūpassa  ādīnavaṃ
abhiññāya    evaṃ    rūpassa    nissaraṇaṃ   abhiññāya   rūpassa   nibbidāya
virāgāya    nirodhāya   paṭipannā   te   supaṭipannā   ye   supaṭipannā
te imasmiṃ dhammavinaye gādhanti.
     {119.2} Ye ca kho keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ rūpaṃ
abhiññāya   evaṃ   rūpasamudayaṃ  abhiññāya  evaṃ  rūpanirodhaṃ  abhiññāya  evaṃ
rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ   abhiññāya   evaṃ  rūpassa  assādaṃ  abhiññāya  evaṃ
rūpassa   ādīnavaṃ   abhiññāya   evaṃ   rūpassa  nissaraṇaṃ  abhiññāya  rūpassa
nibbidā  virāgā  nirodhā  anupādā  vimuttā  te suvimuttā ye suvimuttā
te kebalino ye kebalino vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya.
     [120]  Katamā  ca  bhikkhave vedanā. Cha yime bhikkhave vedanākāyā
cakkhusamphassajā    vedanā    .pe.    manosamphassajā    vedanā   .
Ayaṃ    vuccati    bhikkhave   vedanā   .   phassasamudayā   vedanāsamudayo
Phassanirodhā    vedanānirodho    ayameva   ariyo   aṭṭhaṅgiko   maggo
vedanānirodhagāminīpaṭipadā    .    seyyathīdaṃ    .    sammādiṭṭhi   .p.
Sammāsamādhi   .   yaṃ   vedanaṃ   paṭicca   uppajjati  sukhaṃ  somanassaṃ  ayaṃ
vedanāya   assādo  yā  1-  vedanā  aniccā  dukkhā  vipariṇāmadhammā
ayaṃ  vedanāya  ādīnavo  yo  vedanāya  chandarāgavinayo  chandarāgappahānaṃ
idaṃ vedanāya nissaraṇaṃ.
     {120.1} Ye hi keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ vedanaṃ
abhiññāya   evaṃ  vedanāsamudayaṃ  abhiññāya  evaṃ  vedanānirodhaṃ  abhiññāya
evaṃ   vedanānirodhagāminīpaṭipadaṃ   abhiññāya   evaṃ   vedanāya   assādaṃ
abhiññāya   evaṃ  vedanāya  ādīnavaṃ  abhiññāya  evaṃ  vedanāya  nissaraṇaṃ
abhiññāya   vedanāya   nibbidāya   virāgāya   nirodhāya   paṭipannā  te
supaṭipannā  ye  supaṭipannā  te  imasmiṃ  dhammavinaye gādhanti. Ye ca kho
keci   bhikkhave   samaṇā   vā  brāhmaṇā  vā  evaṃ  vedanaṃ  abhiññāya
.pe. Vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya.
     [121]  Katamā  ca  bhikkhave  saññā . Cha yime bhikkhave saññākāyā
rūpasaññā     saddasaññā     gandhasaññā     rasasaññā    phoṭṭhabbasaññā
dhammasaññā    .    ayaṃ   vuccati   bhikkhave   saññā   .   phassasamudayā
saññāsamudayo   phassanirodhā   saññānirodho   ayameva  ariyo  aṭṭhaṅgiko
maggo   saññānirodhagāminīpaṭipadā   .   seyyathīdaṃ  .  sammādiṭṭhi  .pe.
Sammāsamādhi .pe. Vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya.
@Footnote: 1 Yu. yaṃ.
     [122]  Katame  ca bhikkhave saṅkhārā. Cha yime bhikkhave cetanākāyā
rūpasañcetanā  .pe.  dhammasañcetanā . Ime vuccanti bhikkhave saṅkhārā.
Phassasamudayā  saṅkhārasamudayo  phassanirodhā  saṅkhāranirodho  ayameva  ariyo
aṭṭhaṅgiko  maggo  saṅkhāranirodhagāminīpaṭipadā  .  seyyathīdaṃ . Sammādiṭṭhi
.pe. Sammāsamādhi.
     {122.1}  Yaṃ saṅkhāre paṭicca uppajjati sukhaṃ somanassaṃ ayaṃ saṅkhārānaṃ
assādo  ye  saṅkhārā  aniccā  dukkhā  vipariṇāmadhammā  ayaṃ saṅkhārānaṃ
ādīnavo    yo    saṅkhāresu   chandarāgavinayo   chandarāgappahānaṃ   idaṃ
saṅkhārānaṃ  nissaraṇaṃ  .  ye  hi  keci  bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā
evaṃ    saṅkhāre   abhiññāya   evaṃ   saṅkhārasamudayaṃ   abhiññāya   evaṃ
saṅkhāranirodhaṃ    abhiññāya    evaṃ   saṅkhāranirodhagāminīpaṭipadaṃ   abhiññāya
.pe.   saṅkhārānaṃ   nibbidāya   virāgāya   nirodhāya   paṭipannā   te
supaṭipannā   ye   supaṭipannā   te  imasmiṃ  dhammavinaye  gādhanti  .pe.
Vaṭṭaṃ tesaṃ natthi paññāpanāya.
     [123]  Katamañca  bhikkhave  viññāṇaṃ . Cha yime bhikkhave viññāṇakāyā
cakkhuviññāṇaṃ        sotaviññāṇaṃ       ghānaviññāṇaṃ       jivhāviññāṇaṃ
kāyaviññāṇaṃ   manoviññāṇaṃ   .   idaṃ   vuccati   bhikkhave   viññāṇaṃ  .
Nāmarūpasamudayā     viññāṇasamudayo     nāmarūpanirodhā     viññāṇanirodho
ayameva    ariyo   aṭṭhaṅgiko   maggo   viññāṇanirodhagāminīpaṭipadā  .
Seyyathīdaṃ. Sammādiṭṭhi .pe. Sammāsamādhi.
     {123.1}   Yaṃ   viññāṇaṃ   paṭicca  uppajjati  sukhaṃ  somanassaṃ  ayaṃ
viññāṇassa   assādo   yaṃ   viññāṇaṃ   aniccaṃ  dukkhaṃ  vipariṇāmadhammaṃ  ayaṃ
viññāṇassa      ādīnavo      yo      viññāṇasmiṃ     chandarāgavinayo
chandarāgappahānaṃ    idaṃ    viññāṇassa   nissaraṇaṃ   .   ye   hi   keci
bhikkhave   samaṇā   vā   brāhmaṇā   vā   evaṃ   viññāṇaṃ   abhiññāya
evaṃ    viññāṇasamudayaṃ    abhiññāya    evaṃ    viññāṇanirodhaṃ   abhiññāya
evaṃ     viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ     abhiññāya     evaṃ    viññāṇassa
assādaṃ    abhiññāya    evaṃ   viññāṇassa   ādīnavaṃ   abhiññāya   evaṃ
viññāṇassa      nissaraṇaṃ      abhiññāya      viññāṇassa      nibbidāya
virāgāya    nirodhāya   paṭipannā   te   supaṭipannā   ye   supaṭipannā
te imasmiṃ dhammavinaye gādhanti.
     {123.2}  Ye  ca kho keci bhikkhave samaṇā vā brāhmaṇā vā evaṃ
viññāṇaṃ   abhiññāya   evaṃ  viññāṇasamudayaṃ  abhiññāya  evaṃ  viññāṇanirodhaṃ
abhiññāya     evaṃ     viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ     abhiññāya     evaṃ
viññāṇassa     assādaṃ     abhiññāya    evaṃ    viññāṇassa    ādīnavaṃ
abhiññāya     evaṃ    viññāṇassa    nissaraṇaṃ    abhiññāya    viññāṇassa
nibbidā   virāgā   nirodhā   anupādā   vimuttā   te  suvimuttā  ye
suvimuttā  te  kebalino  ye  kebalino  vaṭṭaṃ  tesaṃ natthi paññāpanāya.
Evaṃ kho bhikkhave bhikkhu sattaṭṭhānakusalo hoti.
     [124]  Kathañca  bhikkhave  bhikkhu  tividhūpaparikkhī  hoti  .  idha bhikkhave
bhikkhu   dhātuso   upaparikkhati   āyatanaso   upaparikkhati  paṭiccasamuppādaso
Upaparikkhati   .   evaṃ   kho   bhikkhave   bhikkhu   tividhūpaparikkhī  hoti .
Sattaṭṭhānakusalo    bhikkhave    bhikkhu   tividhūpaparikkhī   imasmiṃ   dhammavinaye
kebalī vusitavā uttamapurisoti vuccatīti.
     [125]   Sāvatthī   .   tatra   kho  .  tathāgato  bhikkhave  arahaṃ
sammāsambuddho   rūpassa   nibbidā   virāgā  nirodhā  anupādā  vimutto
sammāsambuddhoti   vuccati   .   bhikkhupi   bhikkhave   paññāvimutto  rūpassa
nibbidā  virāgā  nirodhā  anupādā  vimutto  paññāvimuttoti  vuccati .
Tathāgato   bhikkhave   arahaṃ   sammāsambuddho  vedanāya  nibbidā  virāgā
nirodhā    anupādā   vimutto   sammāsambuddhoti   vuccati   .   bhikkhupi
bhikkhave    paññāvimutto   vedanāya   nibbidā   .pe.   paññāvimuttoti
vuccati   .   tathāgato   bhikkhave   arahaṃ   sammāsambuddho   saññāya .
Saṅkhārānaṃ  .  viññāṇassa  nibbidā  virāgā  nirodhā  anupādā  vimutto
sammāsambuddhoti   vuccati   .  bhikkhupi  bhikkhave  paññāvimutto  viññāṇassa
nibbidā virāgā nirodhā anupādā vimutto paññāvimuttoti vuccati.
     [126]  Tatra  [1]-  bhikkhave  ko  viseso  ko  adhippāyaso  kiṃ
nānākaraṇaṃ    tathāgatassa    arahato    sammāsambuddhassa   paññāvimuttena
bhikkhunāti    .    bhagavaṃmūlakā    no    bhante   dhammā   bhagavaṃnettikā
bhagavaṃpaṭisaraṇā   sādhu   vata   bhante   bhagavantaññeva   paṭibhātu   etassa
bhāsitassa   attho   bhagavato   sutvā   bhikkhū   dhāressantīti  .  tenahi
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. etthantare khosaddo dissati.
Bhikkhave   suṇātha   sādhukaṃ   manasikarotha   bhāsissāmīti  .  evaṃ  bhanteti
kho   te   bhikkhū  bhagavato  paccassosuṃ  .  bhagavā  etadavoca  tathāgato
bhikkhave    arahaṃ   sammāsambuddho   anuppannassa   maggassa   uppādetā
asañjātassa   maggassa   sañjānetā   anakkhātassa   maggassa   akkhātā
maggaññū  maggavidū  maggakovido  1-  .  maggānugā  ca  bhikkhave  etarahi
sāvakā  viharanti  pacchā  samannāgatā  .  ayaṃ  kho  bhikkhave viseso ayaṃ
adhippāyaso   idaṃ   nānākaraṇaṃ   tathāgatassa   arahato   sammāsambuddhassa
paññāvimuttena bhikkhunāti.
     [127]    Ekaṃ   samayaṃ   bhagavā   bārāṇasiyaṃ   viharati   isipatane
migadāye   .  tatra  kho  bhagavā  pañcavaggiye  bhikkhū  āmantesi  .pe.
Etadavoca   rūpaṃ   bhikkhave   anattā   .  rūpañca  hidaṃ  bhikkhave  attā
abhavissa   na   yidaṃ   rūpaṃ   ābādhāya   saṃvatteyya   labbhetha  ca  rūpe
evaṃ  me  rūpaṃ  hotu  evaṃ  me rūpaṃ mā ahosīti. Yasmā ca kho bhikkhave
rūpaṃ  anattā  tasmā  rūpaṃ  ābādhāya  saṃvattati  na  ca  labbhati rūpe evaṃ
me rūpaṃ hotu evaṃ me rūpaṃ mā ahosīti. Vedanā bhikkhave 2- anattā.
     {127.1}    Vedanā    ca    hidaṃ   bhikkhave   attā   abhavissa
na   yidaṃ    vedanā   ābādhāya   saṃvatteyya   labbhetha   ca  vedanāya
evaṃ   me  vedanā  hotu  evaṃ  me  vedanā  mā  ahosīti . Yasmā
ca   kho   bhikkhave   vedanā   anattā   tasmā   vedanā   ābādhāya
@Footnote: 1 Po. maggāmaggakovido .   2 Sī. Ma. bhikkhaveti pāṭho na dissati.
Saṃvattati    na   ca   labbhati   vedanāya   evaṃ   me   vedanā   hotu
evaṃ me vedanā mā ahosīti. Saññā bhikkhave anattā.
     {127.2}  Saṅkhārā  bhikkhave  anattā . Saṅkhārā ca hidaṃ bhikkhave
attā  abhavissaṃsu  na  yidaṃ  saṅkhārā  ābādhāya  saṃvatteyyuṃ  labbhetha  ca
saṅkhāresu  evaṃ  me  saṅkhārā hontu evaṃ me saṅkhārā mā ahesunti.
Yasmā  ca  kho  bhikkhave  saṅkhārā  anattā  tasmā  saṅkhārā ābādhāya
saṃvattanti   na   ca   labbhati   saṅkhāresu   evaṃ  me  saṅkhārā  hontu
evaṃ me saṅkhārā mā ahesunti.
     {127.3}   Viññāṇaṃ   bhikkhave   anattā   .   viññāṇañca   hidaṃ
bhikkhave   attā   abhavissa   na   yidaṃ   viññāṇaṃ  ābādhāya  saṃvatteyya
labbhetha   ca   viññāṇe  evaṃ  me  viññāṇaṃ  hotu  evaṃ  me  viññāṇaṃ
mā   ahosīti   .   yasmā  ca  kho  bhikkhave  viññāṇaṃ  anattā  tasmā
viññāṇaṃ   ābādhāya   saṃvattati   na   ca   labbhati  viññāṇe  evaṃ  me
viññāṇaṃ hotu evaṃ me viññāṇaṃ mā ahosīti.
     [128]  Taṃ  kiṃ  maññatha  bhikkhave  rūpaṃ  niccaṃ  vā  aniccaṃ  vāti .
Aniccaṃ   bhante   .   yaṃ   panāniccaṃ   dukkhaṃ   vā   taṃ  sukhaṃ  vāti .
Dukkhaṃ   bhante   .   yaṃ   panāniccaṃ   dukkhaṃ  vipariṇāmadhammaṃ  kallaṃ  nu  taṃ
samanupassituṃ   etaṃ   mama   esohamasmi   eso   me  attāti  .  no
hetaṃ   bhante  .  vedanā  .  saññā  .  saṅkhārā  .  viññāṇaṃ  niccaṃ
vā   aniccaṃ   vāti   .   aniccaṃ  bhante  .  yaṃ  panāniccaṃ  dukkhaṃ  vā
Taṃ   sukhaṃ  vāti  .  dukkhaṃ  bhante  .  yaṃ  panāniccaṃ  dukkhaṃ  vipariṇāmadhammaṃ
kallaṃ  nu  taṃ  samanupassituṃ  etaṃ  mama  esohamasmi  eso  me attāti.
No hetaṃ bhante.
     [129]   Tasmā  tiha  bhikkhave  yaṅkiñci  rūpaṃ  atītānāgatapaccuppannaṃ
ajjhattaṃ  vā  bahiddhā  vā  oḷārikaṃ  vā  sukhumaṃ  vā  hīnaṃ vā paṇītaṃ vā
yaṃ  dūre  santike  vā  sabbaṃ  rūpaṃ netaṃ mama nesohamasmi na meso attāti
evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya   daṭṭhabbaṃ   .   yā  kāci  vedanā
atītānāgatapaccuppannā  .pe.  yā  dūre  santike  vā  sabbā  vedanā
netaṃ   mama   nesohamasmi   na   meso   attāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ
sammappaññāya    daṭṭhabbaṃ   .   yā   kāci   saññā   .   ye   keci
saṅkhārā   atītānāgatapaccuppannā   .pe.   ye   dūre   santike  vā
sabbe  saṅkhārā  netaṃ  mama  nesohamasmi  na  meso  attāti  evametaṃ
yathābhūtaṃ     sammappaññāya     daṭṭhabbaṃ     .     yaṅkiñci     viññāṇaṃ
atītānāgatapaccuppannaṃ    ajjhattaṃ    vā    bahiddhā    vā    oḷārikaṃ
vā  sukhumaṃ  vā  hīnaṃ  vā  paṇītaṃ  vā  yaṃ  dūre santike vā sabbaṃ viññāṇaṃ
netaṃ   mama   nesohamasmi   na   meso   attāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ
sammappaññāya daṭṭhabbaṃ.
     [130]   Evaṃ   passaṃ   bhikkhave   sutavā   ariyasāvako   rūpasmiṃpi
nibbindati    vedanāyapi   nibbindati   saññāyapi   nibbindati   saṅkhāresupi
nibbindati       viññāṇasmiṃpi      nibbindati      nibbindaṃ      virajjati
Virāgā   vimuccati   .  vimuttasmiṃ  vimuttamiti  1-  ñāṇaṃ  hoti  .  khīṇā
jāti vusitaṃ brahmacariyaṃ kataṃ karaṇīyaṃ nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
    Idamavoca   bhagavā   .   attamanā   pañcavaggiyā   bhikkhū   bhagavato
bhāsitaṃ   abhinanduṃ   2-   .   imasmiñca  pana  veyyākaraṇasmiṃ  bhaññamāne
pañcavaggiyānaṃ bhikkhūnaṃ anupādāya āsavehi cittāni vimucciṃsūti.
     [131] Ekaṃ samayaṃ bhagavā vesāliyaṃ viharati mahāvane kūṭāgārasālāyaṃ.
Atha  kho  mahali  3-  licchavī  yena  bhagavā  tenupasaṅkami  .pe. Ekamantaṃ
nisinno  kho  mahali  licchavī  bhagavantaṃ  etadavoca  pūraṇo  bhante  kassapo
evamāha   natthi   hetu   natthi   paccayo  sattānaṃ  saṅkilesāya  ahetū
appaccayā   sattā   saṅkilissanti   natthi  hetu  natthi  paccayo  sattānaṃ
visuddhiyā   ahetū   appaccayā   sattā   visujjhantīti   .   idha  bhagavā
kimāhāti   .   atthi  mahali  hetu  atthi  paccayo  sattānaṃ  saṅkilesāya
sahetū   sappaccayā   sattā   saṅkilissanti   atthi   mahali   hetu  atthi
paccayo sattānaṃ visuddhiyā sahetū sappaccayā sattā visujjhantīti.
     {131.1}   Katamo   pana  bhante  hetu  katamo  paccayo  sattānaṃ
saṅkilesāya kathaṃ sahetū sappaccayā sattā saṅkilissantīti.
     {131.2}     Rūpañca    hidaṃ    mahali    ekantadukkhaṃ    abhavissa
dukkhānupatitaṃ    dukkhāvakkantaṃ    anavakkantaṃ   sukhena   na   yidaṃ   sattā
@Footnote: 1 vimuttamhītīti vā pāṭho .  2 Po. abhinandunti .  3 Po. Ma. Yu. mahāli.
Rūpasmiṃ   sārajjeyyuṃ   .   yasmā  ca  kho  mahali  rūpaṃ  sukhaṃ  sukhānupatitaṃ
sukhāvakkantaṃ  anavakkantaṃ  1-  dukkhena  tasmā  sattā  rūpasmiṃ  sārajjanti
sārāgā   saññujjanti  saññogā  saṅkilissanti  .  ayaṃpi  2-  kho  mahali
hetu  ayaṃ  paccayo  sattānaṃ  saṅkilesāya . Evaṃpi 3- sahetū sappaccayā
sattā saṅkilissanti.
     {131.3}   Vedanā   ca   hidaṃ   mahali   ekantadukkhā   abhavissa
dukkhānupatitā     dukkhāvakkantā    anavakkantā    sukhena    na    yidaṃ
sattā  vedanāya  sārajjeyyuṃ  .  yasmā  ca  kho  mahali  vedanā  sukhā
sukhānupatitā      sukhāvakkantā     anavakkantā     dukkhena     tasmā
sattā    vedanāya    sārajjanti    sārāgā    saññujjanti   saññogā
saṅkilissanti   .   ayaṃpi   kho   mahali   hetu   ayaṃ   paccayo  sattānaṃ
saṅkilesāya. Evaṃpi sahetū sappaccayā sattā saṅkilissanti.
     {131.4}  Saññā ca hidaṃ mahali. Saṅkhārā ca hidaṃ mahali ekantadukkhā
abhavissaṃsu   dukkhānupatitā   dukkhāvakkantā   anavakkantā  sukhena  na  yidaṃ
sattā  saṅkhāresu  sārajjeyyuṃ  .  yasmā  ca  kho  mahali saṅkhārā sukhā
sukhānupatitā    sukhāvakkantā    anavakkantā   dukkhena   tasmā   sattā
saṅkhāresu   sārajjanti  sārāgā  saññujjanti  saññogā  saṅkilissanti .
Ayaṃpi  kho  mahali  hetu  ayaṃ  paccayo sattānaṃ saṅkilesāya. Evaṃpi sahetū
sappaccayā sattā saṅkilissanti.
     {131.5}    Viññāṇañca    hidaṃ    mahali   ekantadukkhaṃ   abhavissa
dukkhānupatitaṃ       dukkhāvakkantaṃ       anavakkantaṃ      sukhena      na
yidaṃ     sattā     viññāṇasmiṃ     sārajjeyyuṃ     .    yasmā    ca
@Footnote: 1 Po. avakkantaṃ dukkhena .   2 Ma. ayaṃ .   3 Ma. evaṃ.
Kho    mahali    viññāṇaṃ    sukhaṃ   sukhānupatitaṃ   sukhāvakkantaṃ   anavakkantaṃ
dukkhena     tasmā     sattā    viññāṇasmiṃ    sārajjanti    sārāgā
saññujjanti    saññogā   saṅkilissanti   .   ayaṃpi   kho   mahali   hetu
ayaṃ   paccayo   sattānaṃ   saṅkilesāya   .   evaṃpi  sahetū  sappaccayā
sattā saṅkilissantīti.
     [132]   Katamo   pana   bhante   hetu   katamo  paccayo  sattānaṃ
visuddhiyā   kathaṃ   sahetū   sappaccayā   sattā   visujjhantīti   .  rūpañca
hidaṃ   mahali   ekantasukhaṃ   abhavissa   sukhānupatitaṃ  sukhāvakkantaṃ  anavakkantaṃ
dukkhena   na   yidaṃ   sattā   rūpasmiṃ   nibbindeyyuṃ  .  yasmā  ca  kho
mahali   rūpaṃ   dukkhaṃ   dukkhānupatitaṃ  dukkhāvakkantaṃ  anavakkantaṃ  1-  sukhena
tasmā    sattā    rūpasmiṃ   nibbindanti   nibbindaṃ   virajjanti   virāgā
visujjhanti  .  ayaṃpi  kho  mahali  hetu  ayaṃ  paccayo  sattānaṃ visuddhiyā.
Evaṃpi   sahetū   sappaccayā   sattā   visujjhanti   .  vedanā  ca  hidaṃ
mahali   ekantasukhā   abhavissa   .pe.   saññā   ca   hidaṃ   mahali  .
Saṅkhārā   ca   hidaṃ   mahali   ekantasukhā   abhavissaṃsu   .   viññāṇañca
hidaṃ   mahali   ekantasukhaṃ   abhavissa   sukhānupatitaṃ  sukhāvakkantaṃ  anavakkantaṃ
dukkhena   na   yidaṃ   sattā   viññāṇasmiṃ   nibbindeyyuṃ   .  yasmā  ca
kho   mahali   viññāṇaṃ  dukkhaṃ  dukkhānupatitaṃ  dukkhāvakkantaṃ  anavakkantaṃ  2-
sukhena   tasmā   sattā   viññāṇasmiṃ   nibbindanti   nibbindaṃ   virajjanti
virāgā   visujjhanti   .  ayaṃpi  kho  mahali  hetu  ayaṃ  paccayo  sattānaṃ
@Footnote: 1-2 Po. avakkantaṃ dukkhena.
Visuddhiyā. Evaṃpi sahetū sappaccayā sattā visujjhantīti.
     [133]  Sāvatthī  .  tatra  kho  .  rūpaṃ  bhikkhave  ādittaṃ vedanā
ādittā     saññā     ādittā    saṅkhārā    ādittā    viññāṇaṃ
ādittaṃ  .  evaṃ  passaṃ  bhikkhave  sutavā  ariyasāvako  rūpasmiṃpi nibbindati
vedanāyapi   .   saññāyapi   .  saṅkhāresupi  .  viññāṇasmiṃpi  nibbindati
nibbindaṃ virajjati .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [134]   Sāvatthī  .  tatra  kho  .  tayome  bhikkhave  niruttipathā
adhivacanapathā        paññattipathā       asaṅkiṇṇā       asaṅkiṇṇapubbā
na   saṅkiyanti   na   saṅkiyissanti   appaṭikuṭṭhā   samaṇehi   brāhmaṇehi
viññūhi  .  katame  tayo  .  yaṃ  [1]-  bhikkhave rūpaṃ atītaṃ niruddhaṃ vipariṇataṃ
ahosīti    tassa   saṅkhā   ahosīti   tassa   samaññā   ahosīti   tassa
paññatti na tassa saṅkhā atthīti na tassa saṅkhā bhavissatīti.
     {134.1}   Yā   vedanā   atītā   niruddhā  vipariṇatā  ahosīti
tassā   saṅkhā   ahosīti   tassā   samaññā   ahosīti  tassā  paññatti
na  tassā  saṅkhā  atthīti  na  tassā  saṅkhā  bhavissatīti  .  yā  saññā
.pe.   ye   saṅkhārā   atītā   niruddhā   vipariṇatā  ahesunti  tesaṃ
saṅkhā    ahesunti   tesaṃ   samaññā   ahesunti   tesaṃ   paññatti   na
tesaṃ   saṅkhā   atthīti   na   tesaṃ  saṅkhā  bhavissantīti  .  yaṃ  viññāṇaṃ
atītaṃ    niruddhaṃ    vipariṇataṃ   ahosīti   tassa   saṅkhā   ahosīti   tassa
samaññā    ahosīti    tassa    paññatti    na   tassa   saṅkhā   atthīti
@Footnote: 1 Yu. etthantare hisaddo dissati.
Na tassa saṅkhā bhavissatīti.
     [135]   Yaṃ   bhikkhave   rūpaṃ   ajātaṃ   apātubhūtaṃ  bhavissatīti  tassa
saṅkhā    bhavissatīti    tassa    samaññā    bhavissatīti    tassa   paññatti
na   tassa   saṅkhā  atthīti  na  tassa  saṅkhā  ahosīti  .  yā  vedanā
ajātā     apātubhūtā     bhavissatīti     tassā    saṅkhā    bhavissatīti
tassā    samaññā   bhavissatīti   tassā   paññatti   na   tassā   saṅkhā
atthīti   na  tassā  saṅkhā  ahosīti  .  yā  saññā  .  ye  saṅkhārā
ajātā    apātubhūtā   bhavissantīti   tesaṃ   saṅkhā   bhavissantīti   tesaṃ
samaññā    bhavissantīti    tesaṃ   paññatti   na   tesaṃ   saṅkhā   atthīti
na   tesaṃ   saṅkhā   ahesunti   .   yaṃ   viññāṇaṃ   ajātaṃ   apātubhūtaṃ
bhavissatīti    tassa    saṅkhā    bhavissatīti    tassa   samaññā   bhavissatīti
tassa paññatti na tassa saṅkhā atthīti na tassa saṅkhā ahosīti.
     [136]   Yaṃ   bhikkhave   rūpaṃ  jātaṃ  pātubhūtaṃ  atthīti  tassa  saṅkhā
atthīti   tassa   samaññā   atthīti   tassa   paññatti   na   tassa  saṅkhā
ahosīti   na   tassa   saṅkhā   bhavissatīti   .   yā   vedanā   jātā
pātubhūtā    .pe.    atthīti   tassā   paññatti   na   tassā   saṅkhā
ahosīti   na   tassā   saṅkhā   bhavissatīti   .   yā   saññā  .  ye
saṅkhārā   jātā   pātubhūtā   atthīti   tesaṃ   saṅkhā   atthīti   tesaṃ
samaññā   atthīti   tesaṃ   paññatti   na   tesaṃ   saṅkhā   ahesunti  na
Tesaṃ   saṅkhā   bhavissantīti   .   yaṃ   viññāṇaṃ   jātaṃ  pātubhūtaṃ  atthīti
tassa    saṅkhā    atthīti    tassa   samaññā   atthīti   tassa   paññatti
na  tassa  saṅkhā  ahosīti  na  tassa  saṅkhā bhavissatīti. Ime kho bhikkhave
tayo      niruttipathā      adhivacanapathā     paññattipathā     asaṅkiṇṇā
asaṅkiṇṇapubbā   na   saṅkiyanti   na   saṅkiyissanti  appaṭikuṭṭhā  samaṇehi
brāhmaṇehi viññūhi.
     [137]   Yepi   te   bhikkhave   ahesuṃ  ukkalā  1-  vassabhaññā
ahetukavādā  2-   akiriyavādā  natthikavādā  tepime  tayo  niruttipathe
adhivacanapathe     paññattipathe     na    garahitabbaṃ    na    paṭikkositabbaṃ
amaññiṃsu. Taṃ kissa hetu. Nindābyārosaupārambhabhayāti.
             Majjhimapaṇṇāsakassa upāyavaggo paṭhamo.
                      Tassuddānaṃ 3-
   upāyo bījaṃ 4- upādānaṃ 5-       parivaṭṭaṃ 6- [7]- sattaṭṭhānañca
   buddho 8- pañcavaggi 9- mahalī     āditto 9- niruttipathena cāti.
                   --------------
@Footnote: 1 Po. ukkaṇṇavassasaññā .   2 Po. Ma. Yu. ahetuvādā .   3 Yu. tatruddānaṃ.
@4 Po. vattaṃ .    5 Po. upādānaṃ ca. Ma. Yu. udānaṃ .   6 Yu. upādānaṃ.
@7 Yu. etthantare parivaṭṭanti dissati .   8 Ma. Yu. sambuddho .  9 Ma. Yu. pañca
@mahāli ādittā (vaggo).
         Khandhasaṃyuttassa majjhimapaṇṇāsake arahantavaggo dutiyo
     [138]   Evamme   sutaṃ   ekaṃ   samayaṃ  bhagavā  sāvatthiyaṃ  viharati
jetavane   anāthapiṇḍikassārāme   .   atha  kho  aññataro  bhikkhu  yena
bhagavā   tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   bhagavantaṃ   abhivādetvā  ekamantaṃ
nisīdi   .  ekamantaṃ  nisinno  kho  so  1-  bhikkhu  bhagavantaṃ  etadavoca
sādhu   me   bhante   bhagavā  saṅkhittena  dhammaṃ  desetu  yamahaṃ  bhagavato
dhammaṃ    sutvā    eko   vūpakaṭṭho   appamatto   ātāpī   pahitatto
vihareyyanti  .  upādiyamāno  kho  bhikkhu  bandho  mārassa anupādiyamāno
mutto pāpimatoti. Aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatāti.
     {138.1}   Yathākathaṃ  pana  tvaṃ  bhikkhu  mayā  saṅkhittena  bhāsitassa
vitthārena   atthaṃ  ājānāsīti  2-  .  rūpaṃ  kho  bhante  upādiyamāno
bandho    mārassa    anupādiyamāno    mutto   pāpimato   .   vedanaṃ
upādiyamāno   bandho   mārassa   anupādiyamāno   mutto  pāpimato .
Saññaṃ   .   saṅkhāre   .   viññāṇaṃ   upādiyamāno   bandho   mārassa
anupādiyamāno   mutto   pāpimato   .  imassa  khvāhaṃ  bhante  bhagavatā
saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti.
     {138.2}  Sādhu  sādhu  bhikkhu  sādhu  kho tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena
bhāsitassa  vitthārena  atthaṃ  ājānāsi  .  rūpaṃ  kho  bhikkhu upādiyamāno
bandho   mārassa   anupādiyamāno   mutto   pāpimato   .   vedanaṃ .
Saññaṃ     .     saṅkhāre    .    viññāṇaṃ    upādiyamāno    bandho
@Footnote: 1 Po. soti pāṭho natthi .  2 Po. jānāsi.
Mārassa   anupādiyamāno   mutto   pāpimato   .   imassa   kho  bhikkhu
mayā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena attho daṭṭhabboti.
     [139]   Atha   kho   so   bhikkhu   bhagavato   bhāsitaṃ  abhinanditvā
anumoditvā    uṭṭhāyāsanā    bhagavantaṃ   abhivādetvā   padakkhiṇaṃ   1-
katvā   pakkāmi  .  atha  kho  so  bhikkhu  eko  vūpakaṭṭho  appamatto
ātāpī    pahitatto    viharanto    nacirasseva   yassatthāya   kulaputtā
sammadevāgārasmā   anagāriyaṃ   pabbajanti  tadanuttaraṃ  brahmacariyapariyosānaṃ
diṭṭheva   dhamme   sayaṃ  abhiññā  sacchikatvā  upasampajja  viharati  2- .
Khīṇā   jāti   vusitaṃ   brahmacariyaṃ   kataṃ   karaṇīyaṃ   nāparaṃ  itthattāyāti
abbhaññāsi. Aññataro ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosīti.
     [140]   Sāvatthiyaṃ  .  ārāme  .  ekamantaṃ  nisinno  kho  so
bhikkhu   bhagavantaṃ   etadavoca   sādhu   me   bhante   bhagavā  saṅkhittena
dhammaṃ   desetu   .pe.  ātāpī  pahitatto  vihareyyanti  .  maññamāno
kho   bhikkhu   bandho   mārassa   amaññamāno   mutto   pāpimatoti  .
Aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatāti.
     {140.1}  Yathākathaṃ  pana  tvaṃ  bhikkhu  mayā   saṅkhittena  bhāsitassa
vitthārena   atthaṃ   ājānāsīti   .   rūpaṃ   kho   bhante   maññamāno
bandho    mārassa   amaññamāno   mutto   pāpimato   .   vedanaṃ  .
Saññaṃ    .    saṅkhāre   .   viññāṇaṃ   maññamāno   bandho   mārassa
amaññamāno   mutto   pāpimato   .   imassa   khvāhaṃ  bhante  bhagavatā
saṅkhittena   bhāsitassa   evaṃ   vitthārena  atthaṃ  ājānāmīti  .  sādhu
@Footnote: 1 Yu. padakkhiṇaṃ katvāti natthi .    2 Yu. vihāsi.
