สุตฺตนฺตปิฏเก องฺคุตฺตรนิกายสฺส
ติกนิปาโต
-----
นโม ตสฺส ภควโต อรหโต สมฺมาสมฺพุทฺธสฺส ฯ
ปฐมปณฺณาสโก
พาลวคฺโค ปฐโม
[๔๔๐] ๑ เอวมฺเม สุตํ ฯ เอกํ สมยํ ภควา สาวตฺถิยํ วิหรติ
เชตวเน อนาถปิณฺฑิกสฺส อาราเม ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ
ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ
ยานิกานิจิ ภิกฺขเว ภยานิ อุปฺปชฺชนฺติ สพฺพานิ ตานิ พาลโต อุปฺปชฺชนฺติ
โน ปณฺฑิตโต เยเกจิ อุปทฺทวา อุปฺปชฺชนฺติ สพฺเพ เต พาลโต
อุปฺปชฺชนฺติ โน ปณฺฑิตโต เยเกจิ อุปสคฺคา อุปฺปชฺชนฺติ สพฺเพ
เต พาลโต อุปฺปชฺชนฺติ โน ปณฺฑิตโต ฯ เสยฺยถาปิ ภิกฺขเว
นฬาคารา วา ติณาคารา วา อคฺคิ มุกฺโก ๑- กูฏาคารานิปิ ทหติ
อุลฺลิตฺตาวลิตฺตานิ นิวาตานิ ผุสิตคฺคฬานิ ปิหิตวาตปานานิ เอวเมว
โข ภิกฺขเว ยานิกานิจิ ภยานิ อุปฺปชฺชนฺติ สพฺพานิ ตานิ พาลโต
อุปฺปชฺชนฺติ โน ปณฺฑิตโต เยเกจิ อุปทฺทวา อุปฺปชฺชนฺติ สพฺเพ เต
พาลโต อุปฺปชฺชนฺติ โน ปณฺฑิตโต เยเกจิ อุปสคฺคา อุปฺปชฺชนฺติ
สพฺเพ เต พาลโต อุปฺปชฺชนฺติ โน ปณฺฑิตโต อิติ โข ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. มุตฺโต ฯ
สปฺปฏิภโย พาโล อปฺปฏิภโย ปณฺฑิโต สอุปทฺทโว พาโล อนุปทฺทโว
ปณฺฑิโต สอุปสคฺโค พาโล อนุปสคฺโค ปณฺฑิโต นตฺถิ ภิกฺขเว
ปณฺฑิตโต ภยํ นตฺถิ ปณฺฑิตโต อุปทฺทโว นตฺถิ ปณฺฑิตโต
อุปสคฺโค ฯ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว เอวํ สิกฺขิตพฺพํ เยหิ ตีหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต พาโล เวทิตพฺโพ เต ตโย ธมฺเม อภินิวชฺเชตฺวา
เยหิ ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพ เต ตโย ธมฺเม
สมาทาย วตฺติสฺสามาติ เอวญฺหิ โว ภิกฺขเว สิกฺขิตพฺพนฺติ ฯ
[๔๔๑] ๒ กมฺมลกฺขโณ ภิกฺขเว พาโล กมฺมลกฺขโณ ปณฺฑิโต
อปทาเน โสภติ ๑- ปญฺญา ๒- ฯ ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล
เวทิตพฺโพ กตเมหิ ตีหิ กายทุจฺจริเตน วจีทุจฺจริเตน มโนทุจฺจริเตน
อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล เวทิตพฺโพ ฯ
ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพ กตเมหิ ตีหิ
กายสุจริเตน วจีสุจริเตน มโนสุจริเตน อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพ ฯ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว
เอวํ สิกฺขิตพฺพํ เยหิ ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล เวทิตพฺโพ
เต ตโย ธมฺเม อภินิวชฺเชตฺวา เยหิ ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพ เต ตโย ธมฺเม สมาทาย วตฺติสฺสามาติ เอวญฺหิ
โว ภิกฺขเว สิกฺขิตพฺพนฺติ ฯ
[๔๔๒] ๓ ตีณีมานิ ภิกฺขเว พาลสฺส พาลลกฺขณานิ พาลนิมิตฺตานิ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. อปทานโสภนี ฯ ๒ ม. ยุ. ปญฺญาติ ฯ
พาลาปทานานิ กตมานิ ตีณิ อิธ ภิกฺขเว พาโล ทุจฺจินฺติตจินฺตี
จ โหติ ทุพฺภาสิตภาสี [๑]- ทุกฺกตกมฺมการี [๒]- โน เจตํ ๓- ภิกฺขเว
พาโล ทุจฺจินฺติตจินฺตี จ อภวิสฺส ทุพฺภาสิตภาสี ทุกฺกตกมฺมการี เกน
นํ ปณฺฑิตา ชาเนยฺยุํ พาโล อยํ ภวํ อสปฺปุริโสติ ยสฺมา จ โข
ภิกฺขเว พาโล ทุจฺจินฺติตจินฺตี จ โหติ ทุพฺภาสิตภาสี ทุกฺกตกมฺมการี
ตสฺมา นํ ปณฺฑิตา ชานนฺติ พาโล อยํ ภวํ อสปฺปุริโสติ อิมานิ
