บทนำ พระวินัยปิฎก พระสุตตันตปิฎก พระอภิธรรมปิฎก ค้นพระไตรปิฎก ชาดก หนังสือธรรมะ | |
|
พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม สมเด็จพระพุทธโฆษาจารย์ (ป.อ. ปยุตฺโต) พระพรหมคุณาภรณ์ (ป.อ. ปยุตฺโต) พระธรรมปิฎก (ประยุทธ์ ปยุตฺโต)
[348] ธาตุ 18 (สิ่งที่ทรงสภาวะของตนอยู่เอง ตามที่เหตุปัจจัยปรุงแต่งขึ้น เป็นไปตามธรรมนิยามคือกำหนดแห่งธรรมดา ไม่มีผู้สร้างผู้บันดาล และมีรูปลักษณะกิจอาการเป็นแบบจำเพาะตัว อันพึงกำหนดเอาเป็นหลักได้แต่ละอย่างๆ elements) 1. จักขุธาตุ (ธาตุคือจักขุปสาท eye element) 2. รูปธาตุ (ธาตุคือรูปารมณ์ visible-data element) 3. จักขุวิญญาณธาตุ (ธาตุคือจักขุวิญญาณ eye-consciousness element) 4. โสตธาตุ (ธาตุคือโสตปสาท ear element) 5. สัททธาตุ (ธาตุคือสัททารมณ์ sound element) 6. โสตวิญญาณธาตุ (ธาตุคือโสตวิญญาณ ear-consciousness element) 7. ฆานธาตุ (ธาตุคือฆานปสาท nose element) 8. คันธธาตุ (ธาตุคือคันธารมณ์ odor element) 9. ฆานวิญญาณธาตุ (ธาตุคือฆานวิญญาณ nose-conscious-ness element) 10. ชิวหาธาตุ (ธาตุคือชิวหาปสาท tongue element) 11. รสธาตุ (ธาตุคือรสารมณ์ flavor element) 12. ชิวหาวิญญาณธาตุ (ธาตุคือชิวหาวิญญาณ tongue-consciousness element) 13. กายธาตุ (ธาตุคือกายปสาท body element) 14. โผฏฐัพพธาตุ (ธาตุคือโผฏฐัพพารมณ์ tangible-data element) 15. กายวิญญาณธาตุ (ธาตุคือกายวิญญาณ body-consciousness element) 16. มโนธาตุ (ธาตุคือมโน mind element) 17. ธรรมธาตุ (ธาตุคือธรรมารมณ์ mental-data element) 18. มโนวิญญาณธาตุ (ธาตุคือมโนวิญญาณ mind-consciousness element) ข้อควรสังเกต ก. ข้อ 3-6-9-12-15 ได้แก่ ทวิปัญจวิญญาณจิต รวมเป็นจิต = 10 ข. ข้อ 16 มโนธาตุ ได้แก่ สัมปฏิจฉนะ 2 กับปัญจทวาราวัชชนะ 1 รวมเป็นจิต = 3 ค. ข้อ 18 มโนวิญญาณธาตุ ได้แก่ จิตนอกเหนือจากนั้นอีก 76 รวมเป็นจิตทั้งสิ้น = 89 ดู [356] จิต 89 หรือ 121.
|
พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม พิมพ์ครั้งที่ ๑๒ พ.ศ. ๒๕๔๖
http://84000.org/tipitaka/dic/d_seek.php?text=ทวิปัญจวิญญาณ&detail=on
http://84000.org/tipitaka/dic/d_seek.php?text=%B7%C7%D4%BB%D1%AD%A8%C7%D4%AD%AD%D2%B3&detail=on
บันทึก ๙ สิงหาคม พ.ศ. ๒๕๔๗, ๔ มกราคม พ.ศ. ๒๕๔๘ การแสดงผลนี้อ้างอิงข้อมูลจาก พจนานุกรมพุทธศาสตร์ ฉบับประมวลธรรม พิมพ์ครั้งที่ ๗ พ.ศ. ๒๕๓๕, พิมพ์ครั้งที่ ๑๒ พ.ศ. ๒๕๔๖ หากพบข้อผิดพลาด กรุณาแจ้งได้ที่ [email protected]