Sādhu   bhikkhu   sādhu   kho   tvaṃ   bhikkhu   mayā   saṅkhittena  bhāsitassa
vitthārena   atthaṃ   ājānāsi   .  rūpaṃ  kho  bhikkhu  maññamāno  bandho
mārassa   amaññamāno   mutto   pāpimato   .   vedanaṃ   .  saññaṃ .
Saṅkhāre    .   viññāṇaṃ   maññamāno   bandho   mārassa   amaññamāno
mutto   pāpimato   .   imassa  kho  bhikkhu  mayā  saṅkhittena  bhāsitassa
evaṃ   vitthārena   attho   daṭṭhabboti   .pe.   aññataro   ca   pana
so bhikkhu arahataṃ ahosīti.
     [141]  Sāvatthī  .  tatra  kho  .  ekamantaṃ nisinno kho so bhikkhu
bhagavantaṃ   etadavoca   sādhu   me   bhante   bhagavā  saṅkhittena  .pe.
Pahitatto   vihareyyanti   .   abhinandamāno  kho  bhikkhu  bandho  mārassa
anabhinandamāno    mutto   pāpimatoti   .   aññātaṃ   bhagavā   aññātaṃ
sugatāti   .   yathākathaṃ   pana   tvaṃ   bhikkhu  mayā  saṅkhittena  bhāsitassa
vitthārena  atthaṃ  ājānāsīti  .  rūpaṃ  kho  [1]-  bhante abhinandamāno
bandho   mārassa   anabhinandamāno   mutto   pāpimato   .   vedanaṃ .
Saññaṃ   .   saṅkhāre   .   viññāṇaṃ   abhinandamāno   bandho   mārassa
anabhinandamāno   mutto   pāpimato   .  imassa  khvāhaṃ  bhante  bhagavatā
saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti.
     {141.1}  Sādhu  sādhu  bhikkhu  sādhu  kho tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena
bhāsitassa  vitthārena  atthaṃ  ājānāsi  .  rūpaṃ  kho  bhikkhu abhinandamāno
bandho  mārassa  anabhinandamāno  mutto  pāpimato  .  vedanaṃ . Saññaṃ.
@Footnote: 1 Yu. etthantare panasaddo dissati.
Saṅkhāre   .   viññāṇaṃ   abhinandamāno  bandho  mārassa  anabhinandamāno
mutto   pāpimato   .   imassa  kho  bhikkhu  mayā  saṅkhittena  bhāsitassa
evaṃ   vitthārena   attho   daṭṭhabboti   .pe.   aññataro   ca   pana
so bhikkhu arahataṃ ahosīti.
     [142]   Sāvatthiyaṃ  .  ārāme  .  ekamantaṃ  nisinno  kho  so
bhikkhu   bhagavantaṃ   etadavoca   sādhu   me   bhante   bhagavā  saṅkhittena
dhammaṃ   desetu   .pe.   vihareyyanti  .  yaṃ  kho  bhikkhu  aniccaṃ  tatra
te  1-  chando  pahātabboti  .  aññātaṃ  bhagavā  aññātaṃ  sugatāti .
Yathākathaṃ   pana   tvaṃ   bhikkhu   mayā   saṅkhittena   bhāsitassa  vitthārena
atthaṃ   ājānāsīti   .   rūpaṃ   kho  bhante  aniccaṃ  tatra  me  chando
pahātabbo   .   vedanā  .  saññā  .  saṅkhārā  .  viññāṇaṃ  aniccaṃ
tatra  [2]-  me  chando  pahātabbo  .  imassa  khvāhaṃ  bhante bhagavatā
saṅkhittena   bhāsitassa   evaṃ   vitthārena  atthaṃ  ājānāmīti  .  sādhu
sādhu   bhikkhu   sādhu   kho   tvaṃ   bhikkhu   mayā   saṅkhittena  bhāsitassa
vitthārena  atthaṃ  ājānāsi  .  rūpaṃ  kho  bhikkhu  aniccaṃ tatra te [3]-
chando   pahātabbo   .  vedanā  .  saññā  .  saṅkhārā  .  viññāṇaṃ
aniccaṃ   tatra   te   chando   pahātabbo  .  imassa  kho  bhikkhu  mayā
saṅkhittena   bhāsitassa   evaṃ   vitthārena   attho   daṭṭhabboti  .pe.
Aññataro ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosīti.
     [143]   Sāvatthī  .  ekamantaṃ  nisinno  kho  so  bhikkhu  bhagavantaṃ
@Footnote: 1 Po. vo. .  2 Po. etthantare casaddo dissati.
@3 Yu. etthantare khosaddo dissati.
Etadavoca   sādhu   me   bhante   bhagavā   saṅkhittena   dhammaṃ  desetu
.pe.   vihareyyanti   .   yaṃ   kho   bhikkhu   dukkhaṃ  tatra  te  chando
pahātabboti. Aññātaṃ bhagavā aññātaṃ sugatāti.
     {143.1}   Yathākathaṃ  pana  tvaṃ  bhikkhu  mayā  saṅkhittena  bhāsitassa
vitthārena  atthaṃ  ājānāsīti  .  rūpaṃ  kho  bhante dukkhaṃ tatra me chando
pahātabbo  .  vedanā  .  saññā  .  saṅkhārā  .  viññāṇaṃ dukkhaṃ tatra
me   chando  pahātabbo  .  imassa  khvāhaṃ  bhante  bhagavatā  saṅkhittena
bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti.
     {143.2}  Sādhu  sādhu  bhikkhu  sādhu  kho tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena
bhāsitassa  vitthārena  atthaṃ  ājānāsi  .  rūpaṃ  kho  bhikkhu  dukkhaṃ  tatra
te  chando  pahātabbo  .  vedanā  .  saññā  .  saṅkhārā. Viññāṇaṃ
dukkhaṃ  tatra  te  chando  pahātabbo  .  imassa kho bhikkhu mayā saṅkhittena
bhāsitassa  evaṃ  vitthārena  attho  daṭṭhabboti  .pe.  aññataro  ca pana
so bhikkhu arahataṃ ahosīti.
     [144]   Sāvatthiyaṃ  .  ārāme  .  ekamantaṃ  nisinno  kho  so
bhikkhu   bhagavantaṃ   etadavoca   sādhu   me   bhante   bhagavā  saṅkhittena
dhammaṃ   desetu   .pe.   vihareyyanti   .   yo   kho  bhikkhu  anattā
tatra    te    chando   pahātabboti   .   aññātaṃ   bhagavā   aññātaṃ
sugatāti   .   yathākathaṃ   pana   tvaṃ   bhikkhu  mayā  saṅkhittena  bhāsitassa
vitthārena   atthaṃ   ājānāsīti   .   rūpaṃ  kho  bhante  anattā  tatra
Me  chando  pahātabbo  .  vedanā  .  saññā  .  saṅkhārā. Viññāṇaṃ
anattā   tatra   me   chando   pahātabbo   .  imassa  khvāhaṃ  bhante
bhagavatā saṅkhittena bhāsitassa evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti.
     {144.1}  Sādhu  sādhu  bhikkhu  sādhu  kho tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena
bhāsitassa  vitthārena  atthaṃ  ājānāsi  .  rūpaṃ  kho  bhikkhu anattā tatra
te  chando  pahātabbo  .  vedanā  .  saññā  .  saṅkhārā. Viññāṇaṃ
anattā   tatra   te   chando  pahātabbo  .  imassa  kho  bhikkhu  mayā
saṅkhittena   bhāsitassa   evaṃ   vitthārena   attho   daṭṭhabboti  .pe.
Aññataro ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosīti.
     [145]   Sāvatthī  .  tatra  kho  .  ekamantaṃ  nisinno  kho  so
bhikkhu   bhagavantaṃ   etadavoca   sādhu   me   bhante   bhagavā  saṅkhittena
dhammaṃ   desetu   .pe.   vihareyyanti   .   yaṃ   kho  bhikkhu  anattaniyaṃ
tatra    te    chando   pahātabboti   .   aññātaṃ   bhagavā   aññātaṃ
sugatāti   .   yathākathaṃ   pana   tvaṃ   bhikkhu  mayā  saṅkhittena  bhāsitassa
vitthārena   atthaṃ   ājānāsīti   .  rūpaṃ  kho  bhante  anattaniyaṃ  tatra
me   chando   pahātabbo   .   vedanā   .  saññā  .  saṅkhārā .
Viññāṇaṃ    anattaniyaṃ    tatra   me   chando   pahātabbo   .   imassa
khvāhaṃ   bhante   bhagavatā  saṅkhittena  bhāsitassa  evaṃ  vitthārena  atthaṃ
ājānāmīti.
     {145.1}   Sādhu   sādhu   bhikkhu   sādhu   kho  tvaṃ  bhikkhu  mayā
saṅkhittena   bhāsitassa   vitthārena   atthaṃ   ājānāsi   .   rūpaṃ  kho
Bhikkhu   anattaniyaṃ   tatra   te   chando   pahātabbo   .   vedanā .
Saññā   .   saṅkhārā   .   viññāṇaṃ   anattaniyaṃ   tatra   te  chando
pahātabbo   .   imassa   kho  bhikkhu  mayā  saṅkhittena  bhāsitassa  evaṃ
vitthārena    attho   daṭṭhabboti   .pe.   aññataro   ca   pana   so
bhikkhu arahataṃ ahosīti.
     [146]   Sāvatthī  .  tatra  kho  .  ekamantaṃ  nisinno  kho  so
bhikkhu   bhagavantaṃ   etadavoca   sādhu   me   bhante   bhagavā  saṅkhittena
dhammaṃ   desetu   yamahaṃ   bhagavato  dhammaṃ  sutvā  .pe.  vihareyyanti .
Yaṃ   kho   bhikkhu   rajaniyasaṇṭhitaṃ  1-  tatra  te  chando  pahātabboti .
Aññātaṃ   bhagavā   aññātaṃ   sugatāti   .   yathākathaṃ   pana   tvaṃ  bhikkhu
mayā   saṅkhittena   bhāsitassa   vitthārena   atthaṃ  ājānāsīti  .  rūpaṃ
kho  bhante  rajaniyasaṇṭhitaṃ  tatra  me  chando  pahātabbo  .  vedanā .
Saññā   .   saṅkhārā   .   viññāṇaṃ   rajaniyasaṇṭhitaṃ  tatra  me  chando
pahātabbo   .   imassa   khvāhaṃ  bhante  bhagavatā  saṅkhittena  bhāsitassa
evaṃ vitthārena atthaṃ ājānāmīti.
     {146.1}  Sādhu  sādhu  bhikkhu  sādhu  kho tvaṃ bhikkhu mayā saṅkhittena
bhāsitassa  vitthārena  atthaṃ  ājānāsi  .  rūpaṃ  kho  bhikkhu  rajaniyasaṇṭhitaṃ
tatra  te  chando  pahātabbo . Vedanā. Saññā. Saṅkhārā. Viññāṇaṃ
rajaniyasaṇṭhitaṃ  tatra  te  chando  pahātabbo  .  imassa  kho  bhikkhu  mayā
saṅkhittena  bhāsitassa  evaṃ  vitthārena  attho daṭṭhabboti .pe. Aññataro
@Footnote: 1 Ma. Yu. rajanīyasaṇṭhitaṃ. sabbattha diisameva. Po. rajanīyaṃ saṇṭhi
Ca pana so bhikkhu arahataṃ ahosīti.
     [147]  Sāvatthī  .  tatra  kho  .  āyasmā  rādho  yena bhagavā
tenupasaṅkami    upasaṅkamitvā    bhagavantaṃ    etadavoca   kathaṃ   nu   kho
bhante    jānato    kathaṃ    passato   imasmiñca   saviññāṇake   kāye
bahiddhā   ca  sabbanimittesu  ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā  na  hontīti .
Yaṅkiñci   rādha   rūpaṃ   atītānāgatapaccuppannaṃ   ajjhattaṃ   vā   bahiddhā
vā  oḷārikaṃ  vā  sukhumaṃ  vā  hīnaṃ  vā  paṇītaṃ  vā  yaṃ  dūre  santike
vā    sabbaṃ   rūpaṃ   netaṃ   mama   nesohamasmi   na   meso   attāti
evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya   passati  .  yā  kāci  vedanā .
Yā   kāci   saññā   .   ye   keci  saṅkhārā  .  yaṅkiñci  viññāṇaṃ
atītānāgatapaccuppannaṃ    .pe.    yaṃ    dūre    santike   vā   sabbaṃ
viññāṇaṃ   netaṃ   mama   nesohamasmi   na   meso   attāti   evametaṃ
yathābhūtaṃ   sammappaññāya   passati   .   evaṃ  kho  rādha  jānato  evaṃ
passato   imasmiñca   saviññāṇake   kāye   bahiddhā   ca  sabbanimittesu
ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā    na    hontīti    .pe.   aññataro   ca
panāyasmā rādho arahataṃ ahosīti.
     [148]  Sāvatthī . Tatra kho. Āyasmā surādho bhagavantaṃ etadavoca
kathaṃ   nu   kho   bhante   jānato  kathaṃ  passato  imasmiñca  saviññāṇake
kāye     bahiddhā    ca    sabbanimittesu    ahaṅkāramamaṅkāramānāpagataṃ
mānasaṃ    hoti    vidhā    samatikkantaṃ    santaṃ   1-   suvimuttanti  .
@Footnote: 1 Po. Yu. santanti natthi.
Yaṅkiñci   surādha   rūpaṃ   atītānāgatapaccuppannaṃ   .pe.   yaṃ  1-  dūre
santike   vā   sabbaṃ  rūpaṃ  netaṃ  mama  nesohamasmi  na  meso  attāti
evametaṃ    yathābhūtaṃ    sammappaññāya    disvā    anupādā    vimutto
hoti  .  yā  kāci  vedanā . Yā kāci saññā. Ye keci saṅkhārā.
Yaṅkiñci     viññāṇaṃ     atītānāgatapaccuppannaṃ    .pe.    yaṃ    dūre
santike   vā   sabbaṃ   viññāṇaṃ   netaṃ   mama   nesohamasmi  na  meso
attāti    evametaṃ    yathābhūtaṃ    sammappaññāya    disvā    anupādā
vimutto  hoti  .  evaṃ  kho  surādha  jānato  evaṃ  passato  imasmiñca
saviññāṇake   kāye   bahiddhā   ca   sabbanimittesu   ahaṅkāramamaṅkāra-
mānāpagataṃ    mānasaṃ    hoti   vidhā   samatikkantaṃ   santaṃ   suvimuttanti
.pe. Aññataro ca panāyasmā surādho arahataṃ ahosīti.
                   Arahantavaggo dutiyo.
                        Tassuddānaṃ
         upādiyamaññamānā           athābhinandamāno ca
         aniccaṃ dukkhaṃ anattā ca      anattaniyaṃ rajaniyasaṇṭhitaṃ
         rādhasurādhena te dasāti.
                     -------------
@Footnote: 1 Yu. yaṃ dūre vā.
         Khandhasaṃyuttassa majjhimapaṇṇāsake khajjaniyavaggo tatiyo
     [149]   Sāvatthī  .  tatra  kho  .  assutavā  bhikkhave  puthujjano
rūpassa   assādañca   ādīnavañca   nissaraṇañca   yathābhūtaṃ  nappajānāti .
Vedanāya   .   saññāya   .   saṅkhārānaṃ   .   viññāṇassa  assādañca
ādīnavañca   nissaraṇañca   yathābhūtaṃ   nappajānāti   .   sutavā   ca  kho
bhikkhave    ariyasāvako    rūpassa   assādañca   ādīnavañca   nissaraṇañca
yathābhūtaṃ   pajānāti   .   vedanāya   .   saññāya   .  saṅkhārānaṃ .
Viññāṇassa assādañca ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānātīti.
     [150]  Sāvatthī  .  tatra  kho  .  assutavā  bhikkhave  puthujjano
rūpassa      samudayañca      atthaṅgamañca      assādañca     ādīnavañca
nissaraṇañca   yathābhūtaṃ   nappajānāti   .   vedanāya   .   saññāya  .
Saṅkhārānaṃ    .    viññāṇassa    samudayañca    atthaṅgamañca   assādañca
ādīnavañca   nissaraṇañca   yathābhūtaṃ   nappajānāti   .   sutavā   ca  kho
bhikkhave    ariyasāvako    rūpassa   samudayañca   atthaṅgamañca   assādañca
ādīnavañca  nissaraṇañca  yathābhūtaṃ  pajānāti  .  vedanāya  .  saññāya .
Saṅkhārānaṃ    .    viññāṇassa    samudayañca    atthaṅgamañca   assādañca
ādīnavañca nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānātīti.
     [151]  Sāvatthī  .  tatra  kho. Sutavā bhikkhave ariyasāvako rūpassa
samudayañca     atthaṅgamañca     assādañca     ādīnavañca     nissaraṇañca
Yathābhūtaṃ   pajānāti   .   vedanāya   .   saññāya   .  saṅkhārānaṃ .
Viññāṇassa     samudayañca     atthaṅgamañca     assādañca     ādīnavañca
nissaraṇañca yathābhūtaṃ pajānātīti.
     [152]  Sāvatthī  .  tatra  kho  .  rūpaṃ  bhikkhave  aniccaṃ  yadaniccaṃ
taṃ   dukkhaṃ   yaṃ   dukkhaṃ  tadanattā  yadanattā  taṃ  netaṃ  mama  nesohamasmi
na   meso   attāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya  daṭṭhabbaṃ .
Vedanā   .   saññā   .   saṅkhārā   .   viññāṇaṃ   aniccaṃ  yadaniccaṃ
taṃ   dukkhaṃ   yaṃ   dukkhaṃ  tadanattā  yadanattā  taṃ  netaṃ  mama  nesohamasmi
na   meso   attāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya  daṭṭhabbaṃ .
Evaṃ    passaṃ    bhikkhave    sutavā   ariyasāvako   rūpasmiṃpi   nibbindati
vedanāyapi    .    saññāyapi    .    saṅkhāresupi    .   viññāṇasmiṃpi
nibbindati    nibbindaṃ    virajjati    virāgā    vimuccati   .   vimuttasmiṃ
vimuttamiti   1-   ñāṇaṃ   hoti   .   khīṇā   jāti   vusitaṃ   brahmacariyaṃ
kataṃ    karaṇīyaṃ    nāparaṃ    itthattāyāti    pajānāti    .    yāvatā
bhikkhave   sattāvāsā   yāvatā  bhavaggaṃ  ete  aggā  ete  seṭṭhā
lokasmiṃ    yadidaṃ   arahantoti   .   idamavoca   bhagavā   idaṃ   vatvāna
sugato athāparaṃ etadavoca satthā
     [153] Sukhino vata arahanto         taṇhā tesaṃ na vijjati
         asmimāno samucchinno         mohajālaṃ padālitaṃ.
@Footnote: 1 vimuttamhītīti vā pāṭho.
         Anejante 1- anuppattā      cittaṃ tesaṃ anāvilaṃ
         loke anupalittā te 2-        brahmabhūtā anāsavā.
         Pañcakkhandhe pariññāya         sattasaddhammagocarā
         pasaṃsiyā sappurisā                 puttā buddhassa orasā.
         Sattaratanasampannā               tīsu sikkhāsu sikkhitā
         anuvicaranti mahāvīrā             pahīnabhayabheravā.
         Dasahaṅgehi sampannā            mahānāgā samāhitā
         ete kho seṭṭhā lokasmiṃ        taṇhā tesaṃ na vijjati.
         Asekkhañāṇaṃ uppannaṃ          antimoyaṃ 3- samussayo
         yo sāro brahmacariyassa        tasmiṃ aparapaccayā 4-.
         Vidhāsu na vikampanti               vippamuttā punabbhavā
         dantabhūmiṃ anuppattā            te loke vijitāvino.
         Uddhaṃ tiriyaṃ apācinaṃ                nandi tesaṃ na vijjati
         nadanti te sīhanādaṃ               buddhā loke anuttarāti.
     [154]  Sāvatthī  .  tatra  kho  .  rūpaṃ  bhikkhave  aniccaṃ  yadaniccaṃ
taṃ   dukkhaṃ   yaṃ   dukkhaṃ  tadanattā  yadanattā  taṃ  netaṃ  mama  nesohamasmi
na     meso     attāti     evametaṃ     yathābhūtaṃ     sammappaññāya
daṭṭhabbaṃ   .pe.   evaṃ   passaṃ   bhikkhave  sutavā  ariyasāvako  rūpasmiṃpi
nibbindati     vedanāyapi    .    saññāyapi    .    saṅkhāresupi   .
@Footnote: 1 Ma. anejaṃ. Yu. anejanto .  2 Po. vo .   3 Ma. antimassa .  4 Po. aparapaccayo.
Viññāṇasmiṃpi    nibbindati    nibbindaṃ   virajjati   virāgā   vimuccati  .
Vimuttasmiṃ   vimuttamiti   ñāṇaṃ   hoti   .  khīṇā  jāti  vusitaṃ  brahmacariyaṃ
kataṃ   karaṇīyaṃ   nāparaṃ   itthattāyāti   pajānāti   .  yāvatā  bhikkhave
sattāvāsā   yāvatā   bhavaggaṃ  ete  aggā  ete  seṭṭhā  lokasmiṃ
yadidaṃ arahantoti.
     [155]   Sāvatthī   .   tatra   kho  .  sīho  bhikkhave  migarājā
sāyaṇhasamayaṃ    āsayā    nikkhamati    āsayā    nikkhamitvā    vijambhati
vijambhitvā    samantā    catuddisā    anuviloketi   samantā   catuddisā
anuviloketvā   tikkhattuṃ   sīhanādaṃ   nadati   tikkhattuṃ   sīhanādaṃ  naditvā
gocarāya  pakkamati  .  ye  hi  1-  keci  bhikkhave  tiracchānagatā pāṇā
sīhassa   migarañño   nadato   saddaṃ   suṇanti   yebhuyyena   bhayaṃ   saṃvegaṃ
santāsaṃ   āpajjanti   bilaṃ   bilāsayā   pavisanti   dakaṃ   2-  dakāsayā
pavisanti    vanaṃ   vanāsayā   pavisanti   ākāsaṃ   pakkhino   bhajanti  .
Yepi    te   bhikkhave   rañño   nāgā   gāmanigamarājadhānīsu   daḷhehi
varattehi  3-  bandhanehi  4-  bandhā  tepi  tāni  bandhanāni sañchinditvā
sampadāletvā   bhītā   muttakarīsaṃ  cajamānā  5-  yena  vā  tena  vā
palāyanti   .   evaṃmahiddhiko   6-   kho   bhikkhave   sīho   migarājā
tiracchānagatānaṃ pāṇānaṃ evaṃmahesakkho evaṃmahānubhāvo.
     [156]  Evameva  kho  bhikkhave  yadā  tathāgato  loke  uppajjati
@Footnote: 1 Po. Yu. hisaddo natathi .  2 Po. udakaṃ udakāsayā .   3 Yu. yottehī.
@4 Ma. Yu. bandhanehīti na dissati .  5 Yu. mocantā .  6 Po. evaṃmahiddhiyo..
Arahaṃ   sammāsambuddho   vijjācaraṇasampanno   sugato   lokavidū  anuttaro
purisadammasārathi    satthā   devamanussānaṃ   buddho   bhagavā   so   dhammaṃ
deseti   iti   rūpaṃ   iti   rūpassa   samudayo   iti  rūpassa  atthaṅgamo
iti   vedanā   .   iti   saññā  .  iti  saṅkhārā  .  iti  viññāṇaṃ
iti    viññāṇassa    samudayo    iti    viññāṇassa    atthaṅgamoti  .
Yepi   te   bhikkhave   devā  dīghāyukā  vaṇṇavanto  sukhabahulā  uccesu
vimānesu    ciraṭṭhitikā   tepi   1-   tathāgatassa   dhammadesanaṃ   sutvā
yebhuyyena   bhayaṃ   saṃvegaṃ  santāsaṃ  āpajjanti  aniccāva  2-  kira  bho
mayaṃ    samānā    niccamhāti   amaññimha   addhuvāva   kira   bho   sayaṃ
samānā   dhuvamhāti   amaññimha   asassatāva   kira   bho   mayaṃ  samānā
sassatamhāti    amaññimha    mayaṃpi    kira    bho    aniccā    addhuvā
asassatā    sakkāyapariyāpannāti    .    evaṃmahiddhiko   kho   bhikkhave
tathāgato   sadevakassa   lokassa   evaṃmahesakkho   evaṃmahānubhāvoti .
Idamavoca bhagavā idaṃ vatvāna 3- sugato athāparaṃ etadavoca satthā
     [157] Yadā buddho abhiññāya       dhammacakkaṃ pavattayi
         sadevakassa lokassa                  satthā appaṭipuggalo.
         Sakkāyassa nirodhañca               sakkāyassa ca sambhavaṃ
         ariyaṭṭhaṅgikaṃ maggaṃ                    dukkhūpasamagāminaṃ.
         Yepi dīghāyukā devā                 vaṇṇavanto yasassino
         bhītā santāsamāpāduṃ 4-           sīhassevitare migā.
@Footnote: 1 Yu. tepi kho .   2 Po. aniccā vata .  3 Yu. vatvā .  4 santāsā sīhanādaṃ.
         Avītivattā sakkāyaṃ                  aniccā kira bho mayaṃ
         sutvā arahato vākyaṃ               vippamuttassa tādinoti.
     [158]  Sāvatthī  .  tatra  kho  .  ye hi keci bhikkhave samaṇā vā
brāhmaṇā   vā   anekavihitaṃ   pubbenivāsaṃ   anussaramānā   anussaranti
sabbe   te   pañcupādānakkhandhe  anussaranti  etesaṃ  vā  aññataraṃ .
Katame   pañca   .   evaṃrūpo   ahosiṃ   atītamaddhānanti   iti  vā  hi
bhikkhave   anussaramāno   rūpaññeva   anussarati   .  evaṃvedano  ahosiṃ
atītamaddhānanti   iti   vā   hi   bhikkhave   anussaramāno   vedanaññeva
anussarati   .   evaṃsañño   ahosiṃ   atītamaddhānanti   .  evaṃsaṅkhāro
ahosiṃ    atītamaddhānanti    .   evaṃviññāṇo   ahosiṃ   atītamaddhānanti
iti vā hi bhikkhave anussaramāno viññāṇaññeva anussarati.
     [159]  Kiñca  1-  bhikkhave rūpaṃ vadetha. Ruppatīti kho bhikkhave tasmā
rūpanti   vuccati  .  kena  ruppati  .  sītenapi  ruppati  uṇhenapi  ruppati
jighacchāyapi     ruppati    pipāsāyapi    ruppati    ḍaṃsamakasavātātapasirīsapa-
samphassenapi ruppati. Ruppatīti kho bhikkhave tasmā rūpanti vuccati.
    Kiñca  bhikkhave  vedanaṃ  vadetha  .  vedayatīti  2- kho bhikkhave tasmā
vedanāti  vuccati  .  kiñca  vedayati  3- . Sukhaṃpi vedayati dukkhaṃpi vedayati
adukkhamasukhaṃpi vedayati. Vedayatīti kho bhikkhave tasmā vedanāti vuccati.
    Kiñca   bhikkhave   saññaṃ  vadetha  .  sañjānātīti  4-  kho  bhikkhave
@Footnote: 1 Po. kiñci. sabbattha īdisameva .  2 Yu. vediyantīti .  3 Yu. vediyati.
@4 Po. pajānātīti.
Tasmā   saññāti   vuccati   .   kiñca  sañjānāti  .  nīlaṃpi  sañjānāti
pītakaṃpi   sañjānāti   lohitakaṃpi   sañjānāti   odātaṃpi   sañjānāti .
Sañjānātīti kho bhikkhave tasmā saññāti vuccati.
    Kiñca  bhikkhave  saṅkhāre  vadetha. Saṅkhataṃ abhisaṅkharontīti kho bhikkhave
tasmā   saṅkhārāti   vuccanti   .  kiñca  saṅkhataṃ  abhisaṅkharonti  .  rūpaṃ
rūpattāya    saṅkhataṃ    abhisaṅkharonti    vedanaṃ    vedanattāya    saṅkhataṃ
abhisaṅkharonti    saññaṃ    saññattāya   saṅkhataṃ   abhisaṅkharonti   saṅkhāre
saṅkhārattāya     saṅkhataṃ     abhisaṅkharonti     viññāṇaṃ    viññāṇattāya
saṅkhataṃ   abhisaṅkharonti   .  saṅkhataṃ  abhisaṅkharontīti  kho  bhikkhave  tasmā
saṅkhārāti vuccanti.
    Kiñci   bhikkhave   viññāṇaṃ   vadetha   .   vijānātīti  kho  bhikkhave
tasmā   viññāṇanti   vuccati   .   kiñca   vijānanti   1-  .  ambilaṃpi
vijānāti   tittakaṃpi   vijānāti   kaṭukaṃpi   vijānāti   madhuraṃpi   vijānāti
khārikaṃpi   vijānāti   akhārikaṃpi   vijānāti  loṇikaṃpi  vijānāti  aloṇikaṃpi
vijānāti. Vijānātīti kho bhikkhave tasmā viññāṇanti vuccati.
     [160]   Tatra   bhikkhave   sutavā   ariyasāvako  iti  paṭisañcikkhati
ahaṃ   kho   etarahi   rūpena   khajjāmi   atītaṃpāhaṃ   addhānaṃ  evameva
rūpena   khajjiṃ   seyyathāpi   etarahi   paccuppannena   rūpena   khajjāmi
ahañceva   kho   pana   anāgataṃ  rūpaṃ  abhinandeyyaṃ  anāgataṃpāhaṃ  addhānaṃ
evameva    rūpena    khajjeyyaṃ    seyyathāpi   etarahi   paccuppannena
rūpena   khajjāmīti  .  so  iti  paṭisaṅkhāya  atītasmiṃ  rūpasmiṃ  anapekkho
@Footnote: 1 Po. Yu. vijānāti.
Hoti    anāgataṃ   rūpaṃ   nābhinandati   paccuppannassa   rūpassa   nibbidāya
virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
     {160.1}  Ahaṃ  kho  etarahi  vedanāya  khajjāmi atītaṃpāhaṃ addhānaṃ
evameva   vedanāya  khajjiṃ  seyyathāpi  etarahi  paccuppannāya  vedanāya
khajjāmi   ahañceva  kho  pana  anāgataṃ  vedanaṃ  abhinandeyyaṃ  anāgataṃpāhaṃ
addhānaṃ  evameva  vedanāya  khajjeyyaṃ  seyyathāpi  etarahi paccuppannāya
vedanāya  khajjāmīti  .  so  iti  paṭisaṅkhāya atītāya vedanāya anapekkho
hoti   anāgataṃ   vedanaṃ   nābhinandati  paccuppannāya  vedanāya  nibbidāya
virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
     {160.2}  Ahaṃ  kho  etarahi  saññāya  khajjāmi. Ahaṃ kho etarahi
saṅkhārehi   khajjāmi   atītaṃpāhaṃ   addhānaṃ   evameva  saṅkhārehi  khajjiṃ
seyyathāpi   etarahi   paccuppannehi  saṅkhārehi  khajjāmi  ahañceva  kho
pana   anāgate   saṅkhāre  abhinandeyyaṃ  anāgataṃpāhaṃ  addhānaṃ  evameva
saṅkhārehi   khajjeyyaṃ   seyyathāpi   etarahi   paccuppannehi  saṅkhārehi
khajjāmīti  .  so  iti  paṭisaṅkhāya  atītesu  saṅkhāresu  anapekkho hoti
anāgate   saṅkhāre   nābhinandati   paccuppannānaṃ   saṅkhārānaṃ  nibbidāya
virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
     {160.3}  Ahaṃ  kho  etarahi  viññāṇena khajjāmi atītaṃpāhaṃ addhānaṃ
evameva    viññāṇena    khajjiṃ    seyyathāpi   etarahi   paccuppannena
viññāṇena    khajjāmi    ahañceva    kho    pana    anāgataṃ   viññāṇaṃ
abhinandeyyaṃ   anāgataṃpāhaṃ   addhānaṃ   evameva   viññāṇena   khajjeyyaṃ
Seyyathāpi   etarahi   paccuppannena   viññāṇena   khajjāmīti   .   so
iti   paṭisaṅkhāya   atītasmiṃpi   viññāṇasmiṃ   anapekkho   hoti   anāgataṃ
viññāṇaṃ      nābhinandati     paccuppannassa     viññāṇassa     nibbidāya
virāgāya nirodhāya paṭipanno hoti.
     [161]  Taṃ  kiṃ  maññatha  bhikkhave  rūpaṃ  niccaṃ  vā  aniccaṃ  vāti .
Aniccaṃ   bhante   .  yaṃ  panāniccaṃ  dukkhaṃ  vā  taṃ  sukhaṃ  vāti  .  dukkhaṃ
bhante   .  yaṃ  panāniccaṃ  dukkhaṃ  vipariṇāmadhammaṃ  kallaṃ  nu  taṃ  samanupassituṃ
etaṃ  mama  esohamasmi  eso  me  attāti  .  no hetaṃ 1- bhante.
Vedanā   .   saññā   .   saṅkhārā   .  viññāṇaṃ  niccaṃ  vā  aniccaṃ
vāti  .  aniccaṃ  bhante  .  yaṃ  panāniccaṃ  dukkhaṃ  vā  taṃ  sukhaṃ  vāti.
Dukkhaṃ   bhante   .   yaṃ   panāniccaṃ   dukkhaṃ  vipariṇāmadhammaṃ  kallaṃ  nu  taṃ
samanupassituṃ   etaṃ   mama   esohamasmi   eso   me  attāti  .  no
hetaṃ bhante.
     [162]   Tasmā  tiha  bhikkhave  yaṅkiñci  rūpaṃ  atītānāgatapaccuppannaṃ
ajjhattaṃ    vā    bahiddhā   vā   oḷārikaṃ   vā   sukhumaṃ   vā   hīnaṃ
vā   paṇītaṃ  vā  yaṃ  dūre  [2]-  santike  vā  sabbaṃ  rūpaṃ  netaṃ  mama
nesohamasmi   na   meso   attāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ  sammappaññāya
daṭṭhabbaṃ   .  yā  kāci  vedanā  .  yā  kāci  saññā  .  ye  keci
saṅkhārā    .    yaṅkiñci    viññāṇaṃ    atītānāgatapaccuppannaṃ   .pe.
Yaṃ   dūre   santike   vā   sabbaṃ   viññāṇaṃ   netaṃ   mama  nesohamasmi
@Footnote: 1 Yu. no etaṃ bhante .  2 Po. etthantare vāsaddo dissati.
Na   meso   attāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ   sammappaññāya  daṭṭhabbaṃ .