โข ภิกฺขเว ตีณิ พาลสฺส พาลลกฺขณานิ พาลนิมิตฺตานิ พาลาปทานานิ ฯ
{๔๔๒.๑} ตีณีมานิ ภิกฺขเว ปณฺฑิตสฺส ปณฺฑิตลกฺขณานิ
ปณฺฑิตนิมิตฺตานิ ปณฺฑิตาปทานานิ กตมานิ ตีณิ อิธ ภิกฺขเว
ปณฺฑิโต สุจินฺติตจินฺตี จ โหติ สุภาสิตภาสี สุกตกมฺมการี โน
เจตํ ๔- ภิกฺขเว ปณฺฑิโต สุจินฺติตจินฺตี จ อภวิสฺส สุภาสิตภาสี
สุกตกมฺมการี เกน นํ ปณฺฑิตา ชาเนยฺยุํ ปณฺฑิโต อยํ ภวํ
สปฺปุริโสติ ยสฺมา จ โข ภิกฺขเว ปณฺฑิโต สุจินฺติตจินฺตี จ โหติ
สุภาสิตภาสี สุกตกมฺมการี ตสฺมา นํ ปณฺฑิตา ชานนฺติ ปณฺฑิโต
อยํ ภวํ สปฺปุริโสติ อิมานิ โข ภิกฺขเว ตีณิ ปณฺฑิตสฺส ปณฺฑิตลกฺขณานิ
ปณฺฑิตนิมิตฺตานิ ปณฺฑิตาปทานานิ ฯ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว เอวํ
สิกฺขิตพฺพํ เยหิ ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล เวทิตพฺโพ เต
ตโย ธมฺเม อภินิวชฺเชตฺวา เยหิ ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต
เวทิตพฺโพ เต ตโย ธมฺเม สมาทาย วตฺติสฺสามาติ เอวญฺหิ โว
ภิกฺขเว สิกฺขิตพฺพนฺติ ฯ
@เชิงอรรถ: ๑-๒ โป. ม. จ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๓-๔ ม. ยุ. โน เจทํ ฯ
[๔๔๓] ๔ ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล เวทิตพฺโพ
กตเมหิ ตีหิ อจฺจยํ อจฺจยโต น ปสฺสติ อจฺจยํ อจฺจยโต ทิสฺวา
ยถาธมฺมํ น ปฏิกฺกโรติ ปรสฺส โข ปน อจฺจยํ เทเสนฺตสฺส ยถาธมฺมํ
น ปฏิคฺคณฺหาติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
พาโล เวทิตพฺโพ ฯ ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต
เวทิตพฺโพ กตเมหิ ตีหิ อจฺจยํ อจฺจยโต ปสฺสติ อจฺจยํ อจฺจยโต
ทิสฺวา ยถาธมฺมํ ปฏิกฺกโรติ ปรสฺส โข ปน อจฺจยํ เทเสนฺตสฺส
ยถาธมฺมํ ปฏิคฺคณฺหาติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพติ ฯ
[๔๔๔] ๕ ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล เวทิตพฺโพ
กตเมหิ ตีหิ อโยนิโส ปญฺหํ กตฺตา โหติ อโยนิโส ปญฺหํ
วิสฺสชฺเชตา โหติ ปรสฺส โข ปน โยนิโส ปญฺหํ วิสฺสชฺชิตํ
ปริมณฺฑเลหิ ปทพฺยญฺชเนหิ สิลิฏฺเฐหิ อุปคเตหิ นาพฺภานุโมทิตา ๑-
โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล เวทิตพฺโพ ฯ
ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพ กตเมหิ
ตีหิ โยนิโส ปญฺหํ กตฺตา โหติ โยนิโส ปญฺหํ วิสฺสชฺเชตา โหติ
ปรสฺส โข ปน โยนิโส ปญฺหํ วิสฺสชฺชิตํ ปริมณฺฑเลหิ ปทพฺยญฺชเนหิ
สิลิฏฺเฐหิ อุปคเตหิ อพฺภานุโมทิตา ๒- โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพติ ฯ
[๔๔๕] ๖ ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล เวทิตพฺโพ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. นาพฺภนุโมทิตา ฯ ๒ ม. ยุ. อพฺภนุโมทิตา ฯ
กตเมหิ ตีหิ อกุสเลน กายกมฺเมน อกุสเลน วจีกมฺเมน อกุสเลน
มโนกมฺเมน อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล
เวทิตพฺโพ ฯ ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพ
กตเมหิ ตีหิ กุสเลน กายกมฺเมน กุสเลน วจีกมฺเมน กุสเลน
มโนกมฺเมน อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต
เวทิตพฺโพติ ฯ
[๔๔๖] ๗ ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล เวทิตพฺโพ