Ayaṃ   vuccati   bhikkhave   ariyasāvako   apacināti  no  ācināti  pajahati
na 1- upādiyati visineti na 2- ussineti vidhūpeti na sandhūpeti.
     [163]   Kiñca   apacināti  no  ācināti  .  rūpaṃ  apacināti  no
ācināti   .   vedanaṃ   .  saññaṃ  .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ  apacināti
no   ācināti   .   kiñca   pajahati  na  upādiyati  .  rūpaṃ  pajahati  na
upādiyati   .   vedanaṃ   .   saññaṃ   .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ  pajahati
na   upādiyati   .   kiñca  visineti  na  ussineti  .  rūpaṃ  visineti  na
ussineti   .   vedanaṃ   .   saññaṃ  .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ  visineti
na   ussineti   .   kiñca  vidhūpeti  na  sandhūpeti  .  rūpaṃ  vidhūpeti  na
sandhūpeti   .   vedanaṃ   .   saññaṃ  .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ  vidhūpeti
na   sandhūpeti   .   evaṃ  passaṃ  bhikkhave  sutavā  ariyasāvako  rūpasmiṃpi
nibbindati   vedanāyapi   .   saññāyapi  .  saṅkhāresupi  .  viññāṇasmiṃpi
nibbindati    nibbindaṃ    virajjati    virāgā    vimuccati   .   vimuttasmiṃ
vimuttamiti   ñāṇaṃ   hoti  .  khīṇā  jāti  vusitaṃ  brahmacariyaṃ  kataṃ  karaṇīyaṃ
nāparaṃ   itthattāyāti   pajānāti  .  ayaṃ  vuccati  bhikkhave  bhikkhu  neva
ācināti   na   apacināti  apacinitvā  ṭhito  neva  pajahati  na  upādiyati
pajahitvā   ṭhito   neva  visineti  na  ussineti  visinetvā  ṭhito  neva
vidhūpeti na sandhūpeti vidhūpetvā ṭhito.
     [164]  Kiñca  neva  ācināti  na  apacināti  apacinitvā  ṭhito .
@Footnote: 1-2 Yu. no.
Rūpaṃ   neva   ācināti   na  apacināti  apacinitvā  ṭhito  .  vedanaṃ .
Saññaṃ   .   saṅkhāre   .   viññāṇaṃ   neva   ācināti   na  apacināti
apacinitvā   ṭhito   .   kiñca   neva   pajahati  na  upādiyati  pajahitvā
ṭhito  .  rūpaṃ  neva  pajahati  na  upādiyati  pajahitvā  ṭhito . Vedanaṃ.
Saññaṃ    .   saṅkhāre   .   viññāṇaṃ   neva   pajahati   na   upādiyati
pajahitvā   ṭhito   .   kiñca   neva  visineti  na  ussineti  visinetvā
ṭhito  .  rūpe  1- neva visineti na ussineti visinetvā ṭhito. Vedanaṃ.
Saññaṃ  .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ  neva  visineti  na  ussineti visinetvā
ṭhito  .  kiñca  neva  vidhūpeti  na  sandhūpeti  vidhūpetvā  ṭhito  .  rūpaṃ
neva  vidhūpeti  na  sandhūpeti  vidhūpetvā  ṭhito  .  vedanaṃ  .  saññaṃ .
Saṅkhāre   .   viññāṇaṃ   neva   vidhūpeti   na   sandhūpeti   vidhūpetvā
ṭhito   .   evaṃ   vimuttacittaṃ   kho   bhikkhave   bhikkhuṃ  saindā  devā
sabrahmakā sapajāpatikā ārakāva namassanti
         namo te purisājañña         namo te purisuttama
         yassa te nābhijānāma         yampi nissāya jhāyasīti.
     [165]    Ekaṃ   samayaṃ   bhagavā   sakkesu   viharati   kapilavatthusmiṃ
nigrodhārāme  .  atha  kho bhagavā kismiñci 2- deva pakaraṇe bhikkhusaṅghaṃ 3-
paṇāmetvā       pubbaṇhasamayaṃ       nivāsetvā      pattacīvaramādāya
kapilavatthuṃ     piṇḍāya     pāvisi    kapilavatthusmiṃ    piṇḍāya    caritvā
pacchābhattaṃ    piṇḍapātapaṭikkanto    yena   mahāvanaṃ   tenupasaṅkami   4-
@Footnote: 1 Ma. Yu. rūpaṃ .  2 Po. kismiñcipi .  3 Po. bhikkhusaṅghetipi dissati .  4 Po.
@tena upasaṅkamīti dissati.
Divāvihārāya     mahāvanaṃ     ajjhogahetvā    veluvalaṭṭhikāya    mūle
divāvihāraṃ 1- nisīdi.
     {165.1}  Atha  kho  bhagavato  rahogatassa paṭisallīnassa evaṃ cetaso
parivitakko   udapādi   mayā   kho  bhikkhusaṅgho  pabāḷho  2-  santettha
bhikkhū   navā   acirapabbajitā  adhunāgatā  imaṃ  dhammavinayaṃ  tesaṃ  mamaṃ  3-
apassantānaṃ   siyā   aññathattaṃ   siyā   vipariṇāmo   seyyathāpi   nāma
vacchassa    taruṇassa    mātaraṃ    apassantassa   siyā   aññathattaṃ   siyā
vipariṇāmo   evameva   4-   santettha  bhikkhū  navā  acirapabbajitā  5-
adhunāgatā   imaṃ   dhammavinayaṃ   tesaṃ   mamaṃ  apassantānaṃ  siyā  aññathattaṃ
siyā   vipariṇāmo   seyyathāpi  nāma  bījānaṃ  taruṇānaṃ  udakaṃ  alabhantānaṃ
siyā   aññathattaṃ   siyā   vipariṇāmo   evameva  santettha  bhikkhū  navā
acirapabbajitā    adhunāgatā   imaṃ   dhammavinayaṃ   tesaṃ   mamaṃ   alabhantānaṃ
dassanāya   siyā   aññathattaṃ   siyā  vipariṇāmo  yannūnāhaṃ  yatheva  mayā
pubbe    bhikkhusaṅgho    anuggahito   evameva   etarahi   anuggaṇheyyaṃ
bhikkhusaṅghanti.
     [166]    Atha    kho    brahmā    sahampati   bhagavato   cetasā
cetoparivitakkamaññāya    seyyathāpi   nāma   balavā   puriso   sammiñjitaṃ
vā   bāhaṃ   pasāreyya   pasāritaṃ   vā   bāhaṃ  sammiñjeyya  evameva
brahmaloke   antarahito   bhagavato   purato   pāturahosi   .  atha  kho
brahmā    sahampati    ekaṃsaṃ    uttarāsaṅgaṃ   karitvā   yena   bhagavā
tenañjalimpaṇāmetvā   bhagavantaṃ   etadavoca  evametaṃ  bhagavā  evametaṃ
@Footnote: 1 Po. divāvihāre .  2 Yu. pavāḷho .  3 Po. mama .  4 Yu. evamevaṃ .  5 Po.
@acirapabbajitvā
Sugata   bhagavatā   bhante   bhikkhusaṅgho   1-   pabāḷho  santettha  bhikkhū
navā    acirapabbajitā    adhunāgatā   imaṃ   dhammavinayaṃ   tesaṃ   bhagavantaṃ
apassantānaṃ siyā aññathattaṃ siyā vipariṇāmo
     {166.1}  seyyathāpi  nāma  vacchassa  taruṇassa  mātaraṃ apassantassa
siyā   aññathattaṃ   siyā   vipariṇāmo   evameva  santettha  bhikkhū  navā
acirapabbajitā   adhunāgatā   imaṃ   dhammavinayaṃ  tesaṃ  bhagavantaṃ  apassantānaṃ
siyā   aññathattaṃ   siyā   vipariṇāmo  seyyathāpi  nāma  bījānaṃ  taruṇānaṃ
udakaṃ  alabhantānaṃ  siyā  aññathattaṃ  siyā  vipariṇāmo  evameva  santettha
bhikkhū   navā   acirapabbajitā   adhunāgatā  imaṃ  dhammavinayaṃ  tesaṃ  bhagavantaṃ
alabhantānaṃ     dassanāya     siyā     aññathattaṃ    siyā    vipariṇāmo
abhinandatu    bhante    bhagavā    bhikkhusaṅghaṃ    abhivadatu   bhante   bhagavā
bhikkhusaṅghaṃ   yatheva   [2]-   bhagavatā   pubbe   bhikkhusaṅgho   anuggahito
evameva   etarahi   anuggaṇhātu   bhikkhusaṅghanti   .  adhivāsesi  bhagavā
tuṇhībhāvena  .  atha  kho  brahmā  sahampati  bhagavato  adhivāsanaṃ  viditvā
bhagavantaṃ abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyi.
     [167]  Atha  kho  bhagavā  sāyaṇhasamayaṃ  paṭisallānā  vuṭṭhito  yena
nigrodhārāmo     tenupasaṅkami    upasaṅkamitvā    paññatte    āsane
nisīdi  .  nisajja  kho  bhagavā  tathārūpaṃ  iddhābhisaṅkhāraṃ  abhisaṅkhāresi 3-
yathā  te  bhikkhū  4-  ekadvīhikāya  5-  sārajjamānarūpā  yena  bhagavā
tenupasaṅkamiṃsu  upasaṅkamitvā  bhagavantaṃ  abhivādetvā  ekamantaṃ  nisīdiṃsu .
@Footnote: 1 Po. saṅgho .  2 Yu. etthantare bhanteti dissati .  3 Yu. abhisaṅkhāyi.
@abhisaṅkhasi. 4 Ma. Yu. (ekavihakāya sārajjāyamānarūpā yenāhaṃ tenupasaṅkameyyuṃ
@te bhikkhū) 5 Yu. ekavihakāya sārajjāyamānarūpā.
Ekamantaṃ  nisinne  kho  te  bhikkhū  bhagavā  etadavoca  antamidaṃ  bhikkhave
jīvikānaṃ   yadidaṃ   piṇḍolyaṃ   .   abhisāpoyaṃ   1-   bhikkhave   lokasmiṃ
piṇḍolo   vicarasi   pattapāṇi  2-  .  tañca  kho  etaṃ  3-   bhikkhave
kulaputtā   upenti   atthavasikā  atthavasaṃ  paṭicca  neva  rājābhinītā  na
corābhinītā  na  iṇaṭṭhā  na  bhayaṭṭhā  na  ājīvikāpakatā  4-  apica kho
otiṇṇāmha  5-  jātiyā  jarāya  maraṇena  sokehi  paridevehi  dukkhehi
domanassehi   upāyāsehi   dukkhotiṇṇā   6-  dukkhaparetā  appevanāma
imassa kevalassa dukkhakkhandhassa antakiriyā paññāyethāti.
     {167.1}  Evaṃ  pabbajito  cāyaṃ  bhikkhave  kulaputto  so ca hoti
abhijjhālū    kāmesu   tibbasārāgo   byāpannacitto   paduṭṭhamanasaṅkappo
muṭṭhassatī   asampajāno   asamāhito   vibbhantacitto   pākatindriyo  .
Seyyathāpi  bhikkhave  chavālātaṃ  ubhato  padittaṃ  majjhe  gūthagataṃ neva gāme
kaṭṭhatthaṃ  7-  pharati  nāraññe  kaṭṭhatthaṃ  pharati  .  tathūpamāhaṃ  bhikkhave imaṃ
puggalaṃ vadāmi gihibhogā ca parihīno sāmaññatthaṃ ca na paripūreti.
     [168]  Tayome  bhikkhave  akusalavitakkā kāmavitakko byāpādavitakko
vihiṃsāvitakko   .  ime  ca  kho  bhikkhave  tayo  akusalavitakkā  taṃ  8-
aparisesā    nirujjhanti    catūsu   vā   satipaṭṭhānesu   supatiṭṭhitacittassa
viharato   animittaṃ   vā   samādhiṃ   bhāvayato   .   yāvañcidaṃ   bhikkhave
alameva   animitto   samādhi   bhāvetuṃ   9-   .   animitto   bhikkhave
@Footnote: 1 Yu. abhisāpāyaṃ. Po. abhisāpāya .  2 Ma. Yu. pattapāṇīti. 3 Yu. evaṃ.
@4 Yu. jīvīkāpakatā. Po. ājīvikākatā .  5 Yu. otiṇṇamhi. Po. otiṇṇomhi.
@6 Po. Yu. dukkhotiṇṇo .  7 Po. Yu. kaṭṭhattaṃ .  8 Sī. naṃ. Ma. kva.
@9 Yu. bhāvituṃ.
Samādhi bhāvito bahulīkato mahapphalo hoti mahānisaṃso.
     [169]   Dvemā  bhikkhave  diṭṭhiyo  bhavadiṭṭhi  ca  vibhavadiṭṭhi  ca .
Tatra   [1]-  bhikkhave  sutavā  ariyasāvako  iti  paṭisañcikkhati  atthi  nu
kho   taṃ   kiñci  lokasmiṃ  yamahaṃ  upādiyamāno  na  vajjavā  assanti .
So  evaṃ  pajānāti  natthi  nu  kho  taṃ  kiñci lokasmiṃ yamahaṃ upādiyamāno
na  vajjavā  assanti  2-  .  so  evaṃ  pajānāti  ahañca 3- rūpaññeva
upādiyamāno       upādiyeyyaṃ       vedanaññeva       upādiyamāno
upādiyeyyaṃ     saññaññeva    upādiyamāno    upādiyeyyaṃ    saṅkhāre
yeva     upādiyamāno    upādiyeyyaṃ    viññāṇaññeva    upādiyamāno
upādayeyyaṃ   tassa   me   assa   upādānapaccayā   bhavo   bhavapaccayā
jāti     jātipaccayā     jarāmaraṇaṃ     sokaparidevadukkhadomanassupāyāsā
sambhaveyyuṃ evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa samudayo assa 4-.
     {169.1}  Taṃ  kiṃ maññatha bhikkhave rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti. Aniccaṃ
bhante  .  yaṃ  panāniccaṃ  dukkhaṃ  vā  taṃ  sukhaṃ  vāti . Dukkhaṃ bhante. Yaṃ
panāniccaṃ   dukkhaṃ   vipariṇāmadhammaṃ   kallaṃ   nu  taṃ  samanupassituṃ  etaṃ  mama
esohamasmi  eso  me  attāti  .  no  hetaṃ  bhante  .  vedanā.
Saññā  .  saṅkhārā  .  viññāṇaṃ  niccaṃ  .pe.  tasmā  tiha  bhikkhave.
Evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [170]   Ekaṃ   samayaṃ  bhagavā  kosambiyaṃ  viharati  ghositārāme .
@Footnote:[1] Ma. Yu. khosaddo dissati .   2 Ma. Yu. assaṃ .    3 Ma. ahañhi.
@4 Ma. assāti.
Atha   kho   bhagavā   pubbaṇhasamayaṃ  nivāsetvā  pattacīvaramādāya  kosambiṃ
piṇḍāya     pāvisi     kosambiyaṃ     piṇḍāya    caritvā    pacchābhattaṃ
piṇḍapātapaṭikkanto    sāmaṃ    senāsanaṃ   saṃsāmetvā   pattacīvaramādāya
anāmantetvā     upaṭṭhāke     anapaloketvā    bhikkhusaṅghaṃ    eko
adutiyo cārikaṃ pakkāmi.
     [171]   Atha   kho   aññataro   bhikkhu   acirapakkantassa   bhagavato
yenāyasmā     ānando    tenupasaṅkami    upasaṅkamitvā    āyasmantaṃ
ānandaṃ   etadavoca   ehāvuso  1-  ānanda  bhagavā  sāmaṃ  senāsanaṃ
saṃsāmetvā   pattacīvaramādāya  anāmantetvā  upaṭṭhāke  anapaloketvā
bhikkhusaṅghaṃ   eko   adutiyo   cārikaṃ   pakkantoti   .   yasmiṃ  āvuso
samaye    bhagavā    sāmaṃ    senāsanaṃ    saṃsāmetvā   pattacīvaramādāya
anāmantetvā   upaṭṭhāke   anapaloketvā   bhikkhusaṅghaṃ  eko  adutiyo
cārikaṃ   pakkamati  2-  ekova  bhagavā  tasmiṃ  samaye  viharitukāmo  hoti
na bhagavā tasmiṃ samaye kenaci anubandhitabbo hotīti.
     [172]   Atha   kho   bhagavā   anupubbena  cārikaṃ  caramāno  yena
pālileyyakaṃ   3-  tadavasari  .  tatra  sudaṃ  bhagavā  pālileyyake  viharati
bhaddasālamūle   .   atha   kho   sambahulā  bhikkhū  yenāyasmā  ānando
tenupasaṅkamiṃsu   upasaṅkamitvā   āyasmatā   ānandena   saddhiṃ  sammodiṃsu
sammodanīyaṃ  kathaṃ  sārāṇīyaṃ  vītisāretvā  ekamantaṃ  nisīdiṃsu  .  ekamantaṃ
nisinnā  kho  te  bhikkhū  āyasmantaṃ  ānandaṃ  etadavocuṃ  cirassutā  4-
@Footnote: 1 Ma. Yu. esāvuso .  2 Yu. pakkāmi .  3 Sī. pārileyyakaṃ.
@4 Ma. cirassaṃ sutā.
Kho   no   āvuso   ānanda   bhagavato  sammukhā  dhammī  kathā  icchāma
mayaṃ   āvuso   ānanda  bhagavato  sammukhā  dhammiṃ  kathaṃ  sotunti  .  atha
kho   āyasmā   ānando   tehi   bhikkhūhi   saddhiṃ   yena  pālileyyakaṃ
bhaddasālamūlaṃ    yena    bhagavā    tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   bhagavantaṃ
abhivādetvā   ekamantaṃ   nisīdi  .  ekamantaṃ  nisinne  kho  te  bhikkhū
bhagavā dhammiyā kathāya sandassesi samādapesi samuttejesi sampahaṃsesi.
     [173]  Tena  kho  pana  samayena  aññatarassa  bhikkhuno evañcetaso
parivitakko   udapādi   kathaṃ   nu   kho  jānato  kathaṃ  passato  anantarā
āsavānaṃ   khayo   hotīti  .  atha  kho  bhagavā  tassa  bhikkhuno  cetasā
cetoparivivitakkamaññāya    bhikkhū    1-   āmantesi   vicayaso   desito
bhikkhave    mayā   dhammo   vicayaso   desitā   cattāro   satipaṭṭhānā
vicayaso   desitā   cattāro  sammappadhānā  vicayaso  desitā  cattāro
iddhipādā    vicayaso    desitāni   pañcindriyāni   vicayaso   desitāni
pañca   balāni   vicayaso   desitā   satta  bojjhaṅgā  vicayaso  desito
ariyo  aṭṭhaṅgiko  maggo  .  evaṃ  vicayaso [2]- desito bhikkhave mayā
dhammo  evaṃ  vicayaso  desito  3-  kho  bhikkhave  mayā  dhammo . Atha
ca   panidhekaccassa   bhikkhuno   evaṃ   cetaso  parivitakko  udapādi  kathaṃ
nu kho jānato kathaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hotīti.
     [174]  Kathañca  bhikkhave  jānato  kathaṃ  passato  anantarā āsavānaṃ
khayo   hoti   .  idha  bhikkhave  assutavā  puthujjano  ariyānaṃ  adassāvī
@Footnote: 1 Po. bhikkhuṃ .  2 Yu. khosaddo dissati .  3 Ma. Yu. desite- dhamme.
Ariyadhammassa    akovido   ariyadhamme   avinīto   sappurisānaṃ   adassāvī
.pe.   sappurisadhamme   avinīto   rūpaṃ   attato   samanupassati   .  yā
kho  pana  sā  bhikkhave  samanupassanā  saṅkhāro  so . So pana saṅkhāro
kiṃnidāno   kiṃsamudayo   kiṃjātiko   kiṃpabhavo   1-  .  avijjāsamphassajena
bhikkhave   vedayitena   phuṭṭhassa  assutavato  puthujjanassa  uppannā  taṇhā
tatojo  so  saṅkhāro  .  iti kho bhikkhave sopi [2]- saṅkhāro anicco
saṅkhato     paṭiccasamuppanno     sāpi    taṇhā    aniccā    saṅkhatā
paṭiccasamuppannā   sāpi   vedanā   .  sopi  phasso  .  sāpi  avijjā
aniccā   saṅkhatā   paṭiccasamuppannā   .  evaṃpi  kho  bhikkhave  jānato
evaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hoti.
     [175]   Na  heva  kho  3-  rūpaṃ  attato  samanupassati  apica  kho
rūpavantaṃ  attānaṃ  samanupassati  .  yā  kho  pana  sā bhikkhave samanupassanā
saṅkhāro   so   .  so  pana  saṅkhāro  kiṃnidāno  kiṃsamudayo  kiṃjātiko
kiṃpabhavo  .  avijjāsamphassajena  bhikkhave  vedayitena  phuṭṭhassa  assutavato
puthujjanassa   uppannā   taṇhā   tatojo   so  saṅkhāro  .  iti  kho
bhikkhave   sopi   saṅkhāro   anicco   saṅkhato   paṭiccasamuppanno  sāpi
taṇhā  .  sāpi  vedanā  .  sopi  phasso  .  sāpi  avijjā  aniccā
saṅkhatā   paṭiccasamuppannā   .   evaṃpi   kho   bhikkhave  jānato  evaṃ
passato anantarā āsavānaṃ khayo hoti.
     [176]   Na   heva   kho   rūpaṃ  attato  samanupassati  na  rūpavantaṃ
@Footnote: 1 Yu. kiṃpabhavoti .  2 Yu. khosaddo dissati .  3 Po. na so ca kho.
Attānaṃ   samanupassati   apica   kho   attani   rūpaṃ   samanupassati  .  yā
kho  pana  sā  bhikkhave  samanupassanā  saṅkhāro  so . So pana saṅkhāro
kiṃnidāno   kiṃsamudayo  kiṃjātiko  kiṃpabhavo  .  avijjāsamphassajena  bhikkhave
vedayitena   phuṭṭhassa   assutavato  puthujjanassa  uppannā  taṇhā  tatojo
so  saṅkhāro  .  iti  kho  bhikkhave  sopi  saṅkhāro  anicco  saṅkhato
paṭiccasamuppanno   sāpi  taṇhā  .  sāpi  vedanā  .  sopi  phasso .
Sāpi   avijjā   aniccā   saṅkhatā   paṭiccasamuppannā   .  evaṃpi  kho
bhikkhave jānato evaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hoti.
     [177]   Na   heva   kho   rūpaṃ  attato  samanupassati  na  rūpavantaṃ
attānaṃ   samanupassati   na   attani   rūpaṃ  samanupassati  apica  kho  rūpasmiṃ
attānaṃ   samanupassati   .   yā   kho   pana  sā  bhikkhave  samanupassanā
saṅkhāro   so   .  so  pana  saṅkhāro  kiṃnidāno  kiṃsamudayo  kiṃjātiko
kiṃpabhavo  .  avijjāsamphassajena  bhikkhave  vedayitena  phuṭṭhassa  assutavato
puthujjanassa   uppannā   taṇhā   tatojo   so  saṅkhāro  .  iti  kho
bhikkhave   sopi   saṅkhāro   anicco   saṅkhato   paṭiccasamuppanno  sāpi
taṇhā  .  sāpi  vedanā  .  sopi  phasso  .  sāpi  avijjā  aniccā
saṅkhatā   paṭiccasamuppannā   .   evaṃpi   kho   bhikkhave  jānato  evaṃ
passato anantarā āsavānaṃ khayo hoti.
     [178]   Na   heva   kho   rūpaṃ  attato  samanupassati  na  rūpavantaṃ
attānaṃ   na   attani   rūpaṃ   na   rūpasmiṃ   attānaṃ   samanupassati  apica
Kho   vedanaṃ   attato  samanupassati  .  apica  kho  vedanāvantaṃ  attānaṃ
samanupassati   .   apica   kho   attani   vedanaṃ   samanupassati   .  apica
kho   vedanāya   attānaṃ  samanupassati  .  apica  kho  saññaṃ  attato .
Apica   kho   saṅkhāre  attato  samanupassati  .  apica  kho  saṅkhāravantaṃ
attānaṃ   samanupassati   .   apica  kho  attani  saṅkhāre  samanupassati .
Apica   kho   saṅkhāresu   attānaṃ   samanupassati  .  apica  kho  viññāṇaṃ
attato    samanupassati    .   apica   kho   viññāṇavantaṃ   attānaṃ  .
Apica   kho   attani   viññāṇaṃ   .   apica   kho   viññāṇasmiṃ  attānaṃ
samanupassati.
     {178.1}   Yā   kho  pana  sā  bhikkhave  samanupassanā  saṅkhāro
so  .  so  pana  saṅkhāro kiṃnidāno .pe. Kiṃpabhavo. Avijjāsamphassajena
bhikkhave   vedayitena   phuṭṭhassa  assutavato  puthujjanassa  uppannā  taṇhā
tatojo  so  saṅkhāro . Iti kho bhikkhave sopi saṅkhāro anicco saṅkhato
paṭiccasamuppanno  .  sāpi  taṇhā  .  sāpi  vedanā  .  sopi phasso.
Sāpi  avijjā  aniccā  saṅkhatā  paṭiccasamuppannā  .  evaṃpi kho bhikkhave
jānato evaṃ passato anantarā āsavānaṃ khayo hoti.
     [179]  Na  heva  kho  rūpaṃ  attato  samanupassati  .  na  vedanaṃ.
Na   saññaṃ   .   na   saṅkhāre   .   na  viññāṇaṃ  attato  samanupassati
apica   kho   evaṃdiṭṭhī   hoti   so   attā  so  loko  so  pecca
bhavissāmi   nicco   dhuvo   sassato   avipariṇāmadhammoti   .   yā  kho
Pana   sā   bhikkhave  sassatadiṭṭhi  saṅkhāro  so  .  so  pana  saṅkhāro
kiṃnidāno   .pe.   evaṃpi   kho   bhikkhave   jānato   evaṃ   passato
anantarā āsavānaṃ khayo hoti.
     [180]  Na  heva  kho  rūpaṃ  attato  samanupassati . Na vedanaṃ. Na
saññaṃ    .   na   saṅkhāre   .   na   viññāṇaṃ   attato   samanupassati
nāpi   evaṃdiṭṭhī  hoti  so  attā  so  loko  so  pecca  bhavissāmi
nicco   dhuvo   sassato   avipariṇāmadhammoti  apica  kho  evaṃdiṭṭhī  hoti
no  cassaṃ  no  ca  me  siyā  na  bhavissāmi  1- na me bhavissatīti 2-.
Yā   kho  pana  sā  bhikkhave  ucchedadiṭṭhi  saṅkhāro  so  .  so  pana
saṅkhāro    kiṃnidāno   kiṃsamudayo   kiṃjātiko   kiṃpabhavo   .   avijjā-
samphassajena   bhikkhave   vedayitena   phuṭṭhassa   assutavato   puthujjanassa
uppannā   taṇhā  tatojo  so  saṅkhāro  .  iti  kho  bhikkhave  sopi
saṅkhāro  anicco  .pe.  evaṃpi  kho  bhikkhave  jānato  evaṃ  passato
anantarā āsavānaṃ khayo hoti.
     [181]  Na  heva  kho  rūpaṃ  attato  samanupassati . Na vedanaṃ. Na
saññaṃ   .   na   saṅkhāre  .  na  viññāṇaṃ  attato  samanupassati  .pe.
Na   viññāṇasmiṃ   attānaṃ   3-  samanupassati  nāpi  evaṃdiṭṭhī  hoti  so
attā   so   loko   so   pecca   bhavissāmi  nicco  dhuvo  sassato
avipariṇāmadhammoti    nāpi    evaṃdiṭṭhī   hoti   no   cassaṃ   no   ca
me   siyā   na   bhavissāmi   na   me   bhavissatīti   apica   kho  kaṅkhī
@Footnote: 1 Ma. nābhavissaṃ .  2 Po. bhavissa .   3 Ma. attato.
Hoti  vicikicchī  1-  aniṭṭhaṅgato  saddhamme. Yā 2- kho pana sā bhikkhave
kaṅkhitā vicikicchitā aniṭṭhaṅgatatā saddhamme saṅkhāro so.
     {181.1}   So   pana   saṅkhāro  kiṃnidāno  kiṃsamudayo  kiṃjātiko
kiṃpabhavo    .    avijjāsamphassajena    bhikkhave    vedayitena   phuṭṭhassa
assutavato   puthujjanassa   uppannā   taṇhā  tatojo  so  saṅkhāro .
Iti  3-  kho  bhikkhave  sopi  saṅkhāro  anicco saṅkhato paṭiccasamuppanno
sāpi    taṇhā   aniccā   saṅkhatā   paṭiccasamuppannā   sāpi   vedanā
aniccā     saṅkhatā     paṭiccasamuppannā    sopi    phasso    anicco
saṅkhato    paṭiccasamuppanno     sāpi    avijjā    aniccā    saṅkhatā
paṭiccasamuppannā   .   evaṃpi   kho   bhikkhave   jānato  evaṃ  passato
anantarā āsavānaṃ khayo hotīti.
     [182]   Ekaṃ   samayaṃ   bhagavā   sāvatthiyaṃ   viharati   pubbārāme
migāramātupāsāde   mahatā   bhikkhusaṅghena   saddhiṃ   .   tena  kho  pana
samayena    bhagavā   tadahuposathe   paṇṇarase   puṇṇāya   4-   puṇṇamāya
rattiyā bhikkhusaṅghaparivuto ajjhokāse nisinno hoti.
     [183]  Atha  kho  aññataro  bhikkhu  uṭṭhāyāsanā ekaṃsaṃ uttarāsaṅgaṃ
karitvā    yena   bhagavā   tenañjalimpaṇāmetvā   bhagavantaṃ   etadavoca
puccheyyāhaṃ  bhante  bhagavantaṃ  kiñci  5-  deva  desaṃ  sace  me  bhagavā
okāsaṃ   karoti   pañhassa   veyyākaraṇāyāti   .   tenahi  tvaṃ  bhikkhu
sake   āsane   nisīditvā   puccha  yadākaṅkhasīti  .  evaṃ  bhanteti  kho
so   bhikkhu   bhagavato   paṭissutvā   sake   āsane  nisīditvā  bhagavantaṃ
@Footnote: 1 Po. vicikicchitā adiṭṭhigatā .   2 Po. yā kho panimā bhikkhave.
@3 Po. evaṃ kho. 4 Po. saṃpuṇṇāya .  5 Po. kiñci teneva.
Etadavoca   ime  nu  kho  bhante  pañcupādānakkhandhā  .  seyyathīdaṃ .
Rūpūpādānakkhandho        vedanūpādānakkhandho        saññūpādānakkhandho
saṅkhārūpādānakkhandho   viññāṇūpādānakkhandhoti   .   ime   kho   bhikkhu
pañcupādānakkhandhā    .    seyyathīdaṃ    .   rūpūpādānakkhandho   .pe.
Viññāṇūpādānakkhandhoti.
     [184]  Sādhu  bhanteti  kho  so  bhikkhu  bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā
anumoditvā   bhagavantaṃ   uttariṃ   pañhaṃ   apucchi   1-   ime  kho  pana
bhante    pañcupādānakkhandhā    kiṃmūlakāti    .    ime    kho   bhikkhu
pañcupādānakkhandhā chandamūlakāti .pe.
    Taññeva  2-  nu kho bhante upādānaṃ te ca 3- pañcupādānakkhandhā.
Udāhu   aññatra   pañcahi   4-  upādānakkhandhehi  4-  upādānanti .
Na  kho  bhikkhu  taññeva  upādānaṃ  te  ca  pañcupādānakkhandhā  napi  5-
aññatra   pañcahi   upādānakkhandhehi   upādānaṃ   apica  yo  6-  tattha
chandarāgo taṃ 7- tattha upādānanti.
     [185]  Sādhu  bhanteti  kho  so  bhikkhu  .pe.  uttariṃ pañhaṃ apucchi
siyā    pana    bhante   pañcupādānakkhandhesu   chandarāgavemattatāti  .
Siyā   bhikkhūti   bhagavā  avoca  idha  bhikkhu  ekaccassa  8-  evaṃ  hoti
evaṃrūpo    siyaṃ    anāgatamaddhānaṃ   evaṃvedano   siyaṃ   anāgatamaddhānaṃ
evaṃsañaño     9-     siyaṃ     anāgatamaddhānaṃ    evaṃsaṅkhāro    siyaṃ
@Footnote: 1 Po. pucchi .  2 Po. tadaññeva .   3 Sī. Ma. cakāro na dissati.
@4 Yu. pañcupādānakkhandhehi .  5 Ma. Yu. nāpi. Po. pisaddo na dissati.
@6 Po. kho. 7 Po. tanti na dissati .   8 Po. ekassa yathā evaṃ.
@9 Po. Yu. evaṃsaññī.
Anāgatamaddhānaṃ   evaṃviññāṇo   siyaṃ   anāgatamaddhānanti   1-  .  evaṃ
kho bhikkhu siyā pañcupādānakkhandhesu chandarāgavemattatāti.
     [186]  Sādhu  bhanteti  kho  so  bhikkhu  .pe.  uttariṃ pañhaṃ apucchi
kittāvatā   nu   kho   bhante   khandhānaṃ   khandhādhivacananti   .  yaṅkiñci
bhikkhu    2-    rūpaṃ   atītānāgatapaccuppannaṃ   ajjhattaṃ    vā   bahiddhā
vā  oḷārikaṃ  vā  sukhumaṃ  vā  hīnaṃ  vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre [3]- santike
vā . Ayaṃ vuccati rūpakkhandho 4-. Yā kāci vedanā. Yā kāci saññā.
Ye   keci   saṅkhārā   .   yaṅkiñci   viññāṇaṃ   atītānāgatapaccuppannaṃ
ajjhattaṃ  vā  bahiddhā  vā  oḷārikaṃ  vā  sukhumaṃ  vā  hīnaṃ vā paṇītaṃ vā
yaṃ  dūre  santike  vā . Ayaṃ vuccati viññāṇakkhandho. Ettāvatā [5]-
kho bhikkhu khandhānaṃ khandhādhivacananti.
     [187]   Sādhu   bhanteti   kho   so   bhikkhu  .pe.  apucchi  ko
nu   kho   bhante   hetu   ko   paccayo  rūpakkhandhassa  paññāpanāya .
Ko   hetu   ko  paccayo  vedanākkhandhassa  paññāpanāya  .  ko  hetu
ko    paccayo   saññākkhandhassa   paññāpanāya   .   ko   hetu   ko
paccayo   saṅkhārakkhandhassa   paññāpanāya   .   ko  hetu  ko  paccayo
viññāṇakkhandhassa   paññāpanāyāti   .   cattāro   kho  bhikkhu  mahābhūtā
hetu   cattāro   mahābhūtā  paccayo  6-  rūpakkhandhassa  paññāpanāya .
Phasso   hetu  phasso  paccayo  vedanākkhandhassa  paññāpanāya  .  phasso
hetu    phasso    paccayo   saññākkhandhassa   paññāpanāya   .   phasso
@Footnote: 1 Yu. itisaddo na dissati .  2 Yu. bhikkhave .    3 Po. vāsaddo dissati.
@4 Po. rūpakkhandhoti .  5 Po. casaddo dissati .  6 Po. paccayā.
Hetu   phasso   paccayo   saṅkhārakkhandhassa   paññāpanāya   .   nāmarūpaṃ
hetu nāmarūpaṃ paccayo viññāṇakkhandhassa paññāpanāyāti.
     [188]   Sādhu   bhanteti   kho   so   bhikkhu  .pe.  apucchi  kathaṃ
nu  kho  bhante  sakkāyadiṭṭhi  hotīti  .  idha  bhikkhu  assutavā  puthujjano
ariyānaṃ    adassāvī    ariyadhammassa    akovido   ariyadhamme   avinīto
sappurisānaṃ     adassāvī    sappurisadhammassa    akovido    sappurisadhamme
avinīto   rūpaṃ   attato   samanupassati   rūpavantaṃ   vā   attānaṃ  attani
vā   rūpaṃ  rūpasmiṃ  vā  attānaṃ  .  vedanaṃ  .  saññaṃ  .  saṅkhāre .
Viññāṇaṃ     attato     samanupassati     viññāṇavantaṃ    vā    attānaṃ
attani   vā   viññāṇaṃ   viññāṇasmiṃ   vā   attānaṃ   .   evaṃ   kho
bhikkhu sakkāyadiṭṭhi hotīti.
     [189]   Sādhu   bhanteti   kho   so   bhikkhu  .pe.  apucchi  kathaṃ
pana  bhante  sakkāyadiṭṭhi  na  hotīti  .  idha  bhikkhu  sutavā  ariyasāvako
ariyānaṃ   dassāvī  ariyadhammassa  kovido  ariyadhamme  suvinīto  sappurisānaṃ
dassāvī    sappurisadhammassa    1-    kovido    sappurisadhamme   suvinīto
na   rūpaṃ   attato   samanupassati   na  rūpavantaṃ  vā  attānaṃ  na  attani
vā  rūpaṃ  na  rūpasmiṃ  vā  attānaṃ  .  na  vedanaṃ  .  na  saññaṃ  .  na
saṅkhāre   .   na   viññāṇaṃ   attato   samanupassati   na   viññāṇavantaṃ
vā    attānaṃ    na   attani   vā   viññāṇaṃ   na   viññāṇasmiṃ   vā
attānaṃ. Evaṃ kho bhikkhu sakkāyadiṭṭhi na hotīti.
@Footnote: 1 Po. sappurisadhammesu.
     [190]   Sādhu   bhanteti   kho   so  bhikkhu  .pe.  ko  nu  kho
bhante   rūpassa   assādo   ko   ādīnavo   kiṃ   nissaraṇaṃ   .   ko
vedanāya   .   ko   saññāya  .  ko  saṅkhārānaṃ  .  ko  viññāṇassa
assādo    ko    ādīnavo   kiṃ   nissaraṇanti   .   yaṃ   kho   bhikkhu
rūpaṃ    paṭicca    uppajjati   sukhaṃ   somanassaṃ   ayaṃ   rūpassa   assādo
yaṃ   rūpaṃ   aniccaṃ   dukkhaṃ   vipariṇāṇadhammaṃ   ayaṃ   rūpassa  ādīnavo  yo
rūpasmiṃ   chandarāgavinayo   chandarāgappahānaṃ   idaṃ   rūpassa   nissaraṇaṃ  .
Yaṃ  vedanaṃ  paṭicca  .  yaṃ  saññaṃ  paṭicca  .  yaṃ  1-  saṅkhāre paṭicca.
Yaṃ    viññāṇaṃ   paṭicca   uppajjati   sukhaṃ   somanassaṃ   ayaṃ   viññāṇassa
assādo     yaṃ    viññāṇaṃ    aniccaṃ    dukkhaṃ    vipariṇāmadhammaṃ    ayaṃ
viññāṇassa      ādīnavo      yo      viññāṇasmiṃ     chandarāgavinayo
chandarāgappahānaṃ idaṃ viññāṇassa nissaraṇanti.
     [191]  Sādhu  bhanteti  kho  so  bhikkhu  bhagavato bhāsitaṃ abhinanditvā
anumoditvā   bhagavantaṃ   uttariṃ   pañhaṃ   apucchi   kathaṃ   nu  kho  bhante
jānato    kathaṃ    passato   imasmiñca   saviññāṇake   kāye   bahiddhā
ca    sabbanimittesu    ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā    na   hontīti  .
Yaṅkiñci   bhikkhu   rūpaṃ   atītānāgatapaccuppannaṃ   ajjhattaṃ   vā   bahiddhā
vā  oḷārikaṃ  vā  sukhumaṃ  vā  hīnaṃ  vā  paṇītaṃ  vā  yaṃ  dūre  santike
vā   sabbaṃ  rūpaṃ  netaṃ  mama  nesohamasmi  na  meso  attāti  evametaṃ
yathābhūtaṃ    sammappaññāya    passati    .    yā   kāci   vedanā  .
@Footnote: 1 Ma. Yu. ye.
Yā   kāci   saññā   .   ye   keci  saṅkhārā  .  yaṅkiñci  viññāṇaṃ
atītānāgatapaccuppannaṃ   ajjhattaṃ   vā   bahiddhā   vā   oḷārikaṃ   vā
sukhumaṃ  vā  hīnaṃ  vā  paṇītaṃ  vā  yaṃ  dūre  santike  vā  sabbaṃ  viññāṇaṃ
netaṃ   mama   nesohamasmi   na   meso   attāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ
sammappaññāya   passati   .   evaṃ   kho  bhikkhu  jānato  evaṃ  passato
imasmiñca   [1]-   saviññāṇake   kāye   bahiddhā   ca   sabbanimittesu
ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā na hontīti.
     [192]  Tena  kho  pana  samayena  aññatarassa  bhikkhuno evaṃ cetaso
parivitakko   udapādi   iti   kira   bho   rūpaṃ  anattā  .  vedanā .
Saññā   .   saṅkhārā   .   viññāṇaṃ   anattā   anattakatāni  kammāni
kammattānaṃ  2-  phusissantīti  .  atha  kho bhagavā tassa bhikkhuno cetasā 3-
cetoparivitakkamaññāya   bhikkhū   āmantesi   ṭhānaṃ   kho  panetaṃ  bhikkhave
vijjati   yaṃ   idhekacco   moghapuriso   avijjāgato   4-  taṇhādhigatena
cetasā   satthu   sāsanaṃ   atidhāvitabbaṃ   5-   maññeyya  iti  kira  bho
rūpaṃ  anattā  .  vedanā  .  saññā  .  saṅkhārā  .  viññāṇaṃ anattā
anattakatāni    kammāni   kammattānaṃ   phusissantīti   6-   .   paṭipucchā
vinītā  kho  me  tumhe  bhikkhave  tatra  tatra  tesu tesu 7- dhammesu taṃ
kiṃ  maññatha  bhikkhave  rūpaṃ  niccaṃ  vā  aniccaṃ  vāti  .  aniccaṃ  bhante.
Vedanā   .   saññā   .   saṅkhārā   .  viññāṇaṃ  niccaṃ  vā  aniccaṃ
@Footnote: 1 Po. panasaddo dissati .  2 Ma. u. 106. kamattānaṃ. Ma. kathamattānaṃ. Sī. Yu.
@katamattānaṃ .  3 Po. cetaso .  4 Po. avijjātaṇhādhigatena. Ma. Yu. avidvā
@avijjāgato taṇhādhipateyyena .  5 Po. atividhātabbaṃ.
@6 Yu. itisaddo na dissati. 7 Po. Yu. tesūti na dissati.
Vāti  .  aniccaṃ  bhante  .  yaṃ  panāniccaṃ  dukkhaṃ  vā  taṃ  sukhaṃ  vāti.
Dukkhaṃ   bhante   .   yaṃ   panāniccaṃ   dukkhaṃ  vipariṇāmadhammaṃ  kallaṃ  nu  taṃ
samanupassituṃ   etaṃ   mama   esohamasmi   eso   me  attāti  .  no
hetaṃ   bhante   .   tasmā   tiha   .pe.  evaṃ  passaṃ  .pe.  nāparaṃ
itthattāyāti pajānātīti.
         Dve khandhā taññeva siyaṃ          adhivacanaṃ ca hetunā 1-
         sakkāyena 2- duve vuttā        assādaviññāṇakena ca
         ete dasavidhā vuttā                hoti bhikkhu pucchāyāti 3- 4-.
                     Khajjaniyavaggo tatiyo.
                         Tassuddānaṃ
         assādo dve samudayā 5-      arahantehi apare dve
         sīho 6- khajjanipiṇḍolyaṃ      pālileyyena puṇṇamāti.
                      -------------
@Footnote: 1 Po. dve diṭṭhā taññeva piyaṃ adhivacanā ca hetunā .  2 Yu. sattā yena.
@3 Po. paccayā .  4 Sī. ayaṃ gāthā na dissati .  5 Po. samudayo .  6 Yu. sīhā.
          Khandhasaṃyuttassa majjhimapaṇṇāsake theravaggo catuttho
     [193]   Sāvatthiyaṃ  viharati  .  ārāme  .  tatra  kho  āyasmā
ānando   bhikkhū  āmantesi  āvuso  bhikkhaveti  1-  .  āvusoti  kho
te   bhikkhū   āyasmato  ānandassa  paccassosuṃ  .  āyasmā  ānando
etadavoca   puṇṇo   nāma   āvuso   āyasmā  mantānīputto  amhākaṃ
navakānaṃ  sataṃ  bahūpakāro  hoti  so  amhe  iminā  ovādena  ovadati
upādāya   āvuso   ānanda   asmīti  hoti  no  anupādāya  .  kiñca
upādāya   asmīti   hoti   no   anupādāya  .  rūpaṃ  upādāya  asmīti
hoti   no  anupādāya  .  vedanaṃ  .  saññaṃ  .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ
upādāya asmīti hoti no anupādāya.
     {193.1}   Seyyathāpi  āvuso  ānanda  itthī  vā  puriso  vā
daharo  2-  yuvā  maṇḍanakajātiko  ādāse  vā  parisuddhe  pariyodāte
acche   vā   udakapatte   sakaṃ   mukhanimittaṃ   paccavekkhamāno  upādāya
passeyya  no  anupādāya  .  evameva kho āvuso ānanda rūpaṃ upādāya
asmīti  hoti  no  anupādāya  .  vedanaṃ . Saññaṃ. Saṅkhāre. Viññāṇaṃ
upādāya asmīti hoti no anupādāya.
     {193.2}   Taṃ   kiṃ   maññasi   āvuso  ānanda  rūpaṃ  niccaṃ  vā
aniccaṃ   vāti   .   aniccaṃ   āvuso   .   vedanā   .   saññā .
Saṅkhārā    .    viññāṇaṃ   niccaṃ   vā   aniccaṃ   vāti   .   aniccaṃ
āvuso    .pe.   tasmā   tiha   .   evaṃ   passaṃ   .pe.   nāparaṃ
@Footnote: 1 Yu. bhikkhavo .  2 Po. daharo vā yuvā vā.
Itthattāyāti   pajānāti   1-   .   puṇṇo   nāma  āvuso  āyasmā
mantānīputto   amhākaṃ   navakānaṃ   sataṃ   bahūpakāro  hoti  so  amhe
iminā   ovādena   ovadati   imaṃ  2-  pana  me  āyasmato  puṇṇassa
mantānīputtassa dhammadesanaṃ sutvā dhammo abhisamitoti 3-..
     [194]  Sāvatthiyaṃ  viharati  .  ārāme  .  tena  kho pana samayena
āyasmā    tisso    bhagavato    pitucchāputto    sambahulānaṃ    bhikkhūnaṃ
evamāroceti   api   me   āvuso   madhurakajāto  viya  kāyo  disāpi
me   na   pakkhāyanti   dhammāpi   maṃ   4-  nappaṭibhanti  thīnamiddhañca  me
cittaṃ   pariyādāya   tiṭṭhati  anabhirato  ca  5-  brahmacariyaṃ  carāmi  hoti
ca me dhammesu vicikicchāti.
     [195]   Atha   kho   sambahulā  bhikkhū  yena  bhagavā  tenupasaṅkamiṃsu
upasaṅkamitvā   bhagavantaṃ   abhivādetvā   ekamantaṃ  nisīdiṃsu  .  ekamantaṃ
nisinnā   kho  te  bhikkhū  bhagavantaṃ  etadavocuṃ  āyasmā  bhante  tisso
bhagavato   pitucchāputto   sambahulānaṃ   bhikkhūnaṃ   evamāroceti  api  me
āvuso   madhurakajāto  viya  kāyo  disāpi  me  na  pakkhāyanti  dhammāpi
maṃ   nappaṭibhanti   thīnamiddhañca   me   cittaṃ  pariyādāya  tiṭṭhati  anabhirato
ca brahmacariyaṃ carāmi hoti ca me dhammesu vicikicchāti.
     {195.1}  Atha  kho  bhagavā aññataraṃ bhikkhuṃ āmantesi ehi tvaṃ bhikkhu
mama  vacanena  tissaṃ  bhikkhuṃ āmantehi satthā taṃ āvuso tissa āmantetīti.
Evaṃ  bhanteti  kho  so  bhikkhu  bhagavato  paṭissutvā  yenāyasmā  tisso
@Footnote: 1 Ma. Yu. pajānātīti .   2 Ma. Yu. idañca pana .  3 Yu. abhisametoti.
@4 Po. me nappaṭilabhanti .  5 Po. va.
Tenupasaṅkami    upasaṅkamitvā    āyasmantaṃ   tissaṃ   etadavoca   satthā
taṃ   āvuso   tissa   āmantetīti   .  evaṃ  āvusoti  kho  āyasmā
tisso    tassa    bhikkhuno    paṭissutvā   yena   bhagavā   tenupasaṅkami
upasaṅkamitvā   bhagavantaṃ   abhivādetvā   ekamantaṃ   nisīdi  .  ekamantaṃ
nisinnaṃ   kho   āyasmantaṃ   tissaṃ   bhagavā   etadavoca  saccaṃ  kira  tvaṃ
tissa  sambahulānaṃ  bhikkhūnaṃ  evamārocesi  api  me  āvuso  madhurakajāto
viya  kāyo  .pe.  hoti  ca  me  dhammesu  vicikicchāti. Evaṃ bhante.
Taṃ    kiṃ    maññasi   tissa   rūpe   avītarāgassa   1-   avītatacchandassa
avītapemassa     avītapipāsassa    avītapariḷāhassa    avītataṇhassa    tassa
rūpassa      vipariṇāmaññathābhāvā      uppajjanti      sokaparidevadukkha-
domanassupāyāsāti. Evaṃ bhante.
     {195.2}  Sādhu  sādhu  tissa  evaṃ  hetaṃ  tissa hoti yathātaṃ rūpe
avītarāgassa  .  vedanāya  .  saññāya  .  saṅkhāresu avītarāgassa .pe.
Tesaṃ   saṅkhārānaṃ   vipariṇāmaññathābhāvā   uppajjanti   sokaparidevadukkha-
domanassupāyāsāti  .  evaṃ  bhante . Sādhu sādhu tissa evaṃ hetaṃ tissa
hoti   yathātaṃ   saṅkhāresu   avītarāgassa   .   viññāṇe   avītarāgassa
avītacchandassa       avītapemassa      avītapipāsassa      avītapariḷāhassa
avītataṇhassa     tassa    viññāṇassa    pariṇāmaññathābhāvā    uppajjanti
sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāti   .   evaṃ   bhante   .  sādhu  sādhu
tissa evaṃ hetaṃ tissa hoti yathātaṃ viññāṇe avītarāgassa.
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. avigatarāgassa ... avigatataṇhassa .  2 Po. yathābhūtaṃ.
     [196]   Taṃ   kiṃ   maññasi   tissa   rūpe  vītarāgassa  vītacchandassa
vītapemassa    vītapipāsassa    vītapariḷāhassa   vītataṇhassa   tassa   rūpassa
vipariṇāmaññathābhāvā   uppajjanti   sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāti  .
No  hetaṃ  bhante  .  sādhu  sādhu  tissa  evaṃ  hetaṃ  tissa hoti yathātaṃ
rūpe  vītarāgassa  .  vedanāya  .  saññāya  .  saṅkhāresu . Viññāṇe
vītarāgassa    vītacchandassa    vītapemassa    vītapipāsassa    vītapariḷāhassa
vītataṇhassa        tassa        viññāṇassa        vipariṇāmaññathābhāvā
uppajjanti     sokaparidevadukkhadomanassupāyāsāti     .    no    hetaṃ
bhante  .  sādhu  sādhu  tissa  evaṃ  hetaṃ  tissa  hoti  yathātaṃ viññāṇe
vītarāgassa   .  taṃ  kiṃ  maññasi  tissa  rūpaṃ  niccaṃ  vā  aniccaṃ  vāti .
Aniccaṃ   bhante   .pe.  vedanā  .  saññā  .  saṅkhārā  .  viññāṇaṃ
niccaṃ   vā   aniccaṃ   vāti  .  aniccaṃ  bhante  .pe.  tasmā  tiha .
Evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānāti.
     [197]   Seyyathāpi   1-   tissa   dve   purisā  eko  puriso
amaggakusalo  eko  puriso  maggakusalo  tamenaṃ  so  amaggakusalo  puriso
amuṃ   maggakusalaṃ   purisaṃ  maggaṃ  puccheyya  so  evaṃ  vadeyya  evaṃ  2-
bho   purisa   ayaṃ   maggo   tena  muhuttaṃ  gaccha  tena  muhuttaṃ  gantvā
dakkhissasi   dvedhāpathaṃ   3-  tattha  vāmaṃ  muñcitvā  dakkhiṇaṃ  gaṇha  tena
muhuttaṃ    gaccha   tena   muhuttaṃ   gantvā   dakkhissasi   tibbaṃ   vanasaṇḍaṃ
tena   muhuttaṃ   gaccha   tena   muhuttaṃ  gantvā  dakkhissasi  mahantaṃ  ninnaṃ
@Footnote: 1 Yu. seyyathāpissa .  2 Ma. ehi .  3 Yu. dvidhāpathaṃ.
Pallalaṃ    tena    muhuttaṃ   gaccha   tena   muhuttaṃ   gantvā   dakkhissasi
sobbhaṃ    papātaṃ    tena    muhuttaṃ    gaccha   tena   muhuttaṃ   gantvā
dakkhissasi samaṃ bhūmibhāgaṃ ramaṇīyaṃ 1-.
     {197.1}  Upamā  kho  myāyaṃ  tissa  katā  atthassa  viññāpanāya
ayaṃ  cevettha  attho  .  puriso  amaggakusaloti  kho  tissa puthujjanassetaṃ
adhivacanaṃ  .  puriso  maggakusaloti  kho  tissa tathāgatassetaṃ adhivacanaṃ arahato
sammāsambuddhassa  .  dvedhāpathoti  kho  tissa  vicikicchāyetaṃ  adhivacanaṃ .
Vāmo   maggoti   kho  tissa  aṭṭhaṅgikassetaṃ  micchāmaggassa  adhivacanaṃ .
Seyyathīdaṃ  .  micchādiṭṭhiyā  .pe.  micchāsamādhissa  .  dakkhiṇo  maggoti
kho   tissa  ariyassetaṃ  aṭṭhaṅgikassa  maggassa  adhivacanaṃ  .  seyyathīdaṃ .
Sammādiṭṭhiyā   .pe.   sammāsamādhissa   .   tibbo   vanasaṇḍoti   kho
tissa   avijjāyetaṃ   adhivacanaṃ   .   mahantaṃ  ninnaṃ  pallalanti  kho  tissa
kāmānametaṃ  adhivacanaṃ  .  sobbho  papātoti  kho  tissa kodhupāyāsassetaṃ
adhivacanaṃ   .   samo   bhūmibhāgo   ramaṇīyoti   kho   tissa  nibbānassetaṃ
adhivacanaṃ   .   abhirama   tissa  abhirama  tissa  ahamovādena  ahamanuggahena
ahamanusāsaniyāti   2-   .   idamavoca   bhagavā  .  attamano  āyasmā
tisso bhagavato bhāsitaṃ abhinandīti.
     [198]   Ekaṃ   samayaṃ   āyasmā   sārīputto   sāvatthiyaṃ  viharati
@Footnote: 1 Ma. ramaṇīyanti .  2 Ma. ahamāmisadhammānuggahena mamovādena mamānusāsaniyāti.
Jetavane   anāthapiṇḍikassārāme   .  tena  kho  pana  samayena  yamakassa
nāma   bhikkhuno   evarūpaṃ   pāpakaṃ   diṭṭhigataṃ   uppannaṃ   hoti   tathāhaṃ
bhagavatā   dhammaṃ  desitaṃ  ājānāmi  yathā  1-  khīṇāsavo  bhikkhu  kāyassa
bhedā ucchijjati vinassati na hoti parammaraṇāti.
     {198.1}  Assosuṃ  kho  sambahulā  bhikkhū yamakassa kira nāma bhikkhuno
evarūpaṃ   pāpakaṃ  diṭṭhigataṃ  uppannaṃ  hoti  tathāhaṃ  bhagavatā  dhammaṃ  desitaṃ
ājānāmi  yathā  khīṇāsavo  bhikkhu kāyassa bhedā ucchijjati vinassati na hoti
parammaraṇāti  .  atha  kho  te  bhikkhū  yenāyasmā  yamako  tenupasaṅkamiṃsu
upasaṅkamitvā    āyasmatā    yamakena    saddhiṃ   sammodiṃsu   sammodanīyaṃ
kathaṃ   sārāṇīyaṃ   vītisāretvā  ekamantaṃ  nisīdiṃsu  .  ekamantaṃ  nisinnā
kho  te  bhikkhū  āyasmantaṃ  yamakaṃ  etadavocuṃ  saccaṃ  kira te 2- āvuso
yamaka   evarūpaṃ   pāpakaṃ   diṭṭhigataṃ   uppannaṃ   tathāhaṃ   bhagavatā   dhammaṃ
desitaṃ   ājānāmi   yathā   khīṇāsavo  bhikkhu  kāyassa  bhedā  ucchijjati
vinassati   na   hoti   parammaraṇāti   .  evaṃ  khvāhaṃ  āvuso  bhagavatā
dhammaṃ   desitaṃ   ājānāmi   yathā   khīṇāsavo   bhikkhu   kāyassa  bhedā
ucchijjati vinassati na hoti parammaraṇāti.
     {198.2}  Mā  āvuso  yamaka  evaṃ  avaca mā bhagavantaṃ abbhācikkhi
na  hi  sādhu  bhagavato  abbhakkhānaṃ na hi bhagavā evaṃ vadeyya khīṇāsavo bhikkhu
kāyassa  bhedā  ucchijjati  vinassati  na  hoti  parammaraṇāti . Evaṃpi kho
@Footnote: 1 Po. yathāpi .  2 votipi pāṭho.
Āyasmā   yamako  tehi  bhikkhūhi  vuccamāno  tatheva  taṃ  pāpakaṃ  diṭṭhigataṃ
thāmasā   parāmāsā   abhinivissaṃ   1-   voharati  tathāhaṃ  bhagavatā  dhammaṃ
desitaṃ   ājānāmi   yathā   khīṇāsavo  bhikkhu  kāyassa  bhedā  ucchijjati
vinassati na hoti parammaraṇāti.
     {198.3}  Yato  kho  te bhikkhū nāsakkhiṃsu āyasmantaṃ yamakaṃ etasmā
pāpakā  diṭṭhigatā  vivecetuṃ. Atha kho te bhikkhū uṭṭhāyāsanā yenāyasmā
sārīputto  tenupasaṅkamiṃsu  upasaṅkamitvā  āyasmantaṃ  sārīputtaṃ  etadavocuṃ
yamakassa   nāma   āvuso   sārīputta  bhikkhuno  evarūpaṃ  pāpakaṃ  diṭṭhigataṃ
uppannaṃ  tathāhaṃ  bhagavatā  dhammaṃ  desitaṃ  ājānāmi  yathā  khīṇāsavo bhikkhu
kāyassa   bhedā  ucchijjati  vinassati  na  hoti  parammaraṇāti  sādhāyasmā
sārīputto   yena  yamako  bhikkhu  tenupasaṅkamatu  anukampaṃ  upādāyāti .
Adhivāsesi kho āyasmā sārīputto tuṇhībhāvena.
     [199]   Atha  kho  āyasmā  sārīputto  sāyaṇhasamayaṃ  paṭisallānā
vuṭṭhito   yenāyasmā   yamako   tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā  āyasmatā
yamakena   saddhiṃ   sammodi   .pe.   ekamantaṃ   nisinno  kho  āyasmā
sārīputto   āyasmantaṃ   yamakaṃ   etadavoca   saccaṃ   kira  te  āvuso
yamaka   evarūpaṃ  pāpakaṃ  diṭṭhigataṃ  uppannaṃ  [2]-  tathāhaṃ  bhagavatā  dhammaṃ
desitaṃ   ājānāmi   yathā   khīṇāsavo  bhikkhu  kāyassa  bhedā  ucchijjati
vinassati   na   hoti   parammaraṇāti   .  evaṃ  khvāhaṃ  āvuso  bhagavatā
@Footnote: 1 Sī. parāmassa abhinivissa .  2 Po. hoti.
Dhammaṃ   desitaṃ   ājānāmi   yathā   khīṇāsavo   bhikkhu   kāyassa  bhedā
ucchijjati    vinassati   na   hoti   parammaraṇāti   .   taṃ   kiṃ   maññasi
āvuso  yamaka  rūpaṃ  niccaṃ  vā  aniccaṃ  vāti  .  aniccaṃ  āvuso .pe.
Vedanā   .   saññā   .   saṅkhārā   .  viññāṇaṃ  niccaṃ  vā  aniccaṃ
vāti   .  aniccaṃ  āvuso  .  tasmā  tiha  .pe.  evaṃ  passaṃ  .pe.
Nāparaṃ itthattāyāti pajānāti.
     [200]  Taṃ  kiṃ  maññasi  āvuso  yamaka rūpaṃ tathāgatoti samanupassasīti.
No   hetaṃ  āvuso  .  vedanaṃ  tathāgatoti  samanupassasīti  .  no  hetaṃ
āvuso  .  saññaṃ  .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ  tathāgatoti  samanupassasīti.
No hetaṃ āvuso.
     [201]   Taṃ   kiṃ   maññasi   āvuso   yamaka   rūpasmiṃ   tathāgatoti
samanupassasīti   .   no   hetaṃ   āvuso  .  aññatra  rūpā  tathāgatoti
samanupassasīti   .   no   hetaṃ   āvuso  .  vedanāya  .pe.  aññatra
vedanāya   .pe.   saññāya   .   aññatra  saññāya  .  saṅkhāresu .
Aññatra    saṅkhārehi   .   viññāṇasmiṃ   tathāgatoti   samanupassasīti  .
No   hetaṃ  āvuso  .  aññatra  viññāṇā  tathāgatoti  samanupassasīti .
No hetaṃ āvuso.
     [202]   Taṃ  kiṃ  maññasi  āvuso  yamaka  rūpaṃ  1-  .  vedanā .
Saññā    .   saṅkhārā   .   viññāṇaṃ   tathāgatoti   samanupassasīti  .
No hetaṃ āvuso.
@Footnote: 1 Ma. rūpaṃ. vedanaṃ. saññaṃ. saṅkhāre. Yu. rūpā.
     [203]   Taṃ  kiṃ  maññasi  āvuso  yamaka  ayaṃ  so  arūpī  avedano
asaññī    asaṅkhāro   aviññāṇo   tathāgatoti   samanupassasīti   .   no
hetaṃ  āvuso  .  ettha  ca  te  āvuso  yamaka diṭṭheva dhamme saccato
tathato    1-    tathāgato    anupalabbhiyamāno    kallaṃ   nu   te   taṃ
veyyākaraṇaṃ    tathāhaṃ    bhagavatā    dhammaṃ   desitaṃ   ājānāmi   yathā
khīṇāsavo    bhikkhu   kāyassa   bhedā   ucchijjati   vinassati   na   hoti
parammaraṇāti   .   ahu   kho   me   taṃ   āvuso   sārīputta   pubbe
aviddasuno    2-   pāpakaṃ   diṭṭhigataṃ   idañca   pana   me   āyasmato
sārīputtassa    dhammadesanaṃ   sutvā   tañceva   pāpakaṃ   diṭṭhigataṃ   pahīnaṃ
dhammo ca me abhisamitoti.
     [204]  Sace  taṃ  āvuso  yamaka  evaṃ  puccheyyuṃ  yo so āvuso
yamaka    bhikkhu   arahaṃ   khīṇāsavo   so   kāyassa   bhedā   parammaraṇā
kiṃ  hotīti  evaṃ  puṭṭho  tvaṃ  āvuso  yamaka  kinti  byākareyyāsīti .
Sace   maṃ   āvuso   evaṃ   puccheyyuṃ  yo  so  āvuso  yamaka  bhikkhu
arahaṃ    khīṇāsavo    so   kāyassa   bhedā   parammaraṇā   kiṃ   hotīti
evaṃ    puṭṭho    3-    ahamāvuso   evaṃ   byākareyyaṃ   rūpaṃ   kho
āvuso   aniccaṃ   yadaniccaṃ  taṃ  dukkhaṃ  yaṃ  dukkhaṃ  taṃ  niruddhaṃ  tadatthaṃ  4-
gataṃ   .   vedanā   .   saññā   .   saṅkhārā   .  viññāṇaṃ  aniccaṃ
yadaniccaṃ   taṃ   dukkhaṃ   yaṃ   dukkhaṃ   taṃ   niruddhaṃ   tadatthaṃ   gatanti  evaṃ
@Footnote: 1 Ma. Yu. thetato   2 Po. avindasuno .  3 Ma. puṭṭhāhaṃ āvuso .  4 Yu.
@tamatthagataṃ.
Puṭṭho ahaṃ āvuso evaṃ byākareyyanti.
     [205]   Sādhu  sādhu  āvuso  yamaka  tenahāvuso  yamaka  upamante
karissāmi    etasseva    atthassa   bhiyyoso   mattāya   ñāṇāya  .
Seyyathāpi   āvuso   yamaka   gahapati   vā   gahapatiputto   vā  aḍḍho
mahaddhano   mahābhogo   so   ca   ārakkhasampanno   tassa  koci  deva
puriso    uppajjeyya    anatthakāmo    ahitakāmo    ayogakkhemakāmo
jīvitā   voropetukāmo   tassa   evamassa   ayaṃ   kho   gahapati   vā
gahapatiputto     vā    aḍḍho    mahaddhano    mahābhogo    so    ca
ārakkhasampanno   na   hāyaṃ   1-   sukaro   pasayha  jīvitā  voropetuṃ
yannūnāhaṃ   anupakhajja   jīvitā   voropeyyanti  .  so  taṃ  gahapatiṃ  vā
gahapatiputtaṃ   vā   upasaṅkamitvā   evaṃ   vadeyya   upaṭṭhaheyyantaṃ  2-
bhanteti  .  tamenaṃ  so  gahapati  vā  gahapatiputto  vā upaṭṭhāpeyya so
upaṭṭhaheyya    pubbuṭṭhāyī    pacchānipātī    kiṃkārapaṭisāvī    manāpacārī
piyavādī   tassa   so   gahapati   vā   gahapatiputto   vā  mittatopi  naṃ
daheyya  3-  suhajjatopi  naṃ  daheyya  tasmiñca  vissāsaṃ  āpajjeyya .
Yadā   kho   āvuso  tassa  purisassa  evamassa  saṃvissaṭṭho  kho  myāyaṃ
gahapati   vā   gahapatiputto   vāti   atha  naṃ  rahogataṃ  viditvā  tiṇhena
satthena jīvitā voropeyya.
     {205.1}   Taṃ   kiṃ   maññasi  āvuso  yamaka  yadāpi  so  puriso
amuṃ    gahapatiṃ    vā    gahapatiputtaṃ    vā    upasaṅkamitvā   evamāha
upaṭṭhaheyyaṃ     taṃ    bhanteti    tadāpi    so    vadhakova    vadhakañca
@Footnote: 1 Ma. Yu. nāyaṃ .  2 Po. upaṭṭhaheyyanti .  3 Po. dadeyya. Ma. saddhaheyyaṃ.
Pana   santaṃ   na  aññāsi  vadhako  meti  .  yadāpi  so  upaṭṭhāti  1-
pubbuṭṭhāyī     pacchānipātī     kiṃkārapaṭisāvī     manāpacārī    piyavādī
tadāpi  so  vadhakova  vadhakañca  pana  santaṃ  na  aññāsi  vadhako  meti .
Yadāpi   naṃ   rahogataṃ   viditvā   tiṇhena   satthena  jīvitā  voropeti
tadāpi  so  vadhakova  vadhakañca  pana  santaṃ  na  aññāsi  vadhako  meti .
Evamāvusoti.
     [206]   Evameva   kho   āvuso   assutavā  puthujjano  ariyānaṃ
adassāvī    ariyadhammassa   akovido   ariyadhamme   avinīto   sappurisānaṃ
adassāvī    sappurisadhammassa    akovido   sappurisadhamme   avinīto   rūpaṃ
attato    samanupassati    rūpavantaṃ   vā   attānaṃ   attani   vā   rūpaṃ
rūpasmiṃ   vā   attānaṃ  .  vedanaṃ  .  saññaṃ  .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ
attato samanupassati .pe. Viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
     {206.1}  So  aniccaṃ  rūpaṃ  aniccaṃ  rūpanti  yathābhūtaṃ  nappajānāti
aniccaṃ   vedanaṃ   aniccā  vedanāti  yathābhūtaṃ  nappajānāti  aniccaṃ  saññaṃ
aniccā   saññāti   yathābhūtaṃ   nappajānāti   anicce  saṅkhāre  aniccā
saṅkhārāti     yathābhūtaṃ     nappajānāti    aniccaṃ    viññāṇaṃ    aniccaṃ
viññāṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti.
     {206.2}   Dukkhaṃ  rūpaṃ  dukkhaṃ  rūpanti  yathābhūtaṃ  nappajānāti  dukkhaṃ
vedanaṃ   .  dukkhaṃ  saññaṃ  .  dukkhe  saṅkhāre  .  dukkhaṃ  viññāṇaṃ  dukkhaṃ
viññāṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti.