กตเมหิ ตีหิ สาวชฺเชน กายกมฺเมน สาวชฺเชน วจีกมฺเมน สาวชฺเชน
มโนกมฺเมน อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล
เวทิตพฺโพ ฯ ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต
เวทิตพฺโพ กตเมหิ ตีหิ อนวชฺเชน กายกมฺเมน อนวชฺเชน
วจีกมฺเมน อนวชฺเชน มโนกมฺเมน อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพติ ฯ
[๔๔๗] ๘ ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล เวทิตพฺโพ
กตเมหิ ตีหิ สพฺยาปชฺเฌน ๑- กายกมฺเมน สพฺยาปชฺเฌน วจีกมฺเมน
สพฺยาปชฺเฌน มโนกมฺเมน อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต พาโล เวทิตพฺโพ ฯ ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพ กตเมหิ ตีหิ อพฺยาปชฺเฌน กายกมฺเมน
อพฺยาปชฺเฌน วจีกมฺเมน อพฺยาปชฺเฌน มโนกมฺเมน อิเมหิ โข ภิกฺขเว
ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพ ฯ ตสฺมา ติห ภิกฺขเว
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สพฺยาพชฺเฌน ฯ
เอวํ สิกฺขิตพฺพํ เยหิ ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล เวทิตพฺโพ
เต ตโย ธมฺเม อภินิวชฺเชตฺวา เยหิ ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
ปณฺฑิโต เวทิตพฺโพ เต ตโย ธมฺเม สมาทาย วตฺติสฺสามาติ เอวญฺหิ
โว ภิกฺขเว สิกฺขิตพฺพนฺติ ฯ
[๔๔๘] ๙ ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล อพฺยตฺโต
อสปฺปุริโส ขตํ อุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ สาวชฺโช จ โหติ
สานุวชฺโช [๑]- วิญฺญูนํ พหุญฺจ อปุญฺญํ ปสวติ กตเมหิ ตีหิ
กายทุจฺจริเตน วจีทุจฺจริเตน มโนทุจฺจริเตน อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต พาโล อพฺยตฺโต อสปฺปุริโส ขตํ อุปหตํ อตฺตานํ
ปริหรติ สาวชฺโช จ โหติ สานุวชฺโช วิญฺญูนํ พหุญฺจ อปุญฺญํ
ปสวติ ฯ ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต พฺยตฺโต
สปฺปุริโส อกฺขตํ อนุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ อนวชฺโช จ โหติ
อนนุวชฺโช [๒]- วิญฺญูนํ พหุญฺจ ปุญฺญํ ปสวติ กตเมหิ ตีหิ
กายสุจริเตน วจีสุจริเตน มโนสุจริเตน อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ปณฺฑิโต พฺยตฺโต สปฺปุริโส อกฺขตํ
อนุปหตํ อตฺตานํ ปริหรติ อนวชฺโช จ โหติ อนนุวชฺโช วิญฺญูนํ
พหุญฺจ ปุญฺญํ ปสวตีติ ฯ
[๔๔๙] ๑๐ ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ตโย มเล อปฺปหาย
ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย กตเมหิ ตีหิ ทุสฺสีโล จ โหติ
ทุสฺสีลฺยมลญฺจสฺส อปฺปหีนํ โหติ อิสฺสุกี จ โหติ อิสฺสามลญฺจสฺส
@เชิงอรรถ: ๑-๒ โป. ม. จ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
อปฺปหีนํ โหติ มจฺฉรี จ โหติ มจฺเฉรมลญฺจสฺส อปฺปหีนํ โหติ
อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต อิเม ตโย มเล
อปฺปหาย ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ นิรเย ฯ ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ
สมนฺนาคโต ตโย มเล ปหาย ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเค กตเมหิ
ตีหิ สีลวา จ โหติ ทุสฺสีลฺยมลญฺจสฺส ปหีนํ โหติ อนิสฺสุกี จ
โหติ อิสฺสามลญฺจสฺส ปหีนํ โหติ อมจฺฉรี จ โหติ มจฺเฉรมลญฺจสฺส