     {206.3}  Anattaṃ  rūpaṃ  anattaṃ  2-  rūpanti  yathābhūtaṃ  nappajānāti
@Footnote: 1 Yu. upaṭṭhahati .   2 Po. Ma. Yu. sabbattha anattāti dissati.
Anattaṃ   vedanaṃ   .   anattaṃ   saññaṃ  .  anatte  saṅkhāre  .  anattaṃ
viññāṇaṃ anattaṃ viññāṇanti yathābhūtaṃ nappajānāti.
     {206.4}   Saṅkhataṃ   rūpaṃ   saṅkhataṃ   rūpanti  yathābhūtaṃ  nappajānāti
saṅkhataṃ  vedanaṃ  .  saṅkhataṃ  saññaṃ  .  saṅkhate  saṅkhāre. Saṅkhataṃ viññāṇaṃ
saṅkhataṃ   viññāṇanti   yathābhūtaṃ  nappajānāti  .  vadhakaṃ  rūpaṃ  vadhakaṃ  rūpanti
yathābhūtaṃ  nappajānāti  vadhakaṃ  vedanaṃ  .  vadhakaṃ  saññaṃ. Vadhake saṅkhāre.
Vadhakaṃ   viññāṇaṃ   vadhakaṃ   viññāṇanti  yathābhūtaṃ  nappajānāti  .  so  rūpaṃ
upeti  upādiyati  adhiṭṭhāti  attā  meti  vedanaṃ . Saññaṃ. Saṅkhāre.
Viññāṇaṃ   upeti   upādiyati   adhiṭṭhāti   attā   meti   .   tassime
pañcupādānakkhandhā    upetā    1-    upādinnā   dīgharattaṃ   ahitāya
dukkhāya saṃvattanti.
     [207]   Sutavā   ca  kho  āvuso  ariyasāvako  ariyānaṃ  dassāvī
ariyadhammassa    kovido    ariyadhamme   suvinīto   .pe.   sappurisadhamme
suvinīto   na   rūpaṃ  attato  samanupassati  na  rūpavantaṃ  vā  2-  attānaṃ
na  attani  vā  rūpaṃ  na  rūpasmiṃ  vā  attānaṃ  na  vedanaṃ . Na saññaṃ.
Na   saṅkhāre   .   na   viññāṇaṃ  attato  samanupassati  na  viññāṇavantaṃ
vā attānaṃ na attani vā viññāṇaṃ na viññāṇasmiṃ vā attānaṃ.
     {207.1}    So    aniccaṃ    rūpaṃ    aniccaṃ   rūpanti   yathābhūtaṃ
pajānāti    aniccaṃ    vedanaṃ    .    aniccaṃ    saññaṃ    .   anicce
@Footnote: 1 uppannātipi upentātipi pāṭho .  2 Po. Ma. Yu. vāsaddo na paññāyati.
Saṅkhāre    .    aniccaṃ    viññāṇaṃ    aniccaṃ    viññāṇanti   yathābhūtaṃ
pajānāti   .   dukkhaṃ   rūpaṃ   dukkhaṃ   rūpanti   yathābhūtaṃ  pajānāti  dukkhaṃ
vedanaṃ   .   dukkhaṃ   saññaṃ   .   dukkhe   saṅkhāre  .  dukkhaṃ  viññāṇaṃ
dukkhaṃ    viññāṇanti    yathābhūtaṃ   pajānāti   .   anattaṃ   rūpaṃ   anattaṃ
rūpanti   yathābhūtaṃ   pajānāti   anattaṃ   vedanaṃ   .   anattaṃ   saññaṃ .
Anatte    saṅkhāre    .    anattaṃ    viññāṇaṃ    anattaṃ   viññāṇanti
yathābhūtaṃ pajānāti.
     {207.2}   Saṅkhataṃ   rūpaṃ   saṅkhataṃ   rūpanti   yathābhūtaṃ   pajānāti
saṅkhataṃ   vedanaṃ   .   saṅkhataṃ   saññaṃ  .  saṅkhate  saṅkhāre  .  saṅkhataṃ
viññāṇaṃ    saṅkhataṃ   viññāṇanti   yathābhūtaṃ   pajānāti   .   vadhakaṃ   rūpaṃ
vadhakaṃ   rūpanti   yathābhūtaṃ   pajānāti   vadhakaṃ  vedanaṃ  .  vadhakaṃ  saññaṃ .
Vadhake    saṅkhāre    vadhakā   saṅkhārāti   yathābhūtaṃ   pajānāti   vadhakaṃ
viññāṇaṃ   vadhakaṃ   viññāṇanti   yathābhūtaṃ   pajānāti   .   so   rūpaṃ  na
upeti   na   upādiyati   na   adhiṭṭhāti   1-  attā  meti  vedanaṃ .
Saññaṃ   .   saṅkhāre   .   viññāṇaṃ   na   upeti   na   upādiyati  na
adhiṭṭhāti   attā  meti  .  tassime  pañcupādānakkhandhā  anupetā  2-
anupādinnā   dīgharattaṃ   hitāya   sukhāya  saṃvattantīti  .  evañhetaṃ  3-
āvuso   sārīputta   hoti  yesaṃ  āyasmantānaṃ  tādisā  sabrahmacārino
anukampakā    atthakāmā   ovādakā   anusāsakā   idañca   pana   me
@Footnote: 1 Ma. Yu. nādhiṭṭhāti .  2 anuppannāti vā anuppentāti vā pāṭho.
@3 Sī. evaṃ hi te. Ma. evametaṃ.
Āyasmato    sārīputtassa   dhammadesanaṃ   sutvā   anupādāya   āsavehi
cittaṃ vimuttanti. [1]-
     [208]  Ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  vesāliyaṃ  viharati  mahāvane kūṭāgāra-
sālāyaṃ   .   tena   kho  pana  samayena  āyasmā  anurādho  bhagavato
avidūre   araññakuṭikāyaṃ   viharati   .   atha  kho  sambahulā  aññatitthiyā
paribbājakā    yenāyasmā    anurādho    tenupasaṅkamiṃsu   upasaṅkamitvā
āyasmatā   anurādhena   saddhiṃ   sammodiṃsu   sammodanīyaṃ   kathaṃ  sārāṇīyaṃ
vītisāretvā   ekamantaṃ   nisīdiṃsu   .   ekamantaṃ   nisinnā   kho  te
aññatitthiyā   paribbājakā   āyasmantaṃ   anurādhaṃ   etadavocuṃ  yo  so
āvuso   anurādha   tathāgato   uttamapuriso   paramapuriso  paramapattipatto
taṃ   tathāgato   imesu   catūsu   ṭhānesu  paññāpayamāno  paññapeti  2-
hoti   tathāgato   parammaraṇāti   vā   na  hoti  tathāgato  parammaraṇāti
vā   hoti   ca   na   ca   hoti   tathāgato   parammaraṇāti  vā  neva
hoti na na hoti tathāgato parammaraṇāti vāti 3-.
     {208.1}   Evaṃ   vutte  āyasmā  anurādho  te  aññatitthiye
paribbājake   etadavoca   yo   so   āvuso   tathāgato  uttamapuriso
paramapuriso    paramapattipatto   taṃ   tathāgato   aññatra   imehi   catūhi
ṭhānehi   paññāpayamāno   paññapeti   hoti  tathāgato  parammaraṇāti  vā
na  hoti tathāgato parammaraṇāti vā hoti ca na ca hoti tathāgato parammaraṇāti
vā  neva  hoti  na  na  hoti  tathāgato parammaraṇāti vāti. Evaṃ vutte
@Footnote: 1 Yu. idamavoca āyasmā sārīputto. attamano āyasmā yamako āyasmato
@sārīputtassa bhāsitaṃ abhinandītīti dissati .   2 Po. Ma. Yu. paññāpeti
@3 Po. Yu. vā.
Te   aññatitthiyā   paribbājakā   āyasmantaṃ   anurādhaṃ  etadavocuṃ  so
cāyaṃ   bhikkhu   navo   bhavissati   acirapabbajito  thero  vā  pana  bālo
abyattoti   .  atha  kho  aññatitthiyā  paribbājakā  āyasmantaṃ  anurādhaṃ
navavādena ca bālavādena ca apasādetvā uṭṭhāyāsanā pakkamiṃsu.
     [209]   Atha   kho   āyasmato  anurādhassa  acirapakkantesu  tesu
aññatitthiyesu  paribbājakesu  etadahosi  sace  kho  maṃ  te  aññatitthiyā
paribbājakā   uttariṃ   [1]-   puccheyyuṃ   kathaṃ   byākaramāno  na  2-
khvāhaṃ   tesaṃ   aññatitthiyānaṃ   paribbājakānaṃ   vuttavādī  ceva  bhagavato
assaṃ   na   ca   bhagavantaṃ   abhūtena   abbhācikkheyyaṃ  dhammassa  cānudhammaṃ
byākareyyaṃ   na   ca   koci   sahadhammiko   vādānupāto  3-  gārayhaṃ
ṭhānaṃ   āgaccheyyāti   .  atha  kho  āyasmā  anurādho  yena  bhagavā
tenupasaṅkami     upasaṅkamitvā    .pe.    ekamantaṃ    nisinno    kho
āyasmā   anurādho   bhagavantaṃ   etadavoca   idhāhaṃ   bhante   bhagavato
avidūre    araññakuṭikāyaṃ    viharāmi    atha    kho   bhante   sambahulā
aññatitthiyā    paribbājakā    yenāhaṃ    tenupasaṅkamiṃsu    .pe.    maṃ
etadavocuṃ  yo  so  āvuso  anurādha  tathāgato  uttamapuriso paramapuriso
paramapattipatto   taṃ   tathāgato   imesu   catūsu  ṭhānesu  paññāpayamāno
paññapeti   hoti   tathāgato   parammaraṇāti   vā   na   hoti  tathāgato
parammaraṇāti   vā   hoti   ca   na   ca   hoti  tathāgato  parammaraṇāti
@Footnote: 1 Ma. Yu. pañhaṃ .  2 Po. Ma. Yu. nu .  3 vādānuvādotipi pāṭho.
Vā neva hoti na na hoti tathāgato parammaraṇāti vāti.
     {209.1}   Evaṃ  vuttāhaṃ  bhante  te  aññatitthiye  paribbājake
etadavocaṃ   yo   so   āvuso   tathāgato   uttamapuriso   paramapuriso
paramapattipatto    taṃ    tathāgato    aññatra   imehi   catūhi   ṭhānehi
paññāpayamāno    paññapeti    hoti    tathāgato    parammaraṇāti    vā
.pe.  neva  hoti  na  na  hoti  tathāgato  parammaraṇāti  vāti . Evaṃ
vutte   bhante   te   aññatitthiyā   paribbājakā   maṃ  etadavocuṃ  so
cāyaṃ   bhikkhu   navo   bhavissati   acirapabbajito  thero  vā  pana  bālo
abyattoti   .   atha   kho   maṃ  bhante  te  aññatitthiyā  paribbājakā
navavādena ca bālavādena ca apasādetvā uṭṭhāyāsanā pakkamiṃsu.
     {209.2}  Tassa  mayhaṃ  bhante  acirapakkantesu  tesu aññatitthiyesu
paribbājakesu   etadahosi  sace  kho  maṃ  te  aññatitthiyā  paribbājakā
uttariṃ  puccheyyuṃ  kathaṃ  byākaramāno  na  1-  khvāhaṃ  tesaṃ aññatitthiyānaṃ
paribbājakānaṃ    vuttavādī   ceva   bhagavato   assaṃ   na   ca   bhagavantaṃ
abhūtena    abbhācikkheyyaṃ   dhammassa   cānudhammaṃ   byākareyyaṃ   na   ca
koci sahadhammiko vādānupāto gārayhaṃ ṭhānaṃ āgaccheyyāti.
     [210]  Taṃ  kiṃ  maññasi  anurādha  rūpaṃ  niccaṃ  vā  aniccaṃ  vāti .
Aniccaṃ   bhante   .  yaṃ  panāniccaṃ  dukkhaṃ  vā  taṃ  sukhaṃ  vāti  .  dukkhaṃ
bhante    .    yaṃ   panāniccaṃ   dukkhaṃ   vipariṇāmadhammaṃ   kallaṃ   nu   taṃ
samanupassituṃ   etaṃ   mama   esohamasmi   eso   me  attāti  .  no
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. nu.
Hetaṃ   bhante   .   vedanā   .   saññā   .  saṅkhārā  .  viññāṇaṃ
niccaṃ   vā   aniccaṃ   vāti   .   aniccaṃ   bhante  .pe.  tasmā  tiha
.pe. Evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānāti.
     [211]     Taṃ     kiṃ    maññasi    anurādha    rūpaṃ    tathāgatoti
samanupassasīti  .  no  hetaṃ  bhante  .  vedanaṃ  .  saññaṃ . Saṅkhāre.
Viññāṇaṃ tathāgatoti samanupassasīti. No hetaṃ bhante.
     [212]    Taṃ    kiṃ    maññasi    anurādha    rūpasmiṃ    tathāgatoti
samanupassasīti   .   no   hetaṃ   bhante   .  aññatra  rūpā  tathāgatoti
samanupassasīti   .   no   hetaṃ   bhante   .  vedanāya  .pe.  aññatra
vedanāya   .pe.   saññāya   .   aññatra  saññāya  .  saṅkhāresu .
Aññatra    saṅkhārehi    .    viññāṇasmiṃ    .    aññatra   viññāṇā
tathāgatoti samanupassasīti. No hetaṃ bhante.
     [213]   Taṃ  kiṃ  maññasi  anurādha  rūpaṃ  .  vedanā  .  saññā .
Saṅkhārā. Viññāṇaṃ tathāgatoti samanupassasīti. No hetaṃ bhante.
     [214]   Taṃ   kiṃ   maññasi   anurādha   ayaṃ   so  arūpī  avedano
asaññī    asaṅkhāro   aviññāṇo   tathāgatoti   samanupassasīti   .   no
hetaṃ   bhante   .   ettha  ca  te  anurādha  diṭṭheva  dhamme  saccato
tathato   1-  tathāgato  anupalabbhiyamāno  kallaṃ  nu  te  taṃ  veyyākaraṇaṃ
yo   so   āvuso   tathāgato  uttamapuriso  paramapuriso  paramapattipatto
@Footnote: 1 evaṃ vuttākārena veditabbaṃ.
Taṃ    tathāgato    aññatra    imehi   catūhi   ṭhānehi   paññāpayamāno
paññapeti   hoti   tathāgato   parammaraṇāti   vā   na   hoti  tathāgato
parammaraṇāti   vā   hoti   ca   na   ca   hoti  tathāgato  parammaraṇāti
vā   neva   hoti   na   na   hoti   tathāgato  parammaraṇāti  vāti .
No   hetaṃ   bhante   .   sādhu  sādhu  anurādha  pubbe  cāhaṃ  anurādha
etarahi ca dukkhañceva paññapemi dukkhassa ca nirodhanti.
     [215]  Ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  rājagahe  viharati  veḷuvane  kalandaka-
nivāpe  .  tena  kho  pana  samayena  āyasmā vakkali kumbhakāranivesane
viharati   ābādhiko   dukkhito   bāḷhagilāno   .   atha  kho  āyasmā
vakkali   upaṭṭhāke   āmantesi   etha   tumhe  āvuso  yena  bhagavā
tenupasaṅkamatha   upasaṅkamitvā   mama   vacanena   bhagavato   pāde  sirasā
vandatha    vakkali   bhante   bhikkhu   ābādhiko   dukkhito   bāḷhagilāno
so    bhagavato    pāde   sirasā   vandatīti   evañca   vadetha   sādhu
kira   bhante   bhagavā   yena   vakkali   bhikkhu   tenupasaṅkamatu   anukampaṃ
upādāyāti   .   evamāvusoti   kho  te  bhikkhū  āyasmato  vakkalissa
paṭissutvā    yena    bhagavā    tenupasaṅkamiṃsu    upasaṅkamitvā   .pe.
Bhagavantaṃ    etadavocuṃ    vakkali   bhante   bhikkhu   ābādhiko   dukkhito
bāḷhagilāno   so   bhagavato   pāde   sirasā   vandati   evañca  pana
vadeti   sādhu   kira   bhante  bhagavā  yena  vakkali  bhikkhu  tenupasaṅkamatu
anukampaṃ upādāyāti. Adhivāsesi bhagavā tuṇhībhāvena.
     [216]  Atha  kho  bhagavā  nivāsetvā  pattacīvaramādāya yenāyasmā
vakkali   tenupasaṅkami   .   addasā   kho   āyasmā   vakkali  bhagavantaṃ
dūratova   āgacchantaṃ   disvāna   mañcake   samañcopi  1-  .  atha  kho
bhagavā   āyasmantaṃ   vakkaliṃ  etadavoca  alaṃ  vakkali  mā  tvaṃ  mañcake
samañcopi       santīmāni      āsanāni      paññattāni      tatthāhaṃ
nisīdissāmīti   .   nisīdi   bhagavā   paññatte   āsane  .  nisajja  kho
bhagavā   āyasmantaṃ  vakkaliṃ  etadavoca  kacci  te  vakkali  khamanīyaṃ  kacci
yāpanīyaṃ   kacci   dukkhā   vedanā   paṭikkamanti   no   abhikkamanti  .
Paṭikkamo sānaṃ paññāyati no abhikkamoti.
     {216.1}  Na  me  bhante  khamanīyaṃ  na  yāpanīyaṃ bāḷhā me dukkhā
vedanā   abhikkamanti   no   paṭikkamanti  abhikkamo  sānaṃ  paññāyati  no
paṭikkamoti  .  kacci  te  vakkali na kiñci kukkuccaṃ na koci vippaṭisāroti.
Taggha  me  bhante  anappakaṃ  kukkuccaṃ  anappako  [2]-  vippaṭisāroti .
Kacci  pana  taṃ  vakkali  attā  sīlato  na  upavadatīti  .  na kho maṃ bhante
attā  sīlato  upavadatīti  .  no  ce kira taṃ vakkali attā sīlato upavadati
atha   kiñci  te  kukkuccaṃ  ko  ca  vippaṭisāroti  .  cirapaṭikāhaṃ  bhante
bhagavantaṃ   dassanāya  upasaṅkamitukāmo  natthi  ca  me  kāyasmiṃ   tāvatikā
balamattā yāvatāhaṃ 3- bhagavantaṃ dassanāya upasaṅkameyyanti.
     {216.2} Alaṃ vakkali kiṃ te iminā pūtikāyena diṭṭhena.
@Footnote: 1 Ma. Yu. samadhosi .  2 Yu. casaddo dissati .  3 Po. yāhaṃ. Yu. yāyāhaṃ.
     {216.3}  Yo  kho  vakkali  dhammaṃ  passati  so  maṃ  passati yo maṃ
passati  so  dhammaṃ  passati  .  dhammaṃ  hi  vakkali  passanto  maṃ  passati maṃ
passanto   dhammaṃ   passati   .   taṃ   kiṃ  maññasi  vakkali  .  rūpaṃ  niccaṃ
vā   aniccaṃ  vāti  .  aniccaṃ  bhante  .  yaṃ  panāniccaṃ  dukkhaṃ  vā  taṃ
sukhaṃ   vāti   .   dukkhaṃ   bhante  .  yaṃ  panāniccaṃ  dukkhaṃ  vipariṇāmadhammaṃ
kallaṃ  nu  taṃ  samanupassituṃ  etaṃ  mama  esohamasmi  eso  me attāti.
No   hetaṃ   bhante  .  vedanā  .  saññā  .  saṅkhārā  .  viññāṇaṃ
niccaṃ  vā  aniccaṃ  vāti  .  aniccaṃ  bhante  .pe. Eso me attāti.
No   hetaṃ  bhante  .  tasmā  tiha  .pe.  evaṃ  passaṃ  .pe.  nāparaṃ
itthattāyāti   pajānātīti   .   atha   kho   bhagavā  āyasmantaṃ  vakkaliṃ
iminā    ovādena    ovaditvā    uṭṭhāyāsanā    yena   gijjhakūṭo
pabbato tena pakkami 1-.
     [217]   Atha   kho   āyasmā   vakkali   acirapakkantassa  bhagavato
upaṭṭhāke   āmantesi   etha  maṃ  āvuso  mañcakaṃ  āropetvā  yena
isigilipassaṃ   2-   kāḷasilā   tenupasaṅkamatha   kathaṃ   hi   nāma  mādiso
antaraghare   kālaṃ   kattabbaṃ   maññeyyāti   .  evamāvusoti  kho  te
bhikkhū   āyasmato   vakkalissa   paṭissutvā   āyasmantaṃ   vakkaliṃ  mañcakaṃ
āropetvā   yena   isigilipassaṃ  kāḷasilā  tenupasaṅkamiṃsu  .  atha  kho
bhagavā   tañca   rattiṃ  tañca  divasāvasesaṃ  gijjhakūṭe  pabbate  vihāsi .
@Footnote: 1 Ma. tenupasaṅkami .  2 Yu. isigilipassakālasilā.
Atha   kho   dve   devatāyo   abhikkantāya   rattiyā   abhikkantavaṇṇā
kevalakappaṃ   gijjhakūṭaṃ   obhāsetvā  yena  bhagavā  tenupasaṅkamiṃsu  .pe.
Ekamantaṃ   aṭṭhaṃsu   .   ekamantaṃ  ṭhitā  kho  ekā  devatā  bhagavantaṃ
etadavoca   vakkali   bhante   bhikkhu   vimokkhāya   cetetīti  .  aparā
devatā   bhagavantaṃ   etadavoca   so   hi   nūna  so  bhante  suvimutto
vimuccissatīti   .   idamavocuṃ   tā   devatāyo   idaṃ   vatvā  bhagavantaṃ
abhivādetvā padakkhiṇaṃ katvā tatthevantaradhāyiṃsu.
     [218]  Atha  kho  bhagavā  tassā  rattiyā accayena bhikkhū āmantesi
etha   tumhe  bhikkhave  yena  vakkali  bhikkhu  tenupasaṅkamatha  upasaṅkamitvā
vakkaliṃ   bhikkhuṃ   evaṃ   vadetha   suṇāvuso   tvaṃ   1-  vakkali  bhagavato
vacanaṃ   dvinnaṃ   2-   devatānaṃ   imaṃ  āvuso  rattiṃ  dve  devatāyo
abhikkantāya     rattiyā     abhikkantavaṇṇā     kevalakappaṃ     gijjhakūṭaṃ
obhāsetvā    yena   bhagavā   tenupasaṅkamiṃsu   upasaṅkamitvā   bhagavantaṃ
abhivādetvā   ekamantaṃ   aṭṭhaṃsu  ekamantaṃ  ṭhitā  kho  āvuso  ekā
devatā    bhagavantaṃ    etadavoca   vakkali   bhante   bhikkhu   vimokkhāya
cetetīti   .   aparā  devatā  bhagavantaṃ  etadavoca  so  hi  nūna  so
bhante   suvimutto   vimuccissatīti   .   bhagavā   ca  taṃ  āvuso  vakkali
evamāha   mā   bhāyi   vakkali   mā   bhāyi  vakkali  apāpakante  3-
maraṇaṃ   bhavissati   apāpikā   kālakiriyāti   .  evaṃ  bhanteti  kho  te
@Footnote: 1 Po. Yu. ayaṃ pāṭho natthi .  2 Po. Ma. Yu. davinnañca. 3 Po. apāpikante.
Bhikkhū    bhagavato    paṭissutvā    yenāyasmā    vakkali   tenupasaṅkamiṃsu
upasaṅkamitvā    āyasmantaṃ    vakkaliṃ    etadavocuṃ   suṇāvuso   vakkali
bhagavato vacanaṃ dvinnañca devatānanti.
     [219]   Atha  kho  āyasmā  vakkali  upaṭṭhāke  āmantesi  etha
maṃ   āvuso   mañcakā   oropetha   kathaṃ   hi   nāma  mādiso  ucce
āsane   nisīditvā   tassa   bhagavato   sāsanaṃ  sotabbaṃ  maññeyyāti .
Evamāvusoti    kho   te   bhikkhū   āyasmato   vakkalissa   paṭissutvā
āyasmantaṃ   vakkaliṃ   mañcakā   oropesuṃ   imaṃ   āvuso  rattiṃ  dve
devatāyo   abhikkantāya   rattiyā   .pe.  ekamantaṃ  aṭṭhaṃsu  ekamantaṃ
ṭhitā  kho  āvuso  ekā  devatā  bhagavantaṃ  etadavoca  vakkali  bhante
bhikkhu vimokkhāya cetetīti.
     {219.1}  Aparā  devatā  bhagavantaṃ  etadavoca  so  hi  nūna so
bhante   suvimutto   vimuccissatīti   .   bhagavā   ca  taṃ  āvuso  vakkali
evamāha  mā  bhāyi  vakkali  mā  bhāyi  vakkali apāpakante maraṇaṃ bhavissati
apāpikā  kālakiriyāti  .  tenahāvuso  mama vacanena bhagavato pāde sirasā
vandatha   vakkali   bhante   bhikkhu  ābādhiko  dukkhito  bāḷhagilāno  so
bhagavato  pāde  sirasā  vandati  evañca vadeti  1- rūpaṃ aniccaṃtāhaṃ bhante
na  kaṅkhāmi  yadaniccaṃ  taṃ  dukkhanti  na  vicikicchāmi yadaniccaṃ dukkhaṃ vipariṇāma-
dhammaṃ  natthi  me  tattha chando vā rāgo vā pemaṃ  vāti na vicikicchāmi.
Vedanā   aniccātāhaṃ   bhante   na   kaṅkhāmi   yadaniccaṃ   taṃ   dukkhanti
@Footnote: 1 Ma. vadetha.
Na    vicikicchāmi   yadaniccaṃ   dukkhaṃ   vipariṇāmadhammaṃ   natthi   me   tattha
chando   vā   rāgo   vā   pemaṃ   vāti   na  vicikicchāmi  .  saññā
aniccātāhaṃ   bhante   na  kaṅkhāmi  yadaniccaṃ  taṃ  dukkhanti  na  vicikicchāmi
yadaniccaṃ    dukkhaṃ    vipariṇāmadhammaṃ    natthi   me   tattha   chando   vā
rāgo   vā   pemaṃ   vāti   na  vicikicchāmi  .  saṅkhārā  aniccātāhaṃ
bhante   na   kaṅkhāmi   yadaniccaṃ   taṃ   dukkhanti  na  vicikicchāmi  yadaniccaṃ
dukkhaṃ   vipariṇāmadhammaṃ   natthi  me  tattha  chando  vā  rāgo  vā  pemaṃ
vāti   na   vicikicchāmi   .   viññāṇaṃ   aniccaṃtāhaṃ  bhante  na  kaṅkhāmi
yadaniccaṃ   taṃ   dukkhanti   na   vicikicchāmi   yadaniccaṃ  dukkhaṃ  vipariṇāmadhammaṃ
natthi  me  tattha  chando  vā  rāgo  vā  pemaṃ  vāti na vicikicchāmīti.
Evamāvusoti    kho   te   bhikkhū   āyasmato   vakkalissa   paṭissutvā
pakkamiṃsu   .   atha  kho  āyasmā  vakkali  acirapakkantesu  tesu  bhikkhūsu
satthaṃ āharesi.
     [220]  Atha  kho  te  bhikkhū yena bhagavā tenupasaṅkamiṃsu upasaṅkamitvā
ekamantaṃ    nisīdiṃsu    .    ekamantaṃ    nisinnā    kho   te   bhikkhū
bhagavantaṃ    etadavocuṃ    vakkali   bhante   bhikkhu   ābādhiko   dukkhito
bāḷhagilāno   so   bhagavato   pāde   sirasā  vandati  evañca  vadeti
rūpaṃ   aniccaṃtāhaṃ   bhante   na   kaṅkhāmi   yadaniccaṃ   taṃ   dukkhanti   na
vicikicchāmi   yadaniccaṃ   dukkhaṃ   vipariṇāmadhammaṃ   natthi   me  tattha  chando
vā  rāgo  vā  pemaṃ  vāti  na  vicikicchāmi  .  vedanā  .  saññā.
Saṅkhārā   .   viññāṇaṃ   aniccaṃtāhaṃ   bhante  na  kaṅkhāmi  yadaniccaṃ  taṃ
dukkhanti    na    vicikicchāmi    yadaniccaṃ    dukkhaṃ   vipariṇāmadhammaṃ   natthi
me tattha chando vā rāgo vā pemaṃ vāti na vicikicchāmīti.
     [221]  Atha  kho  bhagavā  bhikkhū  āmantesi  āyāma  bhikkhave yena
isigilipassaṃ   kāḷasilā   tenupasaṅkamissāma   yattha   vakkalinā  kulaputtena
satthaṃ  āharitanti  .  evaṃ  bhanteti  kho  te bhikkhū bhagavato paccassosuṃ.
Atha   kho  bhagavā  sambahulehi  bhikkhūhi  saddhiṃ  yena  isigilipassaṃ  kāḷalilā
tenupasaṅkami   .   addasā   kho   bhagavā   āyasmantaṃ  vakkaliṃ  dūratova
mañcake   vivattakkhandhaṃ   seyyamānaṃ   1-   .  tena  kho  pana  samayena
dhūmāyitattaṃ   timirāyitattaṃ   gacchateva   purimadisaṃ   2-   gacchati  pacchimadisaṃ
gacchati   uttaradisaṃ   gacchati   dakkhiṇadisaṃ   gacchati   uddhaṃdisaṃ   3-  gacchati
adhodisaṃ  gacchati  anudisaṃ  .  atha  kho  bhagavā  bhikkhū āmantesi passatha no
tumhe  bhikkhave  evaṃ  dhūmāyitattaṃ  timirāyitattaṃ  gacchateva  purimadisaṃ .pe.
Gacchati  anudisanti  .  evaṃ  bhante  .  eso kho bhikkhave māro pāpimā
vakkalissa    kulaputtassa   viññāṇaṃ   samanvesati   4-   kattha   vakkalissa
kulaputtassa    viññāṇaṃ    patiṭṭhitanti   .   appatiṭṭhitena   ca   bhikkhave
viññāṇena vakkali kulaputto parinibbutoti.
     [222]  Ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  rājagahe  viharati  veḷuvane  kalandaka-
nivāpe  .  tena  kho  pana  samayena  āyasmā  assaji  kassapakārāme
@Footnote: 1 Sī. Ma. Yu. semānaṃ .  2 Ma. Yu. purimaṃ ... pacchimaṃ ... uttaraṃ ...
@dakkhiṇaṃ ... 3 Yu. uddhaṃ gacchati adho .  4 Sī. Yu. samannesati.
Viharati   ābādhiko   dukkhito   bāḷhagilāno   .   atha  kho  āyasmā
assaji   upaṭṭhāke   āmantesi   etha   tumhe  āvuso  yena  bhagavā
tenupasaṅkamatha   upasaṅkamitvā   mama   vacanena   bhagavato   pāde  sirasā
vandatha   assaji   bhante   bhikkhu  ābādhiko  dukkhito  bāḷhagilāno  so
bhagavato  pāde  sirasā  vandatīti  1-  evañca  vadetha  sādhu  kira bhante
bhagavā   yena   assaji   bhikkhu   tenupasaṅkamatu  anukampaṃ  upādāyāti .
Evamāvusoti   kho   te  bhikkhū  āyasmato  assajissa  paṭissutvā  yena
bhagavā   tenupasaṅkamiṃsu   upasaṅkamitvā   bhagavantaṃ  abhivādetvā  ekamantaṃ
nisīdiṃsu   .   ekamantaṃ   nisinnā   kho  te  bhikkhū  bhagavantaṃ  etadavocuṃ
assaji   bhante   bhikkhu  ābādhiko  dukkhito  bāḷhagilāno  so  bhagavato
pāde  sirasā  vandati  evañca  vadeti  sādhu  kira  bhante  bhagavā  yena
assaji   bhikkhu   tenupasaṅkamatu   anukampaṃ   upādāyāti   .   adhivāsesi
bhagavā tuṇhībhāvena.
     [223]   Atha   kho   bhagavā   sāyaṇhasamayaṃ   paṭisallānā  vuṭṭhito
yenāyasmā   assaji   tenupasaṅkami   .  addasā  kho  āyasmā  assaji
bhagavantaṃ   dūratova  2-  āgacchantaṃ  disvāna  mañcake  samañcopi  3- .
Atha   kho  bhagavā  āyasmantaṃ  4-  assajiṃ  etadavoca  alaṃ  assaji  mā
tvaṃ   mañcake   samañcopi   santīmāni   āsanāni   paññattāni   tatthāhaṃ
nisīdissāmīti   .   nisīdi   bhagavā   paññatte   āsane  .  nisajja  kho
bhagavā   āyasmantaṃ   assajiṃ   etadavoca   kacci   te   assaji  khamanīyaṃ
@Footnote: 1 Yu. vandati .  2 Yu. vasaddo na dissati .  3 Yu. samatthosi. Ma. samadhosi.
@4 Yu. āyasmato assajissa.
Kacci yāpanīyaṃ .pe. Paṭikkamo sānaṃ paññāyati no abhikkamoti.
     {223.1}  Na  me  bhante  khamanīyaṃ  na  yāpanīyaṃ  .pe.  abhikkamo
sānaṃ  paññāyati  no  paṭikkamoti  .  kacci  te  assaji  na kiñci kukkuccaṃ
na  koci  vippaṭisāroti  .  taggha  me  bhante  anappakaṃ kukkuccaṃ anappako
vippaṭisāroti  .  kacci  pana  taṃ  assaji  attā  sīlato  na  upavadatīti.
Na   kho   maṃ   bhante  attā  sīlato  upavadatīti  .  no  ce  kira  taṃ
assaji   attā   sīlato   upavadati   atha  kiñca  1-  te  kukkuccaṃ  ko
ca  vippaṭisāroti . Pubbe khvāhaṃ bhante gelaññe 2- passambhetvā [3]-
kāyasaṅkhāre  4-  viharāmi  sohaṃ 5- samādhiṃ na paṭilabhāmi tassa mayhaṃ bhante
taṃ  samādhiṃ  appaṭilabhato  evaṃ  hoti  no 6- ca khvāhaṃ parihāyāmīti. Ye
te   assaji   samaṇabrāhmaṇā   samādhisārakā   samādhisāmaññā   tesantaṃ
samādhiṃ appaṭilabhataṃ evaṃ hoti no cassu mayaṃ parihāyāmāti.
     {223.2}  Taṃ  kiṃ  maññasi assaji rūpaṃ niccaṃ vā aniccaṃ vāti. Aniccaṃ
bhante  .pe.  viññāṇaṃ  niccaṃ  vā  aniccaṃ  vāti  .  aniccaṃ  bhante .
Tasmā    tiha   .pe.   evaṃ   passaṃ   .pe.   nāparaṃ   itthattāyāti
pajānāti   .   so  sukhañce  vedanaṃ  vedayati  sā  aniccāti  pajānāti
anajjhositāti     pajānāti     anabhinanditāti     pajānāti    dukkhañce
vedanaṃ   vedayati   sā   aniccāti   pajānāti   anajjhositāti  pajānāti
anabhinanditāti    pajānāti    adukkhamasukhañce    vedanaṃ    vedayati   sā
aniccāti   .pe.   anabhinanditāti   pajānāti   .  so  sukhañce  vedanaṃ
@Footnote: 1 Po. kismiñci. 2 Yu. gelaññaṃ  [3] Ma. Yu. passambhetvāti āmeṇḍitaṃ.
@4 Yu. kāyasaṅkhāre vippaṭisārī viharāmi .  5 Yu. sotaṃ .  6 Po. no ce. Ma. no
@cassāhaṃ. Yu. no no ca.
Vedayati  1-  visaññutto  naṃ  vedayati  dukkhañce vedanaṃ vedayati visaññutto
naṃ  2-  vedayati  adukkhamasukhañce  vedanaṃ  vedayati  visaññutto  naṃ vedayati
sā   aniccāti   pajānāti   .pe.   anabhinanditāti   pajānāti  .  so
kāyapariyantikañce   vedanaṃ  vedayamāno  kāyapariyantikaṃ  vedanaṃ  vedayāmīti
pajānāti    jīvitapariyantikañce    vedanaṃ    vedayamāno    jīvitapariyantikaṃ
vedanaṃ   vedayāmīti   pajānāti   kāyassa  bhedā  uddhaṃ  jīvitapariyādānā
idheva sabbavedayitāni anabhinanditāni sītibhavissantīti pajānāti.
     [224]   Seyyathāpi   assaji   telañca   paṭicca   vaṭṭiñca  paṭicca
telappadīpo   jhāyeyya   tasseva  telassa  ca  vaṭṭiyā  ca  pariyādānā
anāhāro   nibbāyeyya  .  evameva  kho  assaji  bhikkhu  kāyapariyantikaṃ
vedanaṃ    vedayamāno    kāyapariyantikaṃ   vedanaṃ   vedayāmīti   pajānāti
jīvitapariyantikaṃ   vedanaṃ   vedayamāno   jīvitapariyantikaṃ   vedanaṃ  vedayāmīti
pajānāti     kāyassa     bhedā    uddhaṃ    jīvitapariyādānā    idheva
sabbavedayitāni anabhinanditāni sītibhavissantīti pajānātīti.
     [225]   Ekaṃ   samayaṃ  sambahulā  therā  bhikkhū  kosambiyaṃ  viharanti
ghositārāme  .  tena  kho  pana  samayena āyasmā khemako badarikārāme
viharati   ābādhiko   dukkhito  bāḷhagilāno  .  atha  kho  therā  bhikkhū
sāyaṇhasamayaṃ    paṭisallānā   vuṭṭhitā   āyasmantaṃ   dāsakaṃ   āmantesuṃ
ehi    tvaṃ   āvuso   dāsaka   yena   khemako   bhikkhu   tenupasaṅkama
@Footnote: 1 Po. Yu. vediyati .  2 Po. na..
Upasaṅkamitvā   khemakaṃ   bhikkhuṃ  evaṃ  vadehi  therā  taṃ  āvuso  khemaka
evamāhaṃsu   kacci   te   āvuso  khamanīyaṃ  kacci  yāpanīyaṃ  kacci  dukkhā
vedanā    paṭikkamanti   no   abhikkamanti   paṭikkamo   sānaṃ   paññāyati
no   abhikkamoti   .   evamāvusoti   kho  āyasmā  dāsako  therānaṃ
bhikkhūnaṃ   paṭissutvā   yenāyasmā   khemako   tenupasaṅkami  upasaṅkamitvā
āyasmantaṃ   khemakaṃ   etadavoca  therā  taṃ  āvuso  khemaka  evamāhaṃsu
kacci   te   āvuso   khamanīyaṃ   kacci   yāpanīyaṃ  kacci  dukkhā  vedanā
paṭikkamanti     no     abhikkamanti     paṭikkamo     sānaṃ    paññāyati
no   abhikkamoti   .   na   me  āvuso  khamanīyaṃ  na  yāpanīyaṃ  bāḷhā
me   dukkhā   vedanā   abhikkamanti   no   paṭikkamanti  abhikkamo  sānaṃ
paññāyati no paṭikkamoti.
     [226]  Atha  kho  āyasmā  dāsako  yena therā bhikkhū tenupasaṅkami
upasaṅkamitvā  there  bhikkhū  etadavoca  khemako  āvuso  bhikkhu evamāha
na   me   āvuso   khamanīyaṃ  na  yāpanīyaṃ  bāḷhā  me  dukkhā  vedanā
abhikkamanti    no    paṭikkamanti    abhikkamo    sānaṃ   paññāyati   no
paṭikkamoti  .  ehi  tvaṃ  āvuso  dāsaka yena khemako bhikkhu tenupasaṅkama
upasaṅkamitvā   khemakaṃ   bhikkhuṃ  evaṃ  vadehi  therā  taṃ  āvuso  khemaka
evamāhaṃsu  pañcime  āvuso upādānakkhandhā vuttā bhagavatā. Seyyathīdaṃ.
Rūpūpādānakkhandho        vedanūpādānakkhandho        saññūpādānakkhandho
saṅkhārūpādānakkhandho       viññāṇūpādānakkhandho       .      imesu
Āyasmā   khemako   pañcasu   upādānakkhandhesu   kiñci  attaṃ  1-  vā
attaniyaṃ vā samanupassatīti.
     {226.1}  Evamāvusoti  kho  āyasmā  dāsako  therānaṃ  bhikkhūnaṃ
paṭissutvā  yenāyasmā  khemako  tenupasaṅkami  .pe.  therā  taṃ āvuso
khemaka  evamāhaṃsu  pañcime  āvuso  upādānakkhandhā  vuttā  bhagavatā.
Seyyathīdaṃ    .   rūpūpādānakkhandho   .pe.   viññāṇūpādānakkhandho  .
Imesu   āyasmā   khemako  pañcasu  upādānakkhandhesu  kiñci  attaṃ  vā
attaniyaṃ  vā  samanupassatīti  .  pañcime  āvuso  upādānakkhandhā  vuttā
bhagavatā  .  seyyathīdaṃ . Rūpūpādānakkhandho .pe. Viññāṇūpādānakkhandho.
Imesu   khvāhaṃ  āvuso  pañcasu  upādānakkhandhesu  na  kiñci  attaṃ  vā
attaniyaṃ vā samanupassāmīti.
     [227]  Atha  kho  āyasmā  dāsako  yena therā bhikkhū tenupasaṅkami
upasaṅkamitvā    there   bhikkhū   etadavoca   khemako   āvuso   bhikkhu
evamāha   pañcime   upādānakkhandhā  vuttā  bhagavatā  .  seyyathīdaṃ .
Rūpūpādānakkhandho   .pe.   viññāṇūpādānakkhandho   .   imesu   khvāhaṃ
āvuso   pañcasu   upādānakkhandhesu  2-  na  kiñci  attaṃ  vā  attaniyaṃ
vā samanupassāmīti.
     {227.1}   Ehi   tvaṃ   āvuso   dāsaka  yena  khemako  bhikkhu
tenupasaṅkama    upasaṅkamitvā    khemakaṃ   bhikkhuṃ   evaṃ   vadehi   therā
taṃ   āvuso   khemaka   evamāhaṃsu   pañcime   āvuso  upādānakkhandhā
vuttā    bhagavatā    .    seyyathīdaṃ    .   rūpūpādānakkhandho   .pe.
Viññāṇūpādānakkhandho    .   no   ce   kirāyasmā   khemako   imesu
@Footnote: 1 Yu. attānaṃ .   2 Po. pañcupādānakkhandhesu.
Pañcasu    upādānakkhandhesu    kiñci    attaṃ    vā    attaniyaṃ    vā
samanupassati tenahāyasmā khemako arahaṃ khīṇāsavoti.
     {227.2}  Evamāvusoti  kho  āyasmā  dāsako  therānaṃ  bhikkhūnaṃ
paṭissutvā   yenāyasmā   khemako   .pe.  therā  taṃ  āvuso  khemaka
evamāhaṃsu   pañcime   āvuso   upādānakkhandhā   vuttā   bhagavatā .
Seyyathīdaṃ   .   rūpūpādānakkhandho  .pe.  viññāṇūpādānakkhandho  .  no
ce   kirāyasmā  khemako  imesu  pañcasu  upādānakkhandhesu  kiñci  attaṃ
vā  attaniyaṃ  vā  samanupassati  tenahāyasmā  khemako  arahaṃ khīṇāsavoti.
Pañcime   āvuso   upādānakkhandhā   vuttā  bhagavatā  .  seyyathīdaṃ .
Rūpūpādānakkhandho   .pe.   viññāṇūpādānakkhandho   .   imesu   khvāhaṃ
āvuso   pañcasu   upādānakkhandhesu   na   kiñci   attaṃ   vā  attaniyaṃ
vā   samanupassāmi   na   camhi   arahaṃ   khīṇāsavo   apica  me  āvuso
pañcasu   upādānakkhandhesu   asmīti   adhigataṃ   ayamahamasmīti   ca  1-  na
samanupassāmīti.
     [228]   Atha   kho   āyasmā   dāsako   yena   therā   bhikkhū
tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   there  bhikkhū  etadavoca  khemako  āvuso
bhikkhu   evamāha  pañcime  āvuso  upādānakkhandhā  vuttā  bhagavatā .
Seyyathīdaṃ    .   rūpūpādānakkhandho   .pe.   viññāṇūpādānakkhandho  .
Imesu   khvāhaṃ   āvuso   pañcasu   upādānakkhandhesu   na  kiñci  attaṃ
vā   attaniyaṃ   vā   samanupassāmi   na   camhi   arahaṃ  khīṇāsavo  apica
@Footnote: 1 Ma. na ca.
Me   āvuso   pañcasu   upādānakkhandhesu   asmīti  adhigataṃ  ayamahamasmīti
ca na 1- samanupassāmīti.
     {228.1}  Ehi  tvaṃ āvuso dāsaka yena khemako bhikkhu tenupasaṅkama
upasaṅkamitvā  khemakaṃ  bhikkhuṃ evaṃ vadehi therā taṃ āvuso khemaka evamāhaṃsu
yametaṃ  āvuso  khemaka  asmīti  vadesi  kimetaṃ asmīti vadesi. Rūpaṃ asmīti
vadesi  .  aññatra  rūpā  asmīti  vadesi. Vedanaṃ. Saññaṃ. Saṅkhāre.
Viññāṇaṃ   asmīti   vadesi  .pe.  aññatra  viññāṇā  asmīti  vadesi .
Yametaṃ  āvuso  khemaka asmīti vadesi kimetaṃ asmīti vadesīti. Evamāvusoti
kho  āyasmā  dāsako  therānaṃ  bhikkhūnaṃ  paṭissutvā  yenāyasmā khemako
tenupasaṅkami    upasaṅkamitvā   āyasmantaṃ   khemakaṃ   etadavoca   therā
taṃ   āvuso  khemaka  evamāhaṃsu  yametaṃ  āvuso  khemaka  asmīti  vadesi
kimetaṃ  asmīti  vadesi  .  rūpaṃ  asmīti  vadesi  .  aññatra  rūpā asmīti
vadesi  .  vedanaṃ  .  saññaṃ  .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ  asmīti vadesi.
Aññatra   viññāṇā   asmīti  vadesi  .  yametaṃ  āvuso  khemaka  asmīti
vadesi   kimetaṃ   asmīti   vadesīti  .  alaṃ  āvuso  dāsaka  kiṃ  imāya
sandhāvanikāya    āharāvuso    daṇḍaṃ   ahameva   yena   therā   bhikkhū
tenupasaṅkamissāmīti.
     [229]  Atha  kho  āyasmā  khemako  daṇḍamolambha 2- yena therā
bhikkhū   tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   therehi   bhikkhūhi   saddhiṃ   sammodi
@Footnote: 1 Po. nasaddo na dissati. 2 Ma. daṇḍamolumbha.
Sammodanīyaṃ    kathaṃ    sārāṇīyaṃ    vītisāretvā   ekamantaṃ   nisīdi  .
Ekamantaṃ   nisinnaṃ   kho   āyasmantaṃ   khemakaṃ  therā  bhikkhū  etadavocuṃ
yametaṃ   āvuso  khemaka  asmīti  vadesi  kimetaṃ  asmīti  vadesi  .  rūpaṃ
asmīti  vadesi  .  aññatra  rūpā  asmīti  vadesi  .  vedanaṃ . Saññaṃ.
Saṅkhāre    .    viññāṇaṃ   asmīti   vadesi   .   aññatra   viññāṇā
asmīti  vadesi  .  yametaṃ  āvuso  khemaka  asmīti  vadesi  kimetaṃ asmīti
vadesīti   .   na   khvāhaṃ   āvuso  rūpaṃ  asmīti  vadāmi  napi  aññatra
rūpā  asmīti  vadāmi  na  vedanaṃ  .  na saññaṃ. Na saṅkhāre. Na viññāṇaṃ
asmīti   vadāmi   napi   aññatra   viññāṇā   asmīti  vadāmi  apica  me
āvuso    pañcasu    upādānakkhandhesu    asmīti   adhigataṃ   ayamahamasmīti
na ca samanupassāmi.
     {229.1}   Seyyathāpi   āvuso   uppalassa   vā  padumassa  vā
puṇḍarīkassa   vā  gandho  yo  nu  kho  evaṃ  vadeyya  pattassa  gandhoti
vā   1-   vaṇṇassa   gandhoti   vā   kiñjakkhassa   2-   gandhoti  vā
sammā   nu  kho  so  vadamāno  vadeyyāti  .  no  hetaṃ  āvuso .
Yathākathaṃ   panāvuso   sammā   byākaramāno  byākareyyāti  .  pupphassa
gandhoti    kho   āvuso   sammā   byākaramāno   byākareyyāti  .
Evameva   khvāhaṃ   āvuso   na   rūpaṃ   asmīti   vadāmi  napi  aññatra
rūpā   asmīti   vadāmi   na  vedanaṃ  .  na  saññaṃ  .  na  saṅkhāre .
@Footnote: 1 Yu. vāsaddo na dissati. 2 Ma. kiñjakkharāya. Po. kiñjakkhussa.
Na    viññāṇaṃ    asmīti    vadāmi   napi   aññatra   viññāṇā   asmīti
vadāmi    apica    me    āvuso   pañcasu   upādānakkhandhesu   asmīti
adhigataṃ ayamahamasmīti na ca samanupassāmi.
     {229.2}   Kiñcāpi   āvuso   ariyasāvakassa   pañcorambhāgiyāni
saññojanāni   pahīnāni   bhavanti   atha   khvassa  hoti  yeva  1-  pañcasu
upādānakkhandhesu   anusahagato   asmīti   māno   asmīti  chando  asmīti
anusayo   asamūhato  .  so  aparena  samayena  pañcasu  upādānakkhandhesu
udayabbayānupassī   viharati   iti   rūpaṃ  iti  rūpassa  samudayo  iti  rūpassa
atthaṅgamo  iti  vedanā  .  iti  saññā . Iti saṅkhārā. Iti viññāṇaṃ
iti    viññāṇassa    samudayo    iti    viññāṇassa    atthaṅgamoti  .
Tassimesu    pañcasu    upādānakkhandhesu    udayabbayānupassino   viharato
yopissa   hoti   pañcasu   upādānakkhandhesu   anusahagato  asmīti  māno
asmīti chando asmīti anusayo asamūhato sopi samugghātaṃ gacchati.
     {229.3}  Seyyathāpi  āvuso  vatthaṃ  saṅkiliṭṭhaṃ  malaggahitaṃ  tamenaṃ
sāmikā   rajakassa   anuppadajjuṃ   2-  tamenaṃ  rajako  ūse  vā  khāre
vā   gomaye   vā   saṃmadditvā   acche   udake  vikkhāleti  kiñcāpi
taṃ   hoti   vatthaṃ   parisuddhaṃ   pariyodātaṃ   atha   khvassa  hoti  yo  ca
anusahagato   ūsagandho  vā  khāragandho  vā  gomayagandho  vā  asamūhato
tamenaṃ    rajako   sāmikānaṃ   deti   tamenaṃ   sāmikā   gandhaparibhāvite
karaṇḍake     nikkhipanti     yopissa    hoti    anusahagato    ūsagandho
@Footnote: 1 Ma. yo ca .  2 Po. anupadatthuṃ.
Vā   khāragandho   vā   gomayagandho   vā   asamūhato  sopi  samugghātaṃ
gacchati    .    evameva    kho    āvuso    kiñcāpi   ariyasāvakassa
pañcorambhāgiyāni    saññojanāni    pahīnāni    bhavanti    atha    khvassa
hotiyeva    pañcasu    upadānakkhandhesu    anusahagato    asmīti   māno
asmīti   chando   asmīti   anusayo   asamūhato   so   aparena  samayena
pañcasu    upādānakkhandhesu    udayabbayānupassī    viharati    iti    rūpaṃ
iti   rūpassa   samudayo   iti  rūpassa  atthaṅgamo  iti  vedanā  .  iti
saññā    .   iti   saṅkhārā   .   iti   viññāṇaṃ   iti   viññāṇassa
samudayo iti viññāṇassa atthaṅgamoti.
     {229.4}  Tassimesu  pañcasu  upādānakkhandhesu  udayabbayānupassino
viharato   yopissa   hoti   pañcasu  upādānakkhandhesu  anusahagato  asmīti
māno asmīti chando asmīti anusayo asamūhato sopi samugghātaṃ gacchatīti.
     [230]  Evaṃ  vutte  therā  bhikkhū  āyasmantaṃ  khemakaṃ  etadavocuṃ
na  kho  [1]-  mayaṃ  āyasmantaṃ  khemakaṃ vihesāpekkhā apucchimhā 2- api
cāyasmā  khemako  pahoti  3-  tassa  bhagavato sāsanaṃ vitthārena ācikkhituṃ
desetuṃ   paññapetuṃ   4-   paṭṭhapetuṃ  vivarituṃ  vibhajituṃ  uttānīkātuṃ  yadidaṃ
āyasmatā   khemakena   tassa   bhagavato   sāsanaṃ   vitthārena  ācikkhitaṃ
desitaṃ paññapitaṃ paṭṭhapitaṃ vivaritaṃ vibhajitaṃ uttānīkatanti.
    Idamavoca    āyasmā    khemako   .   attamanā   therā   bhikkhū
āyasmato    khemakassa    bhāsitaṃ    abhinanduṃ    .    imasmiñca    pana
@Footnote: 1 Yu. panasaddo dissati .  2 Ma. Yu. pucchimha .  3 Ma. pahosi.
@4 Ma. Yu. paññāpetuṃ.
Veyyākaraṇasmiṃ   bhaññamāne   saṭṭhīmattānaṃ   therānaṃ   bhikkhūnaṃ  anupādāya
āsavehi cittāni vimucciṃsu āyasmato ca 1- khemakassāti.
     [231]   Ekaṃ  samayaṃ  sambahulā  therā  bhikkhū  bārāṇasiyaṃ  viharanti
isipatane   migadāye   .   atha   kho   āyasmā   channo  sāyaṇhasamayaṃ
paṭisallānā    vuṭṭhito   apāpuraṇaṃ   2-   ādāya   vihārena   vihāraṃ
upasaṅkamitvā  there  bhikkhū  etadavoca  ovadantu  maṃ  āyasmanto therā
anusāsantu   maṃ   āyasmanto  therā  karontu  me  āyasmanto  therā
dhammiṃ kathaṃ yathāhaṃ dhammaṃ passeyyanti.
     [232]   Evaṃ  vutte  therā  bhikkhū  āyasmantaṃ  channaṃ  etadavocuṃ
rūpaṃ   kho   āvuso   channa   aniccaṃ  vedanā  aniccā  saññā  aniccā
saṅkhārā   aniccā   viññāṇaṃ   aniccaṃ   .   rūpaṃ  anattā  vedanā .
Saññā    .    saṅkhārā   .   viññāṇaṃ   anattā   sabbe   saṅkhārā
aniccā   sabbe   dhammā   anattāti  .  atha  kho  āyasmato  channassa
etadahosi  mayhaṃpi  kho  3-  evaṃ  hoti  rūpaṃ aniccaṃ vedanā. Saññā.
Saṅkhārā  .  viññāṇaṃ  aniccaṃ  .  rūpaṃ  anattā  vedanā  .  saññā .
Saṅkhārā   .   viññāṇaṃ   anattā    sabbe  saṅkhārā  aniccā  sabbe
dhammā   anattāti   atha   ca    pana   me  sabbasaṅkhārasamathe  sabbūpadhi-
paṭinissagge   taṇhakkhaye   virāge   nirodhe   nibbāne   cittaṃ    na
pakkhandati   na   pasīdati    na   santiṭṭhati  na  4-  vimuccati  paritassanā-
upādānaṃ    uppajjati    paccudāvattati   mānasaṃ   atha   kocarahi   me
@Footnote: 1 Yu. khemakassa cāti .  2 Ma. Yu. avāpuraṇaṃ .  3 Ma. Yu. etanti dissati.
@4 Ma. nādhimuccati.
Attāti  .  na  kho  panetaṃ  1-  dhammaṃ  passato  hoti  ko  nu kho me
tathā dhammaṃ deseyya yathāhaṃ dhammaṃ passeyyanti.
     [233]   Atha   kho   āyasmato   channassa   etadahosi  ayaṃ  kho
āyasmā   ānando   kosambiyaṃ   viharati   ghositārāme   satthu   ceva
saṃvaṇṇito   sambhāvito   ca   viññūnaṃ   sabrahmacārīnaṃ   pahoti   ca   me
āyasmā   ānando   tathā   dhammaṃ   desetuṃ   yathāhaṃ  dhammaṃ  passeyyaṃ
atthi   ca   me   āyasmante   ānande  tāvatikā  vissaṭṭhi  yannūnāhaṃ
yenāyasmā  ānando  tenupasaṅkameyyanti  .  atha  kho  āyasmā channo
senāsanaṃ   saṃsāmetvā   pattacīvaramādāya   yena  kosambī  ghositārāmo
yenāyasmā     ānando    tenupasaṅkami    upasaṅkamitvā    āyasmatā
ānandena   saddhiṃ   sammodi   sammodanīyaṃ   kathaṃ  sārāṇīyaṃ  vītisāretvā
ekamantaṃ  nisīdi  .  ekamantaṃ  nisinno  kho  āyasmā  channo āyasmantaṃ
ānandaṃ etadavoca
     {233.1}    ekamidāhaṃ   āvuso   ānanda   samayaṃ   bārāṇasiyaṃ
viharāmi    isipatane   migadāye   atha   khvāhaṃ   āvuso   sāyaṇhasamayaṃ
paṭisallānā     vuṭṭhito    apāpuraṇaṃ    ādāya    vihārena    vihāraṃ
upasaṅkamitvā   2-  there  bhikkhū  etadavocaṃ  ovadantu  maṃ  āyasmanto
therā   anusāsantu   maṃ  āyasmanto  therā  karontu  me  āyasmanto
therā  dhammiṃ  kathaṃ  yathāhaṃ  dhammaṃ  passeyyanti  .  evaṃ vutte maṃ āvuso
therā   bhikkhū  etadavocuṃ  rūpaṃ  kho  āvuso  channa  aniccaṃ  vedanā .
Saññā   .   saṅkhārā   .   viññāṇaṃ  aniccaṃ  .  rūpaṃ  anattā  .pe.
@Footnote: 1 Ma. panevaṃ .   2 Ma. upasaṅkamiṃ.
Viññāṇaṃ    anattā    sabbe    saṅkhārā    aniccā   sabbe   dhammā
anattāti.
     {233.2}   Tassa   mayhaṃ  āvuso  etadahosi  mayhaṃpi  kho  evaṃ
hoti    rūpaṃ   aniccaṃ   .pe.   viññāṇaṃ   aniccaṃ   .   rūpaṃ   anattā
vedanā   .   saññā   .   saṅkhārā   .   viññāṇaṃ   anattā  sabbe
saṅkhārā   aniccā   sabbe   dhammā   anattāti   atha   ca   pana  me
sabbasaṅkhārasamathe    sabbūpadhipaṭinissagge   taṇhakkhaye   virāge   nirodhe
nibbāne   cittaṃ   na   pakkhandati  na  pasīdati  na  santiṭṭhati  na  vimuccati
paritassanāupādānaṃ    uppajjati   paccudāvattati   mānasaṃ   atha   kocarahi
me  attāti  .  na  kho  panetaṃ  dhammaṃ  passato  hoti  ko  nu kho me
tathā dhammaṃ deseyya yathāhaṃ dhammaṃ passeyyanti.
     {233.3}   Tassa  mayhaṃ  āvuso  etadahosi  ayaṃ  kho  āyasmā
ānando   kosambiyaṃ   viharati   ghositārāme   satthu   ceva   saṃvaṇṇito
sambhāvito  ca  viññūnaṃ  sabrahmacārīnaṃ  pahoti  ca  me  āyasmā ānando
tathā  dhammaṃ  desetuṃ  yathāhaṃ  dhammaṃ passeyyaṃ atthi ca āyasmante ānande
tāvatikā  vissaṭṭhi  yannūnāhaṃ  yenāyasmā  ānando tenupasaṅkameyyanti.
Ovadatu  maṃ  āyasmā  ānando anusāsatu maṃ āyasmā ānando karotu me
āyasmā ānando dhammiṃ kathaṃ yathāhaṃ dhammaṃ passeyyanti.
     [234]  Ettakenapi  mayaṃ  āyasmato  channassa  attamanā  abhiraddhā
taṃ  1-  āyasmā  channo  āviakāsisi  2-  khīlaṃ  pabhindi 3- odahāvuso
@Footnote: 1 Ma. api nāma taṃ .  2 Ma. Yu. āviakāsi .  3 Ma. bhinadi.
Channa   sotaṃ   bhabbosi   dhammaṃ   viññātunti   .   atha  kho  āyasmato
channassa    tāvatakeneva    uḷāraṃ   pītipā   mojjaṃ   uppajji   bhabbo
kirasmi dhammaṃ viññātunti.
     {234.1}  Sammukhā  metaṃ  āvuso channa bhagavato sutaṃ sammukhā [1]-
paṭiggahitaṃ   kaccānagottaṃ   bhikkhuṃ   ovadantassa  dvayanissito  khvāyaṃ  2-
kaccāna   loko  yebhuyyena  atthitañceva  natthitañca  .  lokasamudayaṃ  kho
kaccāna   yathābhūtaṃ  sammappaññāya  passato  yā  loke  natthitā  sā  na
hoti  .  lokanirodhaṃ  kho  kaccāna  yathābhūtaṃ  sammappaññāya  passato  yā
loke   atthitā   sā   na   hoti   .   upāyupādānābhinivesavinibandho
khvāyaṃ   kaccāna   loko   yebhuyyena   tassa   upāyupādānaṃ   cetaso
adhiṭṭhānābhinivesānusayaṃ   na   upeti  na  upādiyati  na  adhiṭṭhāti  attā
meti   dukkhameva   uppajjamānaṃ   uppajjati   dukkhaṃ  nirujjhamānaṃ  nirujjhatīti
na   kaṅkhati   na  vicikicchati  aparappaccayā  ñāṇamevassa  ettha  hoti .
Ettāvatā  kho  kaccāna  sammādiṭṭhi  hoti  .  sabbamatthīti  kho kaccāna
ayameko  anto  sabbaṃ  natthīti  ayaṃ  dutiyo  anto. Ete te kaccāna
ubho  ante  anupagamma  majjhena  tathāgato  dhammaṃ  deseti avijjāpaccayā
saṅkhārā  saṅkhārapaccayā viññāṇaṃ .pe. Evametassa kevalassa dukkhakkhandhassa
samudayo  hoti  .  avijjāya   tveva  asesavirāganirodhā  saṅkhāranirodho
.pe.  evametassa  kevalassa  dukkhakkhandhassa  nirodho  hotīti. Evametaṃ
āvuso   ānanda   hoti   yesaṃ  āyasmantānaṃ  tādisā  sabrahmacārayo
@Footnote: 1 Yu. casaddo dissati .  2 Ma. khavāhaṃ.
Anukampakā     atthakāmā    ovādakā    anusāsakā    idañca    pana
me āyasmato ānandassa dhammadesanaṃ sutvā dhammo abhisamitoti 1-.
     [235]   Sāvatthī   .  atha  kho  āyasmā  rāhulo  yena  bhagavā
tenupasaṅkami   upasaṅkamitvā   bhagavantaṃ  abhivādetvā  ekamantaṃ  nisīdi .
Ekamantaṃ   nisinno  kho  āyasmā  rāhulo  bhagavantaṃ  etadavoca  kathannu
kho   bhante   jānato   kathaṃ   passato   imasmiñca  saviññāṇake  kāye
bahiddhā ca sabbanimittesu ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā na hontīti.
     {235.1}   Yaṅkiñci   rāhula  rūpaṃ  atītānāgatapaccuppannaṃ  ajjhattaṃ
vā  bahiddhā  vā oḷārikaṃ vā sukhumaṃ vā hīnaṃ vā paṇītaṃ vā yaṃ dūre santike
vā   sabbaṃ  rūpaṃ  netaṃ  mama  nesohamasmi  na  meso  attāti  evametaṃ
yathābhūtaṃ   sammappaññāya   passati  .  yā  kāci  vedanā  .  yā  kāci
saññā   .   ye   keci  saṅkhārā  .  yaṅkiñci  viññāṇaṃ  atītānāgata-
paccuppannaṃ   ajjhattaṃ   vā   bahiddhā   vā   .pe.   sabbaṃ   viññāṇaṃ
netaṃ   mama    nesohamasmi   na   meso   attāti   evametaṃ  yathābhūtaṃ
sammappaññāya   passati   .   evaṃ  kho  rāhula  jānato  evaṃ  passato
imasmiñca     saviññāṇake     kāye    bahiddhā    ca    sabbanimittesu
ahaṅkāramamaṅkāramānānusayā na hontīti.
     [236]  Sāvatthī  .  ārāme  .  ekamantaṃ  nisinno kho āyasmā
rāhulo  bhagavantaṃ  etadavoca  kathaṃ  nu  kho  bhante  jānato  kathaṃ passato
imasmiñca     saviññāṇake     kāye    bahiddhā    ca    sabbanimittesu
@Footnote: 1 Yu. abhisametoti.
Ahaṅkāramamaṅkāramānāpagataṃ    mānasaṃ   hoti   vidhā   samatikkantaṃ   santaṃ
suvimuttanti   .   yaṅkiñci   rāhula   rūpaṃ  atītānāgatapaccuppannaṃ  ajjhattaṃ
vā  bahiddhā  vā  oḷārikaṃ  vā  .pe.  yaṃ  dūre  santike  vā  sabbaṃ
rūpaṃ   netaṃ   mama   nesohamasmi  na  meso  attāti  evametaṃ  yathābhūtaṃ
sammappaññāya  disvā  anupādā  vimutto  hoti  .  yā  kāci vedanā.
Yā   kāci   saññā   .   ye   keci  saṅkhārā  .  yaṅkiñci  viññāṇaṃ
atītānāgatapaccuppannaṃ    ajjhattaṃ    vā    bahiddhā    vā    oḷārikaṃ
vā  sukhumaṃ  vā  hīnaṃ  vā  paṇītaṃ  vā  yaṃ  dūre santike vā sabbaṃ viññāṇaṃ
netaṃ   mama   nesohamasmi   na   meso   attāti   evametaṃ   yathābhūtaṃ
sammappaññāya    disvā   anupādā   vimutto   hoti   .   evaṃ   kho
rāhula    jānato    evaṃ   passato   imasmiñca   saviññāṇake   kāye
bahiddhā     ca    sabbanimittesu    ahaṅkāramamaṅkāramānāpagataṃ    mānasaṃ
hoti vidhā samatikkantaṃ santaṃ suvimuttanti.
                    Theravaggo catuttho.
                      Tassuddānaṃ bhavati
         ānando tisso yamako          anurādho ca vakkali
         assaji khemako [1]- channo      rāhulā 2- apare dve
         theravaggoti 3- vuccatīti.
                   -----------------
@Footnote: 1 Po. dāsakoti dissati .  2 Yu. rāhulo. Po. rāhulo atha theravaggo tena
@vuccatīti. Ma. theravaggoti vuccatīti natthi .   3 Yu. vaggo tena pavuccati.
          Khandhasaṃyuttassa majjhimapaṇṇāsake pupphavaggo pañcamo
     [237]   Sāvatthī  .  tatra  kho  .pe.  seyyathāpi  bhikkhave  nadī
pabbateyyā   ohāriṇī  dūraṅgamā  sīghasotā  tassā  ubhato  1-  tīresu
kāsā   cepi   jātā   assu   te   naṃ   ajjholambeyyuṃ  kusā  cepi
jātā   assu   te   naṃ   ajjholambeyyuṃ   pabbajā  2-  cepi  jātā
assu   te   naṃ   ajjholambeyyuṃ  vīraṇā  3-  cepi  jātā  assu  te
naṃ   ajjholambeyyuṃ  rukkhā  cepi  jātā  assu  te  naṃ  ajjholambeyyuṃ
tassā   puriso   sotena   vuyhamāno   kāse   4-   cepi  gaṇheyya
te   palujjeyyuṃ   so  tatonidānaṃ  anayabyasanaṃ  āpajjeyya  kuse  cepi
gaṇheyya   .  pabbaje  cepi  gaṇheyya  .  vīraṇe  cepi  gaṇheyya .
Rukkhe   cepi   gaṇheyya   te  palujjeyyuṃ  so  tatonidānaṃ  anayabyasanaṃ
āpajjeyya   .   evameva  kho  bhikkhave  assutavā  puthujjano  ariyānaṃ
adassāvī    ariyadhammassa   akovido   ariyadhamme   avinīto   sappurisānaṃ
adassāvī    sappurisadhammassa    akovido   sappurisadhamme   avinīto   rūpaṃ
attato    samanupassati    rūpavantaṃ   vā   attānaṃ   attani   vā   rūpaṃ
rūpasmiṃ   vā   attānaṃ   tassa   taṃ   rūpaṃ   palujjati   so   tatonidānaṃ
anayabyasanaṃ   āpajjati   .  vedanaṃ  .  saññaṃ  .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ
attato    samanupassati    viññāṇavantaṃ    vā    attānaṃ   attani   vā
@Footnote: 1 Ma. Yu. ubhosu .  2 Sī. babbajā .  3 Ma. Yu. bīraṇā. Po. viraṇāpesi.
@4 Po. kāsacesaṃ.