ปหีนํ โหติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
อิเม ตโย มเล ปหาย ยถาภตํ นิกฺขิตฺโต เอวํ สคฺเคติ ฯ
พาลวคฺโค ปฐโม ฯ
ตสฺสุทฺทานํ
ภยลกฺขณา ๑- จินฺตา จ อจฺจยญฺจ อโยนิโส
อกุสลญฺจ สาวชฺชํ สพฺยาปชฺฌํ ๒- ขตํ มลนฺติ ฯ
----------
รถการวคฺโค ทุติโย
[๔๕๐] ๑๑ ตีหิ ภิกฺขเว ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ญาตโก ๓- ภิกฺขุ
พหุชนาหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ พหุชนาสุขาย พหุโน ชนสฺส อนตฺถาย
อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํ กตเมหิ ตีหิ อนนุโลมิเก กายกมฺเม
สมาทเปติ อนนุโลมิเก วจีกมฺเม สมาทเปติ อนนุโลมิเกสุ
ธมฺเมสุ สมาทเปติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต
ญาตโก ๔- ภิกฺขุ พหุชนาหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ พหุชนาสุขาย พหุโน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ภยํ ลกฺขณจินฺตี จ ฯ ๒ ม. สพฺยาพชฺฌํ ฯ ๓-๔ ม. ญาโต ฯ
ชนสฺส อนตฺถาย อหิตาย ทุกฺขาย เทวมนุสฺสานํ ฯ ตีหิ ภิกฺขเว
ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ญาตโก ภิกฺขุ พหุชนหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ
พหุชนสุขาย พหุโน ชนสฺส อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานํ
กตเมหิ ตีหิ อนุโลมิเก กายกมฺเม สมาทเปติ อนุโลมิเก วจีกมฺเม
สมาทเปติ อนุโลมิเกสุ ธมฺเมสุ สมาทเปติ อิเมหิ โข ภิกฺขเว
ตีหิ ธมฺเมหิ สมนฺนาคโต ญาตโก ภิกฺขุ พหุชนหิตาย ปฏิปนฺโน โหติ
พหุชนสุขาย พหุโน ชนสฺส อตฺถาย หิตาย สุขาย เทวมนุสฺสานนฺติ ฯ
[๔๕๑] ๑๒ ตีณีมานิ ภิกฺขเว รญฺโญ ขตฺติยสฺส มุทฺธาภิสิตฺตสฺส ๑-
ยาวชีวํ สรณียานิ ๒- ภวนฺติ กตมานิ ตีณิ ยสฺมึ ภิกฺขเว ปเทเส
ราชา ขตฺติโย มุทฺธาภิสิตฺโต ชาโต โหติ อิทํ ภิกฺขเว ปฐมํ รญฺโญ
ขตฺติยสฺส มุทฺธาภิสิตฺตสฺส ยาวชีวํ สรณียํ ๓- โหติ ฯ ปุน จ ปรํ
ภิกฺขเว ยสฺมึ ปเทเส ราชา ขตฺติโย มุทฺธาภิสิตฺโต โหติ อิทํ ภิกฺขเว
ทุติยํ รญฺโญ ขตฺติยสฺส มุทฺธาภิสิตฺตสฺส ยาวชีวํ สรณียํ โหติ ฯ
ปุน จ ปรํ ภิกฺขเว ยสฺมึ ปเทเส ราชา ขตฺติโย มุทฺธาภิสิตฺโต สงฺคามํ
อภิวิชินิตฺวา วิชิตสงฺคาโม ตเมว สงฺคามสีสํ อชฺฌาวสติ อิทํ ภิกฺขเว
ตติยํ รญฺโญ ขตฺติยสฺส มุทฺธาภิสิตฺตสฺส ยาวชีวํ สรณียํ โหติ ฯ
อิมานิ โข ภิกฺขเว ตีณิ รญฺโญ ขตฺติยสฺส มุทฺธาภิสิตฺตสฺส ยาวชีวํ
สรณียานิ ภวนฺติ ฯ
{๔๕๑.๑} เอวเมว โข ภิกฺขเว ตีณิมานิ ภิกฺขุสฺส ยาวชีวํ
สรณียานิ ภวนฺติ กตมานิ ตีณิ ยสฺมึ ภิกฺขเว ปเทเส ภิกฺขุ
เกสมสฺสุํ โอหาเรตฺวา กาสายานิ วตฺถานิ อจฺฉาเทตฺวา อคารสฺมา
@เชิงอรรถ: ๑ โป. ม. ยุ. มุทฺธาวสิตฺตสฺส ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ ๒-๓ ม. สารณียานิ
@สารณียํ ฯ อิโต ปรํ อีทิสเมว ฯ
อนคาริยํ ปพฺพชิโต โหติ อิทํ ภิกฺขเว ปฐมํ ภิกฺขุสฺส ยาวชีวํ
สรณียํ โหติ ฯ ปุน จ ปรํ ภิกฺขเว ยสฺมึ ปเทเส ภิกฺขุ อิทํ ทุกฺขนฺติ
ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ ทุกฺขสมุทโยติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ
ทุกฺขนิโรโธติ ยถาภูตํ ปชานาติ อยํ ทุกฺขนิโรธคามินี ปฏิปทาติ
ยถาภูตํ ปชานาติ อิทํ ภิกฺขเว ทุติยํ ภิกฺขุสฺส ยาวชีวํ สรณียํ