Viññāṇaṃ    viññāṇasmiṃ   vā   attānaṃ   tassa   taṃ   viññāṇaṃ   palujjati
so tatonidānaṃ anayabyasanaṃ āpajjati.
     [238]  Taṃ  kiṃ  maññatha  bhikkhave  rūpaṃ  niccaṃ  vā  aniccaṃ  vāti .
Aniccaṃ   bhante   .   vedanā   .   saññā  .  saṅkhārā  .  viññāṇaṃ
niccaṃ   vā   aniccaṃ  vāti  .  aniccaṃ  bhante  .  tasmā  tiha  bhikkhave
.pe. Evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [239]   Sāvatthī   .  tatra  kho  .pe.  nāhaṃ  bhikkhave  lokena
vivadāmi  .  loko  1-  ca  kho  bhikkhave  mayā  vivadati  .  na bhikkhave
dhammavādī  kenaci  2-  lokasmiṃ  vivadati  .  yaṃ  bhikkhave natthisammataṃ loke
paṇḍitānaṃ   ahaṃpi   taṃ   natthīti   vadāmi   .   yaṃ   bhikkhave  atthisammataṃ
loke   paṇḍitānaṃ   ahaṃpi   taṃ   atthīti  vadāmi  3-  .  kiñci  bhikkhave
natthisammataṃ   loke   paṇḍitānaṃ   yamahaṃ  natthīti  vadāmi  .  rūpaṃ  bhikkhave
niccaṃ    dhuvaṃ   sassataṃ   avipariṇāmadhammaṃ   natthisammataṃ   loke   paṇḍitānaṃ
ahaṃpi  taṃ  natthīti  vadāmi  .  vedanā  .  saññā . Saṅkhārā. Viññāṇaṃ
niccaṃ    dhuvaṃ   sassataṃ   avipariṇāmadhammaṃ   natthisammataṃ   loke   paṇḍitānaṃ
ahampi   taṃ   natthīti   vadāmi  .  idaṃ  kho  bhikkhave  natthisammataṃ  loke
paṇḍitānaṃ   yamahaṃ   4-   natthīti   vadāmi  .  kiñca  bhikkhave  atthisammataṃ
loke   paṇḍitānaṃ   yamahaṃ   atthīti   vadāmi   .   rūpaṃ  bhikkhave  aniccaṃ
dukkhaṃ    vipariṇāmadhammaṃ    atthisammataṃ    loke    paṇḍitānaṃ   ahaṃpi   taṃ
atthīti   vadāmi   .   vedanā   .   saññā  .  saṅkhārā  .  viññāṇaṃ
@Footnote: 1 Yu. loko ca mayā vivadati. Ma. lokova mayā vivadati .  2 Po. kenapi kho
@lokasmiṃ .  3 Po. vadāmīti .  4 Ma. ahampitaṃ. Yu. yamahaṃpi.
Aniccaṃ    dukkhaṃ   vipariṇāmadhammaṃ   atthisammataṃ   loke   paṇḍitānaṃ   ahaṃpi
taṃ   atthīti  vadāmi  .  idaṃ  kho  bhikkhave  atthisammataṃ  loke  paṇḍitānaṃ
yamahaṃ atthīti vadāmi.
     [240]  Atthi  bhikkhave loke lokadhammo taṃ 1- tathāgato abhisambujjhati
abhisameti  abhisambujjhitvā  abhisametvā  ācikkhati  deseti  paññapeti  2-
paṭṭhapeti  vivarati  vibhajati  uttānīkaroti . Kiñca bhikkhave loke lokadhammo
taṃ    tathāgato   abhisambujjhati   abhisameti   abhisambujjhitvā   abhisametvā
ācikkhati  deseti  paññapeti  paṭṭhapeti  vivarati  vibhajati  uttānīkaroti .
Rūpaṃ   bhikkhave   loke   lokadhammo   taṃ  tathāgato  abhisambujjhati  .pe.
Uttānīkaroti.
     {240.1}  Yo  bhikkhave tathāgatena evaṃ ācikkhiyamāne desiyamāne
paññapiyamāne  paṭṭhapiyamāne  vivariyamāne vibhajiyamāne uttānīkariyamāne 3-
na  jānāti  na  passati  tamahaṃ  bhikkhave  bālaṃ  4-  puthujjanaṃ andhaṃ acakkhukaṃ
ajānantaṃ  apassantaṃ  kinti  karomi . Vedanā bhikkhave. Saññā bhikkhave.
Saṅkhārā  bhikkhave  .  viññāṇaṃ  bhikkhave  loke  lokadhammo  taṃ tathāgato
abhisambujjhati     abhisameti    abhisambujjhitvā    abhisametvā    ācikkhati
deseti paññapeti paṭṭhapeti vivarati vibhajati uttānīkaroti.
     {240.2}  Yo  bhikkhave tathāgatena evaṃ ācikkhiyamāne desiyamāne
paññapiyamāne   paṭṭhapiyamāne  vivariyamāne  vibhajiyamāne  uttānīkariyamāne
@Footnote: 1 sabbavāresu yanti vā pāṭho .  2 Po. Ma. paññāpeti.
@3 Po. uttānī kariyamāne .   4 Po. bālaputhujjanaṃ.
Na    jānāti   na   passati   tamahaṃ   bhikkhave   bālaṃ   puthujjanaṃ   andhaṃ
acakkhukaṃ ajānantaṃ apassantaṃ kinti karomi.
     [241]  Seyyathāpi  bhikkhave  uppalaṃ  vā  padumaṃ  vā  puṇḍarīkaṃ  vā
udake   jātaṃ   udake  saṃvaḍḍhaṃ  1-  udakā  accuggamma  ṭhāti  anupalittaṃ
udakena  .  evameva  kho  bhikkhave  tathāgato  loke  jāto 2- loke
saṃvaḍḍho 3- lokaṃ abhibhuyya viharati anupalitto lokenāti.
     [242]  Ekaṃ  samayaṃ  bhagavā  ayujjhāyaṃ  4-  viharati  gaṅgāya nadiyā
tīre   .   tatra   kho   bhagavā  bhikkhū  āmantesi  seyyathāpi  bhikkhave
ayaṃ   gaṅgā   nadī   mahantaṃ  pheṇapiṇḍaṃ  5-  āvaheyya  tamenaṃ  cakkhumā
puriso  passeyya  nijjhāyeyya  yoniso  upaparikkheyya  tassa  6- passato
nijjhāyato   yoniso   upaparikkhato   rittakaññeva  khāyeyya  tucchakaññeva
khāyeyya    asārakaññeva   khāyeyya   kiñhi  siyā  bhikkhave  pheṇapiṇḍe
sāro  .  evameva  kho  bhikkhave  yaṅkiñci rūpaṃ atītānāgatapaccuppannaṃ 7-
.pe.   yaṃ   dūre   santike  vā  taṃ  bhikkhu  passati  nijjhāyati  yoniso
upaparikkhati    tassa    passato    nijjhāyato    yoniso    upaparikkhato
rittakaññeva    khāyati    tucchakaññeva    khāyati   asārakaññeva   khāyati
kiñhi siyā bhikkhave rūpe sāro.
     [243]  Seyyathāpi  bhikkhave  saradasamaye thullaphusitake deve vassante
udake   udakapubbuḷaṃ   8-  uppajjati  ceva  nirujjhati  ca  tamenaṃ  cakkhumā
@Footnote: 1 saṃvaddhanti pāṭho .  2 Po. Yu. loke jātoti dve pāṭhā na dissati.
@3 saṃvaddhoti vā pāṭho .  4 Yu. ayojjhāyaṃ .  5 Po. pheṇupiṇḍaṃ.
@6 Ma. Yu. tanti dissati. 7 Yu. atitānāgataṃ .  8 udakabubbuḷantipi pāṭho.
Puriso   passeyya   nijjhāyeyya   yoniso  upaparikkheyya  tassa  passato
nijjhāyato   yoniso   upaparikkhato   rittakaññeva  khāyeyya  tucchakaññeva
khāyeyya   asārakaññeva   khāyeyya   kiñhi  siyā  bhikkhave  udakapubbuḷe
sāro  .  evameva  kho bhikkhave yā kāci vedanā atītānāgatapaccuppannā
.pe.   yā   dūre  santike  vā  taṃ  bhikkhu  passati  nijjhāyati  yoniso
upaparikkhati    tassa    passato    nijjhāyato    yoniso    upaparikkhato
rittakaññeva      khāyati      tucchakaññeva     khāyati     asārakaññeva
khāyati kiñhi siyā bhikkhave vedanāya sāro.
     [244]   Seyyathāpi   bhikkhave   gimhānaṃ   pacchime   māse  ṭhite
majjhantike  kāle  marīci  1-  phandati  tamenaṃ  cakkhumā  puriso  passeyya
nijjhāyeyya    yoniso    upaparikkheyya    tassa   passato   nijjhāyato
yoniso   upaparikkhato   rittakaññeva   khāyeyya   .pe.   kiñhi   siyā
bhikkhave marīcikāya sāro. Evameva kho bhikkhave yā kāci saññā .pe.
     [245]    Seyyathāpi   bhikkhave   puriso   sāratthiko   sāragavesī
sārapariyesanaṃ  caramāno  tiṇhaṃ  kudhāriṃ  ādāya  vanaṃ  paviseyya  so tattha
passeyya   mahantaṃ   kadalikkhandhaṃ   ujuṃ   navaṃ   akukkujakajātaṃ  2-  tamenaṃ
mūle   chindeyya   mūle   chetvā   agge   chindeyya  agge  chetvā
pattavaṭṭiṃ    vinibbhujjeyya    so    tattha    pattavaṭṭiṃ    vinibbhujjanto
@Footnote: 1 Ma. Yu. marīcikā. 2 Sī. akukkajātaṃ. Po. akatajajātaṃ. Ma. akukkukajātaṃ.
Phegguṃpi   nādhigaccheyya   kuto  sāraṃ  tamenaṃ  cakkhumā  puriso  passeyya
nijjhāyeyya    yoniso    upaparikkheyya    tassa   passato   nijjhāyato
yoniso   upaparikkhato   rittakaññeva   khāyeyya   tucchakaññeva  khāyeyya
asārakaññeva   khāyeyya   kiñhi  siyā  bhikkhave  kadalikkhandhe  sāro .
Evameva   kho   bhikkhave   ye  keci  saṅkhārā  atītānāgatapaccuppannā
.pe.   ye   dūre  santike  vā  taṃ  bhikkhu  passati  nijjhāyati  yoniso
upaparikkhati    tassa    passato    nijjhāyato    yoniso    upaparikkhato
rittakaññeva    khāyati    tucchakaññeva    khāyati   asārakaññeva   khāyati
kiñhi siyā bhikkhave saṅkhāresu sāro.
     [246]   Seyyathāpi  bhikkhave  māyākāro  vā  māyākārantevāsī
vā  cātummahāpathe  1-  māyaṃ  vidaṃseyya  tamenaṃ cakkhumā puriso passeyya
nijjhāyeyya    yoniso    upaparikkheyya    tassa   passato   nijjhāyato
yoniso   upaparikkhato   rittakaññeva   khāyeyya   tucchakaññeva  khāyeyya
asārakaññeva   khāyeyya   kiñhi   siyā   bhikkhave   māyāya  sāro .
Evameva    kho    bhikkhave   yaṅkiñci   viññāṇaṃ   atītānāgatapaccuppannaṃ
.pe.   yaṃ   dūre   santike  vā  taṃ  bhikkhu  passati  nijjhāyati  yoniso
upaparikkhati    tassa    passato    nijjhāyato    yoniso    upaparikkhato
rittakaññeva    khāyati    tucchakaññeva    khāyati   asārakaññeva   khāyati
kiñhi   siyā   bhikkhave   viññāṇe   sāro   .   evaṃ  passaṃ  bhikkhave
sutavā   ariyasāvako   rūpasmiṃpi   nibbindati  vedanāyapi  .  saññāyapi .
@Footnote: 1 Yu. mahāpathe.
Saṅkhāresupi   .   viññāṇasmiṃpi   nibbindati   nibbindaṃ   virajjati  virāgā
vimuccati    .    vimuttasmiṃ   vimuttamiti   ñāṇaṃ   hoti   .pe.   nāparaṃ
itthattāyāti pajānātīti.
    Idamavoca   bhagavā   idaṃ   vatvāna   sugato   athāparaṃ   etadavoca
satthā
     [247] Pheṇapiṇḍūpamaṃ rūpaṃ           vedanā pubbuḷūpamā
         marīcikūpamā saññā                 saṅkhārā kadalūpamā
         māyūpamañca viññāṇaṃ             desitādiccabandhunā 1-.
         Yathā 2- yathā nijjhāyati          yoniso upaparikkhati
         rittakaṃ tucchakaṃ hoti                yo naṃ passati yoniso.
         Imañca kāyaṃ ārabbha                bhūripaññena desitaṃ
         pahānaṃ 3- tiṇṇaṃ dhammānaṃ       rūpaṃ passatha chaḍḍitaṃ.
         Āyu usmā ca viññāṇaṃ           yadā kāyaṃ jahantimaṃ
         apaviṭṭho tadā seti                parabhattaṃ acetanaṃ.
         Etādisāyaṃ santāno             māyāyaṃ  bālalāpinī
         vadhako eko 4- akkhāto        sāro ettha na vijjati.
         Evaṃ khandhe avekkheyya              bhikkhu āraddhavīriyo
         divā vā yadi vā ratti 5-         sampajāno paṭissato.
         Pajahe 6- sabbasaṃyogaṃ             kareyya saraṇattano
         careyyādittasīsova                 patthayaṃ accutaṃ padanti.
@Footnote: 1 Yu. dīpitādiccabandhunā .  2 Po. yathā naṃ nijjhati .   3 Po. pahāsi. Ma. pahānā.
@4 Ma. esa. Yu. eso .  5 Ma. Yu. rattiṃ .   6 Ma. Yu. jaheyya.
     [248]   Sāvatthī  .  atha  kho  aññataro  bhikkhu  .pe.  ekamantaṃ
nisinno   kho   so   bhikkhu  bhagavantaṃ  etadavoca  atthi  nu  kho  bhante
kiñci   rūpaṃ   yaṃ   rūpaṃ   niccaṃ   dhuvaṃ   sassataṃ  avipariṇāmadhammaṃ  sassatisamaṃ
tatheva   ṭhassati  .  atthi  nu  kho  bhante  kāci  vedanā  yā  vedanā
niccā   dhuvā   sassatā   avipariṇāmadhammā  sassatisamaṃ  tatheva  ṭhassati .
Atthi   nu   kho   bhante   kāci   saññā   yā   saññā  .pe.  atthi
nu   kho  bhante  keci  saṅkhārā  ye  saṅkhārā  niccā  dhuvā  sassatā
avipariṇāmadhammā   sassatisamaṃ   tatheva  ṭhassanti  .  atthi  nu  kho  bhante
kiñci    viññāṇaṃ   yaṃ   viññāṇaṃ   niccaṃ   dhuvaṃ   sassataṃ   avipariṇāmadhammaṃ
sassatisamaṃ   tatheva   ṭhassatīti   .  natthi  kho  bhikkhu  kiñci  rūpaṃ  yaṃ  rūpaṃ
niccaṃ   dhuvaṃ   sassataṃ   avipariṇāmadhammaṃ   sassatisamaṃ   tatheva   ṭhassati  .
Natthi  kho  bhikkhu  kāci  vedanā  .  kāci  saññā  .  keci saṅkhārā.
Kiñci    viññāṇaṃ   yaṃ   viññāṇaṃ   niccaṃ   dhuvaṃ   sassataṃ   avipariṇāmadhammaṃ
sassatisamaṃ tatheva ṭhassati  1-.
     [249]   Atha   kho  bhagavā  parittaṃ  gomayapiṇḍaṃ  pāṇinā  gahetvā
taṃ   bhikkhuṃ   etadavoca   ettakopi  kho  bhikkhu  attabhāvapaṭilābho  natthi
nicco   dhuvo   sassato   avipariṇāmadhammo  sassatisamaṃ  tatheva  ṭhassati .
Ettako    cepi   bhikkhu   attabhāvapaṭilābho   abhavissa   nicco   dhuvo
sassato    avipariṇāmadhammo    na    yidaṃ   brahmacariyavāso   paññāyetha
sammādukkhakkhayāya     .    yasmā    ca    kho    bhikkhu    ettakopi
@Footnote: 1 Ma. Yu. ṭhassatīti.
Attabhāvapaṭilābho    natthi    nicco   dhuvo   sassato   avipariṇāmadhammo
tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammādukkhakkhayāya.
     [250]  Bhūtapubbāhaṃ  bhikkhu  rājā  ahosiṃ  khattiyo  muddhāvasitto.
Tassa    mayhaṃ    bhikkhu    rañño    sato    khattiyassa   muddhāvasittassa
caturāsīti    nagarasahassāni   ahesuṃ   kusāvatirājadhānippamukhāni   1-  .
Tassa   mayhaṃ   bhikkhu   rañño  sato  khattiyassa  muddhāvasittassa  caturāsīti
pāsādasahassāni   ahesuṃ   dhammapāsādappamukhāni   .   tassa  mayhaṃ  bhikkhu
rañño   sato   khattiyassa   muddhāvasittassa   caturāsīti  kūṭāgārasahassāni
ahesuṃ    mahābyūhakūṭāgārappamukhāni   .   tassa   mayhaṃ   bhikkhu   rañño
sato   khattiyassa   muddhāvasittassa   caturāsīti   pallaṅkasahassāni   ahesuṃ
dantamayāni    sāramayāni    sovaṇṇamayāni    rūpiyamayāni    gonakatthatāni
paṭikatthatāni       paṭalikatthatāni      kadalimigapavarapaccattharaṇāni      2-
sauttaracchadāni    ubhatolohitakūpadhānāni    .    tassa    mayhaṃ    bhikkhu
rañño    sato    khattiyassa   muddhāvasittassa   caturāsīti   nāgasahassāni
ahesuṃ     sovaṇṇālaṅkārāni     sovaṇṇadhajāni     hemajālapaṭicchannāni
uposathanāgarājappamukhāni.
     {250.1}  Tassa  mayhaṃ  bhikkhu  rañño sato khattiyassa muddhāvasittassa
caturāsīti    assasahassāni    ahesuṃ   sovaṇṇālaṅkārāni   sovaṇṇadhajāni
hemajālapaṭicchannāni   valāhakaassarājappamukhāni   .   tassa   mayhaṃ  bhikkhu
rañño   sato   khattiyassa  muddhāvasittassa  caturāsīti  rathasahassāni  ahesuṃ
sovaṇṇālaṅkārāni          sovaṇṇadhajāni         hemajālapaṭicchannāni
@Footnote: 1 Yu. kusāvatināma .  2 Po. kadalipittapaccattharaṇāni.
Paṭicchannāni    vejayantarathappamukhāni   .   tassa   mayhaṃ   bhikkhu   rañño
sato    khattiyassa    muddhāvasittassa    caturāsīti   maṇisahassāni   ahesuṃ
maṇiratanappamukhāni   .   tassa   mayhaṃ   bhikkhu   rañño   sato   khattiyassa
muddhāvasittassa  caturāsīti  itthīsahassāni  ahesuṃ  bhaddādevippamukhāni 1-.
Tassa    mayhaṃ    bhikkhu    .pe.    caturāsīti   khattiyasahassāni   ahesuṃ
anuyantāni    pariṇāyakaratanappamukhāni   .   tassa   mayhaṃ   bhikkhu   .pe.
Caturāsīti   dhenusahassāni   ahesuṃ   dukulasandanāni   kaṃsūpadharaṇāni  2- .
Tassa    mayhaṃ    bhikkhu   .pe.   caturāsīti   vatthakoṭisahassāni   ahesuṃ
khomasukhumāni    koseyyasukhumāni    kambalasukhumāni    kappāsikasukhumāni  .
Tassa   mayhaṃ   bhikkhu   .pe.  caturāsīti  thālipākasahassāni  ahesuṃ  sāyaṃ
pātaṃ bhattābhihāro abhihariyittha.
     [251]  Tesaṃ  kho  pana  bhikkhu  caturāsītiyā nagarasahassānaṃ ekaññeva
taṃ  nagaraṃ  hoti  yamahaṃ  tena  samayena  ajjhāvasāmi  kusāvatī  rājadhānī.
Tesaṃ   kho   pana   bhikkhu   caturāsītiyā   pāsādasahassānaṃ  eko  yeva
so   pāsādo   hoti   yamahaṃ   tena   samayena   ajjhāvasāmi   dhammo
pāsādo   .   tesaṃ   kho   pana  bhikkhu  caturāsītiyā  kūṭāgārasahassānaṃ
ekaññeva   taṃ   kūṭāgāraṃ   hoti   yamahaṃ   tena  samayena  ajjhāvasāmi
mahābyūhaṃ    kūṭāgāraṃ    .    tesaṃ   kho   pana   bhikkhu   caturāsītiyā
pallaṅkasahassānaṃ    eko    yeva    so    pallaṅko    hoti   yamahaṃ
tena    samayena    paribhuñjāmi    dantamayo    vā    sāramayo    vā
@Footnote: 1 Po. Ma. Yu. subhaddā- .  2 Po. kaṃsucanāraṇāni. Yu. kaṃsu ....
Suvaṇṇamayo   vā  rūpiyamayo  vā  .  tesaṃ  kho  pana  bhikkhu  caturāsītiyā
nāgasahassānaṃ   eko   yeva   so  nāgo  hoti  yamahaṃ  tena  samayena
abhirūhāmi uposatho nāgarājā.
     {251.1}  Tesaṃ  kho  pana  bhikkhu  caturāsītiyā assasahassānaṃ eko
yeva so asso hoti yamahaṃ tena samayena abhirūhāmi balāho 1- assarājā.
Tesaṃ  kho  pana  bhikkhu  caturāsītiyā rathasahassānaṃ eko yeva so ratho hoti
yamahaṃ  tena  samayena  abhirūhāmi  vejayanto  ratho  .  tesaṃ kho pana bhikkhu
caturāsītiyā  itthīsahassānaṃ  ekā  yeva  sā  itthī  hoti  yā  maṃ tena
samayena   paccupaṭṭhāti   khattiyā   vā   velāmikā  vā  .  tesaṃ  kho
pana   bhikkhu   caturāsītiyā   vatthakoṭisahassānaṃ   ekaññeva   taṃ  vatthayugaṃ
hoti   yamahaṃ   tena   samayena   paridahāmi  khomasukhumaṃ  vā  koseyyasukhumaṃ
vā   kambalasukhumaṃ   vā   kappāsikasukhumaṃ   vā  .  tesaṃ  kho  pana  bhikkhu
caturāsītiyā    thālipākasahassānaṃ    eko    yeva    so   thālipāko
hoti   yato   nāḷikodanaparamaṃ   bhuñjāmi  tadupiyaṃ  ca  sūpabyañjanaṃ  2- .
Iti   kho   bhikkhu   sabbe   te   saṅkhārā  atītā  niruddhā  vipariṇatā
evaṃ  aniccā  kho  bhikkhu  saṅkhārā  evaṃ  addhuvā  kho  bhikkhu saṅkhārā
evaṃ  anassāsikā  kho  bhikkhu  sabbe  3-  saṅkhārā  .  yāvañcidaṃ bhikkhu
alameva sabbasaṅkhāresu 4- nibbindituṃ alaṃ virajjituṃ alaṃ vimuccitunti.
     [252]   Sāvatthī   .  ārāme  .  ekamantaṃ  nisinno  kho  so
@Footnote: 1 Ma. balāhako .  2 Sī. Ma. sūpeyyaṃ .  3 Ma. Yu. sabbeti na dissati.
@4 Yu. sabbesu.
Bhikkhu   bhagavantaṃ   etadavoca   atthi   nu   kho   bhante  kiñci  rūpaṃ  yaṃ
rūpaṃ   niccaṃ   dhuvaṃ   sassataṃ  avipariṇāmadhammaṃ  sassatisamaṃ  tatheva  ṭhassati .
Atthi   nu   kho   bhante   kāci   vedanā  yā  vedanā  niccā  dhuvā
sassatā   avipariṇāmadhammā   sassatisamaṃ   tatheva   ṭhassati   .   atthi  nu
kho   bhante   kāci   saññā   .pe.   keci  saṅkhārā  ye  saṅkhārā
niccā   dhuvā   sassatā  avipariṇāmadhammā  sassatisamaṃ  tatheva  ṭhassanti .
Atthi   nu   kho   bhante   kiñci   viññāṇaṃ   yaṃ   viññāṇaṃ   niccaṃ  dhuvaṃ
sassataṃ   avipariṇāmadhammaṃ   sassatisamaṃ   tatheva   ṭhassatīti   .   natthi  kho
bhikkhu    kiñci   rūpaṃ   yaṃ   rūpaṃ   niccaṃ   dhuvaṃ   sassataṃ   avipariṇāmadhammaṃ
sassatisamaṃ   tatheva   ṭhassati   .   natthi   kho  bhikkhu  kāci  vedanā .
Kāci   saññā   .   keci   saṅkhārā   .  kiñci  viññāṇaṃ  yaṃ  viññāṇaṃ
niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassatīti 1-.
     [253]   Atha   kho   bhagavā  parittaṃ  nakhasikhāyaṃ  paṃsuṃ  āropetvā
taṃ  bhikkhuṃ  etadavoca  ettakaṃpi  kho  bhikkhu  rūpaṃ  natthi  niccaṃ  dhuvaṃ sassataṃ
avipariṇāmadhammaṃ   sassatisamaṃ   tatheva   ṭhassati   .   ettakaṃpi   ce  2-
bhikkhu   rūpaṃ   abhavissa   niccaṃ   dhuvaṃ   sassataṃ   avipariṇāmadhammaṃ   na  yidaṃ
brahmacariyavāso    paññāyetha    sammādukkhakkhayāya    .    yasmā   ca
kho   bhikkhu   ettakaṃpi   rūpaṃ   natthi  niccaṃ  dhuvaṃ  sassataṃ  avipariṇāmadhammaṃ
tasmā   brahmacariyavāso   paññāyati   sammādukkhakkhayāya   .  ettakāpi
kho   bhikkhu   vedanā   natthi   niccā   dhuvā  sassatā  avipariṇāmadhammā
@Footnote: 1 Po. itisaddo na dissati .  2 Ma. Yu. cepi.
Sassatisamaṃ tatheva ṭhassati.
     {253.1}  Ettakāpi  ce  bhikkhu  vedanā  abhavissa  niccā  dhuvā
sassatā    avipariṇāmadhammā    na    yidaṃ   brahmacariyavāso   paññāyetha
sammādukkhakkhayāya   .  yasmā  ca  kho  bhikkhu  ettakāpi  vedanā  natthi
niccā    dhuvā    sassatā   avipariṇāmadhammā   tasmā   brahmacariyavāso
paññāyati sammādukkhakkhayāya.
     {253.2}  Ettakāpi  kho  bhikkhu  saññā  .pe.  ettakāpi  kho
bhikkhu  saṅkhārā  natthi  niccā  dhuvā  sassatā  avipariṇāmadhammā  sassatisamaṃ
tatheva  ṭhassanti  .  ettakā  cepi  bhikkhu saṅkhārā abhavissaṃsu niccā dhuvā
sassatā    avipariṇāmadhammā    na    yidaṃ   brahmacariyavāso   paññāyetha
sammādukkhakkhayāya  .  yasmā  ca  kho  bhikkhu  ettakāpi  saṅkhārā  natthi
niccā    dhuvā    sassatā   avipariṇāmadhammā   tasmā   brahmacariyavāso
paññāyati sammādukkhakkhayāya.
     {253.3}   Ettakaṃpi   kho   bhikkhu   viññāṇaṃ   natthi  niccaṃ  dhuvaṃ
sassataṃ    avipariṇāmadhammaṃ    sassatisamaṃ    tatheva   ṭhassati   .   ettakaṃ
cepi   bhikkhu   viññāṇaṃ   abhavissa   niccaṃ   dhuvaṃ   sassataṃ  avipariṇāmadhammaṃ
na   yidaṃ   brahmacariyavāso  paññāyetha  sammādukkhakkhayāya  .  yasmā  ca
kho   bhikkhu  ettakaṃpi  viññāṇaṃ  natthi  niccaṃ  dhuvaṃ  sassataṃ  avipariṇāmadhammaṃ
tasmā brahmacariyavāso paññāyati sammādukkhakkhayāya.
     [254]   Taṃ   kiṃ  maññasi  bhikkhu  rūpaṃ  niccaṃ  vā  aniccaṃ  vāti .
Aniccaṃ   bhante   .   vedanā   .   saññā  .  saṅkhārā  .  viññāṇaṃ
niccaṃ  vā  aniccaṃ  vāti  .  aniccaṃ  bhante  .pe.  tasmā  tiha  .pe.
Evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [255]   Sāvatthī   .  ārāme  .  ekamantaṃ  nisinno  kho  so
bhikkhu   bhagavantaṃ   etadavoca   atthi   nu   kho   bhante  kiñci  rūpaṃ  yaṃ
rūpaṃ   niccaṃ   dhuvaṃ   sassataṃ  avipariṇāmadhammaṃ  sassatisamaṃ  tatheva  ṭhassati .
Atthi   nu   kho  bhante  kāci  vedanā  .pe.  kāci  saññā  .  keci
saṅkhārā    .   kiñci   viññāṇaṃ   yaṃ   viññāṇaṃ   niccaṃ   dhuvaṃ   sassataṃ
avipariṇāmadhammaṃ   sassatisamaṃ   tatheva   ṭhassatīti   .   natthi   kho   bhikkhu
kiñci   rūpaṃ   yaṃ   rūpaṃ   niccaṃ   dhuvaṃ   sassataṃ  avipariṇāmadhammaṃ  sassatisamaṃ
tatheva   ṭhassati   .   natthi   kho   bhikkhu  kāci  vedanā  .pe.  kāci
saññā    .    keci   saṅkhārā   .   kiñci   viññāṇaṃ   yaṃ   viññāṇaṃ
niccaṃ dhuvaṃ sassataṃ avipariṇāmadhammaṃ sassatisamaṃ tatheva ṭhassatīti.
     [256]  Sāvatthī  .  ārāme  .  anamataggāyaṃ 1- bhikkhave saṃsāro
pubbā     koṭi     na     paññāyati     avijjānīvaraṇānaṃ     sattānaṃ
taṇhāsaññojanānaṃ    sandhāvataṃ    saṃsarataṃ    .    hoti   so   bhikkhave
samayo   yaṃ  mahāsamuddo  ussussati  visussati  na  bhavati  .  na  tvevāhaṃ
bhikkhave    avijjānīvaraṇānaṃ    sattānaṃ    taṇhāsaññojanānaṃ    sandhāvataṃ
saṃsarataṃ   dukkhassa   antakiriyaṃ  vadāmi  .  hoti  so  bhikkhave  samayo  yaṃ
sineru   pabbatarājā   ḍayhati  2-  vinassati  na  bhavati  .  na  tvevāhaṃ
bhikkhave    avijjānīvaraṇānaṃ    sattānaṃ    taṇhāsaññojanānaṃ    sandhāvataṃ
@Footnote: 1 Po. Ma. anamataggoyaṃ .  2 Sī. uḍḍayhati.
Saṃsarataṃ   dukkhassa   antakiriyaṃ   vadāmi   .   hoti  so  bhikkhave  samayo
yaṃ   mahāpaṭhavī   ḍayhati   vinassati   na  bhavati  .  na  tvevāhaṃ  bhikkhave
avijjānīvaraṇānaṃ       sattānaṃ       taṇhāsaññojanānaṃ       sandhāvataṃ
saṃsarataṃ dukkhassa antakiriyaṃ vadāmi.
     [257]   Seyyathāpi  bhikkhave  sā  gaddūlabandho  daḷhe  khīle  vā
thambhe   vā  upanibandho  2-  tameva  khīlaṃ  vā  thambhaṃ  vā  anuparidhāvati
anuparivattati   .   evameva  kho  bhikkhave  assutavā  puthujjano  ariyānaṃ
adassāvī   .pe.   sappurisadhamme   avinīto   rūpaṃ   attato  samanupassati
.pe.   vedanaṃ    attato  samanupassati  .  saññaṃ  .  saṅkhāre  attato
samanupassati    .    viññāṇaṃ   attato   samanupassati   viññāṇavantaṃ   vā
attānaṃ   attani   vā   viññāṇaṃ   viññāṇasmiṃ   vā   attānaṃ  .  so
rūpaññeva   anuparidhāvati   anuparivattati   vedanaññeva   .  saññaññeva .
Saṅkhāre   yeva   .   viññāṇaññeva  anuparidhāvati  anuparivattati  .  so
rūpaṃ   anuparidhāvaṃ   anuparivattaṃ   vedanaṃ   .   saññaṃ   .   saṅkhāre .
Viññāṇaṃ    anuparidhāvaṃ    anuparivattaṃ    na    parimuccati    rūpamhā   na
parimuccati    vedanāya    na    parimuccati    saññāya    na    parimuccati
saṅkhārehi    na    parimuccati    viññāṇamhā   na   parimuccati   jātiyā
jarāya     maraṇena    sokehi    paridevehi    dukkhehi    domanassehi
upāyāsehi na parimuccati dukkhasmāti vadāmi.
     {257.1}   Sutavā   ca   kho   bhikkhave   ariyasāvako   ariyānaṃ
dassāvī      .pe.      sappurisadhamme      suvinīto      na     rūpaṃ
@Footnote: 1 Ma. Yu. baddūlabaddho .  2 Po. uparibandho. Ma. Yu. upanibaddho.
Attato   samanupassati  .  na  vedanaṃ  .  na  saññaṃ  .  na  saṅkhāre .
Na     viññāṇaṃ     attato    samanupassati    na    viññāṇavantaṃ    vā
attānaṃ   na   attani   vā   viññāṇaṃ  na  viññāṇasmiṃ  vā  attānaṃ .
So    rūpaṃ    nānuparidhāvati    nānuparivattati   vedanaṃ   .   saññaṃ  .
Saṅkhāre   .   viññāṇaṃ   nānuparidhāvati   nānuparivattati   .   so  rūpaṃ
ananuparidhāvaṃ   ananuparivattaṃ   vedanaṃ  .  saññaṃ  .  saṅkhāre  .  viññāṇaṃ
ananuparidhāvaṃ    ananuparivattaṃ   parimuccati   rūpamhā   parimuccati   vedanāya
parimuccati    saññāya    parimuccati   saṅkhārehi   parimuccati   viññāṇamhā
parimuccati   jātiyā   jarāya   maraṇena   sokehi   paridevehi   dukkhehi
domanassehi upāyāsehi parimuccati dukkhasmāti vadāmīti.