โหติ ฯ ปุน จ ปรํ ภิกฺขเว ยสฺมึ ปเทเส ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา
อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรติ อิทํ ภิกฺขเว ตติยํ ภิกฺขุสฺส ยาวชีวํ
สรณียํ โหติ ฯ อิมานิ โข ภิกฺขเว ตีณิ ภิกฺขุสฺส ยาวชีวํ สรณียานิ
ภวนฺตีติ ฯ
[๔๕๒] ๑๓ ตโยเม ภิกฺขเว ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา โลกสฺมึ
กตเม ตโย นิราโส อาสํโส วิคตาโส ฯ กตโม จ ภิกฺขเว ปุคฺคโล
นิราโส อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล นีเจ กุเล ปจฺจาชาโต โหติ
จณฺฑาลกุเล วา เวณกุเล ๑- วา เนสาทกุเล วา รถการกุเล วา [๒]-
ปุกฺกุสกุเล วา ทฬิทฺเท อปฺปนฺนปานโภชเน กสิรวุตฺติเก ยตฺถ กสิเรน
ฆาสจฺฉาโท ลพฺภติ โส จ โหติ ทุพฺพณฺโณ ทุทฺทสิโก โอโกฏิมโก
พหฺวาพาโธ กาโณ วา กุณี วา ขญฺโช วา ปกฺขหโต วา น ลาภี
อนฺนสฺส ปานสฺส วตฺถสฺส ยานสฺส มาลาคนฺธวิเลปนสฺส
เสยฺยาวสถปทีเปยฺยสฺส โส สุณาติ อิตฺถนฺนาโม กิร ขตฺติโย ขตฺติเยหิ
ขตฺติยาภิเสเกน อภิสิตฺโตติ ตสฺส น เอวํ โหติ กทาสฺสุ ๓- นาม
@เชิงอรรถ: ๑ ม. เวนกุเล ฯ ๒ โป. กุมฺภการกุเล วา ฯ ๓ โป. ม. ยุ. สพฺพตฺถ กุทาสฺสุ ฯ
มํปิ ขตฺติยา ขตฺติยาภิเสเกน อภิสิญฺจิสฺสนฺตีติ อยํ วุจฺจติ
ภิกฺขเว ปุคฺคโล นิราโส ฯ
{๔๕๒.๑} กตโม จ ภิกฺขเว ปุคฺคโล อาสํโส อิธ ภิกฺขเว
รญฺโญ ขตฺติยสฺส มุทฺธาภิสิตฺตสฺส เชฏฺโฐ ปุตฺโต โหติ อภิเสเกน ๑-
อนภิสิตฺโต มจลปฺปตฺโต โส สุณาติ อิตฺถนฺนาโม กิร ขตฺติโย
ขตฺติเยหิ ขตฺติยาภิเสเกน อภิสิตฺโตติ ตสฺส เอวํ โหติ กทาสฺสุ นาม
มํปิ ขตฺติยา ขตฺติยาภิเสเกน อภิสิญฺจิสฺสนฺตีติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว
ปุคฺคโล อาสํโส ฯ
{๔๕๒.๒} กตโม จ ภิกฺขเว ปุคฺคโล วิคตาโส อิธ ภิกฺขเว ราชา
โหติ ขตฺติโย มุทฺธาภิสิตฺโต โส สุณาติ อิตฺถนฺนาโม กิร ขตฺติโย
ขตฺติเยหิ ขตฺติยาภิเสเกน อภิสิตฺโตติ ตสฺส น เอวํ โหติ กทาสฺสุ
นาม มํปิ ขตฺติยา ขตฺติยาภิเสเกน อภิสิญฺจิสฺสนฺตีติ ตํ กิสฺส
เหตุ ยา หิสฺส ภิกฺขเว ปุพฺเพ อนภิสิตฺตสฺส อภิเสกาสา
สาสฺส ปฏิปฺปสฺสทฺธา อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปุคฺคโล วิคตาโส ฯ
{๔๕๒.๓} อิเม โข ภิกฺขเว ตโย ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา
โลกสฺมึ ฯ เอวเมว โข ภิกฺขเว ตโย ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา
ภิกฺขูสุ กตเม ตโย นิราโส อาสํโส วิคตาโส กตโม จ ภิกฺขเว ปุคฺคโล
นิราโส อิธ ภิกฺขเว เอกจฺโจ ปุคฺคโล ทุสฺสีโล โหติ ปาปธมฺโม
อสุจิ สงฺกสฺสรสมาจาโร ปฏิจฺฉนฺนกมฺมนฺโต อสฺสมโณ สมณปฏิญฺโญ
อพฺรหฺมจารี พฺรหฺมจาริปฏิญฺโญ อนฺโตปูติ อวสฺสุโต กสมฺพุชาโต โส
สุณาติ อิตฺถนฺนาโม กิร ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. อภิเสโก ฯ
ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช
วิหรตีติ ตสฺส น เอวํ โหติ กทาสฺสุ นาม อหมฺปิ อาสวานํ
ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสามีติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปุคฺคโล
นิราโส ฯ
{๔๕๒.๔} กตโม จ ภิกฺขเว ปุคฺคโล อาสํโส อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