     [258]   Sāvatthī  .  ārāme  .  anamataggāyaṃ  bhikkhave  saṃsāro
pubbā     koṭi     na     paññāyati     avijjānīvaraṇānaṃ     sattānaṃ
taṇhāsaññojanānaṃ     sandhāvataṃ    saṃsarataṃ    [1]-    .    seyyathāpi
bhikkhave   sā   gaddūlabandho  daḷhe  khīle  vā  thambhe  vā  upanibandho
so  gacchati  cepi  tameva  khīlaṃ  vā  thambhaṃ  vā  upagacchati  tiṭṭhati  cepi
tameva   khīlaṃ  vā  thambhaṃ  vā  upatiṭṭhati  nisīdati  cepi  tameva  khīlaṃ  vā
thambhaṃ   vā   upanisīdati   nipajjati   cepi   tameva  khīlaṃ  vā  thambhaṃ  vā
upanipajjati   .  evameva  kho  bhikkhave  assutavā  puthujjano  rūpaṃ  etaṃ
mama    esohamasmi   eso   me   attāti   samanupassati   vedanaṃ  .
Saññaṃ   .   saṅkhāre   .   viññāṇaṃ   etaṃ   mama  esohamasmi  eso
@Footnote: 1 Po. dukkhassa antakiriyaṃ vadāmīti dissati.
Me  attāti  samanupassati  .  so  gacchati  cepi imeva 1- pañcupādānak-
khandhe    upagacchati    tiṭṭhati    cepi    imeva    pañcupādānakkhandhe
upatiṭṭhati    nisīdati    cepi    imeva    pañcupādānakkhandhe   upanisīdati
nipajjati   cepi   imeva   pañcupādānakkhandhe   upanipajjati   .   tasmā
tiha    bhikkhave    abhikkhaṇaṃ    sakaṃ   cittaṃ   paccavekkhitabbaṃ   dīgharattamidaṃ
cittaṃ saṅkiliṭṭhaṃ rāgena dosena mohenāti.
     [259]  Cittasaṅkilesā  bhikkhave  sattā  saṅkilissanti  cittavodānā
sattā  visujjhanti  .  diṭṭhaṃ  vo  2-  bhikkhave  caraṇannāma 3- cittanti.
Evambhante   .   tampi   kho   bhikkhave  caraṇaṃ  nāma  cittaṃ  citteneva
cintitaṃ   4-   .   tenapi   kho  bhikkhave  caraṇena  cittena  cittaññeva
cittataraṃ   .   tasmā  tiha  bhikkhave  abhikkhaṇaṃ  sakaṃ  cittaṃ  paccavekkhitabbaṃ
dīgharattamidaṃ    cittaṃ    saṅkiliṭṭhaṃ    rāgena   dosena   mohenāti  .
Cittasaṅkilesā     bhikkhave     sattā     saṅkilissanti    cittavodānā
sattā visujjhanti.
     {259.1}    Nāhaṃ   bhikkhave   aññaṃ   ekanikāyaṃpi   samanupassāmi
evaṃ   cittaṃ   yathayidaṃ   bhikkhave   tiracchānagatā   pāṇā  .  tepi  kho
bhikkhave  tiracchānagatā  pāṇā  citteneva  cintitā  5-  .  tehipi  kho
bhikkhave   tiracchānagatehi   pāṇehi   cittaññeva   cittataraṃ   .   tasmā
tiha   bhikkhave   [6]-   abhikkhaṇaṃ  sakaṃ  cittaṃ  paccavekkhitabbaṃ  dīgharattamidaṃ
cittaṃ   saṅkiliṭṭhaṃ   rāgena   dosena   mohenāti   .   cittasaṅkilesā
bhikkhave sattā saṅkilissanti cittavodānā sattā visujjhanti.
@Footnote: 1 Ma. Yu. ime .  2 Po. kho .  3 Po. abhikkhaṇannāma .  4 Ma. cittitaṃ.
@5 Po. vikatā. Yu. cittatā .  6 Po. Yu. bhikkhunāti dissati.
     {259.2}  Seyyathāpi  bhikkhave  rajako vā cittakārako vā sati 1-
rajanāya  vā  lākhāya  vā  haliddiyā  vā nīlāya vā mañjeṭṭhāya 2- vā
suparimaṭṭe  3-  vā  phalake 4- bhittiyā vā dussapaṭe 5- vā itthīrūpaṃ vā
purisarūpaṃ  vā  abhinimmineyya  sabbaṅgapaccaṅgaṃ  6- . Evaṃ 7- kho bhikkhave
assutavā     puthujjano    rūpaññeva    abhinibbattento    abhinibbatteti
vedanaññeva   .   saññaññeva   .   saṅkhāre   yeva  .  viññāṇaññeva
abhinibbattento   abhinibbatteti   .  taṃ  kiṃ  maññatha  bhikkhave  rūpaṃ  niccaṃ
vā  aniccaṃ  vāti  .  aniccaṃ  bhante . Vedanā. Saññā. Saṅkhārā.
Viññāṇaṃ   niccaṃ   vā  aniccaṃ  vāti  .  aniccaṃ  bhante  .  tasmā  tiha
bhikkhave. Evaṃ passaṃ .pe. Nāparaṃ itthattāyāti pajānātīti.
     [260]  Sāvatthī  .  jānatohaṃ  bhikkhave passato āsavānaṃ khayaṃ vadāmi
no   ajānato  no  apassato  .  kiñca  bhikkhave  jānato  kiṃ  passato
āsavānaṃ   khayo  hoti  .  iti  rūpaṃ  iti  rūpassa  samudayo  iti  rūpassa
atthaṅgamo   iti   vedanā  .  iti  saññā  .  iti  saṅkhārā  .  iti
viññāṇaṃ   iti   viññāṇassa   samudayo   iti  viññāṇassa  atthaṅgamoti .
Evaṃ kho bhikkhave jānato evaṃ passato āsavānaṃ khayo hoti.
     [261]   Bhāvanānuyogaṃ   ananuyuttassa   bhikkhave   bhikkhuno  viharato
kiñcāpi   evaṃ   icchā   uppajjeyya   aho   vata   me   anupādāya
āsavehi   cittaṃ  vimucceyyāti  atha  khvassa  neva  anupādāya  āsavehi
@Footnote: 1 Ma. Yu. satīti natthi. 2 Ma. mañjiṭṭhāya. Yu. mañjeṭṭhiyā. 3 Ma. suparimatthe.
@4 Po. Ma. Yu. phalake vā .  5 dussavattheti vā pāṭho .  6 Po. sabbaṃ cittakaraṃ.
@Ma. Yu. sabbaṅgapaccaṅgiṃ .  7 Ma. Yu. evameva.
Cittaṃ   vimuccati   .   taṃ   kissa  hetu  .  abhāvitattātissa  vacanīyaṃ .
Kissa   abhāvitattā   .  abhāvitattā  catunnaṃ  satipaṭṭhānānaṃ  abhāvitattā
catunnaṃ      sammappadhānānaṃ     abhāvitattā     catunnaṃ     iddhipādānaṃ
abhāvitattā      pañcannaṃ      indriyānaṃ     abhāvitattā     pañcannaṃ
balānaṃ    abhāvitattā    sattannaṃ   bojjhaṅgānaṃ   abhāvitattā   ariyassa
aṭṭhaṅgikassa maggassa.
     {261.1}    Seyyathāpi    bhikkhave   kukkuṭiyā   aṇḍāni   aṭṭha
vā  dasa  vā  dvādasa  vā  tānassu  kukkuṭiyā  na  sammāadhisayitāni  na
sammāpariseditāni   na   sammāparibhāvitāni   kiñcāpi   tassā   kukkuṭiyā
evaṃ   icchā  uppajjeyya  aho  vata  me  kukkuṭapotakā  pādanakhasikhāya
vā     mukhatuṇḍakena     vā     aṇḍakosaṃ    padāletvā    sotthinā
abhinibbhijjeyyunti    atha    kho   abhabbāva   1-   te   kukkuṭapotakā
pādanakhasikhāya   vā   mukhatuṇḍakena  vā  aṇḍakosaṃ  padāletvā  sotthinā
abhinibbhijjituṃ   .  taṃ  kissa  hetu  .  tathā  hi  pana  bhikkhave  kukkuṭiyā
aṇḍāni   aṭṭha   vā   dasa   vā   dvādasa   vā   tānassu  kukkuṭiyā
na   sammāadhisayitāni   na   sammāpariseditāni   na  sammāparibhāvitāni .
Evameva   kho   bhikkhave   bhāvanānuyogaṃ  ananuyuttassa  bhikkhuno  viharato
kiñcāpi   evaṃ   icchā   uppajjeyya   aho   vata   me   anupādāya
āsavehi   cittaṃ  vimucceyyāti  atha  khvassa  neva  anupādāya  āsavehi
cittaṃ  vimuccati  .  taṃ  kissa  hetu  .  abhāvitattātissa  vacanīyaṃ . Kissa
abhāvitattā    .    abhāvitattā   catunnaṃ   satipaṭṭhānānaṃ   abhāvitattā
@Footnote: 1 Po. abhūtapubbā.
Catunnaṃ      sammappadhānānaṃ     abhāvitattā     catunnaṃ     iddhipādānaṃ
abhāvitattā      pañcannaṃ      indriyānaṃ     abhāvitattā     pañcannaṃ
balānaṃ      abhāvitattā      sattannaṃ     bojjhaṅgānaṃ     abhāvitattā
ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa.
     {261.2}   Bhāvanānuyogaṃ   anuyuttassa  bhikkhave  bhikkhuno  viharato
kiñcāpi   evaṃ   1-   icchā  uppajjeyya  aho  vata  me  anupādāya
āsavehi   cittaṃ   vimucceyyāti   atha   khvassa   anupādāya   āsavehi
cittaṃ   vimuccati   .   taṃ   kissa   hetu  .  bhāvitattātissa  vacanīyaṃ .
Kissa   bhāvitattā   .   bhāvitattā   catunnaṃ   satipaṭṭhānānaṃ  bhāvitattā
catunnaṃ   sammappadhānānaṃ   bhāvitattā   catunnaṃ   iddhipādānaṃ   bhāvitattā
pañcannaṃ    indriyānaṃ    bhāvitattā    pañcannaṃ    balānaṃ    bhāvitattā
sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ bhāvitattā ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa.
     {261.3}  Seyyathāpi  bhikkhave  kukkuṭiyā  aṇḍāni  aṭṭha  vā dasa
vā  dvādasa  vā  tānassu  kukkuṭiyā  sammāadhisayitāni  sammāpariseditāni
sammāparibhāvitāni  kiñcāpi  tassā  kukkuṭiyā  na  evaṃ icchā uppajjeyya
aho   vata   me   kukkuṭapotakā   pādanakhasikhāya  vā  mukhatuṇḍakena  vā
aṇḍakosaṃ    padāletvā    sotthinā    abhinibbhijjeyyunti    atha   kho
bhabbāva   te   kukkuṭapotakā   pādanakhasikhāya   vā   mukhatuṇḍakena   vā
aṇḍakosaṃ   padāletvā   sotthinā  abhinibbhijjituṃ  .  taṃ  kissa  hetu .
Tathā  hi  pana  bhikkhave  kukkuṭiyā  aṇḍāni  aṭṭha  vā  dasa  vā dvādasa
vā     tānassu     kukkuṭiyā     sammāadhisayitāni    sammāpariseditāni
@Footnote: 1 Ma. Yu. na evaṃ.
Sammāparibhāvitāni   .   evameva   kho  bhikkhave  bhāvanānuyogamanuyuttassa
bhikkhuno  viharato  kiñcāpi  na  evaṃ  icchā  uppajjeyya  aho  vata me
anupādāya   āsavehi   cittaṃ   vimucceyyāti   atha   khvassa  anupādāya
āsavehi  cittaṃ  vimuccati  .  taṃ  kissa  hetu . Bhāvitattātissa vacanīyaṃ.
Kissa   bhāvitattā   .   bhāvitattā   catunnaṃ   satipaṭṭhānānaṃ  bhāvitattā
catunnaṃ   sammappadhānānaṃ   bhāvitattā   catunnaṃ   iddhipādānaṃ   bhāvitattā
pañcannaṃ    indriyānaṃ    bhāvitattā    pañcannaṃ    balānaṃ    bhāvitattā
sattannaṃ bojjhaṅgānaṃ bhāvitattā ariyassa aṭṭhaṅgikassa maggassa.
     [262]  Seyyathāpi  bhikkhave  phalabhaṇḍassa 1- vā phalabhaṇḍantevāsissa
vā   vāsijaṭe   dissante  vā  aṅgulipadāni  dissanti  aṅguṭṭhapadā  no
ca  khvassa  evamassa  ñāṇaṃ  hoti  ettakaṃ  vā  2- me ajja vāsijaṭassa
khīṇaṃ   ettakaṃ   hiyyo  ettakaṃ  pareti  atha  khvassa  khīṇākhīṇanteva  3-
ñāṇaṃ    hoti   .   evameva   kho   bhikkhave   bhāvanānuyogamanuyuttassa
bhikkhuno   viharato   kiñcāpi  na  evaṃ   ñāṇaṃ  hoti  ettakaṃ  vā  me
ajja  āsavānaṃ  khīṇaṃ  ettakaṃ  hiyyo   ettakaṃ  pareti  atha khvassa khīṇe
khīṇanteva   ñāṇaṃ   hoti   .  seyyathāpi  bhikkhave  sāmuddikāya  nāvāya
vettabandhanabandhāya    chammāsāni    udake    pariyādāya    hemantikena
thalaṃ        ukkhittāya        vātātapaparetāni        vettabandhanāni
tāni    pavussakena    meghena    abhippavuṭṭhāni    4-   appakasireneva
@Footnote: 1 Ma. palagaṇḍassa palagaṇḍantevāsissa. 2 Ma. vata.
@3 Ma. khīṇaṃ khīṇanteva. 4 Yu. abhippavattāni.
Paṭippassambhanti    pūtikāni    bhavanti    .    evameva   kho   bhikkhave
bhāvanānuyogamanuyuttassa       bhikkhuno      viharato      appakasireneva
saññojanāni paṭippassambhanti pūtikāni bhavantīti.
     [263]   Sāvatthī   .   aniccasaññā  bhikkhave  bhāvitā  bahulīkatā
sabbaṃ    kāmarāgaṃ    pariyādiyati    sabbaṃ   rūparāgaṃ   pariyādiyati   sabbaṃ
bhavarāgaṃ    pariyādiyati    sabbaṃ   avijjaṃ   pariyādiyati   sabbaṃ   asmimānaṃ
samūhanati  .  seyyathāpi  bhikkhave  saradasamaye  kassako  1-  mahānaṅgalena
kassanto  2-  sabbāni  mūlasantānakāni  sampadālento kassati. Evameva
kho    bhikkhave    aniccasaññā   bhāvitā   bahulīkatā   sabbaṃ   kāmarāgaṃ
pariyādiyati   sabbaṃ   rūparāgaṃ   pariyādiyati   sabbaṃ   bhavarāgaṃ   pariyādiyati
sabbaṃ avijjaṃ pariyādiyati sabbaṃ asmimānaṃ samūhanati.
     [264]  Seyyathāpi  bhikkhave  pabbajalāyako  3-  pabbajaṃ  lāyitvā
agge  gahetvā  odhunāti  nidhunāti  nipphoṭeti  4-  .  evameva  kho
bhikkhave aniccasaññā bhāvitā .pe.
     [265]  Seyyathāpi  bhikkhave  ambapiṇḍiyā  vaṇḍacchinnāya  5- yāni
tatra  ambāni  vaṇḍappaṭibaddhāni  sabbāni  tāni  tanvayāni  6-  bhavanti.
Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā bahulīkatā .pe.
     [266]  Seyyathāpi  bhikkhave  kūṭāgārassa  yā  kāci  gopānasiyo
sabbā    tā    kūṭaṅgamā    kūṭaninnā    kūṭasamosaraṇā    kūṭaṃ   tāsaṃ
@Footnote: 1 Yu. kasako. 2 Po. kassantoti natthi. sabbāni mūle santānakāni
@sapadāvento. 3 Po. sabbaphalayako sabbaphalāyitvā aggiṃ gahetvā.
@4 Po. nicchedeti. Ma. Yu. nicchodeti. 5 Po. vaṇṭacchinnāya vaṇḍacchinnāni.
@6 Sī. Ma. tadanvayāni.
Aggamakkhāyati. Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā .pe.
     [267]  Seyyathāpi bhikkhave ye keci mūlagandhā kāḷānusārī 1- tesaṃ
aggamakkhāyati. Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā .pe.
     [268]  Seyyathāpi  bhikkhave  ye keci sāragandhā lohitacandanaṃ tesaṃ
aggamakkhāyati. Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā .pe.
     [269]  Seyyathāpi  bhikkhave  ye  keci  pupphagandhā  vassikaṃ  tesaṃ
aggamakkhāyati. Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā .pe.
     [270]  Seyyathāpi  bhikkhave  ye keci kuṭṭharājāno 2- sabbe te
rañño   cakkavattissa   anuyantā   3-   bhavanti  rājā  tesaṃ  cakkavatti
aggamakkhāyati. Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā .pe.
     [271]  Seyyathāpi  bhikkhave  yā  kāci  tārakarūpānaṃ  pabhā sabbā
tā    candimappabhāya    kalaṃ    nāgghanti    soḷasiṃ   candappabhā   tāsaṃ
aggamakkhāyati. Evameva kho bhikkhave aniccasaññā bhāvitā .pe.
     [272]  Seyyathāpi  bhikkhave  saradasamaye  visuddhe 4- vigatabalāhake
deve  ādicco  nabhaṃ  abbhussakkamāno  5-  sabbaṃ  ākāsagataṃ tamagataṃ 6-
abhivihacca  bhāsate  ca  tapate  ca  virocate  ca . Evameva kho bhikkhave
aniccasaññā    bhāvitā    bahulīkatā    sabbaṃ    kāmarāgaṃ    pariyādiyati
sabbaṃ    rūparāgaṃ    pariyādiyati    sabbaṃ    bhavarāgaṃ   pariyādiyati   sabbaṃ
avijjaṃ pariyādiyati sabbaṃ asmimānaṃ samūhanati 7-.
@Footnote: 1 Ma. kālānusārigandho. 2 Po. Yu. maddarājāno kuḍḍarājāno. 3 anuyuttātipi
@pāṭho. 4 Ma. Yu. viddhe. 5 Yu. abbhussukkamāno. 6 Po. avitabbaṃ.
@7 Po. Yu. sabbavāresu samūhantīti dissati.
     [273]   Kathaṃ   bhāvitā  ca  bhikkhave  aniccasaññā  kathaṃ  bahulīkatā
sabbaṃ   kāmarāgaṃ   pariyādiyati   .pe.   sabbaṃ   asmimānaṃ   samūhanati .
Iti    rūpaṃ   iti   rūpassa   samudayo   iti   rūpassa   atthaṅgamo   iti
vedanā   .   iti   saññā   .  iti  saṅkhārā  .  iti  viññāṇaṃ  iti
viññāṇassa    samudayo    iti    viññāṇassa    atthaṅgamoti   .   evaṃ
bhāvitā   kho   bhikkhave   aniccasaññā  evaṃ  bahulīkatā  sabbaṃ  kāmarāgaṃ
pariyādiyati   sabbaṃ   rūparāgaṃ   pariyādiyati   sabbaṃ   bhavarāgaṃ   pariyādiyati
sabbaṃ avijjaṃ pariyādiyati sabbaṃ asmimānaṃ samūhanatīti.
                    Pupphavaggo pañcamo.
                       Tassuddānaṃ.
         Nadī pupphañca pheṇañca         gomayañca nakhasikhaṃ
         sāmuddakaṃ dve ca gaddūlā    nāvasaññāya te dasāti 1-.
                  Majjhimapaṇṇāsako samatto.
                Tassa majjhimapaṇṇāsakassa vagguddānaṃ
         upāyo arahanto ca              khajjanitherasavhayaṃ 2-
         pupphavaggena paṇṇāsa          dutiyo 3- tena pavuccati.
                    --------------
@Footnote: 1 Ma. suddhikaṃ dve ca gaddūlā vāsijaṭaṃ aniccatāti .  2 Yu. khajjanitherasambhayaṃ.
@3 Ma. Yu. dutiyo tena vuccatīti.
           Khandhasaṃyuttassa cullapaṇṇāsake antavaggo paṭhamo
     [274]   Sāvatthī   .pe.   tatra   .pe.   avoca   cattārome
bhikkhave  antā  .  katame  cattāro  .  sakkāyanto  sakkāyasamudayanto
sakkāyanirodhanto sakkāyanirodhagāminīpaṭipadanto.
     [275]  Katamo  ca  bhikkhave  sakkāyanto . Pañcupādānakkhandhātissa
vacanīyaṃ    .    katame   pañca   .   seyyathīdaṃ   .   rūpūpādānakkhandho
vedanūpādānakkhandho       saññūpādānakkhandho      saṅkhārūpādānakkhandho
viññāṇūpādānakkhandho. Ayaṃ vuccati bhikkhave sakkāyanto.
     [276]   Katamo   ca  bhikkhave  sakkāyasamudayanto  .  yāyaṃ  taṇhā
ponobbhavikā   nandirāgasahagatā   tatratatrābhinandinī   .   seyyathīdaṃ  .
Kāmataṇhā    bhavataṇhā    vibhavataṇhā    .    ayaṃ    vuccati   bhikkhave
sakkāyasamudayanto.
     [277]  Katamo  ca  bhikkhave  sakkāyanirodhanto  .  yo tassā yeva
taṇhāya   asesavirāganirodho   cāgo   paṭinissaggo  mutti  anālayo .
Ayaṃ vuccati bhikkhave sakkāyanirodhanto.
     [278]  Katamo ca bhikkhave sakkāyanirodhagāminīpaṭipadanto. Ayameva 1-
ariyo   aṭṭhaṅgiko  maggo  .  seyyathīdaṃ  .  sammādiṭṭhi  sammāsaṅkappo
sammāvācā   sammākammanto   sammāājīvo   sammāvāyāmo   sammāsati
sammāsamādhi   .   ayaṃ  vuccati  bhikkhave  sakkāyanirodhagāminīpaṭipadanto .
@Footnote: 1 Po. ayamevāti natthi.
Ime kho bhikkhave cattāro antāti.
     [279]  Sāvatthī . Dukkhañca vo bhikkhave desissāmi 1- dukkhasamudayañca
dukkhanirodhañca dukkhanirodhagāminīpaṭipadañca taṃ suṇātha.
     [280]    Katamañca   bhikkhave   dukkhaṃ   .   pañcupādānakkhandhātissa
vacanīyaṃ   .   katame   pañca  .  seyyathīdaṃ  .  rūpūpādānakkhandho  .pe.
Viññāṇūpādānakkhandho. Idaṃ vuccati bhikkhave dukkhaṃ.
     [281]   Katamo   ca   bhikkhave   dukkhasamudayo   .   yāyaṃ  taṇhā
ponobbhavikā   nandirāgasahagatā   tatratatrābhinandinī   .   seyyathīdaṃ  .
Kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā. Ayaṃ vuccati bhikkhave dukkhasamudayo.
     [282]  Katamo  ca  bhikkhave  dukkhanirodho . Yo tassāyeva taṇhāya
asesavirāganirodho  cāgo  paṭinissaggo  mutti  anālayo  .  ayaṃ  vuccati
bhikkhave dukkhanirodho.
     [283]   Katamā   ca  bhikkhave  dukkhanirodhagāminīpaṭipadā  .  ayameva
ariyo   aṭṭhaṅgiko   maggo   .   seyyathīdaṃ   .   sammādiṭṭhi   .pe.
Sammāsamādhi. Ayaṃ vuccati bhikkhave dukkhanirodhagāminīpaṭipadāti.
     [284]  Sāvatthī. Sakkāyañca vo bhikkhave desissāmi sakkāyasamudayañca
sakkāyanirodhañca sakkāyanirodhagāminīpaṭipadañca 2- taṃ suṇātha.
     [285]   Katamo  ca  bhikkhave  sakkāyo  .  pañcupādānakkhandhātissa
@Footnote: 1 Ma. desessāmi .  2 Ma. Yu. sakkāyanirodhagāminiñca paṭipadaṃ.
Vacanīyaṃ   .   katame   pañca  .  seyyathīdaṃ  .  rūpūpādānakkhandho  .pe.
Viññāṇūpādānakkhandho. Ayaṃ vuccati bhikkhave sakkāyo.
     [286]   Katamo   ca   bhikkhave   sakkāyasamudayo  .  yāyaṃ  taṇhā
ponobbhavikā   nandirāgasahagatā   tatratatrābhinandinī   .   seyyathīdaṃ  .
Kāmataṇhā bhavataṇhā vibhavataṇhā. Ayaṃ vuccati bhikkhave sakkāyasamudayo.
     [287]  Katamo  ca  bhikkhave sakkāyanirodho. Yo tassāyeva taṇhāya
asesavirāganirodho  cāgo  paṭinissaggo  mutti  anālayo  .  ayaṃ  vuccati
bhikkhave sakkāyanirodho.
     [288]  Katamā  ca  bhikkhave  sakkāyanirodhagāminīpaṭipadā  .  ayameva
ariyo   aṭṭhaṅgiko  maggo  .  seyyathīdaṃ  .  sammādiṭṭhi  sammāsaṅkappo
.pe. Sammāsamādhi. Ayaṃ vuccati bhikkhave sakkāyanirodhagāminīpaṭipadāti.
     [289]   Sāvatthī  .  pariññeyye  ca  bhikkhave  dhamme  desissāmi
pariññañca 1- pariññātāviñca puggalaṃ taṃ suṇātha.
     [290]  Katame  ca  bhikkhave  pariññeyyā  dhammā  .  rūpaṃ  bhikkhave
pariññeyyo   dhammo   vedanā   saññā   .pe.  saṅkhārā  .  viññāṇaṃ
pariññeyyo dhammo. Ime vuccanti bhikkhave pariññeyyā dhammā.
     [291]   Katamā   ca  bhikkhave  pariññā  .  rāgakkhayo  dosakkhayo
mohakkhayo. Ayaṃ vuccati bhikkhave pariññā.
@Footnote: 1 Po. Yu. pariññā ca.
     [292]   Katamo  ca  bhikkhave  pariññātāvī  puggalo  .  arahātissa
vacanīyaṃ  .  yo  ayaṃ  1-  āyasmā  evaṃnāmo evaṃgotto. Ayaṃ vuccati
bhikkhave pariññātāvī puggaloti.
     [293]  Sāvatthī  .  pañcime  bhikkhave  upādānakkhandhā  .  katame
pañca  .  seyyathīdaṃ  .  rūpūpādānakkhandho  .pe. Viññāṇūpādānakkhandho.
Ye   [2]-   keci   bhikkhave   samaṇā   vā   brāhmaṇā  vā  imesaṃ
pañcannaṃ     upādānakkhandhānaṃ    assādañca    ādīnavañca    nissaraṇañca
yathābhūtaṃ   nappajānanti   .   namete   bhikkhave  samaṇā  vā  brāhmaṇā
vā   samaṇesu   ceva   samaṇasammatā   brāhmaṇesu   ca  brāhmaṇasammatā
te   ca   panāyasmanto   sāmaññatthaṃ   vā  brāhmaññatthaṃ  vā  diṭṭheva
dhamme sayaṃ abhiññā sacchikatvā upasampajja viharanti.
     [294]  Ye  ca  3-  kho  keci  bhikkhave  samaṇā  vā  brāhmaṇā
vā    imesaṃ    pañcannaṃ    upādānakkhandhānaṃ   assādañca   ādīnavañca
nissaraṇañca   yathābhūtaṃ   pajānanti   .   te   khome   bhikkhave   samaṇā
vā    brāhmaṇā    vā   samaṇesu   ceva   samaṇasammatā   brāhmaṇesu
ca    brāhmaṇasammatā    te    ca    panāyasmanto   sāmaññatthaṃ   vā
brāhmaññatthaṃ    vā    diṭṭheva    dhamme   sayaṃ   abhiññā   sacchikatvā
upasampajja viharantīti.
     [295]   Pañcime   bhikkhave  upādānakkhandhā  .  katame  pañca .
@Footnote: 1 Ma. svāyaṃ .  2 Yu. hisaddo dissati .  3 Po. casaddo natthi.
Seyyathīdaṃ    .   rūpūpādānakkhandho   .pe.   viññāṇūpādānakkhandho  .
Ye   keci   bhikkhave   samaṇā   vā   brāhmaṇā  vā  imesaṃ  pañcannaṃ
upādānakkhandhānaṃ    samudayañca    atthaṅgamañca    assādañca   ādīnavañca
nissaraṇañca   yathābhūtaṃ   nappajānanti   .pe.  pajānanti  .  sayaṃ  abhiññā
sacchikatvā upasampajja viharantīti.
     [296]   Pañcime   bhikkhave  upādānakkhandhā  .  katame  pañca .
Seyyathīdaṃ    .   rūpūpādānakkhandho   .pe.   viññāṇūpādānakkhandho  .
Yato  1-  kho  bhikkhave  ariyasāvako  imesaṃ  pañcannaṃ  upādānakkhandhānaṃ
samudayañca   atthaṅgamañca   assādañca   ādīnavañca   nissaraṇañca   yathābhūtaṃ
pajānāti    .    ayaṃ    vuccati   bhikkhave   ariyasāvako   sotāpanno
avinipātadhammo niyato sambodhiparāyanoti.
     [297]  Sāvatthī  .  pañcime  bhikkhave  upādānakkhandhā  .  katame
pañca  .  seyyathīdaṃ  .  rūpūpādānakkhandho  .pe. Viññāṇūpādānakkhandho.
Yato    kho    bhikkhave    2-    imesaṃ   pañcannaṃ   upādānakkhandhānaṃ
samudayañca   atthaṅgamañca   assādañca   ādīnavañca   nissaraṇañca   yathābhūtaṃ
viditvā   anupādā   vimutto   hoti   .   ayaṃ  vuccati  bhikkhave  bhikkhu
arahaṃ   khīṇāsavo   vusitavā   katakaraṇīyo   ohitabhāro   anuppattasadattho
parikkhīṇabhavasaññojano sammadaññā vimuttoti.
     [298]  Sāvatthī  .  rūpe  bhikkhave  yo  chando  yo  rāgo  yā
nandi   yā  taṇhā  taṃ  pajahatha  evantaṃ  rūpaṃ  pahīnaṃ  bhavissati  ucchinnamūlaṃ
@Footnote: 1 Yu. yato ca kho .   2 Ma. Yu. yato kho bhikkhave bhikkhu.
Tālāvatthukataṃ    anabhāvaṅkataṃ    āyatiṃ    anuppādadhammaṃ   .   vedanāya
.pe.  saññāya  .  saṅkhāresu  .  viññāṇe  yo  chando yo rāgo yā
nandi   yā   taṇhā   taṃ   pajahatha   evantaṃ   viññāṇaṃ   pahīnaṃ  bhavissati
ucchinnamūlaṃ tālāvatthukataṃ anabhāvaṅkataṃ āyatiṃ anuppādadhammanti.
     [299]  Sāvatthī  .  rūpe  bhikkhave  yo  chando  yo  rāgo  yā
nandi  yā  taṇhā  ye  upāyupādānā  cetaso  adhiṭṭhānābhinivesānusayā
te   pajahatha   evantaṃ   rūpaṃ   pahīnaṃ  bhavissati  ucchinnamūlaṃ  tālāvatthukataṃ
anabhāvaṅkataṃ   āyatiṃ   anuppādadhammaṃ   .   vedanāya   .   saññāya .
Saṅkhāresu   yo   chando  .pe.  evante  saṅkhārā  pahīnā  bhavissanti
ucchinnamūlā   tālāvatthukatā   anabhāvaṅkatā   āyatiṃ  anuppādadhammā .
Viññāṇe   yo   chando   yo   rāgo   yā   nandi  yā  taṇhā  ye
upāyupādānā   cetaso   adhiṭṭhānābhinivesānusayā  te  pajahatha  evantaṃ
viññāṇaṃ    pahīnaṃ    bhavissati    ucchinnamūlaṃ   tālāvatthukataṃ   anabhāvaṅkataṃ
āyatiṃ anuppādadhammanti.
                        Antavaggo.
                        Tassuddānaṃ
         anto dukkhañca sakkāyo     pariññeyyā samaṇā duve
         sotāpanno arahā ca           duve ca chandappahīnāti 1-.
                     -------------
@Footnote: 1 Sī. chandarāgiyāti. Ma. chandarāginoti. Yu. chandarāgiyoti.
         Khandhasaṃyuttassa cullapaṇṇāsake dhammakathikavaggo dutiyo
     [300]   Sāvatthī   .   atha   kho  aññataro  bhikkhu  yena  bhagavā
tenupasaṅkami   .pe.   nisinno   kho   so   bhikkhu  bhagavantaṃ  etadavoca
avijjā   avijjāti   bhante   vuccati   katamā  nu  kho  bhante  avijjā
kittāvatā   ca  avijjāgato  hotīti  .  idha  bhikkhu  assutavā  puthujjano
rūpaṃ    nappajānāti    rūpasamudayaṃ   nappajānāti   rūpanirodhaṃ   nappajānāti
rūpanirodhagāminīpaṭipadaṃ    nappajānāti    vedanaṃ   nappajānāti   .   saññaṃ
nappajānāti   .   saṅkhāre   nappajānāti   .   viññāṇaṃ   nappajānāti
.pe.    viññāṇanirodhagāminīpaṭipadaṃ    nappajānāti    .    ayaṃ   vuccati
bhikkhu avijjā ettāvatā ca avijjāgato hotīti.



             The Pali Tipitaka in Roman Character Volume 17 page 1-198. http://84000.org/tipitaka/pali/roman_item_s.php?book=17&item=1&items=611              Classified by [Item Number] :- http://84000.org/tipitaka/pali/roman_item_s.php?book=17&item=1&items=611&mode=bracket              Compare with The Pali Tipitaka in Thai Character :- http://84000.org/tipitaka/read/pali_item_s.php?book=17&item=1&items=611              Compare with The Royal Version of Thai Tipitaka :- http://84000.org/tipitaka/read/byitem_s.php?book=17&item=1&items=611              Study Atthakatha :- http://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=17&i=1              The Pali Atthakatha in Thai :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_th.php?B=12&A=6017              The Pali Atthakatha in Roman :- http://84000.org/tipitaka/atthapali/read_rm.php?B=12&A=6017              Contents of The Tipitaka Volume 17 http://84000.org/tipitaka/read/?index_17

แสดงหมายเลขหน้า
ในกรณี :- 
   บรรทัดแรกของแต่ละหน้าread Next itemread Last item chage to ENGLISH letter

บันทึก ๑๔ พฤศจิกายน พ.ศ. ๒๕๖๐. การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรโรมัน. หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]

Background color :