สีลวา โหติ กลฺยาณธมฺโม โส สุณาติ อิตฺถนฺนาโม กิร ภิกฺขุ
อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว ธมฺเม
สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตีติ ตสฺส เอวํ โหติ
กทาสฺสุ นาม อหมฺปิ อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ
ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช
วิหริสฺสามีติ อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปุคฺคโล อาสํโส ฯ
{๔๕๒.๕} กตโม จ ภิกฺขเว ปุคฺคโล วิคตาโส อิธ ภิกฺขเว ภิกฺขุ
อรหํ โหติ ขีณาสโว โส สุณาติ อิตฺถนฺนาโม กิร ภิกฺขุ อาสวานํ ขยา
อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว ธมฺเม สยํ อภิญฺญา
สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหรตีติ ตสฺส น เอวํ โหติ กทาสฺสุ นาม
อหมฺปิ อาสวานํ ขยา อนาสวํ เจโตวิมุตฺตึ ปญฺญาวิมุตฺตึ ทิฏฺเฐว
ธมฺเม สยํ อภิญฺญา สจฺฉิกตฺวา อุปสมฺปชฺช วิหริสฺสามีติ ตํ กิสฺส
เหตุ ยา หิสฺส ภิกฺขเว ปุพฺเพ อวิมุตฺตสฺส วิมุตฺตาสา สาสฺส
ปฏิปฺปสฺสทฺธา อยํ วุจฺจติ ภิกฺขเว ปุคฺคโล วิคตาโส ฯ อิเม โข
ภิกฺขเว ตโย ปุคฺคลา สนฺโต สํวิชฺชมานา ภิกฺขูสูติ ฯ
[๔๕๓] ๑๔ โยปิ โส ภิกฺขเว ราชา จกฺกวตฺตี ธมฺมิโก ธมฺมราชา
โสปิ นาม ๑- อราชกํ จกฺกํ ปวตฺเตตีติ ฯ เอวํ วุตฺเต อญฺญตโร ภิกฺขุ
ภควนฺตํ เอตทโวจ โก ปน ภนฺเต รญฺโญ จกฺกวตฺติสฺส ธมฺมิกสฺส
ธมฺมรญฺโญ ราชาติ ฯ ธมฺโม ภิกฺขูติ ภควา อโวจ อิธ ภิกฺขุ ราชา
จกฺกวตฺตี ธมฺมิโก ธมฺมราชา ธมฺมํเยว นิสฺสาย ธมฺมํ สกฺกโรนฺโต
ธมฺมํ ครุกโรนฺโต ธมฺมํ อปจายมาโน ธมฺมทฺธโช ธมฺมเกตุ
ธมฺมาธิปเตยฺโย ธมฺมิกํ รกฺขาวรณคุตฺตึ สํวิทหติ อนฺโตชนสฺมึ ฯ
{๔๕๓.๑} ปุน จ ปรํ ภิกฺขุ ราชา จกฺกวตฺตี ธมฺมิโก ธมฺมราชา
ธมฺมํเยว นิสฺสาย ธมฺมํ สกฺกโรนฺโต ธมฺมํ ครุกโรนฺโต ธมฺมํ อปจายมาโน
ธมฺมทฺธโช ธมฺมเกตุ ธมฺมาธิปเตยฺโย ธมฺมิกํ รกฺขาวรณคุตฺตึ สํวิทหติ
ขตฺติเยสุ อนุยนฺเตสุ พลกายสฺมึ พฺราหฺมณคหปติเกสุ เนคมชานปเทสุ
สมณพฺราหฺมเณสุ มิคปกฺขีสุ ฯ ส โข โส ภิกฺขุ ราชา จกฺกวตฺตี ธมฺมิโก
ธมฺมราชา ธมฺมํเยว นิสฺสาย ธมฺมํ สกฺกโรนฺโต ธมฺมํ ครุกโรนฺโต
ธมฺมํ อปจายมาโน ธมฺมทฺธโช ธมฺมเกตุ ธมฺมาธิปเตยฺโย ธมฺมิกํ
รกฺขาวรณคุตฺตึ สํวิทหิตฺวา อนฺโตชนสฺมึ ธมฺมิกํ รกฺขาวรณคุตฺตึ
สํวิทหิตฺวา ขตฺติเยสุ อนุยนฺเตสุ พลกายสฺมึ พฺราหฺมณคหปติเกสุ
เนคมชานปเทสุ สมณพฺราหฺมเณสุ มิคปกฺขีสุ ธมฺเมเนว จกฺกํ
ปวตฺเตติ ตํ โหติ จกฺกํ อปฺปฏิวตฺติยํ เกนจิ มนุสฺสภูเตน ปจฺจตฺถิเกน
ปาณินา ฯ เอวเมว โข ภิกฺขุ ตถาคโต อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ
ธมฺมิโก ธมฺมราชา ธมฺมํเยว นิสฺสาย ธมฺมํ สกฺกโรนฺโต ธมฺมํ
ครุกโรนฺโต ธมฺมํ อปจายมาโน ธมฺมทฺธโช ธมฺมเกตุ
@เชิงอรรถ: ๑ โป. โสปิ น ราชกํ ฯ ม. โสปิ น อราชกํ ฯ
ธมฺมาธิปเตยฺโย ธมฺมิกํ รกฺขาวรณคุตฺตึ สํวิทหติ กายกมฺมสฺมึ
เอวรูปํ กายกมฺมํ เสวิตพฺพํ เอวรูปํ กายกมฺมํ น เสวิตพฺพนฺติ ฯ
{๔๕๓.๒} ปุน จ ปรํ ภิกฺขุ ตถาคโต อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ
ธมฺมิโก ธมฺมราชา ธมฺมํเยว นิสฺสาย ธมฺมํ สกฺกโรนฺโต ธมฺมํ
ครุกโรนฺโต ธมฺมํ อปจายมาโน ธมฺมทฺธโช ธมฺมเกตุ ธมฺมาธิปเตยฺโย
ธมฺมิกํ รกฺขาวรณคุตฺตึ สํวิทหติ วจีกมฺมสฺมึ เอวรูปํ วจีกมฺมํ
เสวิตพฺพํ เอวรูปํ วจีกมฺมํ น เสวิตพฺพนฺติ ฯ
{๔๕๓.๓} ปุน จ ปรํ ภิกฺขุ ตถาคโต อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ
ธมฺมิโก ธมฺมราชา ธมฺมํเยว นิสฺสาย ธมฺมํ สกฺกโรนฺโต ธมฺมํ
ครุกโรนฺโต ธมฺมํ อปจายมาโน ธมฺมทฺธโช ธมฺมเกตุ ธมฺมาธิปเตยฺโย
ธมฺมิกํ รกฺขาวรณคุตฺตึ สํวิทหติ มโนกมฺมสฺมึ เอวรูปํ มโนกมฺมํ
เสวิตพฺพํ เอวรูปํ มโนกมฺมํ น เสวิตพฺพนฺติ ฯ ส โข โส ภิกฺขุ
ตถาคโต อรหํ สมฺมาสมฺพุทฺโธ ธมฺมิโก ธมฺมราชา ธมฺมํเยว
นิสฺสาย ธมฺมํ สกฺกโรนฺโต ธมฺมํ ครุกโรนฺโต ธมฺมํ อปจายมาโน
ธมฺมทฺธโช ธมฺมเกตุ ธมฺมาธิปเตยฺโย ธมฺมิกํ รกฺขาวรณคุตฺตึ
สํวิทหิตฺวา กายกมฺมสฺมึ ธมฺมิกํ รกฺขาวรณคุตฺตึ สํวิทหิตฺวา
วจีกมฺมสฺมึ ธมฺมิกํ รกฺขาวรณคุตฺตึ สํวิทหิตฺวา มโนกมฺมสฺมึ
ธมฺเมเนว อนุตฺตรํ ธมฺมจกฺกํ ปวตฺเตติ ตํ โหติ จกฺกํ อปฺปฏิวตฺติยํ
สมเณน วา พฺราหฺมเณน วา เทเวน วา มาเรน วา พฺรหฺมุนา
วา เกนจิ วา โลกสฺมินฺติ ฯ
[๔๕๔] ๑๕ เอกํ สมยํ ภควา พาราณสิยํ วิหรติ อิสิปตเน
มิคทาเย ฯ ตตฺร โข ภควา ภิกฺขู อามนฺเตสิ ภิกฺขโวติ ฯ ภทนฺเตติ
เต ภิกฺขู ภควโต ปจฺจสฺโสสุํ ฯ ภควา เอตทโวจ ภูตปุพฺพํ ภิกฺขเว
ราชา อโหสิ ปเจตโน ๑- นาม อถโข ภิกฺขเว ราชา ปเจตโน รถการํ
อามนฺเตสิ อิโต เม สมฺม รถการ ฉนฺนํ มาสานํ อจฺจเยน สงฺคาโม
ภวิสฺสติ สกฺขสิ ๒- เม สมฺม รถการ นวํ จกฺกยุคํ กาตุนฺติ สกฺโกมิ
เทวาติ โข ภิกฺขเว รถกาโร รญฺโญ ปเจตนสฺส ปจฺจสฺโสสิ อถโข
ภิกฺขเว รถกาโร ฉหิ มาเสหิ ฉารตฺตูเนหิ เอกํ จกฺกํ นิฏฺฐาเปสิ ฯ
{๔๕๔.๑} อถโข ภิกฺขเว ราชา ปเจตโน รถการํ อามนฺเตสิ
อิโต เม สมฺม รถการ ฉนฺนํ ทิวสานํ อจฺจเยน สงฺคาโม ภวิสฺสติ
นิฏฺฐิตํ นวํ จกฺกยุคนฺติ อิเมหิ โข เทว ฉหิ มาเสหิ ฉารตฺตูเนหิ เอกํ
จกฺกํ นิฏฺฐิตนฺติ สกฺขสิ ๓- ปน เม สมฺม รถการ อิเมหิ ฉหิ ทิวเสหิ
ทุติยํ จกฺกํ นิฏฺฐาเปตุนฺติ สกฺโกมิ เทวาติ โข ภิกฺขเว รถกาโร รญฺโญ
ปเจตนสฺส ปจฺจสฺโสสิ อถโข ภิกฺขเว รถกาโร ฉหิ ทิวเสหิ ทุติยํ
จกฺกํ นิฏฺฐาเปตฺวา นวํ จกฺกยุคํ อาทาย เยน ราชา ปเจตโน
เตนุปสงฺกมิ อุปสงฺกมิตฺวา ราชานํ ปเจตนํ เอตทโวจ อิทนฺเต
เทว นวํ จกฺกยุคํ นิฏฺฐิตนฺติ ฯ ยญฺจ เต อิทํ สมฺม รถการ จกฺกํ
ฉหิ มาเสหิ นิฏฺฐิตํ ฉารตฺตูเนหิ ยญฺจ เต อิทํ จกฺกํ ฉหิ ทิวเสหิ
นิฏฺฐิตํ อิเมสํ กึ นานากรณํ เนสํ กิญฺจิ นานากรณํ ปสฺสามีติ ฯ
อตฺเถสํ เทว นานากรณํ ปสฺสตุ เทโว นานากรณนฺติ ฯ อถโข
ภิกฺขเว รถกาโร ยํ ตํ จกฺกํ ฉหิ ทิวเสหิ นิฏฺฐิตํ ตํ ปวตฺเตสิ
ตํ ปวตฺติตํ สมานํ ยาวติกา อภิสงฺขารสฺส คติ ตาวติกํ คนฺตฺวา
@เชิงอรรถ: ๑ ม. สพฺพตฺถ สเจตโน นาม ฯ ๒-๓ โป. ม. สกฺขิสฺสสิ ฯ
จิงฺคุลายิตฺวา ภูมิยํ ปปติ ยํ ปน ตํ จกฺกํ ฉหิ มาเสหิ นิฏฺฐิตํ
ฉารตฺตูเนหิ ตํ ปวตฺเตสิ ตํ ปวตฺติตํ สมานํ ยาวติกา
อภิสงฺขารสฺส คติ ตาวติกํ คนฺตฺวา อกฺขาหตํ มญฺเญ อฏฺฐาสิ ฯ
{๔๕๔.๒} โก นุ โข สมฺม รถการ เหตุ โก ปจฺจโย ยมิทํ
จกฺกํ ฉหิ ทิวเสหิ นิฏฺฐิตํ ตํ ปวตฺติตํ สมานํ ยาวติกา อภิสงฺขารสฺส
คติ ตาวติกํ คนฺตฺวา จิงฺคุลายิตฺวา ภูมิยํ ปปติ โก ปน สมฺม
รถการ เหตุ โก ปจฺจโย ยมิทํ จกฺกํ ฉหิ มาเสหิ นิฏฺฐิตํ
ฉารตฺตูเนหิ ตํ ปวตฺติตํ สมานํ ยาวติกา อภิสงฺขารสฺส
คติ ตาวติกํ คนฺตฺวา อกฺขาหตํ มญฺเญ อฏฺฐาสีติ ฯ ยมิทํ
เทว จกฺกํ ฉหิ ทิวเสหิ นิฏฺฐิตํ ตสฺส เนมิปิ สวงฺกา
สโทสา สกสาวา อาราปิ สวงฺกา สโทสา สกสาวา นาภิปิ
สวงฺกา สโทสา สกสาวา ตํ เนมิยาปิ สวงฺกตฺตา สโทสตฺตา
สกสาวตฺตา อารานํปิ สวงฺกตฺตา สโทสตฺตา สกสาวตฺตา
นาภิยาปิ สวงฺกตฺตา สโทสตฺตา สกสาวตฺตา ปวตฺติตํ
สมานํ ยาวติกา อภิสงฺขารสฺส คติ ตาวติกํ คนฺตฺวา จิงฺคุลายิตฺวา
ภูมิยํ ปปติ ฯ ยํ ปน [๑]- เทว จกฺกํ ฉหิ มาเสหิ นิฏฺฐิตํ
ฉารตฺตูเนหิ ตสฺส เนมิปิ อวงฺกา อโทสา อกสาวา อาราปิ
อวงฺกา อโทสา อกสาวา นาภิปิ อวงฺกา อโทสา อกสาวา
ตํ เนมิยาปิ อวงฺกตฺตา อโทสตฺตา อกสาวตฺตา อารานํปิ
อวงฺกตฺตา อโทสตฺตา อกสาวตฺตา นาภิยาปิ อวงฺกตฺตา
อโทสตฺตา อกสาวตฺตา ปวตฺติตํ สมานํ ยาวติกา อภิสงฺขารสฺส
คติ ตาวติกํ คนฺตฺวา อกฺขาหตํ มญฺเญ อฏฺฐาสีติ ฯ สิยา โข
ปน ภิกฺขเว ตุมฺหากํ เอวมสฺส อญฺโญ นูน เตน สมเยน
@เชิงอรรถ: ๑ ม. ยุ. ตํ ฯ
โส รถกาโร อโหสีติ น โข ปเนตํ ภิกฺขเว เอวํ ทฏฺฐพฺพํ อหํ
เตน สมเยน โส รถกาโร อโหสึ ตทาหํ ภิกฺขเว กุสโล ทารุวงฺกานํ
ทารุโทสานํ ทารุกสาวานํ เอตรหิ โข ปนาหํ ภิกฺขเว อรหํ
สมฺมาสมฺพุทฺโธ กุสโล กายวงฺกานํ กายโทสานํ กายกสาวานํ
กุสโล วจีวงฺกานํ วจีโทสานํ วจีกสาวานํ กุสโล มโนวงฺกานํ
มโนโทสานํ มโนกสาวานํ ฯ ยสฺส กสฺสจิ ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส
วา ภิกฺขุนิยา วา กายวงฺโก อปฺปหีโน กายโทโส กายกสาโว
วจีวงฺโก อปฺปหีโน วจีโทโส วจีกสาโว มโนวงฺโก อปฺปหีโน
มโนโทโส มโนกสาโว เอวํ ปปติตา เต ภิกฺขเว อิมสฺมา
ธมฺมวินยา เสยฺยถาปิ ตํ จกฺกํ ฉหิ ทิวเสหิ นิฏฺฐิตํ ฯ ยสฺส
กสฺสจิ ภิกฺขเว ภิกฺขุสฺส วา ภิกฺขุนิยา วา กายวงฺโก ปหีโน
กายโทโส กายกสาโว วจีวงฺโก ปหีโน วจีโทโส วจีกสาโว
มโนวงฺโก ปหีโน มโนโทโส มโนกสาโว เอวํ ปติฏฺฐิตา
เต ภิกฺขเว อิมสฺมึ ธมฺมวินเย เสยฺยถาปิ ตํ จกฺกํ ฉหิ มาเสหิ
นิฏฺฐิตํ ฉารตฺตูเนหิ ฯ ตสฺมาติห ภิกฺขเว เอวํ สิกฺขิตพฺพํ
กายวงฺกํ ปชหิสฺสาม กายโทสํ กายกสาวํ วจีวงฺกํ ปชหิสฺสาม
วจีโทสํ วจีกสาวํ มโนวงฺกํ ปชหิสฺสาม มโนโทสํ
มโนกสาวนฺติ เอวญฺหิ โว ภิกฺขเว สิกฺขิตพฺพนฺติ ฯ
เนื้อความพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรไทย เล่มที่ ๒๐ หน้าที่ ๑๒๗-๑๔๒.
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=20&item=440&items=15
อ่านโดยใช้เครื่องหมาย [เลขข้อ] เป็นเกณฑ์แบ่งข้อ :-
https://84000.org/tipitaka/read/pali_item.php?book=20&item=440&items=15&mode=bracket
อ่านเทียบพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลีอักษรโรมัน :-
https://84000.org/tipitaka/read/roman_item.php?book=20&item=440&items=15
อ่านเทียบพระไตรปิฎกภาษาไทยฉบับหลวง :-
https://84000.org/tipitaka/read/byitem.php?book=20&item=440&items=15
ศึกษาอรรถกถานี้ได้ที่ :-
https://84000.org/tipitaka/attha/attha.php?b=20&i=440
สารบัญพระไตรปิฎกเล่มที่ ๒๐
https://84000.org/tipitaka/read/?index_20
https://84000.org/tipitaka/english/?index_20
บันทึก ๒ ธันวาคม พ.ศ. ๒๕๕๙.
การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจากพระไตรปิฎกฉบับภาษาบาลี อักษรไทย.
หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]
